مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ امرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیمهای مجلس | تصمیمهای مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهیهای رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۸۷۸
۳شنبه ۸ امرداد ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۷۲
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۷۲
صورت مذاکرات مجلس روز سهشنبه اول مرداد ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: امامیاهری و پناهی
۳ - توضیح آقای نایب رئیس به شهریه آقای نظام وفا در جواب نامه وزارت فرهنگ
۴ - بقیه مذاکره در گزارش راجع به انتقال ۱۴ ملیون لیره از پشتوانه اسکناس به حساب دولت
۵ - ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس ساعت نه و سه ربع صبح به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید
نایب رئیس - اسامی غایبین جلسه قبل قرائت میشود
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه - آقایان: دولتآبادی اورنگ شکرایی - آصف - غلامرضا فولادوند - قاسم فولادوند - افشار - شهاب خسروانی - آشتیانیزاده - سلطانالعلما - محسن طاهری - مکی - صدر میرحسینی.
غایبین بیاجازه - آقایان: محمودی - خاکباز - دکتر مصباحزاده - خسرو قشقایی - بوداغیان - اکبر - تولیت - ابتهاج - امیری - قراگزلو - ابوالفضل حاذقی - رضوی - سودآور - جواد مسعودی - عبدالحسین - مجتهدی - گودرزی.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: ثقهالاسلامی - اسلامی
دیر آمدگان بیاجازه - آقایان: هراتی - سلطانی - برومند - موقر.
نایب رئیس - نسبت به صورت مجلس یکشنبه سیام اعتراضی نیست؟ آقای حائریزاده
حائریزاده - یک تصمیمی لازم است که من یادداشت میکنم که به تند نویسی بدهم.
نایب رئیس - آقای دکتر شایگان
دکتر شایگان - در بیانات بنده هم یک اصلاحات لفظی است که اصلاح میکنم و تقدیم میکنم.
نایب رئیس - به شرط این که این اصلاحات در حدود مذاکرات جلسه قبل باشد.
دکتر شایگان - عین آن است و یک کلمه اضافه نمیشود.
حمیدیه - چنانکه خاطر آقایان محترم مستحضر است در شب دوم خرداد حریقی در بازار بناب اتفاق افتاد و تمامی بازرا و اجناس موجوده آنجا را از بین برد در نتیجه اصناف و کسبه را به روز سیاه نشاند و در حدود دو میلیون تومان به کسبه خسارت وارد و سه هزار نفر از بازاریها و خانواده ایشان را مستأصل و پریشان نمود. از طرف شیر و خورشید مرکزی که تحت ریاست عالیه والا حضرت شمس پهلوی اداره میشود با پرداخت یکصد و شصت هزار ریال به آسیب دیدگان کمک و مساعدت شد لازم دانستم تشکرات و سپاسهای قلبی را از توجهات والا حضرت و هیئت مدیره محترم شیر و خورشید سرخ به عرض نمایندگان محترم برسانم الحق تنها سازمانی است که در مواقع باریک و پیشآمدهای ناگوار به کمک و مساعدت دردمندان میرود در ضمن از آقای مهندس زنگنه که با پرداخت یک میلیون ریال به عنوان وام و از طرف اهالی محترم مراغه و شیر و خورشید سرخ تبریز و مراغه با دادن یکصد و شهصت هزار ریال به آسیب دیدگان مساعدت شده شکرگزارم (احسنت)
نایب رئیس - بیانات آقای حمیدیه مربوط به صورت جلسه نبود. استدعا میکنم آقایان اگر راجع به صورت مجلس فرمایشی دارند بفرمایند آقای بهادری
بهادری - در جلسه گذشته راجع به شهدا که صحبت شد بنده اجازه گرفتم ولی وقت ندادند که بنده عرضم را بکنم. دیروز از خانواده مرحوم سر لشگر امین که در کردستان در حین انجام وظیفه جان خودش را فدا کرده (صحیح است) به بنده مراجعه کرده بودند که تا حال از طرف وزارت جنگ نسبت به خانواده آنها توجهی نشده و از مزایای قانونی که قبل از قانون فعلی هم وجود داشت آنها استفاده نکردهاند. این را خواستم تذکر بدهم که جناب آقای وزیر جنگ راجع به اینها یک توجه قانونی بفرمایند.
نایب رئیس - بیانات آقا هم مربوط به صورت جلسه نبود سرلشگر امین خدمات بزرگی به آذربایجان کرده و یکی از فرزندان رشید آذربایجان بوده و آذربایجانیها هم همیشه از سرلشگر امین قدردانی میکنند دیگر نسبت به صورت جلسه فرمایشی نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان امامیاهری و پناهی.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی تقاضا فرمودهاند که بیانات قبل از دستور آقایان به آخر جلسه بماند و لایحه چهارده میلیون لیره مطرح شود (جمعی از نمایندگان - نمیشود مجلس باید رأی بدهد) اگر مخالفی نیست وارد دستور بشویم (تیمورتاش - بنده مخالفم) چون مخالف هست فعلاً و عده برای رأی کافی نیست نطق قبل از دستور شروع میشود (محمدعلی مسعودی - سؤالات مطرح میشود) امروز روز سؤال نیست آقای امامیاهری
