مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ امرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۷۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۸۸۱
۵شنبه ۱۰ امرداد ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۷۳
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۷۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه سوم مرداد ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - بیانات آقای نایب رئیس راجع به مذاکرات جلسه خصوصی
۲ - تصویب صورت مجلس
۳ - تقدیم تقاضای دو ماه تمدید حکومت نظامی در هفت نقطه خوزستان
۴ - تقدیم لایحه راجع به اعتبار تکمیل ساختمان مقبره ابوعلی سینا به وسیله آقای وزیر فرهنگ
۵ - تقدیم لایحه تقاضای اعتبار جهت دفع سن به وسیله آقای وزیر کشاورزی.
۶ - بقیه مذاکره در گزارش اجازه انتقال ۱۴ میلیون لیره از پشتوانه اسکناس به حساب دولت.
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
مجلس چهل دقیقه به ظهر به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱ - بیانات آقای نایب رئیس راجع به مذاکرات جلسه خصوصی
نایب رئیس - بعد از اعلام ختم جلسه گذشته چون چند نفر از نمایندگان محترم بیاناتی در جلسه غیر رسمی فرموده بودند خوشبختانه امروز موضوع در جلسه خصوصی طرح و در نتیجه بیاناتی که آقای دکتر بقایی در جلسه خصوصی طرح و در نتیجه بیاناتی که آقای دکتر بقایی در جلسه خصوصی فرمودند بحمدالله رفع سوء تفاهم شد (صحیح است) ملت ایران هیچ موقع بیش از امروز احتیاج به اتحاد و اتفاق و برادری ندارد (صحیح است) همه ایرانی‌ها برادرند و باید دست به دست بدهیم که این قدم بزرگی که در راه آسایش و رفاه ملت برداشته شده است به نتیجه برسد (صحیح است - انشا الله)
۲ - تصویب صورت مجلس.
نایب رئیس - با اجازه آقایان اسامی غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین با اجازه - آقایان: یوسف شکرایی. عبدالحسین اورنگ. محمدرضا آصف. عبدالحسین مجتهدی. فتحعلی افشار. شهاب خسروانی. رضا آشتیانی‌زاده. غلامرضا فولادوند. امیرقاسم فولادوند. حسین مکی. طباطبایی. محسن طاهری. غلامحسین امیری قراگزلو. صدر میرحسینی. امیر افشاری.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: حسین خاکباز. محمود محمودی. دکتر مصباح‌زاده. ابوالفضل تولیت. محمدتقی برومند. خسرو قشقایی. آرام بوداغیان. غلامحسین ابتهاج. ابوالفضل حاذقی. ابوالحسن رضوی. صمد سودآور. سلطانی. جواد مسعودی.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: صدرزاده. دولت‌آبادی. حسن نبوی. پطرس آبکار. دکتر طاهری
دیر آمدگان بی‌اجازه - آقایان: حسن اکبر. محمد هراتی. دکتر نبوی.
نایب رئیس - نسبت به صورت جلسه اعتراضی هست؟ آقای امامی
جمال امامی - متأسفانه صورت جلسات ما غلط است این یک بدبختی. بدبختی بزرگ‌تر این که صورت جلسات مجلس در دسترس مردم واقع نمی‌شود (صحیح است) و آنچه که از جلسات مجلس منتشر می‌شود همان است که در روزنامه‌ها است روزنامه‌ها هم به واسطه فقدان وسایل نمی‌توانند گفته‌های نمایندگان را کما هو حقه منتشر بکنند روزنامه اطلاعات هم که نسبت از سایر روزنامه‌ها مجهزتر بود با وجود این یک قسمت بیانات وکلا را نمی‌تواند منتشر کند و اخیراً هم غلط منتشر می‌کند بنده در جلسه گذشته گفته بود دولت تقریباً ششصد میلیون تومان به بانک ملی بدهکار است در روزنامه اطلاعات دیدم نوشته‌اند که دولت هفتصد پنجاه میلیون لیره بدهکار است تفاوت خیلی فاحش است دیگر استدلالی که بنده کردم در روزنامه‌ها حتی در صورت جلسه مجلس هم چنانکه باید منتشر نشده و مفهوم نیست بنده به دولت گفتم که آقا وقتی شما می‌آیید استدلال می‌کنید که این کار را که من می‌کنم لازم است وقتی لزوم آن تشخیص داده شد فداکاری است باید بکنیم اگر هم مضر است باید بشود خیلی کارهای مضر را آدم در مواقع ضروری می‌کند و همین لزوم در موقع جنگ است تمام کارهایی را که می‌کند میلی ندارد بکند مضر است ولی می‌کند ولی وقتی که آقای وزیر دارایی می‌آید استدلال می‌کند که این کاری را که ما می‌کنیم تنزل بهای اسکناس نیست این را من نمی‌توانم قبول بکنم هیچ عاملی نمی‌تواند قبول بکند از وزیر دارایی هم شایسته نیست که این طرز استدلال بکند آقا بگویید این تنزل بهای اسکناس هست ولی ما مجبوریم فعلاً این کار را بکنیم آن وقت وکلا به یک چشم دیگری نگاه می‌کنند و ممکن است با اختیار رأی بدهند ولی استدلال این که قیمت اسکناس تنزل نمی‌کند این درست نیست ...
نایب رئیس - آقای امامی خواهش می‌کنم بیانات جلسه گذشته را تکرار نفرمایید.
جمال امامی - بلی خواستم توضیح بدهم که غلط نوشته شده است یک نامه‌ای از کارگران کارخانه چیت سازی رسیده است که من دادم خدمت آقای رئیس آنجا کانون توده‌ای‌ها است و یک عده‌ای را که مخالف هستند هر روز در معرض ضرب و شتم و جرح قرار می‌دهند امروز شنیدم که یک عده‌ای را زخمی و مجروح کرده‌اند یکی‌شان هم در شرف موت است که آورده‌اند این
جا این را می‌خواستم هم مقام ریاست و هم مجلس شورای ملی به دولت تذکر بدهند که جلوگیری از این وضعیت بکند ما اینجا مشغول خودمان هستیم توی سر خودمان می‌زنیم آنها هم دارند کار خودشان را می‌کنند با این ترتیب مملکت اداره نمی‌شود من از آقایان وزرا و هم از آقای معاون نخست‌وزیر خواهش می‌کنم که از اینجا که تشریف بردند این وضعیت را اصلاح بکنند
نایب رئیس - آقای شوشتری
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم صورت مجلس که در دست بنده است گرچه جناب آقای جمال امامی فرمایشی فرمودند من مخصوصاً می‌خواستم از جناب آقای نورالدین امامی خواهش بکنم استدعا بکنم نظر به این که با آقای معاون نخست‌وزیر آقای فاطمی در خارج صحبت کردم البته از آن منظوری که داشتم منصرف شدم تذکری که داشتم این است که استدعا دارم از مقام ریاست که مطالب بنده که عین آن در صورت جلسه هست در اداره تبلیغات که غیر از روزنامه است و منتسب به دولت استبیانات را وارونه می‌کنند، عکس می‌کنند تهییج می‌کنند افکار عموم را بر علیه وکلا ...
نایب رئیس - اینها مربوط به صورت مجلس نیست آقای شوشتری
شوشتری - .... اجازه بدهید حفظ حقوق نمایندگان برعهده رئیس و هیئت رئیسه است خوشوقتم که نطق جناب آقای امامی‌اهری و آقای پناهی عیناً نقل شد اما نطق بنده خیر آقا وارونه کردن و تهییج افکار بر علیه وکلا کردن بد است عین نطق مرا در این صورت مجلس ببینید و بخوانید که جز خدمت چیز دیگری بوده است؟ آخر سزاوار نیست از عوض آن سنفونی، آن مطربی‌ها دو سه ساعت رادیو را تخصیص بدهند به عین نطق نمایندگان ما لازم نداریم این قدر رقاصی را (دکتر مجتهدی - سنفونی چیست؟) من چه می‌دانم چیست!
نایب رئیس - آقای عامری نسبت به صورت مجلس نظری هست؟
عامری - یک سؤالی از آقای وزیر امور خارجه کرده‌ام آن را تقدیم کردم خواهش می‌کنم ابلاغ بفرمایید که در جلسه آینده جواب بدهند.
