مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ خرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۵۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره
شنبه ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۵۱
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۵۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه هفتم خرداد ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ـ تصویب صورت مجلس.
۲ـ بیانات قبل از دستور ـ آقایان: صدری و ابریشم‌کار و فرامرزی
۳ـ بقیه مذاکره در لایحه اجازه تمدید حکومت نظامی در قسمت منطقه خوزستان و تصویب آن
۴ـ بیانات آقایان: دکتر بقایی و غلامرضا فولادوند طبق ماده ۹۰ آیین‌نامه.
۵ـ اخذ رأی و تصویب اجازه استخدام ۱۵ نفر اتباع خارجی جهت دانشکده‌های پزشکی شهرستان‌ها
۶ـ بقیه مذاکره در گزارش راجع به لوله‌کشی شهر تهران
۷ـ معرفی آقای دکتر کیا به معاونت وزارت بهداری به وسیله آقای وزیر بهداری
۸ـ بقیه مذاکره در گزارش راجع به لوله‌کشی شهر تهران و تصویب آن
۹ـ تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
مجلس ۲ ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ـ تصویب صورت جلسه
رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: یوسف شکرایی ـ شکرالله صفوی ـ هدایت‌الله پالیزی ـ احمد بهادری ـ دکتر عبدالله معظمی ـ ناصرقلی اردلان ـ دکتر عبدالحسین طبا ـ شهاب خسروانی ـ عباس اسلامی ـ عماد تربتی ـ ابوالفضل حاذقی ـ ناصر صدری- اللهیار صالح ـ حسین مکی ـ دکتر شایگان ـ خزیمه علم
غائبین بی‌اجازه ـ آقایان: حسین خاکباز ـ محمود محمودی ـ دکتر مصباح‌زاده ـ عباس قبادیان ـ مرتضی حکمت ـ محمدعلی منصف ـ محمدعلی نصرتیان ـ ابوالفتح قهرمان ـ سید محمدعلی شوشتری ـ ابوالفضل تولیت ـ غلام‌حسین ابتهاج ـ عبدالوهاب اقبال ـ ابوالحسن رضوی ـ سیدمهدی پیراسته ـ طباطبایی ـ جواد مسعودی
دیرآمدگان با اجازه ـ آقایان: عبدالقدیر آزاد یک ساعت ـ دکتر بقایی ۳۰ دقیقه ـ عرب‌شیبانی یک ساعت ـ علی بزرگ‌نیا یک ساعت
دیرآمدگان بی‌اجازه ـ آقایان: محمد هراتی ـ حسین اکبر ـ محمدعلی مسعودی هر یک یک ساعت
رئیس ـ نسبت به صورت مجلس جلسه قبل نظری هست؟ آقای جمال امامی
جمال امامی ـ جناب رئیس اولاً در این صورت جلسات حسب‌المعمول اغلاط زیادی هست اجازه بفرمایید آن قدری که یادم بوده تصحیح کنم بدهم به تندنویسی چون مفهوم را عوض می‌کند هست را نیست می‌کند (فرامرزی ـ آنچه در جامعه منتشر می‌شود روزنامه است) آن که پرغلط است چه بکنیم آنجا به میل خود اشخاص تحریف می‌شود جناب آقای رئیس جنابعالی در جلسه گذشته تشریف نداشتید یک پیش‌آمدی شد که لازم بوده توجه داشته باشید چون خیلی برای مجلس مهم است در موقعی که آقای غلامرضا فولادوند صحبت می‌فرمودند یکی از تماشاچی‌ها گمان می‌کنم در لژ مطبوعات بوده به آواز بلند هتاکی کرد (صحیح است) بعد هم در موقعی که پیشنهاد ایشان رد شد برای تصویب اعلام حکومت نظامی چند نفر از تماشاچی‌ها دست زدند حالا چرا دست زدند نمی‌دانم (دکتر راجی ـ حکومت نظامی می‌خواهند) نمی‌دانم، دیروز نمی‌خواستند امروز می‌خواهند فردا نمی‌خواهند (فرامرزی ـ روزش فرق می‌کند) به نظر ما فرق می‌کند عرض کنم اگر بنا بشود در مجلس شورای ملی به نماینده‌ای علناً هتاکی شود بهتر است ما اینجا نباشیم (صحیح است) این عملیات آزادی قانونگذاری را از دست شما می‌گیرد (صحیح است) پس از دو کار یک کار باید کرد یا باید از فردا ما با عده‌ای بیاییم اینجا و اینجا را گود زورخانه بکنیم و یا این که اصلاً نیاییم شق سوم ندارد باید یکی از این دو تصمیم را بگیرید و عملی بکنید (صحیح است)
رئیس ـ آیین‌نامه در این خصوص و این مورد مخصوصاً دو ماده دارد می‌بایستی از آیین‌نامه استفاده می‌شد و به وظایفی که داشتند عمل می‌کردند و حالا هم اگر نظایری پیدا کند عمل خواهد شد هر وقت من بودم این کار را کرده‌ام و خواهم کرد (صحیح است) آقای فرهودی
فرهودی ـ چون در عرایض بنده مختصر اشتباهی شده است تصحیح می‌کنم و می‌دهم به اداره تندنویسی
رئیس ـ بسیار خوب آقای فقیه‌زاده
فقیه‌زاده ـ پریروز بنده عرایضی کردم در یکی دو جمله اشتباهی شده مثلاً می‌گویند، بگویند نوشته شده اصلاح می‌کنم و می‌دهم به اداره تندنویسی
رئیس ـ بدهید اصلاح می‌شود آقای مهدوی
مهدوی ـ اشتباه مختصری هست تصحیح می‌کنیم و می‌دهیم به تندنویسی
رئیس ـ بسیار خوب آقای غلامرضا فولادوند
غلامرضا فولادوند ـ در عرایض جلسه قبل بنده مختصر اشتباهی شده که عرض می‌کنم و از اداره تندنویسی خواهش می‌کنم که تصحیح بفرمایند در صفحه ۹ سطر آخر بعد از جمله در خوزستان عرض کردم که بنده در کابینه آقای علاء نیز با تشکیل حکومت نظامی در خوزستان مخالفت کردم این را تصحیح بفرمایند در صفحه دهم سطر ۳۲ بنده عرض کردم (از هیچ گونه توهینی) نوشته شده (از هیچ گونه توهمی) این را اصلاح بفرمایند و دو سطر در زیر آن بنده عرض کردم (این اقدام) نوشته شده است که (این قوانین) و چندتا (واو) و (از) اضافه و کم هست که اینها از سیاق عبارت معلوم است که اشتباه شده در همین صفحه دهم ۵ سطر به آخر مانده بنده بعد از جمله (و مجلس از چند ماه قبل از هیچ گونه کمکی در این راه
دریغ نداشته است و پیش‌قدم دولت‌ها بوده است) بنده این طور گفتم ولی باز می‌بینم دولت برای استیفای حقوق حقه ایران این میتینگ‌ها و اعتصاب‌هایی که مردم می‌دهند و می‌کنند به نفع مملکت عملاً استفاده می‌کنند اینجا هم اشتباه نوشته شده (دکتر بقایی ـ تصحیح می‌کنند) منظور بنده هم این بود از این جمله و این نتیجه را می‌خواستم بگیرم که با آن که دولت و مجلس به اتفاق آرا به نفع این ملت بی‌چیز قانون ملی شدن صنعت نفت را گذرانده باز ما برای ایستادن در جلوی ممالک قوی از قدرت ملی خودمان که مردم تهران و خوزستان و سایر استان‌ها است استفاده می‌نماییم به این جهت نباید برای خوزستان حکومت نظامی تعیین کرد منظورم هم این است و نکته دیگری هم که در خاتمه عرایضم می‌خواستم عرض کنم این بود که من هیچ گاه به آقای دکتر بقایی تا ایشان به من حمله نکرده‌اند جسارتی ننموده‌ام در این دو دوره که با ایشان بودم همیشه متأسفانه ایشان در توهین به بنده مقدم شده‌اند با این که بنده و فامیل ما با ایشان سوابق خوب و حسن‌نیت هم داشتیم ولی این عمل را ایشان انجام می‌دهند و دیروز هم آقایان شهادت می‌دهند که ایشان به من اهانت کردند حالا عرض می‌کنم اگر ایشان بخواهند بعد از این بین من و ایشان حرفی نشود و مردم مغرض سوءاستفاده نکنند به ضرر این مملکت من حرفی دیگر نخواهم زد ولی اگر خدای‌نخواسته مثل سابق اگر بخواهند به بنده اهانت کنند من جواب خواهم داد و ناچارم دفاع کنم (دکتر بقایی ـ اهانت را هم تعریف بفرمایید) دیگر عرضی نمی‌کنم.
رئیس ـ دیگر نظری به صورت مجلس نیست؟ (گفته شد ـ خیر) صورت مجلس قبل تصویب شد.
۲ـ بیانات قبل از دستور آقایان صدری و ابریشم‌کار و فرامرزی
رئیس ـ چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای صدری.
صدری ـ به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند در اوایل هفته گذشته درست در همان موقعی که تذکاریه دولت پادشاهی انگلستان در جراید منتشر شد اعلامیه دولت آمریکا هم انتشار پیدا کرد که مورد تفسیرات گوناگونی قرار گرفته و هر دسته و جمعیتی روی آن اظهارنظرهای مختلفی کرده‌اند آنچه بنده را واداشته امروز به عنوان قبل از دستور عرایضی عرض نمایم مصاحبه مطبوعاتی مستر آچسن وزیر امور خارجه آمریکا است که در اواخر هفته پس از این که آمریکایی‌ها از تأثیر نامطلوب اعلامیه خود در ایران آگاه شدند به عمل آمده و تذکاریه دوم دولت آمریکا که مؤید مصاحبه است می‌باشد ـ وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه مطبوعاتی خود گفته است (امیدوارم که دولت ایران درک کند که آمریکا یکی از دوستان صمیمی آن کشور بوده که تاکنون به آن کمک کرده و در آینده نیز کمک خواهد کرد استقلال و خودمختاری ایران و رفاه و سعادت مردم آن کشور یکی از اصول مهم سیاست خارجی آمریکا می‌باشد) و در جای دیگر گفته‌اند که (آمریکا هیچ گونه قصد و منظوری علیه حاکمیت ایران و حق آن دولت برای کنترل منابع نفت‌خیز خویش ندارد منتهی در پایان مصاحبه و همچنین در آخر تذکاریه دوم اشاره شده دولت آمریکا امیدوار است که دولت ایران مبادرت به اقدام یکجانبه به منظور مصادره اموال شرکت نفت انگلیس در آن کشور نخواهد کرد.
بنده لازم است بدواً در تأیید بیانات آقای وزیر امور خارجه امریکا عرض نمایم که دولت و ملت ایران همواره خواهان دوستی و برقراری روابط حسنه با دولت‌های متحده آمریکا بوده و هستند و پیوسته به طوری که تاریخ روابط سیاسی دو کشور نشان می‌دهد در پیشرفت و توسعه این امر از طرف دولت و ملت ایران این اقدامات لازم به عمل آمده و خواهد آمد ـ ملت ایران علاقه‌مند است که با دولت دموکرات آمریکا پیوسته روابط حسنه سیاسی و اقتصادی داشته باشد و انتظار دارد در مواردی هم که از طرف دولت قوی و نیرومندی مورد تهدید و خشونت قرار می‌گیرد طرف حمایت و پشتیبانی دوستان خود واقع شود.
بنده خیلی خوش‌وقتم که ریاست محترم هیئت مختلط در اجرای ملی شدن صنعت نفت در مصاحبه مطبوعاتی خود قویاً نسبت‌هایی که دستگاه‌های تبلیغات خارجی برای به وجود آوردن افکار مخالف جهانی به ملت و دولت ایران داده و می‌دهند رد کرده‌اند بیانات ایشان بهترین پاسخ برای وزیر امور خارجه امریکا است که از عمل مصادره اموال شرکت نگران می‌باشد. رئیس هیئت مختلط در پاسخ سؤال یکی از خبرنگاران صریحاً اظهار داشته‌اند که مقصود از خلع ید ابداً مصادره با تصرف غیرقانونی اموال دیگران نیست. حقوق خصوصی و عمومی کلیه افراد و شرکت‌های داخلی و خارجی در کشور ما از هر گونه تعرض مصون خواهد بود. در اینجا لازم است صراحتاً گفته شود که آنچه راجع به دولت و ملت ایران از طرف دیگران انتشار و نسبت داده می‌شود همه برای گمراه کردن اذهان مردم جهان می‌باشد چه دولت و ملت ایران به جز حق مشروع خود که وزیر امور خارجه امریکا هم صراحتاً آن را متذکر شده‌اند تقاضا و درخواستی ندارد و انتظار دارد که دولت امریکا به پیروی از افکار آزادیخواهانه ملت آمریکا دولت ایران را کاملاً پشتیبانی نموده و راه را برای موفقیت آن هموار سازد ضمناً دولت کارگری انگلستان هم بایستی موازین عدالت بین‌المللی را رعایت نموده و متوجه باشد مشکل است با تبلیغات غلط بتوان افکار جهانی را بر علیه ملتی که برای حیات خود مبارزه می‌نماید برانگیخت.