امامیاهری - روزی که مبارزه نفت شروع شد و ملت ایران به خود تکان داد برای پاره کردن زنجیرهای استعماری به پا خواست تا بزرگترین قدم اجتماعی خود را به منظور ملی کردن صنعت نفت در سراسر کشور بردارد و مجلس دوره ۱۶ هم برای
انجام امیال و آرزوهای مردم قوانین مربوط به ملی ساختن و قانون اجرای آن را تصویب کرد و دولت هم از شرکت خلع ید کرد و قدرت اداره کننده از رؤسای سابق شرکت سابق منتقل به هیئت مدیره موقت گردید از صدور نفت برای شرکت سابق و به وسیله کشتیهای آن جلوگیری شد و خلاصه خلع ید منظور نظر قانون انجام یافت اشخاص دور اندیش و بصیر که از اهمیت عمل خود آگاه بودند منتظر وقوع حوادث و تحولات گوناگون در کشور بودند و میدانستند که عمال و ایادی کمپانی غاصب که پنجاه سال است به مکیدن شیره حیات و خون این ملت فقیر بدبخت عادت کرده است و بقای خود را در فنای ایران و ایرانی تشخیص داده به این آسانی تسلیم نخواهد شد یک مطالعه نگاه اجمالی به عملیات شرکت سابق این حقیقت تلخ را برای ما روشن میسازد که اولیای شرکت ابتدا موجبات اغتشاش جنوب را فراهم ساختند و چون بر اثر بیداری کارمندان و کارگران ایرانی و مراقبت و هشیاری اولیای امور و اندرز و هدایت پیشوایان و رهبران نتیجه از عمل خود نگرفتند مانع از ادامه خدمت متخصصین و کارمندان انگلیسی شرکت شده آنها را وادار به ترک ایران نمودند ایرانی رنج دیده و ستمکشیده را به پیاده کردن چترباز و اعزام رزم ناو تهدید کردند از آنها که نتیجه نگرفتند در صدد بر آمدند تا با فراهم کردن مقدمات تعطیل پالایشگاه آبادان مانع اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از کمپانی شوند - بعد از همه آنها با بند و بستهای سیاسی توانستند دیوان لاهه را تحت تأثیر قرار داده آنچنان رأیی از دیوان مزبور بگیرند و چنان لطمه سختی به حیثیت قضایی این دیوان بزنند که روی دیوان بلخ هم نزد این دیوان سفید شد بعد از آن هم هر چند سرسختی و مقاومت از ملت ایران دیده و میبینند بر شدت عملیات و تحریکات و کوشش و تلاش خود میافزایند منظورم از اشاره به سر فصلهای عملیات مشهود کمپانی غاصب و حامیان آنها این است که فاجعه شوم یکشنبه ۲۳ تیر ماه که با تجهیزات کامل و چوبهای آهندار و اسلحه گرم و سرد اتفاق افتاد برای اشخاص دور اندیش غیر مترقبه نبود حواله توپ و تفنگ و مسلسل و اعزام کشتی جنگی و پیاده کردن چترباز یا پیشنهاد تقسیم ایران یا دست به چنین تحریکات خانمان برانداز داخلی زدن از طرف بیگانگان بر خلاف انتظار نیست مایه تأسف ما این است که در چنین موقعیت خطیر و باریک حیاتی که کلیه افراد کشور بیش از هر چیز احتیاج به وحدت و یگانگی دارد در این دقایق حساس تاریخی که ملت سرگرم یکی از دشوارترین مبارزات حیاتی خود میباشد چرا گروهی از جوانان و کارگران ساده لوح ایرانی فریب اجانب و عمال مزدور و بیگانهپرست را خورده جریاناتی را پیش بیاورند که دشمن با دشمن بیش از آن نمیکند و جنجال و آشوبی را برپا کنند که چترباز و نیروی دشمن بیش از آن را قادر نمیباشد کدام صلح را ما به خطر انداختهایم که به دست یک مشت دختر و پسر معصوم چماق داده بودند تا آن صلح را حفظ نمایند آن جوان که چماق را در آستین خود مخفی کرده و به عنوان هواداری صلح به جان برادران خود میافتد یا جریانی پیشمیآورد که برادرانش به جان او میافتند باید اندکی به خود آمده و ببیند که ایرانی ایرانی بیچاره که غوطهور در انواع و اقسام بدبختیهایی است که برای او فراهم کردهاند با کی و با کدام قدرت و نیرو سر جنگ دارد؟ مگر متجاوز از دو قرن نیست که این ملت ستمدیده و رنج کشیده همواره مورد تعدی و اجحاف بوده است باید جوانان ما اطمینان داشته باشند که اگر دلی به حال آنها بسوزد دل ایرانی است و الا برای آن سیاستمدارانی که با خون میلیونها جوان نتوانستند عطش خون آشامی آنها را تسکین بدهد ریخته شدن خون چند نفر جوان ایرانی چه اثری خواهد داشت و از غم و اندوه بیچارگی آنها کی با خبر یا متأثر خواهد شد جوانان و کارگران ما باید هشیار شده و ببینند چه چیزی موجب این تظاهر عظیم آنها در این موقع شده بود تا کی باید جوانان و کارگران بیخبر از همه جای ما فریب جاسوسان چرب زبان و دلالهای بیهمه چیز را بخورند و بدون هیچ دلیل و منطق خود را به کشتن بدهند خانوادههای خود را عزادار و ماتمزده نموده و وسیله تبلیغاتی علیه ملت و کشور خود به بیگانگان بدهند و دولت را که یک دولت ملی و بنابر تمایل افکار عمومی و برای انجام یک موضوع خاصی بر سر کار آمده و قدرتش در مقابل دشمنان خارجی همان تکیه او بر افکار و تمایلات عمومی است دچال محذور و سرشکستگی نماید و بهانه به دست دشمنان خارجی و مخالفین داخلی بدهد.