نایب رئیس - اقدام کردیم و ابلاغ شده است، امروز چون جلسه دیر تشکیل شده است با اجازه آقایان محترم از نطق قبل از دستور صرف‌نظر می‌شود (جمعی از نمایندگان - صحیح است) (امامی‌اهری - بنده اجازه خواستم) (مهدی ارباب - حق مرا محفوظ بدارید برای جلسه بعد)
نایب رئیس - آقای امامی‌اهری
امامی‌اهری – به همان علتی که آقا اشاره فرمودند من وقت آقایان را نمی‌گیرم ولی یک دو کلمه یک نکاتی بود که بایستی به عرض آقایان برسانم امروز اهالی اهواز مردم اهواز در تلگرافخانه اجتماع کرده و چند نفر از آقایان نمایندگان را برای مخابره حضوری خواسته بودند وقتی که ما حاضر شدیم منظورشان و خلاصه اظهارشان پشتیبانی از دولت آقای دکتر مصدق و تقاضاشان تسریع در تصویب لوایح مفیده پیشنهادی دولت بود ...
نایب رئیس - اینها مربوط به صورت جلسه نیست.
امامی‌اهری - و چون تقاضا کرده بودند که احساسات آنها انعکاس داده بشود لذا تلگراف آنها را تقدیم می‌کنم و اضافه می‌کنم که تلگراف دیگری هم از خراسان رسیده است از عده‌ای اطبا و مهندسین آنجا مبنی بر پشتیبانی دولت چون لازم است که منعکس بشود و احساسات آنها هم گفته بشود و این دو کلمه را عرض می‌کنم و اضافه می‌کنم که این اختصاص به آنها نیست بلکه تمام ملت ایران پشتیبان دولت است و همه‌شان پشتیبانی می‌کنند
نایب رئیس - اعتراضی به صورت جلسه نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد اگر آقایان اجازه بفرمایند چون جلسه تأخیر شده و این آقایانی که قبل از دستور اسم نوشته‌اند شب هم در مجلس بیتوته کرده‌اند با اجازه آقایان نوبه آقایان را برای جلسه بعد محفوظ می‌داریم (آزاد - جلسه آینده دو مرتبه باید اسم بنویسند)
مهدی ارباب - بنده مطلب لازمی دارم پنج دقیقه بیشتر معطلی ندارد
نایب رئیس - پیشنهادی از آقای دکتر معظمی رسیده است که قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(پیشنهاد به شرح زیر قرائت شد)
چون موقع گذشته است لایحه دولت را مطرح بفرمایید از صحبت قبل از دستور صرف‌نظر شود
اسلامی - این در اختیار رئیس است مقام ریاست می‌تواند این نظر را اجرا کند
نایب رئیس - آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی - این پیشنهاد محتاج به دلیل زیادی نیست چون جلسه دیر تشکیل شده است و بعد هم در جلسه خصوصی مذاکراتی راجع به همین لایحه شد به علاوه همان طور که آقای اسلامی فرمودند این از اختیارات آقای رئیس است که می‌توانند نطق قبل از دستور را بعد از دستور اجازه بدهند این بود که این یادداشت را حضورشان تقدیم کردم حالا خواهش می‌کنم از این قدرت قانونی خودشان استفاده بکنند شاید یک کاری انجام بدهیم.
نایب رئیس - آقای ارباب
مهدی ارباب - بنده علت مخالفتم را در دو دقیقه به عرض می‌رسانم و استدعا می‌کنم آقایان توجه کنید آقایان می‌دانید آرزوی دیرین ملت ایران فتح عظیم در مبارزات ملی آزادی دولتین پاکستان و هندوستان بوده است همین طور همواره آرزومند وحدت و یگانگی این دو ملت برادر و هم کیش و هم‌جوار ما بوده است طبق اطلاعاتی که رسیده است نیروی عظیمی دولت هندوستان در مرز پاکستان در لاهور تمرکز داده است که مربوط به حل قضایای کشمیر است بنده با این که می‌خواستم به تفصیل صحبت کنم خلاصه می‌کنم و از دو قائد عظیم هند و پاکستان در اینجا به نام خود و ایرانیان تقاضا دارم با نیروی انصاف و صلح و مسالمت قضیه را بین یکدیگر حل و فصل کنند (صحیح است) و عقیده ما ایرانیان همواره به وحدت این دو ملت نجیب و هم‌کیش ما بوده و خواهد بود (احسنت)
نایب رئیس - با اجازه آقایان رأی می‌گیریم به این که نطق‌های قبل از دستور بماند برای جلسه بعد (مهدی ارباب - بنده مخالفت خودم را پس می‌گیرم) (یک نفر از نمایندگان - پس گرفتند) پس با اجازه آقایان این نوبت‌ها محفوظ می‌ماند برای جلسه آینده
۳ - تقدیم تقاضای دو ماه تمدید حکومت نظامی در هفت نقطه خوزستان.
نایب رئیس - آقای وزیر جنگ فرمایشی دارید بفرمایید.
وزیر جنگ – به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارید در پنجم فروردین ماه به واسطه وضع غیر عادی و لزوم فوری اعاده امنیت در هفت نقطه از نقاط نفت خیز خوزستان حکومت نظامی را برای مدت دو ماه اعلام کردند و سپس در خرداد با این که امنیت کامل برقرار بود چون عوامل مختلفه‌ای وجود داشت که متمایل بودند به تشنج افکار، تمدید حکومت نظامی استدعا شد و به تصویب مجلسین رسد اینک چون آن عوامل هنوز در آن منطقه باقی است این است که تقاضایی شده است برای مدت دو ماه حداکثر تمدید حکومت نظامی که تقدیم می‌شود و دیگر بنده عرضی ندارم.
۴ - تقدیم لایحه راجع به اعتبار تکمیل ساختمان مقبره بوعلی سینا به وسیله آقای وزیر فرهنگ.
نایب رئیس - آقای وزیر فرهنگ
وزیر فرهنگ – به طوری که خاطر نمایندگان محترم مستحضر است در اردیبهشت سال آینده جشن هزاره حکیم شهیر و دانشمند بزرگ ایرانی ابوعلی سینا است و در این جشن نه تنها ملت ایران شریک است بلکه تمام ملل اسلامی و تمام ملت‌های جهان شرکت می‌کنند و مدتی است دولت مشغول تهیه مقدمان این جشن است و به طوری که آقایان خوب استحضار دارند مصارفی شده است و در همدان آرامگاه بزرگ و مجللی برای آن حکیم شهیر بر پا شده است متأسفانه به واسطه نبودن اعتبارات کافی این بنای مهم و مجلل و با شکوه نا تمام مانده از طرفی هم این جشن باید در اردیبهشت انجام شود نه تنها مملکت ایران دعوت‌هایی از مستشرقین و علمای بزرگ می‌کند که در آن موقع به ایران خواهند آمد بلکه ممالک اسلامی هم برای تجلیل این حکیم دانشمند مراسمی بر پا خواهند کرد در ماه فروردین در بغداد نظیر جشن و مراسمی که در ایران هست بر پا خواهد شد و از آنجا مستشرقین به ایران خواهند آمد چون فصل ساختمان هم به خصوص در همدان که منطقه سردسیری است آقایان استحضار دارند مدت کمی خواهد بود از این جهت برای این که این امر مهم نا تمام نماند و ما بتوانیم در موقع این ساختمان را تمام بکنیم و مقدمات جشن را حاضر بکنیم لایحه‌ای تهیه شده است برای تکمیل ساختمان و تهیه مقدمات جشن این حکیم شهیر که مایه افتخار ایران و بلکه جهان است (صحیح است) این لایحه تقدیم می‌شود امیدوار هستم با توجهی که آقایان نمایندگان محترم در تجلیل از مفاخر ایران دارند اقدامی بفرمایند که این لایحه زودتر به تصویب برسد (چند نفر از نمایندگان - تقاضای فوریت کنید) (فرهودی - آن لایحه معلمین چه شد؟)
وزیر فرهنگ - راجع به معلمین فرمودید لایحه مربوط به آقایان معلمین به طوری که آقایان محترم استحضار دارند بنده در پشت این تریبون بنا به فرمایش آقایان دو مرتبه متذکر گردیدم تهیه شده و مورد موافقت هم واقع شده در وزارت دارایی مشغول مطالعه هستند امیدوار هستم که بتوانم در هفته آینده تقدیم کنم (احسنت)
ناظرزاده - انشا الله آقای وزیر دارایی هم کمک کنند که زودتر حاضر و تقدیم شود.