کلیه ملل آزادی‌خواه جهان بایستی بدانند که ملت و دولت ایران به جز اعمال حق حاکمیت ملی و استفاده کامل از آنچه خداوند برای استفاده و رفاه مردم ستمدیده این کشور به ودیعه گذارده خواهان چیز دیگری نبوده و نیستند و برای به دست آوردن این حق که حیات ملت ایران بدان بستگی دارد از هیچ نوع فداکاری هم دریغ نخواهد کرد. ضمناً ملت ایران انتظار دارد همان طوری که قانون معین کرده دولت تحت نظر کمیسیون مختلط وظیفه خودش را هر چه زودتر انجام و نتیجه آن را هر چه زودتر به مجلس گزارش نماید و اما درخصوص ارجاع موضوع از طرف دولت انگلستان به دیوان بین‌المللی دادگستری فعلی لاهه که خبرگزاری‌های خارجی با آب و تاب مخصوصی آن را پخش کرده‌اند برای اطلاع عموم نکاتی را متذکر می‌گردد دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه به موجب تصویب‌نامه آخرین اجلاسیه مجمع عمومی جامعه ملل سابق در سال ۱۹۴۶ منحل شده و دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه دیوان جدیدی است که طبق ماده ۹۲ منشور ملل متحد تشکیل شده و جزو ارکان اصلی شش‌گانه سازمان ملل متحد بوده و اساسنامه آن نیز جزو لاینفک منشور می‌باشد دیوان جدید ارتباطی با دیوان سابق ندارد و به این جهت آن مواد از قراردادهایی که صلاحیت مخصوصی برای دیوان سابق شناخته بودند (من‌جمله ماده ۲۲ قرارداد تحمیلی ۱۹۳۳) دیگر درباره دیوان جدید معتبر نیستند مگر این که بین طرفین امضاکننده قرارداد قبلاً توافقی شده باشد و تا آنجا که بنده اطلاع دارم چنین توافقی بین شرکت سابق نفت و دولت ایران قبلاً حاصل نشده است صحیح است که ماده ۱۳۷ اساسنامه دیوان جدید می‌گوید (هرگاه به موجب یک عهدنامه یا قراردادی که هنوز معتبر است ارجاع اختلاف به هیئت قضاتی پیش‌بینی شده باشد که بایستی از طرف جامعه ملل یا دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری (که منظورشان همان دیوان سابق است) تشکیل گردد نسبت به امضاکننده این اساسنامه آن هیئت قضات عبارت خواهند بود از دیوان بین‌المللی دادگستری (که منظورش دیوان جدید می‌باشد) ولی بایستی متوجه بود که پیش‌بینی ماده ۳۷ درباره عهودی معتبر است که بین اعضای ملل متحد فعلی که امضاکننده منشور (و اساسنامه دیوان) نیز می‌باشند تنظیم شده باشد نه بین یک دولت امضاکننده منشور که دولت ایران است و یک شرکت خصوصی که حق امضا کردن منشور را ندارد پس با این وصف بایستی متوجه بود که شاید طرف از یک چنین اقداماتی فقط می‌خواهد استفاده تبلیغاتی نماید که در این صورت لازم است دولت مراقبت کامل نماید تا افکار عمومی جهان نسبت به موضوع کاملاً روشن باشد تا ملت ایران این باره بتواند در راه به دست آوردن حق خود توفیق کامل حاصل نماید موضوع دیگری که لازم بود به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم موضوع لوله‌کشی شهر تهران است همه آقایان مسبوق می‌باشند که قریب چند ماه است لایحه لوله‌کشی در دستور مجلس قرار گرفته ولی تاکنون اظهارنظر مستقیمی روی آن نشده است در خارج این طور انتشار داده‌اند که چون عده‌ای از متنفذین اراضی شمال شهر تهران را خریده‌اند که به قیمت گزاف برای این منظور به فروش برسانند و در قانون لوله‌کشی ذکر شده که خرید اراضی زیر نظر کمیسیونی مرکب از وزیر کشور و رئیس بانک و شهردار تهران طبق قانون توسعه معابر انجام خواهد گرفت برای لغو این ماده آقایان نمایندگان محترم می‌باشد تکلیف این قانون را معین کنند تا وسیله برای این انتشار اکاذیب در اختیار کسی نباشد آنچه محقق است یا بایستی یا همین شرکت این کار انجام شود یا عده مهندس از خارج استخدام شده به طور امانی این کار را انجام دهند یا یک سال صبر کرد و باز مناقصه را تجدید کرد در هر صورت هر طور مجلس شورای ملی نظر دارد به عقیده بنده بایستی تکلیف این لایحه را زودتر معین نمایند.
مطلب دیگر در اطراف شکایات آقایان ـ آذربایجانی‌ها می‌باشد که از ترتیب حرکت قطار راه‌آهن شکایت دارند آقایان می‌گویند قطار مسافربری تهران ـ میانه اواخر شب به میانه می‌رسد و چون در آنجا وسایل استراحت نیست و ایستگاه هم تا شهر خیلی فاصله دارد و شب بلاتکلیف می‌مانیم نمی‌توانیم از این وسیله استفاده کرده و مجبوریم با اتوبوس مسافرت نماییم در صورتی که اگر برنامه حرکت قطار طوری تنظیم شود که قبل از ظهر به میانه برسد علاوه بر این که مردم می‌توانند از وسیله‌ای برای رفاه آنها به وجود آمده
است استفاده برند دولت هم عواید بیشتری خواهد برد به این جهت از وزیر محترم راه استدعا دارم نسبت به مستدعیات مردم آذربایجان در این باره توجه مخصوص مبذول و برای تغییر ساعت حرکت قطار تهران میانه اقدام لازم بنمایند.
در خاتمه رونوشت یک تلگراف و نامه‌ای هم که به امضای قریب چند صد نفر از تولید کنندگان و بافندگان و صنعت گران فرش اراک رسیده که تقاضا نموده‌اند وزارت اقتصاد ملی برای بر پا نگاهداشتن دستگاه‌های بافندگی آنان که تنها راه ممر معاش قریب دو هزار خانواده در شهرستان مزبور می‌باشد ترتیبی اتخاذ نمایند که بنده عیناً تقدیم مقام ریاست می‌نمایم که به وزارت مربوطه برای اتخاذ تصمیم ارسال گردد.
رئیس - آقای ابریشم‌کار
ابریشم‌کار - در جلسه روز یکشنبه راجع به لایحه دولت مربوط به حکومت نظامی‌در خوزستان مذاکراتی شد و البته موافقت و مخالفت‌هایی هم شد بنده در این جا لازم دانستم که قبل از دستور توضیحی بدهم که شاید احتیاجی به این مخالفت و موافقت دیگر نداشته باشد البته مورد تصدیق است که بنده خودم اهل خوزستان هستم و اخیراً هم آمده‌ام و در این وقایع اخیر اعتصاب آنها ناظر تمام این پیش آمدها در این دو سه شهرستان بوده‌ام البته به طور این که باسران کارگران و اغلب کارگران ملاقات شد و هم نوشته‌اند و به بنده پیغام داده‌اند متاسفانه در ظرف این چند روز نوبه نطق قبل از دستور بنده نرسیده است که آن مطالب را عرض کنم کارگران خوزستانی مخصوصاً کارگران اهواز و مسجد سلیمان به وسیله بنده عرض سلام تهنیت به همه آقایان نمایندگان مجلس دولت رسانیده‌اند و می‌گویند ما حاضریم با نان خالی زندگی بکنیم و بدانیم برای خودمان کار می‌کنیم و به هیچ وجه من الوجوه از طرف آنها کوچکترین نظر سویی نیست و اما البته نباید از نظر دورداشت در دو سه تا شهرستان خوزستان که حکومت نظامی هست در آبادان و مسجد سلیمان و بندر معشور اینها شهرهای صنعتی و کارگری است موافقت بنده با حکومت نظامی از این نظر است که آن جا به رأی‌العین می‌دیدم که افراد نظامی و افراد پاسبان بیشتر کمک می‌کنم برای امنیت شهر و مسلماً می‌دانم مردمان خائن و مردمان وطن‌فروش در آن جاها هستند که دائماً مراقب هستند که از موقعیت استفاده کنند و بنده قسم می‌خورم که هیچ کارگری نیست که در پیرامون عمل نامشروعی بگردد مگر این که آنها را وادار کنند حکومت نظامی تا مادامی که این قضیه نفت تمام نشده بنده صراحتاً عرض می‌کنم برای مردمان خوزستان مزاحمتی ندارد که شهرهای بازرگانی و مسافری اهواز و خرمشهر و دزفول است و به آقایان اطمینان می‌دهم که وجود حکومت نظامی در شهرهایی که موضوع نفت و کارگر است ضرری ندارد (صحیح است) در این خصوص جناب آقای فرهودی هم اگر مخالفتی فرمودند تقریباً مخالفتشان در لفافه موافقت بود این است که بنده با علم و اطلاع عرض می‌کنم که با لایحه دولت لازم است موافقت بکنیم و وجود حکومت نظامی در این مناطق نفت خیز لازم است (صحیح است) ما فعلاً اختلافی داریم مثل اختلاف باقی بین مالک و باغبانان صاحب ملک باید پای هر درختی یک پاسبان داشته باشد تا این اختلاف تمام بشود در این قسمت بنده خیال می‌کنم که حکومت نظامی کافی باشد اما در مورد تغییر مأمورین که از طرف دولت دستور داده شده است مأمورین خوزستان تغییر پیدا کنند مأمورینی که اهل تهران هستند یا اهل جایی دیگر هستند از هوای گرم می‌آیند به محل خودشان البته اعتراضی نیست ولی مأمورینی که اهل محل می‌باشند و دارای خانه و زندگی در آن جا هستند بنده اطمینان دارم که اینها مردمان درستی هستند بنده که وکیل مرکز استان خوزستان هستم فریاد می‌زنم و داد می‌زنم که این توهین است به آن مأمورین به طوری که آقای فرهودی فرمودند یک بدبختی‌ها و محرومیت‌هایی مردم خوزستان دارند انتظار داشتند که در این موقع نسبت به آنها اظهار لطف و مرحمتی بشود اولین لطف مرحمت این بود که خلع ید از کار و زندگی اینها می‌شود و بنده با این مخالفم و استدعا می‌کنم از دولت که نسبت به مأمورین محلی تجدید نظر بفرماند که داد و فریاد و شکایت مردم بلند نشود و ما در مقابل موکلینمان اسباب دردسر و خجالت و شرمساری نداشته باشیم بنده در یکی دو روزنامه دیدم که نوشته بودند اهالی آبادان یا خوزستان خانواده‌های خودشان را زن و بچه خودشان را آن جا نقل و انقتال داده‌اند من تعجب می‌کنم که جراید چرا این جور چیزها را می‌نویسند بنده از خوزستان اطلاع دارم اهل خوزستان هستم خانه و زندگیم در اهواز است من نشنیدم و ندیدم یک نفر خوزستانی از ترس این که گفته شده چترباز از کره مریخ به کره عطارد می‌خواهد به رودخانه و زندگی خودش را تغییر بدهد.
بنده عرض می‌کنم و قول می‌دهم که اهالی خوزستان گوششان از این چیزها پر است و به هیچ وجه من الوجوه ترس و بیمی هم ندادند و به کار خودشان هم مشغولند عرض دیگر بنده راجع به دو سه قسمت از راه‌های خوزستان است بنده متاسفم که وزیر راه یا از کابینه کسی این جا تشریف ندارند این جانب یک سال تمام است نسبت به راه خرمشهر و اهواز صحبت می‌کنم این راه متعلق به تمام ایران است و همه آقایان هم می‌دانند و مسافرت هم به خوزستان فرموده‌اند و دیده‌اند بنده التماس می‌کنم استدعا می‌کنم از دولت سوال کنید آخر سبب این که این راه مانده در صورتی که پیمان هم بسته شده چیست (موقر- حاجی آقا پول گرفته‌اند) من نمی‌دانم پول گرفته‌اند یا نگرفته‌اند راهی است مانده راه اهواز به خرمشهر خراب، راه دشت میشان به اهواز خراب راه شوشتر خراب ما نمی‌دانیم وقتی که اهالی از ما سوال می‌کنند چه جواب بدهیم و کوچکترین اعتراض را هم امروز ما برای دولت روا نمی‌دانیم ولی از دولت هم استدعا می‌کنم توجه بفرمایند آن دولت‌های گذشته را می‌گفتند بد بودند کاری نمی‌کردند بسیار خوب ولی از این دولت ما انتظار داریم و مردم وقتی خوشحال می‌شوند که اقلاً عکس العمل از دولت به بینند بنده مطلب دیگری ندارم آقای فرامرزی از باقی وقت بنده می‌توانند استفاده کنند
رئیس - آقای ناظرزاده
ناظرزاده - وقتم را بنده تقدیم آقای فرامرزی می‌کنم چون آقای فرامرزی صحبت لازمتری دارند.
رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی - بنده از آقای ناظرزاده تشکر می‌کنم با این که احتیاج داشتند خودشان حرف بزنند وقتشان را به بنده دادند.
عرض کنم آنچه که باعث شد بنده بیایم این جا و از آقای ناظرزاده خواهش کنم وقتشان را به من بدهند این است به طوری که آقایان می‌دانند بنده کمتر می‌آیم و نطق قبل از دستور می‌کنم یک قضیه‌ای بود که لازم دیدم تذکر بدهم و آن این است که آقایان می‌دانند امروز تمام دنیا متوجه ما است و این قضیه نفت ما به طوری که آدم هر روزنامه خارجی می‌خواند و به هر رادیوی خارجی گوش می‌دهد می‌بیند که راجه به این موضوع ددارد صحبت می‌کند و این فقط برای اهمیت موضوع است که این قضیه در حیات تمام دنیا اثر دارد ما هم یک رویه‌ای پیش گرفتیم رسیدیم به یک جایی که دیگر برگشتن برای ما ممکن نیست اگر ما این وحدتی که الان بین دو مجلس و بین دولت و بین مردم هست ما این وحدت را حفظ بکنیم محققاً به مقصد می‌رسیم (صحیح است) و اگر نکنیم معلوم نیست چی از آب در می‌آید.
فعلاً وطن پرستی حکم می‌کند که ما هر فرضی نسبت به یکدیگر داشته باشیم یا هر نظری نسبت به دولت داشته باشیم فعلاً صرف نظر نسبت به دولت داشته باشیم فعلاً صرف نظر بکنیم (صحیح است) برای این که اگر این دولت موفق نشد و مجبور شد کار را به آخر نرسانده از میدان در برود من عاقبت خوبی در این کار نمی‌بینم (صحیح است) یا شکست است و عقب نشستن با تلاشی است و از هم پاشیدن (صحیح است).
چون من حس می‌کنم در خارج مجلس یک تحریکاتی هست که این تحریکات متأسفانه گاهی هم به مجلس می‌کشد لازم دانستم این تذکر را بدهم این خوشبختی است برای ما خوشوقتی برای ما باید باشد که آن کسی که موجب این قضیه شده و تا این جا رسانیده خودش مسئولیت را قبول کرده است (صحیح است) که مجلس هم به اتفاق آراء یا به اکثریت آراء به او رای داده و از هر دوی اینها مهمتر این است که احساسات ملت پشت سرش هست آن سوء‌ظنی که ممکن است و شاید نسبت به یک دولت دیگری باشد دو توده ملت نسبت به این دولت نسبت این خودش نسبت به حل قضیه خیلی کمک می‌کند (صحیح است) از احساسات مردم می‌خواهم یک نمونه بگویم یک کسی می‌گفت من رفته بودم خراسان برای زیارت دیدم دو نفر پیرمرد آن جا هستند زیارت می‌کنند یکی ضریح را گرفته نشسته و گریه می‌کند و می‌گوید که خدایا به حق صاحب این قبر دکتر مصدق را توفیق بدهد و کمک بکند که ما را از ذلت و اسارت تجارت بدهد این احساسات که در قلب مردم بیغرض هست نسبت به ایین دولت نسبت به دولت دیگری مشکل موجود بشود از این ما باید استفاده بکنیم تا این مبارزه‌ای که پیش گرفته‌ایم به پایان برسانیم مطلب دیگر در یادداشتی که در روزنامه خود ما هم منتشر شده بود یادداشت سفارت انگلیس یک قضیه را تکرار کرده بود که من تعجب کردم چطور دولت‌های ما قبلاً متوجه این نکته نشده‌اند و آن این است که می‌گوید چون صاحب اکثریت سهام شرکت نفت دولت انگلیس پس دولت انگلیس می‌تواند در قضیه وارد بشود و به داوری لاهه برود و در قضیه دخالت بکند به نظر من و به نظر هر قاضی دیگری خود این که دولت انگلیس صاحب این سهام است مبطل امتیاز است دولت ایران آن روزی که به دادرسی امتیاز داد امتیاز به یک آدم جلمبری داد که هر وقت خواست بازی در بیاورد بتواند از مملکت بیرونش بکند اگر می‌دانست که یک دولت مقتدری این سهام در امور داخلی مملکت ما دخالت می‌کند هیچ پادشاه جاهلی و هیچ وزیر خائنی این امتیاز را نمی‌داد (صحیح است) همین قدر که
Page 4 missing
تعقیب کرد و راجع به خارجی‌ها ممکن بود ولی به طور کلی موردی ندارد و این پیشنهاد وارد نبود و بنده رأی نمی‌گرفتم پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای دکتر کیان به شرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود جز در مناطقی که حکومت نظامی برقرار شده یا در مواردی که صریحاً قانون اجازه داده باشد افسران و افراد ارتش نباید در امور انتظامی دخالت نمایند.