جوانان ما مگر نمیدانند که در چنین موقع حساس حداقل توقع و انتظاری که دولت از افراد ملت خود میتواند داشته باشد سکوت و آرامش است مگر متوجه نیستند که حریف با تمام قوا میخواهد بکوشد که این نهضت مقدس ملی را در قضیه نفت رنگ کمونیستی داده و به دنیا وانمود نماید که صحنه گردان همه این قضایا عمال شوروی هستند جوانان ما باید بدانند با کسانی طرف هستند که صفت خاصه آنها عناد و لجبازی است و وقتی وارد میدان مبارزه شدند حساب نفع و ضرر را کنار گذاشته یا زمین میخورند یا زمین میزنند (حائریزاده - مطمئن باشید زمین میخورند) انشاالله امیدوارم جوانان و کارگران ایران باید بدانند که همین آمریکای با عظمت روزی مستعمره انگلستان بود آمریکاییها یک تخفیف مالیاتی مختصری از انگلیسها خواستند ولی آنها حاضر به تخفیف و ارفاق نشدند کار به کشتار و زد و خورد کشید جنگ معروف استقلال در گرفت آمریکا مستقل شد انگلیسها امریکا را از دست دادند ولی تخفیف مالیاتی مورد تقاضا را ندادند من اطاله کلام را در این مورد بیش از این جایز ندانسته بار دیگر برادران کارگر ایرانی خود را مخاطب قرار داده با کمال صراحت اعلام میدارم که کشور ایران مال ملت ایران و در نظر ایرانی پاک سرشت علاقمند به آب و خاک خود بین اجنبی پرست جنوب و شمال و شرق و غرب و میان آن که با تجزیه آذربایجان موافق است با آن که موافق تجزیه خوزستان یا تسلیم منافع آن به دیگران است فرقی نیست و (صحیح است) و اگر ساده لوحانی پیدا شوند و تصور کنند که ایرانی قبول خواهد کرد که یک اجنبی از مملکت برود و اجنبی دیگری جای او را بگیرد (صحیح است) تصور احمقانه و باطلی کردهاند (صحیح است) و ضمن ابراز کمال تأثر و تأسف از جریان روز یکشنبه از جناب آقای دکتر مصدق میخواهم که در این مورد بدون هیچ گونه رحم و شفقت مسببین جریانات آن فاجعه شوم را که مرتکب خیانت غیر قابل عفو به دولت و ملت ایران شدهاند در هر مقام که باشند تعقیب و به کیفر اعمال خود برسانند (صحیح است)
تا ایرانی هم بداند خونش آن قدرها هم ارزان و بیارزش نیست و چون طبق مسموعات از مذاکرات دولت و آقای هریمن بوی امید میآید ضمن ابراز کمال خوشوقتی ملت ایران امیدوارم که وساطت آقای هریمن به نتیجه رسیده و آمریکا و انگلیس اصل ملی شدن صنعت نفت ایران را قبول نمایند که هم حق حاکمیت ملی ایران و هم دوستی ما با جبهه غرب محفوظ بماند و اینجا لازم است که این نکته را متذکر شوم موفقیت ما تا اینجا مرهون مقاومت و ایستادگی وحدت و یگانگی ما بوده است و الا حریف به کلیه وسائلی که در دسترس داشت متوسل شد نمایندگان شرکت سابق از راه نرسیده بدون این که روی خوشی نشان بدهند به این استدلال که مادام دولت دکتر مصدق بر سر کار است مذاکره بینتیجه است مذاکره خود را قطع کرده و راه خود پیش گرفتند و رفتند هنوز وسائل تبلیغلت آنها در دنیا از کار نیفتاده و سعی دارند مردم سلیمالنفس ایران را به جهانیان ماجرا جو و بد قول و متجاوز و بیبند و بار معرفی کنند مردم مسلمان ایرن را متمایل به جبهه شوروی و نهضت ما را ساختگی و ناشی از تمایل به شوروی معرفی نمایند یا وزیر خارجه انگلیس در مجلس عوام فریاد میکشد که ایران در آینده خیلی نزدیک با حقیقت و حشتناکی مواجه خواهد شد عمال سیاستهای بیگانه برای افنا و از بین بردن ایرانی بدبخت که غیر از احقاق حق و به جز حق حیات چیز دیگری نمیخواهد سخت به تکاپو افتاده با تحریکات داخلی و ایجاد رعب و وحشت بعضی از اشخاص سست عنصر کشور را که در همه ممالک نظایر آنها یافت میشود و تحت تأثیر سیاست و افکار خود قرار داد و تحت عناوین فریبنده «نفت برای ایران است نه ایران برای نفت» یا «دکتر مصدق ما را در بن بست قرار داده است» و امثال اینها میخواهند افکار ما را مسموم کرده و ما را از تعقیب هدف اجتماعی و ادامه جهاد مقدس ملی منحرف نموده و با ایجاد این قبیل اختلافات در صف خلل ناپذیر ما شکاف وارد نمایند لازم میدانم متذکر شوم آقایان مگر ما به اتفاق یا اکثریت تام قانون خلع ید فوری را تصویب نکردیم و پس از آن دکتر مصدق را به زمامداری دعوت نکردیم مگر از طرف همین وکلا و نویسندگان با احتساب روز سیصد هزار لیره خسارت تأخیر در اجرای خلع ید درخواست اجرای قانون خلع ید را نکردیم و تأخیر در انجام امر را خیانت به مملکت و ملت نشمردیم چگونه امروز میتوانیم بگوییم که دکتر مصدق ما را در بن بست قرار داده است دکتر مصدق کاری که جز اجرای قانون مصوب مجلس باشد نکرده است وضع خاص فعلی نتیجه و مولود قانونی است که ملت ایران خواست و مجلسین تحت تأثیر خواسته ملت آن را تصویب کرده و کلیه طبقات کشور با اصرار تمام اجرای آن را از دولت خواستهاند و دولت متکی به افکار عمومی دکتر مصدق هم با اجرای قانون مزبور امیال و افکار و مردم و مجلسین را احترام گذاشته و اجرای قانون خلع ید از شرکت سابق نفت هم فراهم کردن موجبات عدم رضایت انگلیسها را متضمن بود و اگر ما بگوییم که از عواقب عمل خود مطلع نبودیم از آدم عاقل چنین اظهاری قابل قبول نیست و اگر علاقمند به احقاق حق خود هستیم ...
نایب رئیس - آقای امامی وقت آقا تمام شد..
امامیاهری - از وقت آقای سرتیپزاده با اجازه ایشان استفاده میکنم.
نایب رئیس - آقای سرتیپزاده شما وقت خودتان را در اختیار آقای امامی
اهری میگذارید؟ (سرتیپزاده - بلی) بفرمایید.