نایب رئیس - لایحه حکومت نظامی که از طرف دولت تقدیم شد مطابق سیره گذشته به جلسه فوق‌العاده احتیاجی ندارد در جلسه یکشنبه اول وقت مطرح خواهد شد.
اردلان - آقای زیر کشاورزی
۵ - تقدیم لایحه تقاضای اعتبار جهت دفع سن به وسیله آقای وزیر کشاورزی.
وزیر کشاورزی (آقای فرهمند) - خاطر مبارک آقایان مستحضر است که مسأله سن اهمیت پیدا کرده و در ۲۱ ولایت ایران سن پیدا شده (صحیح است) مثل ورامین و خوار و ساوه که آقایان متوجه‌اند به چه شدت وحدتی است در ولایات هم همین طور شروع شده در ۲۱ ولایت و اگر جلوگیری نشود در ولایات هم مثل خوار و ورامین شدت پیدا می‌کند و به طوری زیاد می‌شود که دفع آن مخارج فوق‌العاده زیادی پیدا خواهد کرد این است که وزارت کشاورزی یک برنامه ۴ ساله تهیه کرده که در موقعش تقدیم مجلس شورای ملی می‌کند اما برای این که عجله نشود در مبارزه یک اعتباری وزارت مالیه تصویب فرموده‌اند و لایحه آن تقدیم شود که آقایان وکلای محترم هم تصویب بفرمایند که هر چه زودتر شروع کنیم زیرا اگر این مبارزه دیر شروع شود خرجش زیاد می‌شود استفاده لازمی که باید بشود به تأخیر می‌افتد (بعضی از نمایندگان - تقاضای فوریت کنید) این است که این لایحه را تقاضای فوریت کردیم که انشا الله در عرض نیم ساعت آقایان تصویب بفرمایند (یکی از نمایندگان - چه فوریتی است؟) یک فوری است
نایب رئیس - لایحه تقدیمی آقای وزیر کشاورزی در آخر جلسه فوریتش مطرح خواهد شد که پس از تصویب فوریت برای طبع فرستاده شود.
۶ - بقیه مذاکره در گزارش اجازه انتقال ۱۴ میلیون لیره از پشتوانه اسکناس به حساب دولت.
رئیس - لایحه چهارده میلیون لیره مطرح است. آقای نریمان در جلسه گذشته قسمتی از بیانات‌شان را فرمودند چون اکثریت نبود به امروز موکول شد آقای نریمان
نریمان - چون بنده گذشته از تحصیلاتی که در خارجه در رشته اقتصادیات کرده‌ام مدت سی سال عمر خودم را در قسمت‌های مختلف امور مالی گذرانده‌ام بر خودم واجب می‌دانم آنچه راجع به این لایحه ۱۴ میلیون لیره پشتوانه اسکناس که فعلاً در مجلس مطرح است به نظرم می‌رسد به عرض آقایان محترم برسانم تا هم از خود اسقاط تکلیف نموده و هم ذهن آقایان محترم را روشن کرده باشم تا با کمال اطمینان و راحتی خیال به این لایحه دولت رأی بدهند.
برای این که بتوانم خوب مطلب را بشکافم و فرصت کافی برای دادن توضیحات داشته باشم دیشب را هم آمدم در مجلس خوابیدم که امروز صبح در لوحه لیست اسامی ناطقین قبل از دستور اسم نویسی کنم که در این یک ربع ساعت در این خصوص مطالب خودم را به عرض آقایان محترم برسانم و هر مقدار که باقی ماند در مدت ۲۳ دقیقه که در نوبت صحبت بنده در اطراف لایحه ۱۴ میلیون لیره باقی است عرض کنم حالا که تصمیم گرفته شد نطق قبل از دستور نشود امیدوارم که اگر وقت من کافی نبود مجلس شورای ملی اجازه تمام کردن مطلب را خواهد داد.
بنده بیشتر مندرجات جراید را که احیاناً مبنی بر مخالفت با این لایحه بوده و به همچنین استدلال آقایان نمایندگان محترم را در مخالفت با این لایحه به دقت مطالعه کرده‌ام و این دلایل و استدلال آنها را به هیچ وجه وارد نمی‌دانم.
پایه داشتن استدلال مخالفین روی این اصل قرار دارد که کم شدن پشتوانه باعث تنزل قیمت آن بشود.
حالا بینم واقعاً این طور است و این مطلب صحیح است یا خیر.
بنده از آقایان نمایندگان محترم وجداناً سؤال می‌کنم که آیا معتقد هستید و فکر می‌کنید در زندگی روزانه و مردمان عادی کوچه و بازار و اکثر کسانی که این اسکناس‌های بانک ملی ایران را در دست دارند آیا هیچ توجهی به این مطلب دارند که این اسکناس‌ها دارای پشتوانه هم هستند من به آقایان قول می‌دهم که توده ملت ایران حتی از وجود پشتوانه هم اطلاع ندارد مردم اسکناس‌های بانک را به عنوان پول رایج و وسیله مبادله قبول دارند برای این که همه آن را قبول دارند و هیچ وقت به این عنوان و با این فکر که این کاغذ خوش رنگ در بانک ملی پشتوانه دارد آن را قبول نکرده‌اند.
مردم اسکناس را پول می‌دانند زیرا این کاغذها دارای قوه خرید هستند و همه چی را با آنها می‌توان خرید.
مردم اسکناس را قبول می‌کنند و از داشتن آن هم خیلی خوشوقت هستند زیرا هر وقت خواستند آن را تبدیل به جنس بکنند و یا در ازای خدمتی آن را به کسی بدهند فروشندگان اجناس و انجام‌دهندگان خدمات آن اسکناس‌ها را می‌پذیرند و آنها را قبول می‌کنند.
چون هیچ وقت پیش نیامده است که مردم بروند و اسکناس‌های خودشان را در بانک ملی تبدیل به نقره و یا طلا و یا ارز پشتوانه بکند و از بانک بخواهد که این کاغذها را از آنها بگیرد و در عوض به آنها طلا بدهد.
به این جهت فکر این که این اسکناس‌ها در بانک هم پشتوانه دارد و از این جهت ارزش دارد به خاطرها کمتر خطور می‌کند بنابراین اساس و پایه ارزش اسکناس بر روی این مطلب قرار دارد که همه مردم یک کشور آن را برای مبادله و داد و ستد و ادای دین قبول دارند و این کاغذها برای همه نوع مبادله و داد و ستد معتبر هستند برای آن که مطلب برای آقایان بیشتر روشن بشود بنده به عرض یک مثالی مبادرت می‌کنم.
حالا فرض می‌کنیم که ارزش اسکناس با میزان پشتوانه ارتباط مستقیم دارد و ارزش یک اسکناس ده ریالی و قوه خرید آن به این علت است که در مقابل آن اسکناس ده ریالی در بانک ملی معادل ده ریال طلا یا نقره یا جواهر یا ارز نگاهداری می‌شود و محفوظ است بسیار خوب حالا باز فرض می‌کنیم که در نتیجه اجرای کامل قانون ملی شدن نفت و سرازیر شدن طلا به طرف ایران بانک ملی ما به قدری ثروتمند و دولت به قدری طلا و نقره و ارز دارد که نمی‌داند با آنها چه بکند و برای زیاد کردن ارزش اسکناس‌ها بیاید و به جای ده ریال طلا در مقابل هر اسکناس ده ریالی معادل بیست ریال طلا و یا نقره یا جواهرات در زیرزمین‌های بانک ناشر اسکناس اندوخته نماید یعنی پشتوانه اسکناس را به جای صد در صد به دویست درصد ترقی بدهد آیا پس از این که دولت و بانک ناشر اسکناس این کا را کرد و به اطلاع مردم رسانید و دویست درصد پشتوانه هم قانونی شد تصور می‌فرمایید از آن تاریخ قوه خرید یک اسکناس ده ریالی بیست ریال خوهد شد آیا یک چنین تصوری ممکن است مسلماً خیر بنده به آقایان اطمینان می‌دهم که اگر پشتوانه اسکناس را چند مقابل کنید از این جهت تغییری در ارزش اسکناس و قوه خرید آن روی نخواهد داد.
پس اگر افزایش پشتوانه اسکناس در قوه خرید آن تغییری ندهد بالطبع کم کردن و کاهش پشتوانه در قوه خرید یعنی ارزش آن به عنوان وسیله معادله تغییری نخواهد داد.
بنابراین آنهایی که مدعی هستند که کم کردن پشتوانه اسکناس موجب تنزل ارزش و قوه خرید آن خواهد بود اشتباه می‌کنند و یا می‌خواهند مغالطه و سفسطه کنند.