رئیس - آقای دکترکیان
دکتر کیان - مقصود از این پیشنهاد بنده این است که موارد مداخله افراد ارتش و نظامی در مناطقی که ایجاب می‌شود برقرار شود برای منافع مملکت است و بایستی این حکومت نظامی برقرار شود و افراد ارتش هم در امور انتظامی در این مناطق مداخله کنند برای حفظ منافع کشور و حفظ انتظامات (جمال امامی - تعیین کرده‌اند در لایحه) بنده عرض می‌کنم که در این لایحه تعیین کرده‌اند که در مناطق معینه حکومت نظامی برقرار باشد پیشنهاد بنده این است در مناطقی که حکومت نظامی برقرار نیست و در موادی که حکومت نظامی برقرار نیست به افراد ارتش حق مداخله در امور انتظامی داده نشده است به هیچ‌وجه افراد و افسران اتش حق مداخله در امور انتظامی ندارند (فقیه‌زاده -حق ندارند مداخله کنند) بنده هم با جنابعالی کاملاً هم‌عقیده هستم ولی الان موارد متعددی را ما جلوی چشم خودمان داریم که بدون این که افراد ارتش حق داشته باشند مداخله کنند دخالت می‌کنند بنده یک مودرش را برای توجه خاطر آقایان به عنوان نمونه عرض می‌کنم در موضوع انتخابات مجلس مؤسسان همه آقایان کم و بیش دیدند و کم و بیش هم گفتند و همه می‌دانند که به وسیله افراد مسلح نظامی در امور انتخابات مؤسسان مداخلاتی شد در حالی که همه می‌دانید خلاف نص صریح قانون بود ولی معذلک آنچه بنده پیشنهاد کردم در مقابل افراد نظامی و ارتش مثل یک سدی است که از این مداخلات جلوگیری می‌شود یعنی ابهام را به عقیده بنده باید برطرف کنیم در این مورد همه آقایان توجه بفرمایند و مخصوصاً دولت جناب آقای دکتر مصدق چون تا به حال در ایران یک فاصله‌ای بین دولت و ملت احساس می‌شد بایستی مخصوصاً دولت آقای دکتر مصدق سعی بکنند این فاصله را از بین ببرند بایستی کاری کرد که افراد ارتش و نظامی مملکت مورد علاقه تمام طبقات باشد (امینی - چون در موقع انتخابات اعلام حکومت نظامی ممنوع است از این جهت نظر جنابعالی تأمین است و این اتفاق پیش نمی‌آید) نه قربان در تمام ادوار در موقع انتخابات اعلام حکومت نظامی ممنوع بوده است و تنها با اعلام حکومت نظامی افراد ارتش در انتخابات مداخله نمی‌کردند بلکه با دستور ستاد ارتش دخالت می‌کردند حکومت نظامی اعلان نشده بود بلکه بدون اعلام حکومت نظامی افراد ارتش دخالت می‌کردند جناب آقای لشگر زاهدی خودشان قطعاً این قضیه را بهتر از همه می‌دانند که افراد نظامی در شهرستان‌ها در ولایات مخصوصاً مداخلات‌شان در امور انتظامی یا غیر انتطامی و به بهانه امور انتظامی از چه قرار است حالا اگر منحصراً برای امور انتظامی بود عیب نداشت بدون توجه به این که ممکن است زمامداران امور هم خوب یا بد باشند این طور می‌شود الان جناب آقای دکتر مصدق نخست وزیرند شخص ایشان را هم همه می‌شناسند آقای سپهبد نقدی را هم بنده خوب می‌شناسم یکی از شریف‌ترین افراد این مملکت است ولی معذلک مانعی ندارد که فلان سرگرد در بم و جیرفت مداخله در امر انتخابات بکند بدون میل دولت (سالار بهزادی - در آنجاها هم نمی‌کنند) در مواردی هم که پیش آمده دولت دستور داده است جلوگیری هم کرده است خود بنده که با یکی از این موارد مواجه بودم دستور داده شد و جلویش را هم گرفتند و بنده ایرادی از کار این دولت ندارم و مسبب این کار را هم دولت نمی‌دانم بلکه می‌دانم که به واسطه نبودن یک وضعیت صحیحی این قبیل قضایا پیش می‌آید آقای ملک‌مدنی خود جنابعالی شهادت بدهید وکلایی که محلی هستند شهادت بدهند آیا در موقع انتخابات در حوزه انتخاباتی آقایان محل انتخابی تحت اشغال نظامی بدون هیج مجوزی قرار نمی‌گرفته این را هم بهانه قرار می‌دادند سربازگیری یا عناوین دیگر یا فلان بنده می‌خواهم از این موقع استفاده کنم بنده یقین دارم اگر آقای وزیر جنگ اینجا بودند این پیشنهاد را قبول می‌کردند خواهش می‌کنم از آقایان از موقع استفاده کنند و یک نص صریحی در این مورد بگذارید که جز در مواردی که قانون صراحتاً اجازه داده باشد و موارد حکومت نظامی‌که قانون اجازه داده باشد افراد ارتش حق مداخله در امور انتظامی و بهانه‌جویی را نداشته باشند و استدعا دارم این پیشنهاد را تصویب بفرمایید گمان می‌کنم یک ارفاقی به آتیه مملکت باشد.
رئیس - آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر - من استدعا می‌کنم از آقایان که چون بنده مریضم و برحسب تجویز طبیب می‌بایست نیایم اما رفقا و دوستانم گفتند که در این موقع باید بیایم اگر عصبانی شوم به مزاجم لطمه می‌زند و اوره خونم زیاد می‌شود بنده می‌خواستم از آقای دکتر کیان استدعا کنم توجهی به عرایض بنده بکنند اصولاً وبه طور کلی مطابق قوانین در جایی که حکومت نظامی برقرار نشده مطلقاً افراد ارتش و نظامی حق مداخله ندارند (دکتر کیان - بنده هم همین را می‌گویم) این یک اصل مسلم و محققی است و این پیشنهاد جنابعالی شبیه به این است که ما بگوییم یک پیشنهاد بدهیم که مأمورین نظامی حق مداخله در وظایف دادگستری ندارند این را قاعدتاً ندارند نباید هم داشته باشند (دکتر کیان - ولی می‌کنند) آن را باید اعلام جرم کرد و مجازات کرد (دکتر کیان - این نامه وزارت جنگ است مداخله کرده بودند جلویش را گرفتند) من بین فرمایش جنابعالی هیچ عرضی نکردم بنده عرضم را می‌کنم اگر نقصی داشت آقا بفرمایید رفع می‌شود مراد بنده این است ماده ۱۲۹ و ماده ۱۳۰ قانون مجازات عمومی می‌گوید که اگر افراد ارتش یا انتظامی در وظایف دادگستری مداخله کنند انفصال از خدمات دولت و مجازات از یک ماه تا چند ماه نظرم نیست دارند (صحیح است) ما قانون داریم اگر قانون در مملکت اجرا نشود آقای دکتر آن وقت این قانون راهم که الان تصویب می‌کنیم اجرا نخواهد شد بنابراین ما بایستی قوانین خودمان را محترم بشماریم در هر مورد که مداخله کردند تعقیب کنیم و به این وسیله جلوگیری از مداخلات غیر قانونی بکنیم یک نکته‌ای را باید اینجا عرض کنم بنده وکیل یک منطقه‌ای هستم که در آنجا لشگر هست به جنابعالی اطمینان می‌دهم که این عرض بنده از روی کمال حقیقت است و آن این است که مدتی است افراد ارتش آنچه که بنده در آنجا دیدم دخالت در کار مردم نمی‌کنند یعنی از موقعی که آقای سرلشگر فعلی رئیس ستاد ارتش سر کار هست اگر یک مداخله‌ای از طرف مأموری بنا بر سابقه قبلی شده است تا به ایشان مراجعه کردند شدیداً تنبیه کرده‌اند و جلوگیری کرده‌اند این است که راجع به این مطلبی که آقا فرمودید که در انتخابات دخالت می‌کردند بنده ناچارم عرض کنم که قانون به همین منظور گذراندیم به طوری که آقای امینی فرمودند که حکومت نظامی برای ایجاد بهانه در موقع انتخابات به هیچ ترتیبی نمی‌شود برقرار کرد بنابراین بنده از حضور جنابعالی استدعا می‌کنم با این توضیحاتی که دادم و راجع به سرلشگر گرزن عرض کردم که مراقبت دارند در وزرات جنگ و خود ما هم مراقبیم جنابعالی این پشنهاد را پس بگیرید چون ممکن است که تصویب نشود و مفهوم مخالفش یک مجوزی باشد برای مأمورین نظامی.
دکتر کیان - بنده از جنابعالی تقاضا می‌کنم رأی بدهید بگذارید مجلس شورای ملی تصویب نکند.
چند نفر از نمایندگان - پس گرفتند.
رئیس - من دارم رأی می‌گیرم آقایان می‌گویند پس گرفتند این چه وضعی است باید این عادت بد از بین برود رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای دکتر کیان آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای محمدعلی مسعودی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده واحده به این طرز اصلاح شود
ماده واحده - به دولت اجازه داده می‌شود که مقررات قانون حکومت نظامی هفت محل در منطقه خوزستان مصوبه در جلسه شب یکشنبه ۲۵ فروردین ماه ۱۳۳۰ را حداکثر برای مدت یک ماه تا صبح ۵ تیر ماه ۱۳۳۰ تمدید نماید. (آقای ابریشم‌کار هم همین پیشنهاد را برای ۴۵ روز و آقای ملک‌مدنی برای ۵۰ روز کرده‌اند)
رئیس - آقای مسعودی (تشریف ندارند) آقای ابریشم‌کار
ابریشم‌کار - این پیشنهاد بنده برای این بود که راهی برای صحبت کردن می‌خواستم به دست بیاورم و حالا پیشنهادم را پس می‌گیرم چون آن چیزی که لازم بود در نطق قبل از دستور عرض کردم. (احسنت)
رئیس - آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی - بنده یک نظری داشتم متأسفانه هر چه در این پیشنهادات اجازه خواستم صحبت کنم نوبت نرسید و چون یک مطلب مؤثر و حساس بود بنده خواستم اینجا نظر خودم را توضیح بدهم در جلسه گذشته مذاکراتی که شد راجع به حکومت نظامی اگر چه توضیحاتی جناب آقای دکتر فاطمی معاون نخست وزیر و سایر آقایان دادند ولی چون بنده جزو اشخاصی بودم که موافقت کردم و تأیید کردم خواستم عرض کنم با وقتی که برای یک امر حیاتی و مؤثری ضرورت دارد حکومت نظامی راباید اعلام کنیم و بر ما پوشیده نیست که در این منطقه نفت‌خیز خوزستان و برای ملی شدن صنعت نفت یک تحریکاتی هست هر روز هم در روزنامه می‌خوانیم دیروز هم بنده در روزنامه خواندم که در بیست روز یک ماه پیش اشخاص خارجی آنجا تحریکاتی کردند گزارشی هم که سپهبد شاه‌بختی داده در کشو میز نخست وزیر مانده این را بنده اینجا عرض می‌کنم که اگر دولت می‌گوید همچو چیزی نیست باید تکذیب بکند در صورتی که هست ببینید تأثیر
نفوذ اینها به قدری است که وقتی گزارش می‌آید در کشو میز می‌ماند نه در زمان این دولت در گذشته بنابراین وقتی که ما احساس کردیم که حکومت نظامی لازم است و منافع ملی مملکت ایجاب می‌کند که در آنجا این باشد باید دست اشخاص مفسد و فتنه‌جو کوتاه شود ما باید این کار را بکنیم ولی ما هیچ وقت طرفدار این نیستیم که حکومت نظامی برای آزار و زجر و زحمت مردم درست شود اگر در گذشته می‌شده کار خلافی بوده آقای دکتر کیان یک پیشنهادی دادند و مطلبشان به نظر بنده از یک جهت صحیح بود و جهتش را هم خودشان بیان کردند فرمودند ستاد ارتش دخالت در امور می‌کرد در صورتی که نظامی‌ها نباید دخالت کنند بنده هم از اشخاصی هستم که طرفدار این هستم که نظامیان نباید در مسائلی که غیر از وظیفه خودشان است دخالت بکنند نظامیان تقصیری نداشتند آن ستاد ارتش رئیس ستادی که بالاخره آمد و کوبید و حکومت را هم در دست گرفت آن ماجرا را راه می‌انداخت او تقصیر نداشت توجه بفرمایید بدبختانه در کشور ما هر کس هر کاری کرد هر خیانتی کرد این را در مقام تعریف بر می‌آیند در صورتی که این طور نیست مارشال پتن با این که از روی حسن‌نیت یک قراردادی با آلمان‌ها بست با این که بزرگ تریت مارشال بود فاتح وردن بود معذلک محکوم شد الان هم در حبس مانده برای چه برای خاطر این که هیچ کس در مقام وطن‌پرستی از جان خودش هم هراس نداشته باشد ما هم باید این رویه را اجرا کنیم ما یک مطلب را نباید فراموش کنیم ارتش ما از زمانی که تاریخ مملکت ما نشان می‌دهد خدمتگزار بوده تا الان همیشه ارتش وجودش برای کشور لازم بوده مفید بوده
خدمتگزار بوده الان هم تمام ما طرفدار او هستیم زیرا افراد ارتش از ما هستند یا پسر ما هستند یا برادر ما هستند یا قوم و خویش ما هستند ارتش هم یعنی همین منتها ما می‌خواهیم در رأس ارتش کسی باشد که منافع مملکت ما را حفظ کند همان طوری که فرمودند تخلف از قانون نکند بنده این پیشنهادی که دادم برای این بود که این توضیحاتم را عرض کنم و الّا دو ماه با ۵۰ روز که زیاد فرقی نمی‌کند و بنده پشنهادم را مسترد می‌دارم.