امامیاهری - باید در مقابل این شدائد و مشکلات مردانه مقاومت و ایستادگی کنیم و اطمینان داشته باشیم که بدون مبارزه و فداکاری هیچ ملتی به حق خود نرسیده چنانکه دولت و ملت مکزیک پس از ملی شدن نفت گرفتار خرابکاریهای شرکتهای انگلیسی و امریکایی شد و اینها اشکالاتی پیش آوردند که نزدیک بود صنعت نفت در مکزیک به کلی از میان برود ولی ملت مقاومت کرد و آنچنان موفق شد که پس از وقوع جنگ بینالمللی دوم امریکا و انگلیس با منت و تقدیم نزار گونه مزایا از مکزیک نفت خریدند در میان ما هم اگر کسانی پیدا شوند که تصور کنند نابرده رنج گنج میسر میشود و یا با سهولت به چنین مقصود بزرگ ملی نائل میشویم و اولیای شرکت سابق نفت به این آسانی دست از سر ما برداشته و با عرض تشکر سوار کشتیهای خود شده رفع زحمت خواهند نمود خیال باطلی است تا اینجا که پیش آمدهایم نتیجه ایستادگی و مقاومت و وحدت و یگانگی بوده و اگر در انتظار اخذ نتیجه و نیل به موفقیت هستیم باید حداکثر حمایت و پشتیبانی را از این دولت به عمل آوریم و با تصویب لوایح دولت ثابت کنیم که ملت مصمم هستیم و بدون جهت موجبات یأس و نومیدی مردم را با ایجاد اختلاف و تفرقه فراهم نکنیم و به آن سیاستهای شومی که با اعمال هزاران توطئه و تحریکات خانمان برانداز هستی ما را غارت کرده است رحم نکرده و عملاً به آنها اعلام داریم که نه رأی ظالمانه دیوان لاهه نه تضییقات مالی و اقتصادی و نه بند و بستهای سیاسی و نه تبلیغات زهرآگین و نه راه انداختن سیل خون در خیابانهای تهران و نه اظهارات خلاف حقیقت و مروت گویندگان رادیو لندن ملت صبور فداکار ایران را که برای استخلاص خود از این همه بدبختی و تیره روزی قد علم کرده و قدمهای مؤثری در این راه برداشته است تا آخرین نفس جهاد نفت را ادامه داده و در این راه از پای نخواهد نشست در خاتمه عرایضم آن احساسات و عواطف عالیه شرقی و حق سپاسگزاری که در نهاد هر ایرانی به حداکثر وجود دارد محرک شده که با تذکر آمدن مرحوم روزولت به سال ۱۹۴۳ به پایتخت کشور ما و کمکهای شخصی او در باب صدور اعلامیه تهران و حمایتهایی که در موارد مختلفه نمایندگان امریکا در سازمان ملل از حقوق ایران مخصوصاً در مورد آذربایجان کردهاند و با یادآوری خدمات مستر شوستر و سایر مستشاران امریکایی که با صداقت به کشور ما خدمت کردهاند بالاخره با ذکر خیر از مستر پاسکوریل یک نفر امریکایی بود که در اوایل مشروطیت برای تعلیم و تربیت به تبریز آمده بود و جان خود را در آزادی و استقلال ما نثار کرده و خون خود را داخل خون شهدای آزادی ما کرده است به نام نماینده آذربایجان ورود آقای هریمان یکی از بزرگترین مردان سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ملت عظیمالشان امریکا را تبریک گفته به سابقه مهمان نوازی ایرانیان گلههای زیادی را که ملت ایران را این اواخر از امریکاییها پیدا کرده است کنار گذاشته ضمن ابراز خوشوقتی همه ایرانیها از ورود ایشان و درخواست موفقیت ایشان از درگاه خداوند متعال تقاضا مینمایم حال که قدم رنجه فرموده به کشور ما آمدهاید اندکی چشم خود را باز کنید تا ببینید چگونه آثار بدبختی و تیره روزی از کلیه مظاهر زندگی ما آشکار است شما که زحمت مسافرت هزاران فرسنگ را برخود هموار کردهاید اگر نخواهید به فارس و خراسان بروید و افرادی را که با ملخ یعنی آفت محصول خود سد جوع مینمایند ببینید اگر نخواهید به آذربایجان و گیلان و کردستان بروید تا ببینید مردم این نواحی با چه بدبختی هم آغوش هستند اگر نخواهید به محلههای حصیرآباد و حلبیآباد و چادرآباد آبادان سری بزنید تا وضوع زندگی کارگران ایرانی را ببینید که آخرین آرزوی آنها آرزوی زندگی در آن شرایطی است که حیوانات شما زندگی میکنند قدم رنجه کرده به جنوب تهران سری بزنید و در آنجا افرادی را که به نام بشر زندگی میکنند ببینید ممکن است دستگاههای تبلیغاتی بیگانگان در اینجا هم اشتباه کاری کرده به شما گفته باشند که اینها از شجر و حجر تراشیده شدهاند ولی خیر باور کنید که اینها هم بشرند اینها هم مغز دارند میبینند میشنوند میفهمند گرسنگی و تشنگی و برهنگی را احساس میکنند از سرما و گرما متأثر میشوند - از بدبختیها
متألم میگردند آقای هریمان از جنوب به شرق بروید و از شرق به غرب بپیچید همه جا غیر از خرابی و صحاری بیآب و علف و به جز یک مشت مردم بدبخت و مریض که نتیجه عمل سیاست استعماری است چیز دیگری نخواهید دید وقتی این اوضاع را دیدید تقاضای حقه این اشخاص را که صدی نود مردم بدبخت این مملکت از همین قماش و طرز زندگی آنها به مراتب بدتر از اینها است با گوش هوش و ندای وجدان بشنوید و پس از مداقه کامل تصدیق فرمایید که ایرانی وطن پرست ایرانی مسلمان برخلاف تبلیغات دیگران با وجود فقر و بدبختی و ذلت و مسکنت یعنی آن عوامل مولده کمونیستی کمونیست نیست و با هزار معجون هم نمیشود این زهر قتال را به خورد این ملت داد چنانکه تا امروز هم این ملت توانسته است با روح ایمان و عقیده و علایق ملی خود را مستقل و سر پا بگذارد ایرانی به همین دلیل که کمونیست نیست فاشیست هم نیست جنگجو هم نیست با کسی سر جنگ ندارد متعدی هم نیست به حق کسی تعدی نکرده و به احدی زور نمیخواهد بگوید بلکه حق خود را میخواهد و میگوید منافع سرشاری که در عرض سالیان دراز بردهاید بس است غارت و یغما پس از چند صباحی هم میخواهد خودش از منافع خدا داده خود استفاده کند و دست به یک رشته اصلاحات فرهنگی و بهداشتی و کشاورزی بزند بلکه بتواند یکی از هزاران بدبختی خود را علاج کرده و آلام غیر متناهی خود را اندکی تسکین دهد جای بسی تأسف است که اولیای امور انگلستان به جای این که به شرکت سابق توصیه کند که به منافع سرشار گذشته اکتفا کرده در مقابل درخواست حقه ملت ایران تسلیم شود بدون جهت و دلیل به آتش اختلاف دامن میزند.