یک نکته بسیار مهم دیگری که باید اینجا در نظر گرفت و به آن توجه کرد این است که همان طور که آقایان محترم به خوبی واقف هستند قانون و اصل عرضه و تقاضا در علم ثروت و اقتصاد یک قاعده مسلم و شناخته شده‌ای است.
به موجب این قاعده و اصل هر قدر بر میزان عرضه یک کالایی افزوده شد یعنی هر قدر یک جنسی بیشتر برای فروش عرضه شد ولی بر تعداد خریداران و تقاضاکنندگان آن افزوده نشد یعنی تعداد خریداران و مقدار خرید ثابت ماند طبعاً در قیمت ارزش آن کالا کاهش و تنزل روی خواهد داد و بالعکس.
اسکناس هم یک نوع کالایی است و به این جهت تابع قانون عرضه و تقاضا می‌باشد مثلاً اگر بر مقدار اسکناسی که در یک کشور در جریان است افزوده شود ولی بر مقدار کالاها و یا امور و خدماتی که باید در مقابل آنها اسکناس داده شود افزوده نشود بالطبع روی اصل عرضه و تقاضا از ارزش اسکناس یعنی قوه خرید آن کاسته خواهد شد یا به عبارت دیگر قیمت کالاها و خدمات ترقی خواهد نمود چرا خیلی دور نرویم برلیان در تمام دنیا قیمتی است ولی اگر این شیئی گران‌بها و قشنگ مثل ریگ بیابان فراوان بود آیا نوع بشر برای آن ارزشی قائل می‌بود ارزش برلیان به علت کمیابی آن است.
پس بدون تردید ثابت کردیم که آن چیزی که در ارزش اسکناس مؤثر است مقدار آن است و ارزش اسکناس ارتباطی با میزان پشتوانه آن ندارد حالا برای اثبات عملی این دو اصل مقالی می‌زنیم و آن این است که همه ما به تجربه دیدیم که در دوران جنگ اخیر اسکناس ایران با وجود داشتن صد درصد پشتوانه یک سیر نزولی از تنزل را پیمود چرا برای این که هر روز بر مقدار اسکناس‌های در جریان افزوده می‌شد پس حالا بدون این که فرمول سحر آسای پشتوانه محکم و صد درصد بتواند کم‌ترین تأثیری در جلوگیری از کاهش و تنزل ارزش وجوه خرید آن بنماید.
از طرف دیگر ما می‌بینیم کشورهایی هستند که اسکناس آنها در نهایت استحکام و دارای ارزش طبیعی است در صورتی که شاید خیلی کم پشتوانه داشته باشند یا هیچ نداشته باشند در روزهای اول پیدایش اسکناس شاید پشتوانه برای ایجاد ارزش آن یک عامل مؤثری بوده است ولی وقتی نوع بشر به اسکناس عادت کرد تدریجاً موضوع پشتوانه یک نقش خیلی فرعی را پیدا کرده است و بیشتر جنبه تشریفاتی و به اصطلاح فرانسوی‌ها پروانتیو را دارد یعنی باقی ماندن به شرط پشتوانه در کشورها برای این است که دولت‌ها نتوانند بر مقدار اسکناس‌های در جریان بیافزایند و پشتوانه برای این کار حال یک ترمزی را دارد.
بنابر آنچه به عرض رساندم دو مطلب سهل و مسلم گردید یکی این که پشتوانه در ارزش و قوه خرید اسکناس به هیج وجه عامل مؤثری نمی‌تواند باشد دیگر این که ارزش و قوه خرید اسکناس رابطه مستقیم یا تناسب مقدار آن با حجم و میزان معاملات و داد و ستدها دارد
حال در قبال این دو اصل مسلم به متمم این لایحه ۱۴ میلیون لیره چه نتیجه و اثری خواهد داشت و اگر این اقدام نشود چه ضررری متوجه کشور خواهد گردید و
سپس در قبال این دو اصل جواب ایرادات مخالفین را بدهیم.
مطابق توضیحاتی که آقای وزیر دارایی در کمیسیون قوانین دارایی دادند ارزی که در چاپ پشتوانه اسکناس وارد است عبارت از ۱۷ میلیون لیره که در اندوخته اسکناس موجود داریم و این ارز فعلاً در دست کسانی است که با ما سر ستیزه و مخالفت را دارند اگر در مصرف آن تأخیر روا داریم به زودی به نصف قیمت تنزل خواهد کرد ۱۴ میلیون لیره برای رفع حوائج ارزی کشور موقتاً استقراض می‌کنیم و در نتیجه پشتوانه ما از میزان صدی صد به صدی ۸۲ تنزل خواهد نمود به طوری که سابقاً به عرض رساندم ثابت گردید این تنزل ۱۸ درصد به هیچ وجه من‌الوجوه در ارزش و قوه خرید اسکناس‌های ما تنزل و تزلزلی ایجاد نخواهد کرد و بنده می‌خواهم بگویم که اگر مخالفین دولت این سر و صداهای و انفسا و وامملکتا را راه نیانداخته بودند مطمئناً مردم کم‌ترین توجهی به این کاهش ۱۸ درصد پشتوانه نمی‌نمودند و حالا هم نخواهند کرد این را مردم ایران عاقل و فهمیده هستند و مطالب را خوب تشخیص می‌دهند.
به طوری که آقایان محترم اطلاع دارند یک قسمت از حوائج ارزی کشوری در گذشته از محل صادرات نفت تأمین می‌شد این صادرات فعلاً به واسطه لجاجت بعضی کشورها متوقف است ولی دیری نخواهد گذشت که به جریان خواهد افتاد زیرا بحمدالله زمین خداوند لایزال وسیع است و مردم دنیا به نفت و مواد نفتی احتیاج دارند و اگر کشورهایی که تا به حال نفت ما را مصرف می‌کرده‌اند و ملت ایران از روی نجابت ذاتی که دارد برای اثبات بی‌طرفی و بی‌نظمی خود برای این کشورها در خرید نفت حق تقدم قائل شده است نخواستند از این حق تقدم استفاده نمایند ناچار دولت ایران مجبور خواهد شد از این حق تقدم آنها صرف‌نظر نماید و نفت و مواد نفتی محصول معادن جنوب را به خریداران دیگر عرضه بدارد و بفروشد و در نتیجه این عمل مضیقه امروز مرتفع خواهد شد به طوریکه عرض کردم یک قسمت از حوائج ارزی کشور امروز موقتاً بلا محل مانده و تنها ارزی که امروز در دسترش دولت است همین ارزی است که در حساب پشتوانه اسکناس داریم.
آقایان محترم اطلاع دارند که قسمت اعظم مایجتاج عمومی و کالاهای ضروری از قبیل قند و شکر و چای و قماش از خارج وارد می‌شود و برای وارد کردن این مایحتاج عمومی دولت مجبور است از ارزهایی که از ممرهای دیگری غیر از صادرات عادی کشور به دست می‌آید استفاده نماید و حالا که این درآمدهای ارزی نکث حاصل شده است طبعاً به واردات و کالاهای ضروری لطمه وارد خواهد شد و در نتیجه قیمت کالاهای مورد احتیاج مردم در داخله رو به ترقی خواهد گذاشت و زندگی مردم گران‌تر خواهد گردید و خود همین مسأله باعث گران شدن کالاها و تنزل ارزش اسکناس می‌گردد به این جهت اگر این ۱۴ میلیون لیره پشتوانه اسکناس فوراً به مصرف وارد کردن کالاهای ضروری نرسد و پیشنهاد دولت تصوی نگردد درست همان چیزی که مخالفان می‌ترسند یعنی تنزل قدرت خرید و ارزش اسکناس پیش خواهد آمد.
بنابر آنچه بیان شد نه فقط تصویب لایحه ۱۴ میلیون لیره پشتوانه باعث تنزل اسکناس نخواهد شد بلکه به حفظ و ارزش و قدرت خرید آن کمک خواهد نمود و حتماً اگر این لایحه تصویب بشود بالا رفتن قیمت کالاهای وارداتی در ارزش اسکناس شکست قطعی روی خواهد داد اگر مقصود و مظور مخالفین این لایحه این است که در ارزش قوه خرید اسکناس فتوری رخ بدهد پس باید بر عکس اصرار نورزید که این لایحه به تصویب برسد تا از شکست حتمی اسکناس جلوگیری و منظور آنها تأمین گردد.