رئیس - پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای قاسم فولادوند به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در تمام مدت حکومت نظامی در هر حوزه دو نفر از معتمدین محل به انتخاب انجمن شهر و در صورت نبودن انجمن به تعیین وزیر کشور در توقیف و تبعید اشخاص که طبق ماده ۵ و ۸
می‌شود مشورت و نظارت نمایند.
رئیس - آقای فولادوند
قاسم فولادوند - موضوع ملی شدن نفت مورد علاقه فرد فرد اهالی این مملکت است (صحیح است) و ملت ایران حاضر است در این قسمت و در این راه حتی از بذل خون و جان خودش خودداری نکند معلوم می‌شود وقتی تا این پایه حاضر هستند حکومت نظامی چیز مشکلی نیست ولی چون بنده شخصاً صدمه این حکومت نظامی را کشیده‌ام و قوانین همیشه با حسن‌نیت وضع می‌شود ولی در اجرایش به اشکال بر می‌خورد بنابراین بنده پیشنهاد کردم با تصویب وزیر کشور دو نفر از اشخاص صحیح‌العمل و درستکار محلی در این کار نظارت کرده باشند نه این که دخالت چون خوشبختانه آقایان گیر بند ۵ و ۸ ماده حکومت نظامی ما نیفتاده‌اند ولی بنده گیر این مواد افتاده‌ام و آن روز هم که ما گذراندیم حکومت نظامی را در همین مجلس همین حرف‌ها را به ما می‌زدند که آقا این برای این است که خارجی‌ها نتوانند تحریکاتی بکنند تحریکاتی بر علیه استقلال مملکت بکنند الان هم به این رأی می‌دهیم ولی برای این که حب و بغض به خرج داده نشود به تصویب وزیر کشور در آنجا دو نفر باشند از اهالی محل و نظارت کنند حالا آقایان می‌خواهند رأی بدهند می‌خواهند ندهند.
رئیس - آقای دکتر فاطمی
دکتر فاطمی (معاون نخست وزیر) - عرض کنم که اگر این پیشنهاد آقای فولادوند مانع قانونی نداشت دولت با کمال حسن نیت می‌پذیرفت برای این که قبل از این که ایشان این مطلب را بفرمایند دو روز پیش یک هیئتی از بهترین قضات دادگستری رفته است به آبادان و سایر مناطق نفت‌خیز برای این که کسانی که از روز اول تا کنون بر طبق ماده بازداشت شده‌اند به پرونده همه آنها رسیدگی کند و هر یک نفری را که برخلاف مقررات قانون توقیف کرده‌اند بلافاصله موجبات آزادی‌شان را فراهم بکند و بنده یک مرتبه دیگر هم به آقایان اطمینان می‌دهم که دولت کمال سعی و مراقبت را خواهد کرد که کوچکترین سوءاستفاده از اختیارات حکومت نظامی‌نشود و مخصوصاً از آن وکلای خوزستان و سایر نمایندگان محترم تمنا می‌کنم اگر کوچکترین اطلاعی از سوءاستفاده از اختیار حکومت نظامی پیدا کردند به دولت اطلاع بدهند که در اولین فرصت اقدام خواهد کرد و صریحاً عرض می‌کنم که متخلف را هم شدیداً تعقیب خواهد کرد.
رئیس - آقای نورالدین امامی
نورالدین امامی - جناب آقای فولادوند باید توجه بفرمایند که قانون حکومت نظامی امروز در مجلس مطرح نیست دولت تقاضا کرده دو ماه حکومت نظامی در خوزستان تمدید بشود یعنی حداکثر برای مدت دو ماه، و پیشنهاد ایشان برخلاف آیین‌نامه است. مفاد قانون اینجا طرح نشده که ما بتوانیم در خود قانون یا در اطراف قانون بحث کنیم. فقط دولت اجازه می‌خواهد که حداکثر برای دو ماه این قانون را در خوزستان اجرا بکند و این پیشنهاد برخلاف آیین‌نامه است و استدعا می‌کنم سایر آقایان هم اگر پیشنهاداتی دارند آنها را پس بگیرند چون این یک چیز پیش پا افتاده است که ما این را بگذرانیم و زودتر بتوانیم وارد کار بشویم چون دو سه تا لایحه مهم داریم یکی لایحه لوله‌کشی است یکی لایحه استخدام استاد خارجی برای دانشگاه‌های شهرستان‌ها و یکی دو تا لوایح مفید دیگر داریم این است که استدعا می‌کنم موافقت بکنید این امروز از مجلس بگذرد.
رئیس - این آخرین پیشنهاد بود و برخلاف آیین‌نامه هم نیست و با هر پیشنهادی که در این موقع بدبختی به نفع مردم باشد و باری از دوش مردم بردارد و فشار مردم را کمتر بکند بنده موافقم و برعکسش را مخالفم آقای قاسم فولادوند.
قاسم فولادوند - با توضیحی که آقای معاون نخست وزیر دادند و با نظارت آن هیئت قضات بنده پس می‌گیرم.
رئیس - بنابراین دیگر پیشنهادی نیست رأی می‌گیریم به تمدید حکومت نظامی برای مدت دو ماه از وقتی که منقضی شده است آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۴ - بیانات آقایان: دکتر بقایی و غلامرضا فولادوند طبق ماده ۹۰ آیین‌نامه
دکتر بقایی - اجازه بفرمایید که بنده عرایضم را بکنم.
رئیس - بعد از این که کارمان تمام شد.
دکتر بقایی - آن وقت دیگر وقت نمی‌ماند جناب آقای رئیس.
رئیس - بفرمایید.
جمال امامی - آقای دکتر بقایی بهتر بود صرف‌نظر می‌کردید.
دکتر بقایی - بنده فقط دو کلمه خدمت آقایان عرض می‌کنم یک ماده نود هم امروز اضافه شد چون آقای فولادوند نماینده محترم شاهرود اینجا فرمودند که اهانت از طرف بنده شروع شد در صورتی که به شهادت این صورت جلسه اولین جمله‌ای که بنده به ایشان گفتم که مستوجب تمام آن حرف‌هایی که فرمودند شد این بودکه در آن استدلال خوب و منطقی که راجع به آزادی‌خواهی و عدم لزوم حکومت نظامی می‌گردند بنده به ایشان عرض کردم استدلال به این خوبی را خوب بود در حکومت رزم‌آرا می‌فرمودید ایشان این جمله را توهین تلقی فرمودند و با قید به این که عصبانی نیستند بنده را منتسب به خارجی و داخلی و ترور و همه این چیزها کردند ولی بنده از دو نظر از جوابگویی و توضیح راجع به آنها خودداری می‌کنم یکی از نظر این که مجلس شورای ملی حتی یک رأی موافق هم به پیشنهاد ایشان نداد (چند نفر از نمایندگان - مربوط به اصل موضوع بود که مجلس رأی نداد) و بنده از این لطف مجلس که نسبت به خودم می‌دانم کمال تشکر را دارم چون علت این که یک نفر هم پا نشد بنده عکس‌العمل صحبت ایشان می‌دانم و موضوع دوم این که متن کامل نطق ایشان به اضافه یک جملاتی که ایشان در نطق‌شان نفرمودند همان شب به توسط سر نیکلسن مخبر رویتر به انگلستان مخابره شد و تا حالا سابقه نداشت که یک نطقی راجع به یک موضوع داخلی این طور مخابره بشود اینها مدرک دارد آقای فولادوند هم اینها مدرک دارد و هم خیلی چیزهای دیگر منتها به حضرتعالی نمی‌خواهم چیزی گفته باشم و تمام اینها مدرک دارد. بنده می‌خواستم از دولت خواهش کنم که یک فکری برای این مخبرین خارجی بکنند که وقتی که از این تلگرف برای جراید خارجی استفاده می‌کنند یک جملاتی اضافه نکنند که ایشان نگفته‌اند و بعداً هم دیشب در لندن آقایانی که به رادیو گوش می‌دهند شنیده‌اند که به تفصیل از نطق آقای فولادوند صحبت کردند و از این که در تحت ارعاب هستند از ترور نمی‌ترسند و از تمام اینها گفتگو شد و اینها البته برای تهیه جنبه‌های بین‌المللی قضیه است و چون موضوع به اینجا رسیده بنده از سهم خودم صرف‌نظر می‌کنم و چیزی نمی‌گویم ولی در آخر فرمایش‌شان فرموده بودند که فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان آنگه شود پدید که نامرد و مرد کیست بنده فقط در جواب ایشان عرض می‌کنم که باد مهرگان بر من و شما سه سال است که وزیده است.
رئیس - آقای غلامرضا فولادوند
فولادوند - نمایندگان محترم دو دوره است ملاحظه کرده‌اند که هر کس خواسته به من حمله کند هیچ چیز نداشته در اینجا بگوید. حالا من سؤال می‌کنم این میزان نطق آقای دکتر بقایی را اهانت تلقی فرمودند که جواب بدهم یا خیر؟ (بعضی از نمایندگان - خیر) (خنده نمایندگان) عرض کردم هر زمان من با ایشان صحبت کردم مقدم ایشان بوده‌اند این را در صورت
جلسات گذشته نگاه بکنید و ملاحظه می‌کنید که هیچ گاه من به هیچ کس اهانت نمی‌کنم مگر به من حمله بشود البته به قاعده کلی هر ذیروحی از حمله‌هایی که به او می‌شود حق دفاع دارد (صحیح است) خوب، باز برای این که مجلس متشنج نشود به احترام آقای دکتر مصدق‌السلطنه فقط و فقط بنده جوابی به ایشان عرض نمی‌کنم (احسنت) برای این که باز پرونده‌سازی نکنند که فولادوند در این موقعی که نفت مطرح بود خواست حرفی بزند که بین ملت ایران، مجلس ایران، دولت ایران اختلاف و تشتت است من به هیچ یک از فرمایشات‌شان جواب نمی‌دهم فقط راجع به این موضوع که فرمودند متن نطق را همان شب خبرگزاری‌های خارجی مخابره کردند.
من به حقیقت و راستی و به همان قرآنی که اینجا قسم خوردم و با اطلاع آقایان نه با روس، نه با انگلیس، نه با آمریکا و نه با هیچ خارجی حتی یک دفعه هم ملاقات نکرده‌ام (صحیح است) (دکتر بقایی - گفتم مخابره کردند) خوب، کی می‌تواند اطلاع داشته باشد از مخابره؟ کسی که ملاقات می‌کند، کسی که همان شب ملاقات می‌کند و بعد از چهار ساعت می‌فهمد، من به همان قرآن اگر تا امروز هم خبر داشتم که مخابره‌ای شده یا نشده، در لندن چه گفته‌اند، در آمریکا چه گفته‌اند؟ بنده باز به احترام مجلس، به احترام آقایان، به احترام رئیس دولت عرضی نمی‌کنم ولی عرض می‌کنم که تا به من اهانت نشود من به دفاع مبادرت نمی‌کنم.
ولی شما اگر مرا بکشید محال است اگر یک روز از این آقای سرلشگر زاهدی تعریف کردم اگر ایشان عزل شد یا مرد یا حامی نداشت من آن وقت هم بر علیه ایشان حرفی بزنم.
من کسانی را می‌شناسم که حضور من قرآن قسم خوردند برای رزم‌آرا و حالا می‌آیند اینجا فحش می‌دهند. من از آنها نمی‌خواهم صحبتی کنم، حالا می‌آیند پشت سر او فحش می‌دهند، می‌خواهید آنها را معرفی کنم؟
من یک وکیلی هستم که جز این حقوقی که دولت به من می‌دهد یعنی آن چیزی که می‌گیرم از اینجا، دیگر استفاده‌ای نمی‌کنم و مال خودم را می‌فروشم و اینجا خدمت می‌کنم و می‌نشینم و ترس هم ندارم شجاعت هم دارم حرفم را هم می‌زنم این عرض من است.
باز برای این که شما اوقاتتان تلخ نشود و باز فردا باد مهرگان به من تصادف نکند ..... دیگر عرضی نمی‌کنم. (نورالدین امامی - کی قسم خورد؟) تو حضور داشتی آن صفایی، آن کشاورزصدر
۵ - اخذ رأی و تصویب اجازه استخدام پانزده نفر اتباع خارجی جهت دانشکده‌های پزشکی شهرستان‌ها
رئیس - نامه‌ای از مجلس سنا رسیده که قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
عطف به نامه شماره ۶۷۲۷- ۱۳۲۹/ ۹/ ۲۲ راجع به اجازه استخدام پانزده نفر اتباع خارجی برای دانشکده‌های پزشکی شهرستان‌ها که اشعار داشته بودید «در مدت مقرر اعاده فرمایند تا رأی نهایی گرفته شود» تصدیع می‌دهد:
از عبارت مذکور در فوق این طور بر می‌آید که باز لایحه مزبور را لایحه مالی تلقی فرموده‌اند در صورتی که پرداخت مخارج مستخدمین خارجی جزء غیر مستقیم لایحه است و مطلب عمده و اصلی لایحه استخدام اتباع خارجی برای خدمت در مملکت ایران است که اجاره آن به موجب قوانین اساسی با مجلسین است و تصویب هر دو مجلس را لازم دارد.
بنابراین متمنی است مقرر دارند قسمت استخدامی آن به شکل لایحه قانونی مستقل مورد تصویب قطعی مجلس شورای ملی واقع شده و تبصره که مالی صرف است برای اظهار نظر به مجلس سنا ارجاع شود.