آقای هریمان شما وقتی بهره ما را در سالهای جنگ با مالیاتی که دولت انگلیس گرفته مقایسه کرده و دیدید بهره ما از یک دهم آن مالیات کمتر است اطمینان داشته باشید که نهضت ملی ایران یک نهضت چپی یا بر ضد جبهه غرب نیست بلکه این نهضت بر دخالتهای ناروا و یغماگریهای غیر قابل تحمل است.
آقای هریمان با عرض این مراتب است که ملت ایران انتظار دارد شما و سایر هممیهنان شما جنگ استقلال سال ۱۷۷۶ پدارن خود را به یاد آورده و از نهضت کنونی ملت ایران و منافع مصالح ملت فقیر ایران در مقابل تعدیات غیر قابل تحمل شرکت سابق نفت حمایت کنید و اطمینان داشته باشید که ملت ما میخواهد در کنار دنیای آزاد و همراه با آن مستقل و آزاد پیش برود. ملت ما میخواهد خودش نفت خود را استخراج کرده و تصفیه کند و به دنیای آزاد بفروشد و نفت او یکی از عوامل تأمین صلح جهان باشد. عرایض بنده در اینجا خاتمه پیدا میکند ولی یک نکته را هم اجازه میخواهم تقاضا میکنم و تصور میکنم که این تقاضای کلیه نمایندگان محترم و تقاضای بنده است و آن این است که در این موقع خطیر (صحیح است) و در این موقع حساس که دولت، واقعاً دولت و ملت ایران محتاج سکوت و آرامش است این آقایان افراد احزاب از هر طبقه، راست یا چپ اختلافات خودشان را کنار بگذارند (صحیح است) و نمیگویم ترک مخاصمه بکنند، یک حالت متارکه قائل بشوند تا قضیه نفت تمام بشود (صحیح است) بعد از اتمام قضیه نفت آن وقت با همدیگر تصفیه حساب بکنند (دکتر طبا بعد هم لزوم ندارد) بعدش به فرمایش ایشان لزومی ندارد من این تقاضای کوچک را از طرف مجلس عرض میکنم و گمان میکنم که در این مورد همه آقایان نمایندگان محترم با من هم عقید باشند. یک شرحی هم آقای مخبرفرهمند نوشتهاند و چون چند دقیقهای از وقت بنده باقی است تقاضا کردهاند این شرحی که گویا تجار و معاریف همدان به ایشان نوشتهاند خوانده شود جناب آقای مخبرفرهمند محترماً تمنا داریم.
نایب رئیس - آقای امامیاهری وقت آقا تمام شده است.
امامیاهری - یک دقیقه اجازه بفرمایید. محترماً تمنا داریم مراتب مندرجه ذیل را که منویات و مکنونات قبلی ما است در مجلس شورای ملی قرائت فرمایید و اگر چنانچه قرائت آن برای شما میسر نیست خواهشمندیم زحمت آن را به یکی از آقایان حائریزاده یا کشاورزصدر احاله فرمایید حالا بنده بئسالبدل شدهام. آقایان نمایندگان محترم ما اهالی همدان یعنی ملت ایران تا قبل از ۱۳۳۰ هیچ وقت نمیتوانستیم خود را راضی کنیم که حتی یک قدم از دولتهای وقت پشتیبانی کنیم و صمیمیتی از خود نشان دهیم. دلیلش هم معلوم بود. ولی از روزی که جناب آقای دکتر مصدق نخستوزیر محبوب ایران با همکاری شما نمایندگان برای استیفای حقوق ملت ایران و تجدید حیات سیاسی و اقتصادی در اجرای قانون ملی شدن نفت قد برافراشت گویی روح تازهای در ما دمیده و به آینده خود امیدوار شدیم روی این اصل از جناب آقای دکتر مصدق که او را نه تنها نماینده افکار عمومی میدانیم بلکه مثل این است که جای همه ما نخستوزیر شده و برای احقاق حق قیام کرده و به سوی یک هدف پیش میرویم و برای نیل به مقصود هم از هر گونه کمک و مساعدت مضایقه نداریم و اگر کسی در مجلس یافت بشود که ایمان و اراده ما را تعارف فرض کند در وطن پرستی او تردید داریم و دو سه نفر دیگر از نمایندگان، اینجا را من میخوانم ولی صحیح نمیدانم (شوشتری - اگر صحیح نمیدانید نخوانید ایجاد اختلاف مقتضی نیست) به هر حال خلاصه اینها همه منظورشان کمک و پشتیبانی است و چون به چند نفر از آقایان نمایندگان نسبت سوء نیت داده و من عقیدهام این است که همه آقایان نمایندگان حسن نیت دارند و همهشان از هر راهی که میروند به خیر و صلاح مملکت است و در مواقع خطیر و حساس هم نشان داده که آقایان وکلا اختلاف را کنار گذاشته و برای نجات مملکت کار میکنند (شوشتری - اختلافی ندارند) اگر هم بوده برای انجام
وظیفه بوده از خواندن اسمها صرفنظر میکنم.
شوشتری - خود این حرفها اختلاف است.
فرامرزی - اسمها را بخوانید ببینیم کیست آقا
نایب رئیس - آقای پناهی
پناهی - بنده اصولاً به نطقهای قبل از دستور عقیده ندارم زیرا به تجربه ثابت شده که دولتها به این گونه نطقها و تذکرات که بیشتر جنبه تبلیغاتی و وسیله استرضای خاطر موکلین را پیدا کرده است مطلقاً ترتیب اثری نمیدهند (صحیح است) با وجود این اگر از نطق قبل از دستور استفاده میکنم برای دو اصل مهم و حیاتی است که به حکم وجدان ناگزیر از تذکر آنها هستم.