بنده برای این که بیشتر وقت مجلس شورای ملی را نگرفته باشم از بقیه عرایضم در این قسمت صرف‌نظر می‌کنم و چند فقره نامه‌هایی که از اهالی محترم تهران با امضاهای خیلی زیاد مبنی بر پشتیبانی از دولت آقای دکتر مصدق توسط آقای دکتر بقایی نماینده محترم و بنده رسیده است خدمت جناب آقای رئیس تقدیم می‌کنم (طومارها را به مقام ریاست تقدیم کردند)
آزاد - من عکس اینها را فردا می‌آورم می‌خواهید من از فردا شروع کنم.
اسلامی - یک امتحانی بکنیم آقای آزاد شروع بفرمایید و بیاورید.
آزاد - بنده عکس اینها را می‌آورم چلوارهایی می‌آورم که سه برابر اینها باشد در شکایت از دولت که ۲۰ هزار امضا داشته باشند ما بهتر می‌توانیم از این طومار بازی‌ها بکنیم.
نایب رئیس - آقای ابریشم‌کار
ابریشم‌کار - مطلبی را که بنده می‌خواهم عرض کنم در سه جلسه حتی از ساعت ۴ صبح آمدم برای نطق قبل از دستور اسم نویسی کنم که مطلب خودم را عرض کنم ولی متأسفانه نوبه گیرم نیامد مجبور شدم در ستون موافق و مخالف نسبت به لایحه فروش پشتوانه اسکناس اسم نویسی بکنم ابتدا لازم می‌دانم این را عرض کنم و از آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید مطلبی که می‌خواهم عرض کنم اگر عرض کنم از حالا تأمین ندارم حق دارم (نمایندگان چرا؟) برای این که مطلبی که می‌خواهم عرض کنم روی ایمان و عقیده‌ای است که نسبت به مصلحت مملکت و دولت دارم و صراحتاً عرض می‌کنم که فردا مطالب من بر خلاف منعکس نشود اولاً از ارباب جراید استدعا می‌کنم که چیزی را که بنده عرض می‌کنم توجه بفرمایند که چه می‌گویم و مقصودم چیست و عین بیانات بنده را بنویسند و از مخبر رادیو هم تقاضا می‌کنم عین آن را منتشر کنند و در ثانی از مخالفین عرایض بنده در مجلس اگر کسی خواست حمله بکند بگذارد من حرف خودم را بزنم بعد بیاید فرمایشاتش را اینجا بفرماید با این ترتیب اگر اجازه می‌فرمایید مطالبم را عرض می‌کنم بنده مخالف لایحه فروش پشتوانه هستم ولی مخالف نفت نیستم (خنده نمایندگان) توجه بفرمایید ما تمام این مجلس صد نفر یا ۹۹ نفر وکیل رأی دادیم به ملی شدن نفت و در جلسه گذشته عرض کردم که این کار نه از روی ترس بود نه از روی محبت به فردی وکلای مجلس از روی ایمان و عقیده رأی دادن به ملی شدن نفت (صحیح است) ایمان نمایندگان این بود و حالا هم ما تا جان و مال فردا فرد پای این کار ایستاده‌ایم (آفرین) ولی اگر نسبت به لایحه‌ای یک کسی تنقید و مصلحت اندیشی می‌کند استدعا می‌کنم که این را مخلوط با نفت نکنید (صحیح است) بنده پشت همین تریبون بود که قسم یاد کردم که نسبت به کشور خیانت نکنم و وفادار باشم (احسنت) بنده می‌خواهم یک مثلی عرض بکنم می‌گویند در بهشت یک درختی است به نام طوبی و حتماً هم هست تمام برگزیدگان و بندگان خاص خدا در آخرت زیر آن درخت و به آن پیوسته و آویزانند بنده می‌خواهم عرض کنم که بانک ملی ایران درخت طوبی ایران است و تمام احتیاجات اقتصادی و حساس این مملکت از بانک ملی ایران مرتفع می‌شود ولی متأسفم که همان طوری که عقیده خودم است عرض کنم بانک ملی را باید تا حدودی ازش استفاده کرد که قدرت داشته باشد آقایان می‌دانند سرمایه بانک ملی ۳۰ میلیون تومان است ۷۸۰ میلیون تومان اسکناس انتشار داده و ۶۰۰ میلیون تومانش را دولت قرض گرفته این پول مال کی بود؟ این پول مال تمام مردمی بوده است که الآن دارند در راه نفت خودکشی می‌کنند (ملک‌مدنی - الآن هم پول مردم هست بانک ملی سرمایه‌اش سیصد میلیون تومان است) این مردم بانک ملی را جای خوبی دانسته‌اند و آمدند سرمایه‌های‌شان را آنجا گذاشته‌اند جناب آقای ملک‌مدنی بانک ملی سرمایه‌اش سه هزار میلیون است اعتماد و اطمینانی که ملت ایران به بانک ملی دارند خیلی بیش از اینها است مردم ایران این قدر ساده لوح نیستند که پول‌شان را به دست هر کسی بدهند بدانید که به بانک ملی اعتماد داشته‌اند که به او داده‌اند بنده خلاف اصول می‌دانم که نسبت به پشتوانه اسمی برده شود به هر نحوی باشد اگر دولت احتیاج ارزی دارد یا احتیاج ریالی از این دو صورت خارج نیست (فرهودی - به هر دو احتیاج دارد) نه اینها را باید از هم تفکیک کرد اگر احتیاج به ارز دارد من حسابی کرده‌ام رفته‌ام تفحص کرده‌ام اعتبارات و کردیت‌ها برای کالاهای خارجی که مورد نیاز است هر ماهی مافوقش دو میلیون بیشتر نیست (امامی‌اهری - دو میلیون چی؟) دو میلیون لیره صحبت از ۱۴ میلیون لیره پشتوانه اسکناس است که مکرر در مکرر به نام پشتوانه اسم برده شده اگر احتیاج به لیره مبرم داریم ممکن است به جای ۱۴ میلیون لیره که یک مرتبه و یک آن اینها فروش بشود من نمی‌خواهم معایبش را عرض کنم بنده از چشمم زهر در می‌آید که لیره خودمان را بفروشیم بدهیم پارچه از انگلستان بیاوریم این مملکت امروز ما را در فشار اقتصادی گذاشته است و من که وکیل ملت هستم و اینجا قسم خورده‌ام نباید راضی بشوم که پول ما را انگلیس‌ها ببرند اگر می‌بایستی این پول را برای خرید کالای تجارتی بدهیم از هر مملکتی بخریم
بهتر از انگلستان است (کشاورزصدر - قند و شکر چطور) (تیمورتاش - شوروی به شما می‌دهد) دولت از هر کجا بخواهد می‌تواند قند و شکر بخرد این آماری که من در بانک ملی دیده‌ام ماهی ۲ میلیون لیره بیشتر اعتبار لازم نداریم هر اعتباری که برای خرید قند یا شکر باز بشود باید قبلاً فقط صدی بیست آن داده شود تا جنس آن ۶ ماه دیگر بیاید فعلاً ما از نظر این که کمک بشود به مملکت و به دولت کمک بشود بنده این را عرض می‌کنم و می‌توانم ادعا بکنم که در تجارت و اقتصاد البته دکتر نیستم بنده ۵ سال پیش منطق خوانده‌ام ولی امروز نمی‌توانم عرض بکنم که توی مدرسه لندن و یا در دانشگاه درس خوانده‌ام اما می‌توانم ادعا کنم که در فضای خودم بی‌اطلاع از امر تجارت و اقتصاد نیستم بنده عرض می‌کنم که مجلس ممکن است موافقت بکند که برای احتیاجات ارزی برای این ماه دو میلیون لیره داده شود ولی ریالی آن مخلوط نباشد و اجازه داده نشود که ریال را دولت مصرف بکند اگر خدای نکرده در ماه دیگر