رئیس مجلس سنا- سید حسن تقی‌زاه
رئیس - آقایان اطلاع دارند که دانشکده‌ها به واسطه همین لایحه کارشان معوق است (فرهودی -دیگر تابستان شد و تعطیل شد) بالاخره کارش معوق است (صحیح است) قسمت مالی این لایحه البته با مجلس شورای ملی است و الآن رأی گرفته می‌شود به این لایحه و برای قسمت غیر مالیش به مجلس سنا فرستاده می‌شود. چون مالی است با ورقه رأی گرفته می‌شود به لایحه و تبصره‌ها
(آقایان منشی‌ها در محل نطق حاضر شده اسامی آقایان رأی دهندگان را به این ترتیب قرائت کردند) آقایان: آشتیانی‌زاده- فرهودی، اردلان، پناهی- دکتر مجتهدی- صدری- کشاورز صدر- بوداغیان- محمد ذوالفقاری، خسرو قشقایی. آزاد. حکیمی. کهبد. عامری. امینی. محمدعلی مسعودی- نبوی. قاسم فولادوند. نصرتیان. افشار. سرتیپ‌زاده. وهاب‌زاده. دکتر بقایی. عزیزاعظم زنگنه. ناصر ذوالفقاری. حائری‌زاده. معدل. قراگوزلو. مخبر فرهمند. دکتر نبوی. مکرم. عماد تربتی. ثقةالاسلامی. گنابادی. سلطان‌العلما. سعید مهدوی. بزرگ‌نیا. بهبهانی. گودرزی. دکتر جلالی. دکتر مصباح‌زاده. ملک‌مدنی. افشار صادقی. صدرزاده. ابریشم‌کار. حمیدیه. سلطانی. عرب شیبانی. گرگانی. غضنفری. ظفری. دکتر کاسمی. صفایی. قرشی. فقیه‌زاده. ارباب. آصف. طاهری. آبکار. شادلو. اسکندری. رفیع. دکتر طاهری. دکتر کیان. دولت‌آبادی. برومند. معین‌زاده. سالار بهزادی. ارباب گیو. کوراوغلی. هراتی. امیر افشاری. دهقان. دکتر برال. ناظرزاده. دکتر سیدامامی. نریمان.
(شماره آرا به عمل آمد ۶۸ ورقه سفید و دو ورقه کبود و ۵ ورقه سفید بی‌اسم بود)
رئیس - لایحه استخدام پزشکان خارجی برای دانشکده‌های شهرستان‌ها به اکثریت ۶۸ رأی موافق تصویب شد.
اسامی موافقین - آقایان: دکتر مجتهدی، آرام بوداغیان، مخبر فرهمند، سرتیب‌زاده، صدرزاده، حبیب پناهی، نبوی، خسرو قشقایی، امینی، نصرتیان، صدری، محمد ذوالفقاری، معدل، حائری‌زاده، جواد عامری، کهبد اردلان، احد وهاب‌زاده، مکرم، فتحعلی افشار، سلطانی، ابریشم‌کار، سعید مهدوی، مهدی ارباب، غضنفری، افشار، صادقی، محمدعلی مسعودی، صمد سودآور، دکتر مصباح‌زاده، زنگنه، ناصر ذوالفقاری، امیر قراگوزلو، دکتر جلالی، دکتر نبوی، گودرزی، ملک‌مدنی، بزرگ‌نیا، طاهری، عماد تربتی، فقیه‌زاده، عرب شیبانی، ظفری، حمیدیه، فرهودی، دکتر بقایی، دکتر کاسمی، قرشی، گرگانی، نصرت‌الله شادلو، دولت‌آبادی، دکتر کیان، آبکار، برومند، هراتی، گنابادی، امیرنصرت اسکندری، ارباب گیو، نریمان، حسین کوراوغلی، علی‌محمد دهقان، دکتر برال، ناظرزاده، دکتر سید امامی، معین‌زاده، سالار بهزادی، کشاورزصدر، ثقةالاسلامی، امیر افشاری.
اسامی مخالفین- آقایان: عبدالقدیر آزاده، ابوالحسن حکیمی.
ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع- ۵ ورقه
۶ - بقیه مذاکره در گزارش راجع به لوله‌کشی شهر تهران
رئیس - در جلسه قبل لایحه لوله‌کشی مطرح بود به فوریتش رأی گرفته شد و حالا آقای ارباب در اصل موضوع باید صحبت کنند.
اردلان - آقای رئیس بنده پیشنهاد کردم این لایحه از دستور خارج شود و این پیشنهاد بنده مطابق ماده ۱۴۷ مقدم است.
رئیس - پیشنهاد آقای اردلان و آقای صفایی قرائت می‌شود آقایان پیشنهاد نموده‌اند که این لایحه از دستور خارج شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی طبق ماده ۱۴۷ نظامنامه درخواست می‌نمایم لایحه لوله‌کشی فعلاً مسکوت بماند.
اردلان.
رئیس - آقای اردلان
اردلان - عرض کنم که بنده طبق ماده ۱۴۷ نظامنامه درخواست کردم لایحه لوله‌کشی که فعلاً جزو دستور است مسکوت بماند و از آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی تقاضا می‌کنم که به دلایلی که عرض می‌کنم توجه بفرمایند اگر صحیح بود قبول بفرمایند. اولاً مقدمه باید عرض بکنم که این لایحه‌ای نیست که دولت حاضر به مجلس داده باشد چون من خودم از موافقین دولت هستم این یک طرحی است که نمایندگان محترم مجلس سنا تنظیم فرمودند و به مجلس شورای ملی آمده است و لایحه دولت نیست این عرض بنده اول لازم بود، بعد هم در درجه دوم بنده خواستم عرض بکنم که امیدوارم که هر طرحی مجلس سنا بدهد مورد موافقت مجلس شورای ملی هم واقع بشود ولی علت مسکوت ماندن این یک لایحه این است که آقایان نمایندگان محترم مسبوق هستند گزارش راجع به اصلاح انتخابات انجمن شهر داده شده است که در مجلس سنا هم تصویب شده است و در دستور مجلس شورای ملی است یعنی کمسیون کشور هم گزارشش را داده و جزو دستور مجلس هم هست شما در تمام دنیای متمدن امروز اگر یک مملکتی را پیدا کردید که راجع به لوله‌کشی شهر خودش غیر از انجمن شهر کسی دیگر دخالت کرده باشد ما هم حاضریم از مجلس شورای ملی بیاییم یک قانونی راجع به لوله‌کشی شهر بگذرانیم در تمام دنیا لوله‌کشی جزء کارهای شهری است و از وظایف مصرحه انجمن‌های شهر است الان یک قانونی جزء دستور مجلس ما هست که بلافاصله بعد از آن قانون باید مطرح بشود این قانون انتخاب انجمن شهر است که حق انحصاری داده شده به اشخاص باسواد من از آقایان استدعا می‌کنم آن را مقدم بشمارند وقتی که شما این قانون را تصویب کردید یک انجمن قانونی در شهر تهران به وجود آمد بلافاصله این موضوع لوله‌کشی از وظایف خاص انجمن شهر می‌شود و این به هیچ‌وجه یک کاری نیست که مربوط به امور کل مملکت باشد که مجلس شورای ملی باید به آن رأی بدهد در شهر بیرجند لوله‌کشی کردند به هیچ‌وجه قانونی وضع نشده اهالی محترم شیراز برای شهر خودشان لوله‌کشی کردند و به هیچ‌وجه محتاج به قانون خاصی نبوده برای شهر تهران هم همین طور این یک امری است که اختصاصاً مربوط به شهر است و
از وظایف مخصوص اهالی آن شهر است و کارهای شهری را هم خود انجمن باید بکند دخالت مجلس شورای ملی در این خصوص برخلاف اصول است این است که بنده استدعا می‌کنم این لایحه مسکوت بماند و لایحه مربوط به انجمن شهر که بلافاصله بعد از این است آن را ما مطرح بکنیم انتخابات شهر تهران که تکلیفش معلوم شد این کار را هم باید انجمن تکلیفش را معلوم کند علت اصرار من در این است که این طرحی که آقایان نمایندگان محترم مجلس سنا داده‌اند گفته است که یک اختیارات خیلی وسیعی به یک نفر مدیر کل لوله‌کشی داده بشود بدون این که بگویند که این در مقابل کی مسئول است اگر یک کار دولتی بود و یک وزارتخانه‌ای این کار را می‌کرد وزیر مسئولش در مجلس شورای ملی بود و هر وکیلی می‌توانست راجع به آن از آن وزیر توضیحات بخواهد به علاوه قوانین ایران محاسبات و محاسبات عمومی بوده هر یک قران خرجی که می‌شد آن وزارتخانه می‌توانست در مجلس شورای ملی توضیح بدهد ولی یک خرج لوله‌کشی را در این طرحی که پیش‌بینی شده به هیچ‌وجه نگفته است که مدیر لوله‌کشی بعد از یک مدتی اگر این کار را انجام نداد و یا خدای نخواسته این وجوه حیف و میل شد کی مسئول است در صورتی که اگر ما بیاییم مقدم بگذاریم قانون انجمن شهر را و انجمن قانونی شهر را به وجود بیاوریم آن وقت اتوماتیکمان ... حالا آقای شوشتری ایراد نگیرند (جمعی از نمایندگان - نیستند) اتوماتیکمان این هیئت مدیره لوله‌کشی در مقابل انجمن شهر مسئول هستند و انجمن شهر دانه دانه حساب این را رسیدگی می‌کند بنده نمی‌خواهم بیش از این وقت آقایان را بگیرم و اگر دلایلی دارند که من را قانع بکند استدعا می‌کنم تشریف بیاورند بفرمایند و الّا این موضوع لوله‌کشی شهر از وظایف خاص انجمن شهر است و در این طرح هم که پیشنهاد شده به هیچ‌وجه مدیر لوله‌کشی را مسئول یک کسی قرار نداده در صورتی که اگر انجمن شهر تشکیل بشود مسئولیت مستقیم در مقابل انجمن شهر دارد این است که بنده استدعا می‌کنم و نظرم این است که این گزارش مسکوت بماند و لایحه انتخابات انجمن شهر مطرح شود آن که مطرح شد و تصویب شد بلافاصله این موضع حل خواهد شد.
رئیس - آقای وزیر کشور
وزیر کشور - به نظر بنده جناب آقای اردلان توجهی به این طرحی که به مجلس داده شده بود نفرمودید در صورتی که همان طور که فرمودند فعلاً وزارت کشور و وزیر کشور قائم مقام انجمن شهر است و مسئولیت هم قبول می‌کند قانون انتخابات انجمن شهر هنوز معلوم نیست که کی تمام می‌شود در صورتی که ما عجالتاً ۵۸ هزارتن لوله در اراضی اطراف راه‌آهن و توی شهر نصب کرده‌ایم و قضیه لوله‌کشی یک مسئله‌ای است که از نقطه نظر من مسئله حیاتی برای شهر تهران است و آقایان توجه بفرمایند در دهات لبنان مثلاً لوله‌کشی‌اش تمام شده در بعضی نقاط دیگر مثل بندرعباس در شرف تمام شدن است و ما در پایتخت خودمان که روزی صدها هزار نفر از آب جاری در کوچه‌ها می‌خورند برای این که انجمن کی تشکیل بشود و چه کار بکند نباید این کار بکند نباید این کار لازم را به تعویق بیندازیم و به نظر من این صلاح نیست بنده تصور می‌کنم که هیچ اختیاری هم به کسی داده نشده در اینجا و این مدیرش با وزیر کشور که قائم مقام انجمن شهر است رئیس شهرداری مدیر لوله‌کشی و رئیس بانک هر چهار مسئول هستند و من امیدوار هستم که هیچ جور نگرانی برای آقایان نمایندگان محترم نباشد و تقاضا می‌کنم که این قسمت را تصویب بفرمایند برای این که جان یک عده‌ای درخطر است (صحیح است)
رئیس - آقای دکتر سید امامی
دکتر سید امامی - عرض کنم بنده نمی‌خواهم با پیشنهاد جناب آقای اردلان مخالفت بکنم ولی امر لوله‌کشی یک امر مهمی است و باید مورد توجه همه آقایان باشد ما که طبیب هستیم و با مردم در تماس هستیم می‌دانیم که چه امراضی در تهران به واسطه کثرت جمعیت اشاعه دارد و تلفات این امراض به قدری زیاد است که فوق‌العاده این موضوع قابل توجه است و این لوله‌کشی آب خیلی خیلی قبل از اینها بایستی می‌شد و حالا که به اینجا آمده آقایان بایستی موافقت بکنند که به اسرع اوقات این لوله‌کشی تمام شود همین لوله‌کشی که اخیراً در تبریز شده با وجودی که خیلی ناقص است مطابق اطلاعی که ما داریم از امراض فوق‌العاده کم کرده است مرض حصبه در تبریز خیلی خیلی شدت داشت عده زیادی تلف می‌شدند از موقعی که لوله‌کشی شده خیلی مرض کم شده فوق‌العاده مشهود است بنده می‌خواهم عرض کنم در این مملکت هیچ جنگی یا هیچ اتفاقی به اندازه این امراض لطمه به نفوس نرسانیده (صحیح است) و این لوله‌کشی حتماً باید زودتر تمام بشود فقط موضوعی که می‌خواستم به جناب آقای وزیر کشور تذکر بدهم موضوع فاضلاب است. این فاضلاب یکی از عوامل مهم لوله‌کشی است و تعجب می‌کنم که چرا تا حال مورد توجه نشده اینها باید توأم با هم اقدام بشود در همان موقعی که این لوله آب را می‌کشند باید فاضلاب را هم توجه کنند و بایستی که الان درباره او هم اقدام بشود که بعد اسباب زحمت نشود. این موضوع را می‌خواستم عرض کنم.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای اردلان که این طرح ساکت بماند آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. آقای ارباب.
ارباب - تابلو ثبت‌نام اطلاع دارید که از مدتی پیش نصب شده و عده‌ای هم اسم‌نویسی کرده‌اند امروز معلوم شد بنده به نام مخالف مشروطه اسم نوشته‌ام. شکی نیست که با امر لوله‌کشی هیچ کس مخالف نیست (دکتر کاسمی - جز حضرتعالی) و امر لوله‌کشی امری است که در اکثر ممالک دنیا امروز یک کاری است که عملی و هر کس سوابق زیادی دارد گذشته از این که صحت و سلامت مردم را تضمین و تأمین می‌کند باعث ازیاد ارتباط ما با مردم ممالک شرقی دنیا است به خاطر دارم برای یک امر مفیدی یک موقع رئیس یک کمپانی را دعوت کردم که بیاید به ایران و او تحقیق کرد که وضع آب شهر تهران چطور است گفتم آب لوله ندارد آن مرد حاضر نشد به تهران بیاید برای این که از آب تهران مشکوک بود آنها هم مثل ما نیستند که برای جان‌شان قیمت قائل نباشند. البته برای جان خود و سلامت خود بسیار ارزش قائلند. بنابراین نبودن لوله‌کشی و آب لوله و تمیز در تهران ما را از خیلی از مزایای حیاتی باز داشته است. عرض بنده در طرز عمل است. البته آقایان توجه فرموده‌اند بدبخت‌ترین طبقات مردم در مرکز سکنه جنوب شهر هستند. این سکنه جنوب شهر حتی آب قنات‌های عادی را هم کمتر می‌آشامند و آب‌هایی می‌آشامند که انسان تعجب می‌کند چطور اینها زنده باقی می‌مانند. تقاضای بنده این بود و تذکر بنده این بود که این مورد هم نصیب اهالی شمال شهر نباشد یعنی در بدو امر و در مقدمه که از ابتدا تا انتها چند سال طول می‌کشد این چند سال را منحصراً مردم شمال شهر از آب تمیز و سالم استفاده نکنند یک رشته لوله هم به تناسب قسمت‌های شهر و برزن‌های شهر اول به پایین شهر امتداد داده بشود تا این مردم بدبخت جنوب شهر که از هر چیز محروم هستند اقلاً شروع بکنند به آب تمیز خوردن و کمتر تلف بشوند.