بنده و رفقای پارلمانی از افکار جناب آقای دکتر مصدق پشتیبانی کامل کردهایم و با تمام نقاط ضعفی که در دولت جناب ایشان وجود دارد و با علم به این که از تاریخ تشکیل این دولت تاکنون آن طوری که انتظار میرفت قدم مؤثری در دستگاهای دولتی برای رفاه مردم برداشته نشده عقیده داریم مادام که این دولت برای استیفای حقوق تضییع شده ملت محروم ایران بر سر کار دوام دارد باید از پشتیبانی کامل مجلسین برخوردار گردد و این مبارزه مقدس ملی حتماً به دست شخص ایشان به نتیجه مطلوب برسد (انشاالله)
با این همه معتقدیم که یک نماینده با تمام موافقتی که با دولت دارد وجداناً نمیتواند نسبت به کلیه لوایح آن کورکورانه رأی بدهد نماینده در رأیی که میدهد باید مؤمن برأی خود باشد (صحیح است) اصلاً این نظامنامه مجلس که مقرر داشته در موقع طرح لایحه نمایندگان مخالف و موافق باید بحث کنند نه از لحاظ انجام تشریفات است که بالاخره با یکی دو صحبت موافق و مخالف موضوع منتهی به رأی و تصویب یا رد لایحه مورد نظر گردد این قاعده برای این است که طرفین مخالف و موافق از روی ایمان و اطلاع کامل نظریات خود را مبسوطاً عرضه بدارند (صحیح است) و عمیقاً استدلال کنند (صحیح است) تا سایر نمایندگان با حصول علم و اطلاع کامل و احاطه عمیقی که به موضوع پیدا میکنند رأی مخالف یا موافق بدهند (صحیح است) وقتی که یک نماینده به نام موافق اسم مینویسند و یا دیگری که به عنوان مخالف نام نویسی میکند در حقیقت باید یا موافق باشد یا مخالف (صحیح است) باید روی نظر خود استدلال کند و حجت بیاورد و الا به نام مخالف آمدن و نقش موافق را ایفا کردن و بالعکس این به خدعه شبیهتر است تا استدلال مثلاً در همین موضوع ۱۴ میلیون لیره استفاده از پشتوانه ما هنوز روشن نیستیم و با تمام ارادتی که به شخص جناب آقای دکتر مصدق داریم و احترامی که به افکار ایشان میگذاریم نمیدانیم به این لایحه رأی موافق خواهیم داد یا مخالف تصمیم در این مورد بستگی دارد به حصول ایمان و این ایمان هم حاصل نمیشود مگر در سایه بحث و استدلال (صحیح است) آقایان محترم اتخاذ تصمیم در این موضوع کار سهل و آسانی نیست موضوع از مسائل غامض و پر مسئولیتی است تا در مجلس حلاجی نشود و نسبت به ضرورت و فایده آن ایمان حاصل نگردد نمیتوان با یک وجدان آرام و مطمئنی رأی داد (صحیح است)
به طوری که عرض کردم بنده و رفقای پارلمانی بنده از موافقین جدی دولت جناب آقای دکتر مصدق هستیم و مخصوصاً برای آن که آرزوی ملت ایران جامه تحقق بپوشد معتقدیم که باید قویاً دولت جناب ایشان را تأیید نمود (احسنت) ولی مخالفت نسبت به یک لایحه هم نباید مخالفت با دولت تلقی گردد (صحیح است) زیرا وجدان یک نفر نماینده حکم نمیکند که در کلیه مسائل بدون استثنا و بدون حصول علم راجع به مصلحت آن رأی موافق بدهد (صحیح است)
آقایان محترم شاهدند که بنده و رفقایم اواخر دولت رزم آرا با لایحه نشر اسکناس سخت مخالفت کردیم و حتی یک جلسه را هم از اکثریت انداختیم (صحیح است) تا منتهی به رأی نشود به طوری که در خارج از جلسه مواجه با تبریک و تحسین عده از وکلای جبهه ملی شدیم حال هم حقیقت امر این است که ما در موضوع این لایحه زیاد روشن نیستیم (صحیح است) خوب است آقایان اجازه بدهند در اطراف آن که جنبه فنیاش بر سایر و جبهههای آن میچربد بحث بشود. استدلال بشود (صحیح است) موافقین و مخالفین با آزادی تام و تمام نظریات خود را بدهند تا قاطبه نمایندگان با یک وجدان آرام و ضمیر مطمئنی رأی خود را بدهند (احسنت) بدیهی است چنانکه بعد از توضیحات موافقین علیالخصوص دولت به بنده و رفقایم ثابت گردد و ایمان حاصل نماییم که رأی دادن به لایحه نامبرده در وضعیت فعلی ضروری است البته ما هم رأی خواهیم داد (صحیح است - احسنت)
اصل دومی که تذکر آن را لازم میدانم موضوع استتار مطالب است که در کابینههای گذشته سخت رواج داشته و همیشه هم مورد تنقید نمایندگان محترم مجلس قرار گرفته است و امید میرفت که بار سر کار آمدن دولت جناب آقای دکتر مصدق که یک دولت به تمام معنی ملی و مورد پشتیبانی قاطبه ملت است.
این عیب اصلی از دستگاه دولت ما مرتفع گردد (صحیح است)
دولت دولتی است که به اتکا نیروی ملی و تأیید نمایندگان مجلسین برای انجام وظیفه خطیر و مقدس بر سر کار آمده (صحیح است) و با همین نقطههای اتکا نیز دوام خواهد داشت.
پس انتظار میرود لااقل نمایندگان از جریان امور نفت تا آنجا که جنبه سری نداشته مضر به پیشرفت کار نیست مستحضر گردند.