ما کار نفت‌مان انجام نگرفت دو میلیون لیره دیگر بردارند و احتیاج بر سال دارد همین طور که ما گفتیم و حاضر هستیم قرضه ملی را انجام دهند فرش‌های‌مان را می‌فروشیم و می‌دهیم و اگر از همه اینها نشد عملی را که فعلاً صلاح نمی‌دانم یعنی اکل میته حلال است اسکناس را زیاد می‌کنیم آقایان شما صلاح می‌دانید که امروز بیایند پشتوانه را بفروشند هم لیره از دستمان برود هم ریالش را فوراً خرج کنیم بدهیم برای حقوق و اضافه و نمی‌دانم انعام و خرج سفر اروپا و همه اینها آن وقت چهار ماه دیگر ببینیم دیگر نه لیره داریم نه پشتوانه (تیمورتاش - پیشنهاد شد در این خصوص) بنده این عرض را که می‌کنم موافق اصول است و استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند مسأله لیره و مسأله ریال آن را از هم تفکیک کنید برای رفع ریالی ممکن است از آن راهی که عرض کردم اقدام کنید شرط فروش لیره این است که دست به ترکیب ریال زده نشود چون برای ما خوب نیست که امروز که نداریم و پشتوانه را می‌خواهیم بفروشیم ریال آن را هم مصرف کنیم آمدیم و خدای نکرده تا شش ماه دیگر کار نفت تمام نشد تکلیف ما چیست از حالا ما ملت ایران همه حاضریم که پارچه نخریم و قند و شکر نخوریم و چیزی نخوریم و در راه نفت مجاهدت کنیم آقایان می‌گویند کالا گران می‌شود هر کس کالا را در بازار گران فروخت بیاورید او را شلاق بزنید این همه که سطح زندگی بالا رفته است و گران شد گران شدن کالا دست کیست؟ از اجناس موجودی صورت برداری کنید و نگذارید بالا برود و مردم را نگذارید این طور وحشت زده شوند (در این موقع یادداشتی را که رسیده بود قرائت کرد و گفت) خیلی متشکرم خدا کند اشتباه نکرده باشید (کشاورزصدر - کی نوشته؟) خودش می‌داند هر که نوشته البته چون در جلسه خصوصی بعضی مذاکرات شده بنده اینجا صرف‌نظر می‌کنم در این خصوص صحبتی نمی‌کنم و امیدوارم انشا الله نظیرش هیچ پیدا نشود بنده برای اثبات صدق عرایضم عرض می‌کنم که در جلسات گذشته عرض کردم که ما جز به وحدت و یگانگی به چیز دیگری احتیاج نداریم و خدا را شاهد قرار می‌دهم اشخاصی که تظاهر به دوستی جناب آقای دکتر مصدق می‌کنند دشمن او هستند زیرا هر عملی که خشم مردم را برمی‌انگیزد مردم را مکدر می‌کند از ناحیه طرفداران خودش است و من استخاره کردم با قرآن که این را بگویم آیه نور آمد و این را می‌گویم و آرزومندم که این مرد به آرزوهای بزرگش برسد و موفقیت پیدا کند (احسنت، احسنت)
نایب رئیس - آقای فرهودی مخبر کمیسون بودجه
فرهودی (مخبر) - در این دو روزه که این لایحه مطرح است مذاکرات مختلفی در اطرافش شده که حتماً بایستی از طرف آقایان نمایندگان محترم نسبت به مطالب اساسی که در اینجا تذکر داده شده توجه و دقت کافی و بحث کافی بشود برای این که این لایحه وقتی که تصویب می‌شود یک سوء تفاهم و یک وحشت خاصی میان مردم تولید نکند به نظر بنده به طوری هم که در کمیسیون بودجه مذاکره شد این لایحه خیلی اساس ساده‌ای دارد و هیچ احتیاجی به این بحث و تفسیری که در اینجا داده شد نبود بنده مخصوصاً می‌خواستم که از جناب نریمان خواهش بکنم یک قدری در تعبیری که از اسکناس کردند و راجع به پشتوانه صحبت کردند تجدیدنظر کنند ملت ایران تا به حال نسبت به این اسکناسی که بانک ملی منتشر کرد کمال اعتماد را داشته و دارد بعد از این هم خواهد داشت دلیلش چه بود؟ دلیلش همان پشتوانه‌ای است که مطابق قانون برای اسکناس نگاهداری شده است، آمدن اینجا و گفتن این که اسکناس کاغذ رنگی است و هیچ احتیاجی به پشتوانه ندارد این به نظر بنده طبیعی است که تولید سوء تفاهم می‌کند میان مردم (صحیح است) این است که بنده می‌خواستم بگویم که در باب اسکناس و پشتوانه آن تصویب این لایحه هیچ تزلزلی در اصول اسکناس و پشتوانه‌اش وارد نخواهد شد (صحیح است) و دلیل آن هم مطلب بسیار ساده‌ای است و آن این است که یک وقتی پشتوانه در دنیا اهمیت اساسی داشت که تمام بانک‌های ناشر اسکناس مطابق قوانین مملکت خودشان خود را مکلف می‌دانستند که در مقابل دریافت هر مقدار اسکناس معادل آن فلز پشتوانه بدهند اگر پشتوانه نقره بود نقره بدهند و اگر طلا بود طلا بدهند این تئوری پشتوانه بود در قرن نوزدهم ولی بعد که اقتصادیات آنها ترقی کرد این اجبار از بانک‌های ناشر اسکناس برداشته شد یعنی دیگر ضرورت ندارد حتی قوانینی وضع شده است که کسی این مطالبه را نکند که در مقابل اسکناس که می‌دهد پشتوانه اسکناس را مطالبه کند یعنی بگوید معادل این اسکناس به من نقره یا طلا بدهید بنابراین پشتوانه رفت و در خزانه بانک‌ها محفوظ شد و به تناسب وضع اقتصادی هر مملکت این پشتوانه از یک درصد تا پنج درصد شروع شده بود به صد و پنجاه درصد هم رسیده است و ما مملکتی هستیم که اصل صد در صد را قبول کردیم و بنابراین اگر روزی احتیاج پیدا شود که از پشتوانه استفاده شود و آن هم استفاده محدود و موقت این قید را بکنیم برای این که سوء تفاهم‌هایی که هست رفع بشود هیچ صحبت برداشتن پشتوانه نیست بعضی از جراید که من به آنها ارادت دارم اسمش را گذاشته‌اند دست زدن پشتوانه یعنی یک عبارت سوء تفاهم آوری را ذکر می‌کنند اصل قضیه این است که پس از آن که پشتوانه‌ها مطابق تز قرن بیستم در بانک‌ها محفوظ ماند و قرار شد که بانک‌ها مطابق قوانین از این اجبار خلاص شوند که در مقابل اسکناس دیگر پشتوانه ندهند آن طلاها ماند در هر مملکتی برای روز مبادا جایی که در فرانسه که یکی از ممالک بسیار متعصب بود مثل ما هم که متعصب هستیم حق هم داریم متعصب باشیم یکی از ممالک بسیار متعصب بود راجع به پشتوانه‌اش وقتی که روز مبادا رسید قسمتی از آن را خرج کرد من تصور می‌کنم که در تاریخ سیاسی و اقتصادی ملت ایران هیچ روزی را مثل امروز نداریم که روز مبادا باشد (صحیح است)
بنابراین همان طوری که ممالک دیگر کردند ما که در این کار مجتهد نیستیم مقلد دیگران هستیم همان طوری که این اصول را وضع کردند در روزهای مبادا با یک شرایط خاص از پشتوانه خوشان استفاده کردند اصلاً پشتوانه به همین درد می‌خورد چون نباید فرض کرد که این مطلقاً پشتوانه اسکناس است عقیده من این است که این پشتوانه مملکت است یعنی اگر یک روزی ضرورت پیدا شد مملکت بتواند استفاده کند بایستی که البته این اجازه را داد اما آنچه را که آقای ابریشم‌کار فرمودند راجع به بانک ملی البته بنده کمال هم‌عقیدگی را به ایشان دارم که بانک ملی اعتباراتش سرمایه‌اش همه چیزش باید محفوظ بماند اما اینجا صحبت از استقراض از بانک ملی نبود لایحه‌ای که در اینجا هست و در کمیسیون بودجه هم تصویب شده صحبت این نبود که از بانک ملی قرض شود صحبت این بود که از هیئت نظارت اندوخته اسکناس مبلغی از پشتوانه مبلغ محدود و به مدت معین گرفته شود وصرف مسائل و حوائج ضروری مملکت بشود و بعد از مدت یا قبل از آن هم سر جایش گذاشته شود و بنابراین این مسأله به هیچ وجه حتی نه تنها ارتباطی با اعتبارت بانک ملی ندارد بلکه به نظر بنده در کار خود اسکناس هم مؤثر نیست البته یک اثر روحی هست این را بنده تصدیق می‌کنم وقتی که این لایحه مطرح شده است و این مذاکرات اینجا می‌شود یک اثر روحی میان مردم پیدا می‌شود چون خاصیت این پشتوانه در این رژیم جدید این است که در میان مردم این اثر هست که خود پشتوانه مصرف نمی‌شود اصلاً خاصیت عملش دو چیز است یکی حفظ روحیه و اعتماد مردم نسبت به اسکناس یکی هم داشتن ذخیره‌ای در مملکت برای روز مبادا حالا ما به روز مبادا رسیده‌ایم از آن ذخیره یک مبلغ کمی در حدود سیزده درصد داریم مصرف می‌کنیم و می‌خواهیم استفاده کنیم اما نباید منکر بشویم که در روحیه مردم با این مذاکراتی که می‌شود و با این مقالاتی که در روزنامه‌ها نوشته می‌شود مؤثر است ممکن است که تأثیر چند هفته‌ای هم داشته باشد یعنی عده‌ای مشغول شوند کالایی بخرند تأثیرش این است یعنی اسکناس‌شان را تبدیل به جنس بکنند فقط تأثیرش این خواهد بود و تأثیر دیگری ندارد و این تأثیر خطر ندارد و خطرناک نیست برای این که اولاً وقتی این عمل را کردند دیدند فایده ندارد دیگر نمی‌کنند ثانیاً خود این عمل داد و ستد و کسب و کار هم بد نیست و ضرر اساسی مملکت از این کار نمی‌برد