بنده اینجا متذکر می‌شوم نکته‌ای را که جناب آقای اردلان فرمودند که این طرحی است که از مجلس سنا آمده و قانونی نیست که دولت آورده باشد این طرح متکی به قانونی است که طبق تبصره ۲۲ قانون بودجه ۱۳۲۸ مجلس سنا برای تمدید فرستاده است یک چیزی نیست که سابقه نداشته باشد چون در این قسمتی که شرط موافقت بنده بود پیشنهادی تقدیم کرده‌ام برای این که این کار زودتر به جریان بیفتد بیش از این عرضی نمی‌کنم (احسنت)
رئیس - آقای وزیر کشور.
وزیر کشور - اولاً راجع به جنوب شهر دقت بیشتری شده و مخصوصاً اداره شهرداری در نظر گرفته همین قدر که این لوله‌ها کشیده شد از چاه‌های اخیری که آبش قابل شرب است تا موقعی که لوله‌کشی تمام بشود از آنها استفاده شود (نمایندگان - بسیار خوب است) پس فکر فقط برای شمال شهر نشده بلکه جنوب شهر را جلو انداخته‌ایم.
دکتر جلالی - راجع به فاضلاب هم اقدام بفرمایید چون که تا حالا نشده جاهایی که کنده‌اند فقط برای آب‌های آشامیدنی بوده.
وزیر کشور راجع به فاضلاب فرمودند آن هم در نظر است اقدام شود اقدام فوری راجع به این عمل خواهد شد.
رئیس - آقای کهبد.
کهبد - موجب کمال خوشوقتی است که این لایحه مهم در دستور جلسه امروز مجلس شورای ملی قرار گرفته و بنده بسیار مفتخرم که به عنوان موافق در این لایحه صحبت می‌کنم. حقیقتاً یکی از آمال و آرزوهای بنده انجام عمل لوله‌کشی تهیه آب گوارا و مطمئن برای اهالی است بنده در سال ۱۳۲۳ که افتخار عضویت انجمن شهر تهران را داشتم باکمک و مساعدت سایر اعضای محترم انجمن شهر نهایت جدیت و کوشش رابرای انجام این عمل مهم مبذول و شالوده این کار در همان موقع ریخته شد متأسفانه به واسطه جنگ جهانی گرفتاری‌هایی که دولت‌های وقت داشتند این امر مهم حیاتی به تأخیر افتاد. بنده همیشه معتقد بوده و هستم که به جای ساختمان‌های رفیع از قبیل کاخ دادگستری و وزارت دارایی وغیره می‌بایستی عمل لوله‌کشی تهیه آب خوردنی برای اهالی دردرجه اول اهمیت قرار گیرد. آقایان محترم در دنیای امروز کمتر شهر و قصبه و حتی دهاتی یافت می‌شود که فاقد لوله‌کشی و آب مطمئن باشد بنده از اروپا و آمریکا صحبت نمی‌کنم و به جای دور نمی‌روم آقایانی که به عراق عرب و مصر و پاکستان تشریف برده‌اند ملاحظه فرموده‌اند که قسمت اعظم شهر و قصبات ممالک مزبور دارای آب لوله است بنده مهتقد هستم ما باید تمام سعی خود را برای
ایجاد لوله‌کشی و تهیه آب آشامیدنی خوب جهت تمام شهرها و قصبات و حتی دهات ایران بنماییم و از بذل هر قسم کمک و مساعدت و تصویب اعتبار کافی دریغ نکنیم امر لوله‌کشی و تهیه آب آشامیدنی مطمئن بر طبق اصول بهداشتی یک امر بسیار مهم حیاتی و قابل توجه است به اعتقاد بنده برای تسریع در انجام و عملی شدن این منظور مهم که بستگی کاملی به صحت و تندرستی افراد دارد هر کسی به نوبت خود و به هر عنوان نباید از هر قسم کمک و معاضدت خودداری کند البته فواید ومنافع این کار را خود آقایان محترم بهتر می‌دانند و بنده خود را محتاج نمی‌دانم که در این خصوص توضیحات بیشتری به عرض برسانم همین قدر به طور خلاصه عرض می‌کنم اگر توجهی به احصائیه فرمایید ۸۰ درصد امراض که منجر به فوت اشخاص بی‌گناه اعم از زن و مرد و بچه می‌شود به واسطه استعمال آب‌های آلوده می‌باشد بنده برای اطلاع از جریان امر لوله‌کشی چند روز قبل به اداره سازمان لوله‌کشی رفتم و شاید دفعه اولی بود که خدمت آقای مهندس میکده رسیدم حقیقتاً امیدوار شدم و بر من یقین حاصل شد که این امر مهم انشاء‌الله انجام و عملی خواهد شد زیرا مشاهده کردم که از موقع تصدی و اختیاری که به ایشان داده شده تا کنون با نهایت مراقبت قریب ۶۰۰ نقشه صحیح اجرایی تهیه شده است و در حدود ۲۶ هزار تن لوله موجود است که بین ۱۷ و ۱۸ میلیون تومان خریداری شده است که به قیمت امروز ۳۶ میلیون تومان یعنی دو برابر ارزش دارد البته خرید و تهیه این مصالح با رعایت و اصول کامل تشریفات مزایده و با نهایت دقت و صرفه صورت گرفته است اینک به طور خلاصه مشاهدات خود را به عرض می‌رسانم.
اجرای امر لوله‌کشی بدواً چهار مرحله دارد اول نصب لوله شبکه‌های شهر دوم ساختمان ۶ مخزن آب که در شمال شهر تعیین شده که این دو قسمت شروع و در شرف اتمام است و در حدود ۲۰ کیلومتر شاه لوله دقیق و با اصول فنی و مراعات تمام جهات لوله‌گذاری شده است.
سوم لوله‌گذاری فلزی از رودخانه کرج به کن
چهارم ساختمان مجرای آجری از کن به تهران تا تصفیه‌خانه که تمام تشریفات دو قسمت اخیر هم انجام و قریباً عمل خواهند کرد موضوع بسیار مهم که فوق‌العاده اهمیت دارد راجع به تصفیه است که آن هم سه مرحله دارد اول در نزدیکی رودخانه کرج در بیلقان مخزنی احداث و قسمتی از مواد خارجی آب گرفته می‌شود یعنی گل و لای را از آب جدا می‌کند دوم سیله لوله‌های چدنی و مجرای آجری آب به تصفیه‌خانه‌ها که در جلالیه واقع است ریخته شده و مواد رسوبی آن گرفته می‌شود البته با وسایل شیمیایی و روی اصول فیزیکی آب از روی شن و ماسه که مخصوص این کار است عبور و صاف و زلال و تصفیه می‌شود سوم بعد از عملیاتی که فوقاً عرض شد آب صاف و زلالی به دست می‌آید که باید ضدعفونی شده و میکروب‌های مربوط از بین برود و این عملی بسیار دقیق و مهم است که باید اثری از بو نباشد و طعم آب تغییر نکند اظهارات آقای مهندس میکده در این قسمت توجه دقیقی و مطالعات کاملی به عمل آمده و خواهد آمد و این نظر تأمین خواهد شد موضوع بسیار مهم که قابل توجه است موضوع تهیه آب است شهرداری تهران ۵۳ سنگ آب دائم و ۹ سهم از ۸۴ سهم از آب رودخانه کرج مالک است حال کاری نداریم که این آب به چه کیفیتی به دست شهرداری افتاده است و بقیه آب متعلق به کشاورزان شهریار و ساوجبلاغ غار و دهات اطراف تهران است و متأسفانه بدون هیچ‌گونه مجوز قانونی مأمورین شهرداری چندین برابر سهم خود را به زور و جبر از رودخانه جدا کرده و به تهران می‌آورند ولی متأسفانه این آب به شهر نمی‌رسد و در بین راه حیف و میل و مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد اگر تمام این آب به تهران می‌آمد بنده عرضی نداشتم شاید اقلاً به مصرف اهالی می‌رسید بنده در این چند روزه که به کرج رفتم وضع عجیبی مشاهده کردم تمام کشاورزان و زارعین بیچاره که در سرمای سخت زمستان با هزاران خون جگر کشت و زرع نموده‌اند به واسطه اجحافی که مأمورین شهرداری می‌نمایند تمام محصول آنها خشک و در شرف از بین رفتن است و حقیقتاً وضع رقت‌باری را ایجاد کرده‌اند خدمت جناب شهردار مراتب را عرض و تمنای توجه مخصوص و پیشنهاد کردم خود ایشان به محل تشریف آورده و از نزدیک مشاهده کنید اینک نیز جداً و مصراً از دولت مخصوصاً جناب آقای وزیر کشور خواهش و تمنا می‌کنم در این خصوص دستورات اکید صادر فرمایید تا حقوق حقه یک عده کشاورز و برزگر پایمال نشود و محصول آنها از بین نرود و ضمناً از سازمان برنامه تقاضا دارم که تسریع در بستن سد کرج فرموده توجه مخصوص نمایند که اقلاً آب و تا حدی برق تهران تأمین شود در خاتمه عرایضم از نمایندگان محترم استدعا دارم هر چه زودتر این لایحه را تصویب فرمایید بلکه انشاء‌الله با خواست خداوند و همت نمایندگان محترم و عشق و علاقه که من در مدیر عامل آن مشاهده کرده‌ام این کار مهم و حیاتی صورت وقوع پیدا کند و مردم از این حیث در رفاه باشند.
۷ - معرفی آقای دکتر کیا به معاونت وزارت بهداری به وسیله آقای وزیر بهداری
رئیس - آقای وزیر بهداری
وزیر بهداری - آقای دکتر کیا که یکی از اعضای قدیمی وزارت بهداری و از مفاخر وزارت بهداری هستند به معاونت وزارت بهداری به پیشگاه مجلس شورای ملی معرفی می‌کنم (مبارک است.)
آزاد - آقای دکتر کیا بسیار مرد خوبی است.
۸ - بقیه مذاکره در گزارش لوله‌کشی شهر تهران و تصویب آن
رئیس - پیشنهادی برای کفایت مذاکرات رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم پس از صحبت یک موافق و یک مخالف به کفایت مذاکرات رأی گرفته شود.
محمدعلی مسعودی
رئیس - آقای مسعودی
محمدعلی مسعودی - عرض کنم که موضوعی است که از چندی قبل مورد توجه مجلس شورای ملی بوده است و هیچ فکر هم ندارد بحث هم راجع به این موضوع به قدری زیاد شده که اان متجاوز از یک سال است در مجلس شورای ملی و مجلس سنا همه‌اش روی این موضوع حرف زده‌ایم از چند ماه پیش هم که مجلس سنا این لایحه را تصویب کرده و به مجلس شورای ملی فرستاده متأسفانه همین طور معوق مانده بنده هیچ توضیحی در این مورد ندارم بدهم فقط یک تقاضا دارم از جناب آقای وزیر کشور که خودشان هم به حمدالله متوجه شده‌اند که این چاه‌هایی که اخیراً شهرداری حفر کرده در بعضی نقاط طبق اطلاعاتی که به دست امده آبش بسیار خوب است یعنی آب مشروب بسیار خوبی دارد بنده چون دیدم در قسمت جنوب شهر که لوله‌کشی آنجا سریع‌تر پیش می‌رود و همان طوری که خودشان فرمودند تقاضای بنده هم همین بود که امر بفرمایند در تمام نقاطی که در جنوب شهر لوله‌کشیش تمام شده از این آب‌ها استفاده کنند برای این که این آب‌ها همین طور در مجراهای کثیف ریخته می‌شود که آدم اصلاً نمی‌تواند نگاه بکند این تقاضای بنده است و تمنای دیگرم هم این است که جناب آقای آشتیانی‌زاده مخالفت خودشان را پس بگیرند و اجازه بدهند که این کار زودتر تمام بشود.
رئیس - آقای ملک‌مدنی
آشتیانی‌زاده - بنده جلوتر از ایشان اجازه خواستم.
رئیس - آقای ملک مقدم هستند منشی‌ها صورت داده‌اند.
آشتیانی‌زاده – منشی‌ها همیشه آن طرف را نگاه می‌کنند.
ملک‌مدنی - بنده اصولاً با این لایحه که در جلسه قبل هم که طرح شد جزو موافقین بودم و عرض کردم که این کار کمال ضرورت را دارد همان طوری که آقای وزیر کشور هم توضیح دادند امروز برای شهر تهران این آب لوله جزء ضروریات است و هیچ جای دنیا معمول نیست که شهر آب لوله نداشته باشد ولی می‌خواستم تذکری به آقای وزیر کشور بدهم دیروز یک کسی آمد به من یک مطلبی را گفت که دیدم این را باید اینجا عرض کنم گر چه ممکن بود به طور خصوصی هم حضورتان عرض کنم ولی بهتر این بود که اینجا عرض بکنم راجع به این که هر جریانی که پیش می‌آید یک عده‌ای همیشه سوءاستفاده می‌کنند و این ثروت‌های سرشاری که موجب فاصله بین طبقات شده از همین مجلس‌ها به دست آمده و باز همین‌ها هستند که آمده‌اند نسبت به این اراضی که باید جهت ساختمان منبع آب نهر تهیه بشود یک بلوکی تشکیل داده‌اند و دارند یک سوء‌استفاده‌هایی می‌کنند چون جنابعالی وزیر کشور هستنید و مورد اعتماد هم هستید و همیشه هم رفقایتان شما را به دوستی و خوبی شناخته‌اند انتظار دارم که این کار را رسیدگی بکنید و نگذارید که یک سوء‌استفاده‌ای بشود زیرا به نظر بنده هر کسی تا حالا هر سوء‌استفاده‌ای که کرده است غلط بوده است یک دسته مردم سیر نمی‌شوند قانع نمی‌شوند هر قدر هم زندگانی مرفهی داشته‌اند این پول از مردم فقیر و بیچاره لخت گرفته می‌شود هر خرجی در این کشور بشود از طبقات ضعیف گرفته می‌شود زیرا که امروز اکثریت مالیات ما را یا از طریق عوارض شهرداری‌ها یا از طریق مالیات و بودجه دولت طبقه سوم و چهارم به نام مالیات غیر مستقیم می‌دهند پس بنابراین مصلحت نیست که یک اجتماعی باز در این موقع بیایند دسته‌بندی بکنند و اراضی که می‌گویند مال دولت بوده بنده نمی‌دانم چه حقه‌بازی‌هایی شده ذرعی یک قران قیمتش بوده حالا بیایند ذرعی سه تومان به دولت بفروشند بنده خواستم این مذاکرات را عرض کنم و مخالفتم را پس بگیرم.