نماینده محترم رئیس جمهور آمریکا مدتی است به تهران آمده و نزدیک به ده روز است که باب مذاکرات افتتاح یافته معذلک بنده که علاوه به رسمت نمایندگی افتخار عضویت کمیسیون خارجه را هم دارم اطلاعاتم راجع به جریان مذاکرات بیش از یک فرد عادی نیست (صحیح است)
در جلسه قبل یکی از آقایان نمایندگان اعتراض قانونی نسبت به عدم تقدیم گزارش یک ماهه امور کمیسیونها نمودند در جواب گفته شد که کمیسیون مختلط مخصوصی است و به موجب قانون سه ماه وقت دارد و پس از انقضا سه ماه گزارش لازم خواهد داد.
قبول دارم که کمیسیون مختلط قانوناً سه ماه وقت دارد تا نتیجه عملیات خود را به عرض مجلس برساند. اما این دلیل نمیشود که در تمام این مدت نه دولت و نه کمیسیون محترم مختلط کوچکترین اطلاعی از جریان کارها به مجلس ندهند (صحیح است). حالا که نماینده مخصوص آقای رئیس جمهور امریکا به تهران آمده آرزوی عموم ملت ایران این است که با همکاری این شخصیت بزرگ و بر جسته راه حل عاقلانه برای تحقق آرزوی ملت ستمدیده ایران پیدا شود شایسته است که جناب آقای دکتر مصدق که انصافاً تمام هم خود را به طور خستگی ناپذیری صرف حل مسأله نفت نمودهاند و از این جهت مورد تأیید و تحسین کلیه نمایندگان محترم میباشند. مرتباً مجلسین را در جریان مذاکرات بگذارند. تا نمایندگان هم که مسئولیت این وظیفه ملی را به عهده گرفتهاند با حق نظارتی که در کارها دارند نظریات مفید خود را بدهند (صحیح است)
۳ - توضیح آقای نایب رئیس راجع به شهریه آقای نظام وفا در جواب نامه وزارت فرهنگ.
نایب رئیس - حالا وارد دستور میشویم ولی قبلاً یک موضوع کوچکی از طرف وزارت فرهنگ سؤال شده راجع به حقوق آقای نظام وفا که در جلسه ۱۹ بهمن به تصویب مجلس شورای ملی رسیده چون در این قانون پیشنهادی دولت یک ابهامی بوده و در همان جلسه با این که از طرف اینجانب و مقام ریاست کفیل وزارت دارایی توضیحات کافی داده شده بود و مجدداً از طرف وزارت فرهنگ از اداره قوانین این سؤال شده که مقصود از این قانون اشل فعلی است یا اشل موقعی است که آقای نظام وفا متقاعد شدهاند (چند نفر از نمایندگان - فعلی است) پس با اجازه آقایان اداره قوانین به همین ترتیب جواب خواهد داد که مقصود اشل فعلی است (صحیح است)
۴ - بقیه مذاکره راجع به انتقال ۱۴ میلیون لیره از پشتوانه اسکناس به حساب دولت.
نایب رئیس - گزارش راجع به چهارده میلیون مطرح است. آقای شوشتری مخالفید؟
بهادری - بنده اخطار نظامنامهای دارم.
نایب رئیس - بفرمایید.
بهادری - میخواهم به عرض برسانم مدتی است که آقایان نمایندگان سؤالاتی از دولت کردهاند که در نتیجه تعطیلات و اصرار نمایندگان قرار شد که جلسات سهشنبه اختصاص به سؤالات داده بشود و جلسه گذشته هم جناب آقای رئیس فرمودند که سه شنبه آینده برای سؤالات است بنده استدعا میکنم که مقام ریاست سؤالات را در این جلسه مقدم بدارند (نریمان - سؤالات برای مملکت مفید نیست. این لازم است)
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم. لعنالله اللجاج، لعنالله الجاج، لعنالله الجاج، آقای فاطمی گوش کن، سه لایحه دولت داده راجع به دو لایحه او ناچارم مخالفت کنم و یک لایحه او را صد درصد موافقم اگر آقایان خاطر مبارکشان باشد من در تمام دولتهای گذشته و دولت جناب آقای دکتر مصدق وقتی که در برنامه به عنوان مخالف صحبت کردم صریحاً مشی و روش مجلسی خود را عرض کردم. من با اشخاص اگر موافق باشم و عملی مخالف قاعده مشاهده کنم، عادتم این است که به همان موافق هم میگویم این عمل منطبق با اصول نبوده و اگر مخالف خودم عملی طبق موازین بکند به تمام معنی به او
رأی میدهم، یعنی به آن عملش عادتم این است، حالا این عادت با اصول مجلس بعضیها مذموم است نمیدانم منطبق با اصول مجلس نیست نمیدانم، من عادتم این است و این عبارتی که عرض کردم لعنالله اللجاج و معاون را متوجه ساختم برای این که من میبینم این چند روزه (خنده نمایندگان) آقایان خدا شاهد است یک ثانیه این اوقات مملکت ما به قدری مهیب است، به قدری باید مورد توجه ملت ایران و مجلسین ایران باشد که استدعا دارم از مزاح و حرف خارج صرفنظر کنیم که بلکه به خواست خداوند و حقیقت روح ایرانیت در این موقع باریک برای این مملکت نتیجه بگیریم (صحیح است) اگر من و امثال من پنجاه نفر از بین بروند، فنا بشوند اما مملکت ایران از این نهضت و از این جنبش نتیجه مطلوبه به دست آورد به ذات ذوالجلال ارزش دارد و من معاف میکنم آنان که هر تهمت، هر افترا، هر ناشایست با پست شهری، تهدید به قتل، مرکزش را هم میدانم کجا تنظیم میکنند، چرا تنظیم میکنند ولی لعنالله اللجاج، من لج نمیکنم، همان چیزی که در کابینه منصور گفتم، من قائلم مملکت ایران را سیاست مرموز دویست ساله که منجر به آن قتلها، منتج به قضیه چاه آخور بختیار یا خوزستان یا لرستان، یا قتل ماژور ایمبری شد، من اینها را مرکزش را میدانم من چون میدانستم اینجا ناله زدم و از خدا خواستم و استعانت از اولیا حق جستم و کمک ملت ایران و مجلس را خواست که با یک وحدت کلمه جنبش کنیم تا به نتیجه ملی برسیم. بحمدالله به یک صورتی در آمد. آقایان ممکن است به صورت این کلمه که میگویم و این آقای پناهی نطقش را آن قسمتهای مقدمش را صد درصد از روی اساس صحیح تشریح کرده بود. آقایان جبهه ملی غیر جبهه ملی مقتضی نیست مجلس شورای ملی را اگر روی جرح و تعدیل روی اظهار نظر راجع به یک لایحه از طرف دولت حرفی بزند در خارج به عنوان مخالف تلقی گردد من اگر مخالف باشم در این دقایق به حق آنچه را که مقدس دانستهام و میدانستم و میدانم و به حق اجداد عظامم در این ساعت هیچ گونه فکر مخالفتی با شخصی ندارم من آن روز گفتم من با شخص آقای نخستوزیر یا وزرایش کاری ندارم، آقای دکتر شایگان خواهش میکنم توجه کنید. جناب آقای دکتر شایگان گفتم با ریاست مخالف بودم، جهت داشت، برای این که اگر در مجلس میبود و رئیسالوزرا دکتر شایگان را، آقای نریمان را، مکی را معین میکرد من میتوانستم به او بگویم آقای دکتر شما در مجلس پا شو دفاع کن و نگذار هی نسبت مخالفت و عناد بدهند به بعضی از وکلای مجلس و اشخاصی که متشرعند تحقیق نکرده در خارج بنویسند ای اصحاب نفت، ای مزدوران نفت خدایا شاهد باش که اینها تحقیق نکرده مینویسند و بعد از امروز مسئولیت این دارند.