مقصود اصلی را هم آقای وزیر دارایی در کمیسیون فرمودند که احتیاج اصلی دو چیز است ما هم مصارف را باید بدانیم اینجا محضر ملت ایران است و تمام حقایق باید گفته شود باید گفته شود که مملکت احتیاج اساسی داشت دلایلش هم باید گفته شود که ملت ایران بداند این کاری که ما امروز می‌کنیم به نمایندگی از طرف ملت می‌کنیم و از این جهت است که دلایلش را هم ملت ایران باید بداند ایشان در کمیسیون بودجه فرمودند که ما چون ذخیره ارزی‌مان تمام شده است صادرات نفت هم موقتاً موقوف شده در نتیجه از صادرات نفت مثل سابق ارز نداریم و برای واردات احتیاج به اسعار داریم اسعاری هم که فعلاً دولت می‌تواند استفاده بکند همین ارز است برای این که ما دو کار می‌توانیم بکنیم یکی این که برویم از یک دولت خارجی قرض بگیریم یکی دیگر این که از خودمان قرض بگیریم بنده می‌خواهم ببینم که در این عرصات مبارزه‌ای که ما گرفتارش هستیم شخص سلیم و ذوق سلیم کدام را بهتر می‌داند و بهتر می‌پذیرد که آیا از خارجی قرض بکنیم یا از یک پولی که برای روز مبادا نگاهداشته‌ایم قرض بکنیم آنچه مسلم است دولت احتیاج به یک اسعاری دارد برای واردات وقتی این کار شد یعنی مقداری از این اسعار به مصرف واردات رسید کالا به نسبتی که داریم زیادتر می‌شود وقتی که زیادتر شد آن اثر روحی هم که عرض کردم ممکن است موقتاً پیدا شده باشد آن برمی‌گردد به حال خودش اذازال‌المنع عادالممنوع آن اثر روحی که پیدا می‌شد علتش این بود که بروند کالا بخرند وقتی آن خریدار شنید همان کالا را به مقدار زیادتری با همین لیره آورده‌ایم دیگر
حرارت در خرید نخواهد داشت و کم می‌شود وقتی کم شد اسکناس برمی‌گردد به حال اولش البته من منکر این نیستم ممکن است دو هفته سه هفته چهار هفته خرید کالا زیاد شود و هر وقت خرید کالا زیادتر شود قیمت کالا زیاد می‌شود و بالا می‌رود وقتی قیمت کالا بالا رفت قیمت اسکناس طبیعتاً پایین می‌آید ولی در این هم شکی نیست چون این پول فوراً به مصرف خرید کالا می‌رسد که قیمت اجناس پایین می‌آید و دو مرتبه موازنه برقرار می‌شود (صحیح است) آنچه هم که هست اولاً ضرر مملکتی نیست فرض بفرمایید این لیوان را بنده امروز می‌خریدم دو قران ممکن است که فردا بخرم دو ریال و صد دینار این صد دینار از کیسه من می‌رود به کیسه دیگری خطری ندارد برای مملکت و بعد هم که فردا ده لیوان آوردند برمی‌گردد به قیمت اولش که شاید بنده که خریدم برای استفاده مجبور شوم به ضرر هم بفروشم این است که به نظر بنده علی‌الاصول ایجاد نگرانی‌های بی‌مرود از این لایحه نباید بشود این لایحه را باید خیلی ساده فرض کنیم و ساده‌اش هم این است که ما یک اسعاری برای واردات احتیاج داریم و این احتیاج هم موقت است اسعاری که اختیار داریم مجلس شورای ملی اجازه می‌دهد که از این اسعار به طور موقت قرضی شود بعد هم در عبارتی که در لایحه هست یک جمله‌ای هست که امیدوارم آقایان دقت بفرمایند آن جمله این است در صورتی که ضرورت ایجاب کند یعنی این لایحه‌ای که ما می‌نویسیم این قانونی را که تصویب می‌کنیم این یک اجازه کلی مطلق نیست این یک اجازه مشروط است شرطش هم ضرورت است ضرورت را کی باید تشخیص بدهد هیئت دولت، دولت کیست یک مردی که طرف اعتماد تمام نمایندگان مجلس است و ملت ایران (صحیح است) و ضرورتی هم که او تشخیص بدهد در آن تشخیص نمی‌توان گفت اشتباه کرده است (صحیح است) بنابراین در این موقع ما بایستی آنچه را که تصویب می‌کنیم با آنچه را که می‌گویند تطبیق بکنیم ببینیم حقیقت چیست این ضرورتی که ذکر شده همان است که بنده عرض کردم اینجا اگر واقعاً ممکن است که اساساً با این شرطی که در این لایحه ذکر کردیم هیچ استفاده‌ای از این لایحه نکنید یعنی ممکن است یک مضیقه دیگر دو هفته دیگر احتیاج به آن نباشد و این موانعی که هست رفع بشود و اساساً احتیاجی به این لایحه نباشد و دولت یک لایحه‌ای برای لغو آن بیاورد (صحیح است) دوم این که اگر ضرورت هم ایجاب کرد من یقین دارم دولت از این اعتبار مدرج استفاده خواهند کرد نه دفعتاً واحده چون نه آقای وزیر داریی همچو نظری دارند و نه این دولت یک چنین گذشتی دارد که دفعتاً واحده بیاید ۱۴ میلیون لیره را خرج بکند این مسلم است که مدرج استفاده خواهند کرد یعنی همان نظری که آقای ابریشم‌کار فرمودند این را بنده مخصوصاً به عنوان مخبر کمیسیون بودجه آنجا عرض می‌کنم که در صورت مجلس هم نوشته شود که ما رأیی که برای ۱۴ میلیون دادیم با دو شرط است یکی تشخیص ضرورت باید اثر عملی در خارج داشته باشد یکی همان که این استفاده مدرج باشد یعنی به تدریج که احتیاج و ضرورت حاصل می‌شود به آن تدریج از این اعتبار استفاده کنند (صحیح است) این است که با این دو شرط که در متن ماده مندرج است بنده خیال می‌کنم که نگرانی دیگری در این کار لازم نباشد که ایجاد بشود اما اشاره‌ای هم آقای ابریشم‌کار فرمودند راجع به این که با ریال این چه خواهند کرد البته اگر دولت احتیاج ریالی نداشت بهترین ترتیب استفاده از این ارز این بود که ارز را بگیرند به بانک ملی بفروشند و آن اسکناسی که به دست می‌آید موقتاً از جریان خارج بکنند تا به تناسب اسکناس موجود پشتوانه موجود محفوظ بماند ولی چون مطابق توضیحاتی که در کمیسیون بودجه دادند احتیاج به ریال هم دارند احتیاج به ریال را آن طوری که توضیح دادند قانع نشدم به همین جهت هم رأی ممتنع در کمیسون دادم این بود که گفتند ما این ریال‌ها را می‌خواهیم برای مخارج کارگران نفت به کار می‌بریم به نظر بنده اگر دولت بخواهد با این ریال‌های معمولی و عادی با این ترتیب آن مخارج عظیم را بدهد این یک روزی ممکن است که یک زحمت عظیمی برایش فراهم بشود به هر حال اگر هم اختصاص داده بشود برای گرداندن دستگاه نفت و نگهداری کارمندان و کارگران نفت یک چیز بسیار موقتی خواهد بود دولت برای گرداندن این دستگاه و کارمندان نفت باید فکر اساسی فنی و حسابی بکنند و الا به این ترتیب نمی‌شود که بیایند یک اسعاری بفروشند و ریال را به مصرف یک دستگاه‌هایی برسانند بنده نظرم این بود که آقای وزیر دارایی برای مصرف در کمیسیون هم عرض کردم برای این که من اطلاع دارم که پیشنهادهای زیادی تعیین مصرف کرده‌اند برای وجوه حاصله از فروش این پیشنهادات هم البته کار این لایحه را طولانی می‌کند بنده عقیده‌ام این بود و در کمیسیون بودجه هم عرض کردم که آقای وزیر دارایی موافقت بفرمایند یک تبصره‌ای به این اضافه بکنند که برای مصرف ریالی آن یک لایحه جداگانه به مجلس بیاورند و اگر همین طور قبول بشود بدون این که تعیین بشود که این ریال‌ها به چه مصرف خواهد رسید و الا با این پیشنهادهای زیادی که رسیده چه خواهند کرد و به علاوه مجلسین هم شاید مهیا نباشد هم رأی به مصرف کردن چهارده میلیون لیره ارز بدهد هم رأی به مصرف کردن صد و شصت و چند میلیون ریال بدهد این است که بنده خواستم جناب آقای وزیر دارایی در اینجا توجه داشته باشند که ما را از مخمصه کمبود ریال فعلاً خلاص بکنید تا ببینیم بعد چه می‌شود
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی بفرمایید.