رئیس - پس گرفتن ندارد در هر حال باید رأی گرفته شود.
آشتیانی‌زاده - بنده مخالفت ایشان را قبول می‌کنم.
رئیس- یک نفر به نام مخالف بیشتر نمی‌تواند صحبت کند ایشان توضیحی دادند
و باید رأی گرفته شود...
آشتیانی‌زاده - اجازه بفرمایید بنده تذکری بدهم.
رئیس - در پیشنهادات بدهید باز هم پیشنهادات خوانده می‌شود اینجا تذکر بدهید این راجع به کفایت مذاکرات است.
آشتیانی‌زاده - راجع به کرمان است.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده زیادی برخاستند) تصویب شد پیشنهادات قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه و تصویب شود: اداره کل لوله‌کشی موظف است حومه شهر تا شعاع ۶ کیلومتر با استفاده از اعتبار منظور در تبصره ۲۲ قانون بودجه ۱۳۲۸ با استفاده از وام طویل‌المدت کمپانی‌های ذی‌فن خارجی یا داخلی به وسیله حفر چاه‌های عمیق لوله‌کشی نماید و مصارف و هزینه آن را با اخذ وثیقه ملکی از صاحبان اماکن حومه شهر در مدت ده سال به اقساط ده‌گانه دریافت نماید.
مهدی ارباب
رئیس - آقای ارباب این مربوط به کار لوله‌کشی نمی‌شود.
یکی از نمایندگان - هم پیشنهاد خرج است و هم مالیات.
ارباب - در نظر اول ممکن است پیشنهاد وارد تلقی نشود اما اگر توضیح بدهم روشن می‌شود (جمال امامی - به وسیله چاه عمیقی لوله‌کشی بشود یعنی چه؟)
مهدی ارباب - یعنی از چاه عمیق آب می‌آورند بیرون لوله می‌کشند مردم می‌خورند.
رئیس - مهدی ارباب بفرمایید.
مهدی ارباب - عرض کنم فلسفه لوله‌کشی و استفاده از لوله برای حفظ سلامتی مردم است البته اگر در خارج شهر و حدود شهری که انجمن شهر یا دولت حدود شهر را معین کرده است اگر یک عده‌ای مریض بشوند شک نیست که این مرض سرایت به مردم داخل شهر هم می‌کند مضافاً به این که عوارض شهرداری که مورد وثیقه این عمل است مردمی می‌پردازند که در حدود شهر هم ساکن هستند پیشنهادی که بنده کردم این بود که از همان اعتبار به وسیله شرکت‌های خارجی یا داخلی امر لوله‌کشی با استفاده از چاه‌های آبی که حفر می‌شود در اطراف شهر به خرج مالکین اراضی و اماکن اطراف شهر این عمل را هم اداره لوله‌کشی انجام بدهد و مخارج آن را در مدت ده سال به اقساط از سکنه آنجا وصول کنند این عمل باعث می‌شود که همه جای شهر آباد و همگی از سلامتی برخوردار باشند نه این که یک عده در یک حدودی سلامت بمانند حالا اگر مجلس موافق است رأی بدهد و اگر موافق نیست پس می‌گیرم.
رئیس - آقای ارباب پیشنهاد شما وارد نیست.
مهدی ارباب - پس گرفتم.
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم این جمله به قانون لوله‌کشی افزده شود: پس از تشکیل انجمن شهر تهران نظارت در امر لوله‌کشی تهران طبق قسمت ۱۳ از ماده ۳۵ قانون شهرداری‌ها در عهده انجمن شهر خواهد بود - صدرزاده
رئیس - بفرمایید ولی این توضیح واضحات است.
وزیر کشور - همین طور است.
صدرزاده - قسمت ۱۳ از قانون شهرداری‌ها این است نظارت در حفر مجرا برای فاضلاب شهر یا لوله آب یا برق و تصویب قراردادهای مربوط به آنها در ماده ۳۵ چندین فقره هست که از وظایف شهرداری قرار داده شده و قسمت سیزدهمش راجع به همین قسمت لوله‌کشی است متأسفانه شهر تهران الان متجاوز از هفت هشت سال است که به هیچ‌وجه انجمن شهر ندارد و مثل این است که دولت‌ها مایل نبودند که مردم پایتخت در امور شهر خودشان دخالت کنند مدتی متعذر می‌شدند به نقص قانون قانون شهرداری‌ها هم تصویب شد در ۷۰ و ۸۰ نقطه از نقاط مملکت هم انجمن‌ها تشکیل شد ولی در خود شهر تهران انجمن شهر تشکیل نشد من نمی‌دانم اگر این قانون خوب بود و به وسیله او باید انجمن شهر را تشکیل داد چرا در تهران تشکیل ندادند و اگر بد بود مردم ولایات چه گناهی کرده‌اند به هر حال حالا متعذر هستند به این که دو ماده اصلاحی هست برای انتخابات انجمن شهر که یک ماده آن این است باسوادها رأی بدهند و منتظر این هستند که از تصویب مجلس بگذرد و لابد انجمن شهر تهران را تشکیل خواهند داد من هم در این موضوع چندی پیش سؤال از دولت کرده‌ام حالا به هر صورت در این گزارش می‌نویسد از آن قسمت از ماده ۳۵ قانون تشکیل انجمن‌های شهر مصوب ۴ مرداد ۱۳۲۸ که با قانون مزبور مغایرت پیدا می‌کند در این مورد تا پایان لوله‌کشی آب و فاضلاب بلااثر خواهد بود «یعنی اگر در این اثنا انجمن شهر تهران هم تشکیل شد و امر لوله به پایان نرسیده باشد باز آن نظارت ملغی می‌شد این است که بنده پیشنهاد کردم به مجرد این که انجمن شهر تهران تشکیل شد آن وظیفه نظارت خودش را طبق قسمت سیزدهم از ماده ۳۴ اجرا کند (صحیح است)
رئیس - آقای وزیر کشور
وزیرکشور - تا مدتی که انجمن شهر تشکیل نشده است وزیر کشور قائم مقام انجمن شهر است به مجردی که انجمن تشکیل شد خود او عهده‌دار این مسئله خواهد بود.
رئیس - آشتیانی‌زاده
آشتیانی‌زاده - بنده مخالفتم را قبلاً پس می‌گیرم عرض می‌شود که یک تذکراتی را می‌خواستم به عرض مجلس شورای ملی برسانم و استفاده می‌کنم از مخالفت با پیشنهاد جناب آقای صدرزاده و به طور اختصار عرض می‌کنم تلگرافی از کرمان بنده دریافت کردم که انجمن هواداران صلح
رئیس - آقا این موضوع هیچ مربوط به کار لوله‌کشی نیست.
آشتیانی‌زاده - روز پنجشنبه قبل از دستور بنده راجع به این موضوع صحبت می‌کنم چند نفر را در اینجا کشته‌اند.
رئیس - آقای فرهودی
فرهودی - در این قسمت برای بنده مشکل است در مقابل پیشنهاد صحیح جناب آقای صدرزاده و توضیحات منطقی و قانونی ایشان مخالفت بکنم (نمایندگان - پس مخالفت نفرمایید) اما با توضیحی که جناب آقای وزیر کشور دادند و از طرف دولت تعهد کردند که هر وقت انجمن شهر تشکیل شد نظارت در کار لوله‌کشی به عهده انجمن شهر واگذار شود با این تعهد که دولت داده تصور می‌کنم دیگر لزومی ندارد که این پیشنهاد یا نظیر آن مطرح بشود اما دلیل عملی در مخالفت با این پیشنهاد یا هر پیشنهاد دیگری این است که این لایحه بعد از مدت‌ها شور و بحث در مجلس سنا تصویب شده و به اینجا آمده البته مطالب صحیح بسیار است پیشنهادات منطقی هم زیاد است اگر هر کدام از آنها را یا به دلیل صحیح بودنشان یا به دلیل منطقی بودنش قبول بکنیم و رأی بدهیم باعث این می‌شود که این لایحه مجدداً برود به مجلس سنا برای این که آن چیزی قانون است و قابل اجرا خواهد بود که مجلسین هر دو به اتفاق به آن رأی بدهند هر تغییری که ما در این بدهیم موجب برگشت این لایحه به مجلس سنا می‌شود باز اینجا هم احتمال تغییر تازه‌ای می‌شود دارد با آن تغییر تازه به اینجا می‌فرستند در نتیجه موجب می‌شود امری را چند سال است ما گرفتارش هستیم یعنی لوله‌کشی شهر تهران و پایتخت انجام نشود و به قول آن آمریکایی این ننگ بین‌المللی از شهر تهران برداشته نشود پس به نظر بنده با این پیشنهادات این لایحه دچار تأخیر و تعویق خواهد شد این است که بنده به طور کلی خواستم نظر آقایان محترم را جلب کنم که پیشنهادات منطقی زیاد است اما توجه بفرمایید که هر تغییری در این قانون موجب رفتنش به سنا و بازگشتنش به اینجا و یا دو مرتبه رفتنش به سنا و بازگشتنش به اینجا موجب تعویق کار خواهد بود این است که می‌خواهم استدعا کنم آقایان لطف بفرمایند آنچه که الان مطرح است رأی بدهند و بعد هم هر اصلاحی را که آقایان لازم دانستند به صورت طرح جداگانه‌ای بدهند البته ما تصویب می‌کنیم آن هم جریان خودش را طی می‌کند.
رئیس - باید رأی گرفته شود.
صدرزاده - چون آقای وزیر کشور تقبل فرمودند که بعد از تشکیل انجمن شهر نظارت با انجمن خواهد بود بنده هم برای این که تعویقی در جریان کار نشود پس می‌گیرم (احسنت)
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی- تبصره زیر را پیشنهاد می‌نمایم:
انجام امر لوله‌کشی تحت نظر مستقیم انجمن قانونی شهر صورت خواهد گرفت و مدیر کل لوله‌کشی مکلف است کلیه هزینه‌های لازم را پس از تصویب انجمن قانونی شهر نموده و اسناد هزینه را باید به انجمن قانونی شهر تسلیم نماید.
اردلان
رئیس - آقای اردلان
اردلان - بنده خواستم باز نظر خودم را تکرار کنم که این امر لوله‌کشی از وظایف خاص انجمن شهراست این از وظایف مجلس شورای ملی نیست یک مملکتی در روی زمین شما پیدا بکنید که برای کار لوله‌کشیش قانون بیاورد به مجلس ولی در اینجا به انجمن قانونی شهر به هیچ‌وجه دخالتی ندادند و نظارتی در این باره برای او قائل نشدند و هر خرجی بخواهند این آقایان بکنند بدون این که انجمن قانونی شهر حق دخالت داشته باشد می‌توانند بکنند همان طوری که الان جناب آقای ملک‌مدنی توضیح فرمودند و به بنده هم از خارج آمدند و گفتند یک اشخاصی آمده‌اند یک اراضی دارند و یک کمیسیونی معین شده است و این همه هیاهو و اصراری که برای این قانون قبل از این که انجمن قانونی شهر معین شود می‌کنند برای این است که این کمیسیون یک اختیارات وسیعی دارد و بتواند قیمت اراضی دو تومانی را متری ۵۰ تومان بدهد این پولی است که اهالی شهر تهران باید بدهند اهالی شهر تهران حق قانونی‌شان انجمن شهر است
باید او نظارت بکند در صورتی که در این قانون هیچ حق برای نظارت او قائل نشده‌اند پیشنهاد بنده این است که انجمن شهر نظارت داشته باشد و وقتی که یک خرجی را تصویب کرد اداره لوله‌کشی عمل کند و بعد هم هر خرجی که کرده اسناد هزینه آن را به انجمن بدهد به طوری که دیوان محاسبات راجع به هزینه‌های دولتی رسیدگی می‌کند انجمن شهر هم هزینه‌های این کار را رسیدگی بکند این که معنی ندارد که ما یک پول معین را بدهیم به دست یک اشخاصی و هیچ کنترلی هم نشود در هیچ جای دنیا این ترتیب معمول نیست این است که بنده عرض می‌کنم که اگر ما علاقه به صحت عمل و کار داشته باشیم باید اداره امور لوله‌کشی را در مقابل انجمن شهر مسئول قرار بدهیم هر خرجی می‌خواهد بکند باید با تصویب انجمن شهر باشد و هر خرجی که کرد باید اسناد آن را برای تفریغ حساب به انجمن شهر بدهد این پیشنهاد بنده است.
رئیس - آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر - بنده تصور می‌کنم پیشنهاد جناب آقای اردلان شبیه پیشنهاد جناب آقای صدرزاده باشد که در اینجا آقای وزیر کشور پذیرفتند و توضیح دادند که در قانون همین طور ذکر شده و مراد ما همین است و غیر از این هم نخواهیم کرد البته وقتی که انجمن شهر تشکیل بشود جزئیات تمام امور می‌بایستی به تصویب انجمن و نظارت انجمن باشد و مسلماً آقای اردلان وقتی که این هیئت لوله‌کشی کار خودش را انجام داد اسناد آن را محققاً به انجمن شهر که تا آن موقع هم حتماً تشکیل خواهد شد ارائه خواهد داد و او هم نظارت می‌کند و از جنابعالی به دلیلی که عرض می‌کنم خواهش می‌کنم که پیشنهادتان را پس بگیرید و آن این است که موضوع لوله‌کشی مورد اتفاق است یعنی تأمین سلامت مردم آن هم در پایتخت هیچ کس تردیدی ندارد و ما در این کار هر چه تسریع بکنیم باز تأخیر کرده‌ایم و البته بنده قبول دارم که آن پیشنهاد دهنده اولی الکساندر گیپ یا اسکندر گیو به قول آقای شوشتری این شخص یک پیشنهادی داده بود و بعد با این که دستگاهش خیلی خوب بوده گفته است من اشتباه کردم و در واحدها قیمت‌ها را کم داده‌ام و بعد آمدند یک تصمیمی‌گرفتند در دولت سابق و اسبق و بعد هم مجلس سنا ملاحظات دقیق و لازم در این کار کرده است و این لایحه آمده اینجا بنده از آقا استدعا می‌کنم که اجازه بفرمایید که تصویب بشود و از این پیشنهاد هم به دلیل این که خود به خود انجمن مطابق قوانین اصولی نظارت خواهد داشت صرف‌نظر بفرمایید و راجع به حیف و میل یا تقلبات یا مسائلی هم اگر شده از جناب آقای وزیر کشور بنده خواهش دارم که مسئولین امر را تعقیب بکنید تعقیب با اجرای لوله‌کشی جدا نشود و آن اشخاص هم که تخلف یا تقلب کرده‌اند تعقیب بشوند و از آقا هم خواهش می‌کنم پیشنهادتان را پس بگیرید.
رئیس - آقای وزیر کشور
وزیر کشور - مورد تقاضای آقایان محترم دو موضوع بود یکی موضوع اسنادی بود که بایستی به انجمن شهر داده شود این مسلما این طور است تا وقتی که انجمن نیست بنده شخصاً مسئولیت قبول می‌کنم و قائم مقام انجمن هم هستم و این کار را خواهم کرد (اردلان - اگر جنابعالی وقت این کار را دارید استدعا می‌کنم بفرمایید) بلی دارم یکی دیگر موضوع این بود که یک دسته‌بندی شده است و ممکن است یک استفاده‌های سوئی بکنند البته در تمام کارها ممکن است استفاده سوء بشود ما که آنجا هستیم برای این است که جلوگیری بشود و آقایان نمایندگان محترم هم هر تخلفی ببینند در هر امر یا مستقیماً یا به وسیله تلفن یا خودشان مراجعه می‌کنند و البته از این امر هم جلوگیری می‌کنند تا اندازه‌ای که ممکن است ولی تمام اینها دلیل این نمی‌شود که ما از لوله‌کشی جلوگیری بکنیم و یا مسکوت بگذاریم این است که استدعا می‌کنم آقایان با این لایحه موافقت بفرمایند چون الان هم جلسه از اکثریت می‌افتد و این کار زودتر تمام بشود تمام جزئیات که می‌فرمایید هر وقت که باشد بنده حاضرم این کار ا بکنم.
(نمایندگان - پس بگیرید)
اردلان - خواهش می‌کنم یک مرتبه دیگر پیشنهاد بنده قرائت شود،
(مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای اردلان آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم اداره لوله‌کشی موظف است از این لحظه کوچکترین قدمی در لوله‌کشی بر ندارد مگر آن که مجاری فاضلاب هم تعبیه و ساخته شود.
دکتر جلالی
رئیس - آقای دکتر جلالی
دکتر جلالی - بنده این پیشنهاد را بعد پس می‌گیرم ولی از چند جهت این پیشنهاد را تقدیم کردم و جهات آن را می‌خواهم ذکر بکنم و هم یک تذکری بدهم فراکسیون ما تصمیم گرفت (یک نفر از نمایندگان - کدام فراکسیون؟) فراکسیون جوان تصمیم گرفت تمام موجباتی که برای موفقیت دولت در امر نفت لازم باشد فراهم و تمام لوایح مفیدی که می‌آید به مجلس سعی کنیم که تصویب شود موضوع دوم را جناب آقای فرهودی فرمودند که اگر کوچکترین جمله‌ای در این لایحه اضافه یا کم بشود دو مرتبه می‌رود به مجلس سنا و این امر برای بسیار لازم که لوله‌کشی است به عهده تعویق می‌افتد ولی بنده می‌خواستم از آقای وزیر کشور تقاضا کنم که تا آنجایی که ممکن است سعی بفرمایند که امر تهیه مجرای فاضلاب یا آب آشامیدنی با هم همراه باشد برای این که ممکن است در آتیه نشود اجرا نمود و پیشنهاد را هم پس می‌گیرم.
رئیس - این آخرین پیشنهاد است وارد هم نیست قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خواند شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده اضافه شود. مدیر کل لوله‌کشی ساختمان فاضلاب (اگو) را باید قسمی بدهد که مورد استفاده عبور لوله‌های آب مشروب و کابل‌های تلفن و برق باشد و مؤسسات برق و تلفن هم در این امر به سهم خود شرکت مالی نمایند.
معدل
رئیس - آقای معدل این هم وارد نیست پس بگیرید.
معدل - اجازه بدهید توضیح بدهم بنده اصراری ندارم همان طوری که ایشان فرمودند چون در اثر تصویب این پیشنهاد این لایحه برمی‌گردد به سنا و تأخیر در اجرایش حاصل می‌شود ولی تذکراتی که ما در اینجا می‌دهیم موجب خواهد بود که متصدیان امر موجبات اجرای این نظریات را فراهم کنند اولاً کمال اهمیت را دارد که در شهری که لوله‌کشی آب می‌شود فاضلاب و اگو داشته باشد این می‌بایستی همراه هم باشد و الّا مشکلات بزرگی حادث می‌شود می‌بایستی که این لوله‌های آب و همچنین کابل‌های برق و همچنین سیم‌های تلفن در آن مجاری تحت‌الارضی که به صورت فاضلاب و به صورت اگو هست آنجا گذاشته بشود که هر ساعت تمام این شهر را به یک عنوانی نکنند و دو مرتبه آسفالت کنند و هر دفعه مصادف بشوند با یک مشکلی خرج این کار چندین دفعه برای مملکت تمام می‌شود حالا این تذکر موجب می‌شود که وزرات کشور که قائم‌مقام انجمن شهرداری است و خود اداره لوله‌کشی یک نقشه جامع‌تری و یک نظر وسیع‌تری برا ی این کار داشته باشد که بعد از این نظریاتی که اینجا گفته می‌شود تأمین بکنند بنده پیشنهادم را مسترد می‌دارم ولی توجه جناب آقای وزیر کشور را به این موضوع جلب می‌کنم که به اداره لوله‌کشی دستور بدهند که همراه کار لوله‌کشی کار فاضلاب و اگو را هم انجام بدهد.
رئیس - دیگر پیشنهادی نیست رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده زیادی برخاستند) تصویب شد.
۹ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود و دستور هم طبع و توزیع شده نزد آقایان هم هست.
(یک ربع بعد از ظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت
قوانین
وزارت داریی
فرمان همایونی راجع به اجرای لایحه قانونی برقراری (۲۴) فقره شهریه و قانون مزبور که به تصویب مجلسین شورای ملی و سنا رسیده است ذیلاً ابلاغ می‌گردد.
با تأییدات خداوند متعال ما پهلوی شاهنشاه ایران
محل صحه مبارک ملوکانه
نظر به اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی مقرر می‌داریم.
ماده اول - قانون برقراری بیست و چهار فقره شهریه که در جلسه بیست و چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و منضم به این دستخط است به موقع اجرا گذاشته شود.
ماده دوم - هیئت دولت مأمور اجرای این قانون هستند.
به تاریخ ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۳۰
قانون برقراری ۲۴ فقره شهریه
ماده واحده - به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود وظیفه اشخاص ذیل را از محل اعتباری که در هر یک از موارد زیر قید شده برقرار و طبق مقررات پرداخت نماید:
۱ - ماهی پنج هزار ریال وظیفه درباره بانو اخترالملوک دولتشاهی عیال مرحوم محمدعلی‌میرزا دولتشاهی که حین انجام وظیفه فوت نموده از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار وظیفه و شهریه منظور در بودجه کل کشور.
۲ - ماهی یک هزار و پانصد و پنجاه ریال وظیفه درباره بانو امینه ظهیر عیال مرحوم ظهیر علاوه بر ۱۳۵۰ ریال که طبق قانون استخدام کشور از صندوق بازنشستگی دریافت می‌کند از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه وزارت کشور.
۳ - ماهی پنج هزار ریال به عنوان وظیفه درباره وراث مرحوم ابوالحسن صدر ثقةالاسلامی طبق قانون وظایف و از محل اعتبار شهریه و وظایف از تاریخ تصویب این قانون دو هزار ریال از مبلغ فوق تا خاتمه تحصیل به آقای احمد ثقةالاسلامی پسر آن مرحوم تحت نظر وزارت فرهنگ پرداخته خواهد شد و بعد از خاتمه تحصیل مبلغ فوق عیناً به وارث آن مرحوم طبق مقررات پرداخت می‌شود.
۴ - ماهی سه هزار ریال وظیفه درباره دو نفر اولاد و مادر مرحوم عباس‌قلی شاملو کارمند پیشین وزارت پست و تلگراف از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه وزرات پست و تلگراف.
۵ - ماهی دو هزار و ششصد و شصت ریال وظیفه درباره مرحوم علی حسام‌پور کارمند وزارت اقتصاد ملی از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه وزارت اقتصاد ملی.
۶ - ماهی دو هزار و پانصد ریال درباره ورثه مرحوم عباس ورنوس مدیر کل سابق راه‌آهن از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه بنگاه راه‌آهن.
۷ - ماهی هزار و دویست ریال وظیفه درباره ورثه مرحوم ابراهیم لطف‌زند کارمند سابق وزارت کشاورزی از محل اعتباری که در بودجه وزارت کشاورزی به همین عنوان منظور خواهند نمود و از تاریخ تصویب این قانون.
۸ - ماهی دو هزار و پانصد ریال درباره ورثه قانونی مرحوم نصرالله اردلان کارمند ثبت کل که مسلول بوده از تاریخ تصویب این قانون و از محل بودجه ثبت کل.
۹ - ماهی سه هزار و چهارصد و شصت و دو ریال وظیفه درباره وراث قانونی مرحوم دکتر حسین مرزبان فرماندار سابق کردستان علاوه بر ماهی دو هزار و چهارصد و پنجاه ریال که از صندوق بازنشتگی دریافت می‌دارد از تاریخ تصویب این قانون و از محل بودجه وزارت کشور.
۱۰ - کارمند سابق وزارت بهداری که در حین انجام خدمت در نقاط بد آب و هوا فوت نموده از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار شهریه و وظایف.
۱۱ - ماهی چهار هزار ریال به عنوان وظیفه درباره وراث قانونی مرحوم دکتر سید احمد معینی ماهی سه هزار و چهارصد و شصت ریال درباره ورثه مرحوم سیدابوالقاسم حسابی کارمند وزارت دارایی علاوه بر مبلغ سه هزار و چهار صد و شصت ریال که از صندوق بازنشتگی دریافت می‌دارند از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار شهریه و وظایف.
۱۲ - ماهی یک هزار و پانصد ریال به عنوان وظیفه درباره بانو بلقیس مغروری و شاهرخ مغروری عیال و فرزند آقای اکبر مغروری کارمند مفقودالاثر اداره کل گمرک بالمناصفه مادام که عیال نامبرده شوهر اختیار نکرده و فرزند مشارالیه مشغول تحصیل می‌باشد از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه کل گمرک.
۱۳ - ماهی سه هزار و چهارصد و شصت ریال وظیفه درباره وراث قانونی مرحوم علی‌اصغر مقدم رئیس سابق حسابداری وزارت امور خارجه علاوه بر مبلغ سه هزار و چهارصد و شصت ریال که از صندوق بازنشتگی دریافت می‌دارند از اعتبار شهریه وظیفه از تاریخ تصویب این قانون.
۱۴ - ماهی یک هزار و نهصد و سی و دو ریال وظیفه درباره وراث قانونی مرحوم سرگرد علی‌اکبر شاهوار افسر شهربانی علاوه بر ماهی ۷۰ و ۴۲۷ ریال که از صندوق بازنشتگی دریافت می‌دارند از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار بودجه شهربانی کل کشور.
۱۵ - ماهی شش هزار ریال وظیفه درباره ورثه مرحوم دکتر غلامرضا جرجانی از تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۲۹ که بین عیال و دو نفر دختر و یک نفر پسر آن مرحوم به تساوی تقسیم شود از اعتبار ماده ۴۸ بودجه وزارت فرهنگ.
۱۶ - ماهی پنج هزار ریال به عنوان وظیفه درباره بانو تاج مادر مرحوم داور از محل اعتبار شهریه و وظیفه منظور در بوجه کل کشور از تاریخ تصویب این قانون.
۱۷ - ماهی یک هزار و یکصد ریال به عنوان وظیفه درباره وراث قانونی مرحوم محمود وفایی کارمند پیشین بنگاه مستقل آبیاری که در حین انجام وظیفه در سیستان فوت نموده و از تاریخ تصویب این قانون و از محل اعتبار شهریه و وظایف.
۱۸ - ماهی چهار هزار و نهصد ریال وظیفه درباره عیال و دو نفر اولاد مرحوم مهندس هاشم دیبا کارمند سابق وزارت کشاورزی از تاریخ فوت (۱۸ اردیبهشت ۱۳۲۹) از محل بودجه وزارت کشاورزی
۱۹ - ماهی یک هزار و پانصد ریال درباره هوشنگ جمشیدی فرزند مرحوم جمشیدی به عنوان هزینه تحصیل از اول سال ۱۳۲۰ تا مدت ۳ سال و از محل بودجه وزارت داد گستری.
۲۰ - ماهی سه هزار و چهارصد و بیست و پنج ریال وظیفه درباره وراث مرحوم محمد حسابی کارمند سابق اداره چای از تاریخ تصویب و از محل اعتبار شهریه و وظایف.
۲۱ - ماهی چهار هزار و دویست و بیست و پنج ریال به عنوان کمک هزینه تحصیل به هر یک از سه نفر فرزندان مرحوم مرآت تا زمانی که مشغول تحصیل می‌باشند از تاریخ تصویب و از محل اعتبار بودجه وزارت فرهنگ.
۲۲ - ماهی یک هزار و هفتصد ریال وظیفه درباره وراث مرحوم مهدی‌قلی شاهرخی که در وقایع ۱۳۲۴ به دست متجاسرین تیرباران شده علاوه بر دو هزار و سیصد ریال که فعلاً دریافت می‌نمایند از تاریخ تصویب این قانون و از محل بودجه وزارت دادگستری.
۲۳ - ماهی سه هزار و چهارصد و نود ریال وظیفه درباره ورثه مرحوم حسن‌پور سعید علاوه بر سه هزار و چهارصد و سی ریال که از صندوق بازنشستگی دریافت می‌دارند از تاریخ تصویب این قانون از محل اعتبار شهریه و وظیفه.
۲۴ - ماهی سه هزار و ششصد و پنجاه و نه ریال درباره عیال و فرزندان مرحوم مهندس حسام ضیاء رئیس سابق اداره کل آسفالت وزرات راه علاوه بر مبلغ سه هزار و دویست و شصت و شش ریال که از صندوق بازنشستگی به ورثه آن مرحوم داده می‌شود از تاریخ روز بعد از فوت آن مرحوم (۱۳ شهریور ۱۳۲۷) از محل بودجه وزارت راه.
تبصره - وظیفه و مستمریات وراث فوق‌الذکر در مواردی که خلاف آن صریحاً ذکر نشده است به اناث تا زمانی که شوهر اختیار نکرده و در مورد ذکور تا سن بلوغ (بیست سالگی) قابل پرداخت خواهد بود.
این قانون که مشتمل بر ماده واحده است در جلسه ۲۴ اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و سی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت
اصل فرمان همایونی و قانون در دفتر نخست وزیر است. م ۳۸۵۴ نخست وزیر