وزیر دارایی – به طوری که در جلسه قبل عرض کردم منظور از تقاضای برداشت چهارده میلیون لیره از پشتوانه اسکناس تأمین احتیاجات ارزی کشور است که بتوانیم کالاهای ضروری لازم را وارد بکنیم چه اگر این اقدام به موقع انجام نشود برخلاف آنچه که بعضی از آقایان فرموده‌اند به طور قطع قیمت اجناس ترقی می‌کند و هزینه زندگی بالا می‌رود و طبقات ضعیف و مصرف‌کننده در مضیقه فوق‌العاده قرار می‌گیرند غیر از این قسمت نظر دیگر دولت این بود که از حاصل فروش این ارز احتیاجات ریالی شرکت ملی نفت ایران را در درجه اول و بعد از آن سایر احتیاجات ضروری کشور را تأمین بکنند این که فرمودند ما اکتفا بکنیم به همان قسمت استفاده ارزی گذشته از این که دولت را از آن هدف اصلی باز می‌دارد اشکال فنی به وجود می‌آورد و آن این است که اگر ما بخواهیم معادل ارزی که می‌فروشیم اسکناس‌ها را از جریان خارج بکنیم یک حالت مضیقه در مقدار اسکناس به وجود می‌آید همان اشکالی که در کابینه جناب آقای علا به وجود آمده بود تجدید خواهد شد به طور کلی در اساس این موضوع توضیحات کافی داده شد و حقیقتاً آقایان موافقین حق مطلب را ادا کردند بنده فقط یک جمله کوتاهی عرض می‌کنم می‌خواهم عرض کنم که این موضوع برداشت استقراض هم نیست حساب پشتوانه اسکناس و حساب درآمد نفت ملی ایران هر دو متعلق به ملت ایران است اگر یک موقعی مصلحت ملت ایران ایجاب کند که از یک حسابش موقتاً یک مبلغی بردارد و به یک حساب دیگر بگذارد و بعد از این که احتیاجاتش مرتفع شد دوباره همان مبلغ را مسترد بکند این اقدام نه فقط ضرر و زیان برای کشور ندارد بلکه در این قسمت که دولت را مجهز و مهیا می‌کند که در موقع مقضی بتواند با بعضی تضییقات مالی و حوادث احتمالی مقابله و مبارزه بکند یک قدمی است که به عقیده بنده در راه تأمین سعادت ملت ایران برداشته شده است (صحیح است) به طور قطع بنده عرض کنم که امور مالی و اقتصادی کشور از مسائلی است که ارتباط با دسته و جمعیت و حزب معینی ندارد در این امور تمام افراد ملت ایران سهیم و شریک است به این جهت در این موقع که یکی از مهم‌ترین موضوعات مالی و اقتصادی کشور مطرح است بنده یقین دارم آقایان نمایندگان محترم از توجه به بعضی احساساتی که ممکن است تصویب این لایحه را به تأخیر بیاندازد امساک خواهند فرمود اینجا جناب آقای ابریشم‌کار مطلبی فرمودند که یک مقداری مبتنی بر اشتباه بود فرمودند که احتیاجات ارزی کشور از ماهی دو میلیون تجاوز نمی‌کند (بعضی از نمایندگان - دو میلیون لیره) دو میلیون لیره ببخشید، در صورتی که مطابق اطلاع صحیحی که بنده دارم در سال ۲۹ پنجاه میلیون لیره به مصرف تهیه کالاهای واردی رسیده است که از این پنجاه میلیون لیره فقط ۱۰ میلیون لیره‌اش از طریق صادرات به دست آمد و چهل میلیون لیره‌اش منحصراً از منابع نفتی به بانک ملی عرضه و فروخته شده در واقع صدی هشتاد احتیاجات ما را منابع نفتی می‌داده که امروز به واسطه این جریاناتی که پیش آمده موقتاً دچار نکث و وقفه شده است ولی امید کامل هست که به زودی فروش نفت در سیر طبیعی خودش قرار بگیرد و انشا الله چندین برابر عایدی بدهد اینجا فرمودند که بایستی تعیین بشود که این وجوهی که به دست دولت می‌رسد به مصارف ضروری برسد خواستم این نکته را عرض بکنم که دولت خودش متوجه این مسأله بود و بنده چند روز قبل از جناب آقای نخست‌وزیر تقاضا کردم که یک کمیسیونی تعیین بشود که طرح جدیدی تنظیم بکند که در این موقعی که ما دچار مضیقه ارزی شده‌ایم ارزی که به دست می‌آید برای هر کالا و برای هر مصرفی خرج نکند و این موضوع در دست اقدام است و با نظر آقایان تأمین خواهد شد نسبت به این که فرمودند پرداخت تدریجی و مدرج باشد البته این امر طبیعی است برای این که یک مرتبه این چهارده میلیون لیره را کسی نمی‌آید بخرد برای این که به تدریج تجار می‌آیند درخواست می‌کنند و به تدریج هم این پول وصول می‌شود و به تدریج مورد استفاده واقع می‌شود.
نایب رئیس - آقای حائری‌زاده و آقای ملک‌مدنی پیشنهاد کفایت مذاکرات داده‌اند (صحیح است) و چون قبلاً هم مذاکره شده است مطابق قسمت اخیر ماده ۹۱ احتیاجی به توضیح ندارد، اعلام رأی می‌شود.
اسلامی - بفرمایید آقایانی که در سرسرا هستند بیایند
نایب رئیس - اجازه بفرمایید آقای اسلامی سرکار بر خلاف آیین‌نامه رفتار می‌کنید تا عده کافی می‌شود با اجازه آقایان کاغذی از مجلس سنا رسیده است قرائت می‌شود.
دکتر بقایی - چون اعلام رأی شده نمی‌شود، بعد از اعلام رأی.
نایب رئیس - من تعجب می‌کنم آقایان چرا توجه ندارند، اعلام رأی در این موضوع شده در این موضوع دیگر نباید مذاکره شود
دکتر بقایی - اعلام رأی کردید، هیچ مطلبی نباید مطرح شود
(پس از چند دقیقه انتظار عده برای رأی کافی نشد)
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
نایب رئیس - بدبختانه در خارج جلسه هم غیر از آقای ارباب مهدی کسی نیست و باز عده کافی نمی‌شود.
اسلامی - در سرسرای پایین نشسته‌اند
نایب رئیس - ناچار باید تنفس بدهیم قبل از اعلام تنفس به آقایان مخبرین جراید تذکر داده می‌شود که احترامات مجلس را منظور بفرمایند و در مجلس مراعات بفرمایند که با لباس مرتب بیایند و با لباس بنشینند.
(چهل دقیقه بعد از ظهر جلسه به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - نورالدین امامی