افتراق بین مسلمین نباید کرد آقای دکتر شایگان من آن روز این استدعا را کردم گفتم وجود آقای دکتر مصدق در مجلس انفع است برای این که این حرفها را در موقع باریک بزنیم مجلس جای جرح و تعدیل است من یک دلیل دارم آقای نریمان لایحه هر دولتی اگر تصویب شد مگر آن برهان موافقت با آن دولت است؟ مگر من پریروز راجع به شهدا رأی ندادم مگر اینجا صریح نگفتم حالا هم استمداد میجویم برای این مقتولین شهربانی که روز یکشنبه کشته شدهاند این قانون باید شامل آنها هم بشود من عقیدهام این است و به کیفیت و کمیت وارد نمیشود مأمور شهربانی آمده خدمت کرده و کشته شده است این کشته شده در راه انجام وظیفه است (صحیح است) این کشته شدن در راه مملکت است مگر من پریروز رأی ندادم حالا هم این را میگویم راجع به قرضه ملی هم صد درصد باید ملت ایران اینجا نشان بدهد باید آدمی که استقلال میخواهد آدمی که ممکلت میخواهد آدمی که حیات میخواهد، موجودی که میخواهد، همان طور که شارع مقدس اسلام فرموده است مسلمین حراند، آزادند باید بیایند حرفهایی که آلوده به غرض نباشد بزنند و آنها هم باید آزادانه سختی را به خودشان تحمیل بکنند. به دولت کمک بکنند اعانت بدهند تا دست دولت باز شود اما چرا من راجع به این لایحه مخالفم اگر خاطر محترم آقایان اردلان بیشتر وقتی که عرض میکنم توجه میکنند، من قبل از آن که راجع به اسکناس پانصد ریالی و هزار ریالی در مجلس صحبت شود گفتم دولت صلاحش این است که مثل ممالک را قیه یک لایحهای بیاورد و اسکناسها را تبدیل بکند از این تبدیل این صورت مجلس موجود است و از این تبدیل بین هفتاد تا هشتاد میلیون برگشت نخواهد کرد و این از قرض دولت کاهش پیدا کند آن وقت این را گفتم همین دیروز از طرف وزارت دارایی در روزنامهها نوشتند که تا آخرین ساعت معلوم شد سی میلیون تومان و کسری اسکناس برنگشت به این قاعده اگر ما حساب بکنیم تا بقیه اسکناسها شاید در حدود ۶۰ میلیون یا کمتر یا بیشتر میشود چرا گفتم؟ گفتم برای این که اگر دولت احتیاج پیدا کرد همین اسکناس تبدیل بشود امروز آن قرضش باقی بماند کسر و نقصان را از این راه تأمین بکنند که در ذهن مخالف مرتسم نشود که ما با نشر اضافه اسکناسی که در کابینه رزمآرا در کابینه آقای علا رئیس بانک آورد با تمام قوا مخالفت ورزیدیم به چه علت ما امروز میگوییم مخالفیم یا موافق من مخالفتی که آن روز کردم برای این بود چون میدانم عادت ما است پولها را میگیریم ممکن است از این پولها یک عدهای سوء استفاده کنند امیدوارم در دولت آقای دکتر مصدق سوء استفاده نشود من با این که آقای وارسته هیچ انتظار ندارد این حرفها را بزنم چون با ایشان رفیقم من به آقای وارسته میگویم آقا جان قربانت بروم امروز بنده و شما، عقیده بنده این طور است و شما هم عقیدهتان این است ممکن است در یک چشم به هم زدن در یک ثانیه دیگر زنده نباشیم ما باید جوری بکنیم که اقلاً ۹۵ در صد به ضرس قاطع مطمئن باشیم که برای مملکت نتیجه صحیح به دست میآوریم از این جهت بنده با یک قسمت از این لایحه موافقم. آن چیست؟ آوردن این چهارده ملیون لیره از لندن به بیرون و آوردن آن به ایران و گرفتن طلاهای ایران از دولت شوروی باید این عمل بشود حالا اگر بنا شود ما جرح و تعدیل بکنیم که این ۱۴ میلیون لیره را در این موقع باریک به مصرف برسانیم و آن وقت نتیجه مجلوبه به دست ما نباید بدانید به شخص آقای دکتر مصدق و کابینه او سکته جبران ناپذیری وارد میشود و من راضی به این عمل نیستم ما باید لیرههایمان را از لندن بیرون بیاوریم طلاهایمان را بیرون بیاوریم و اما خرج کردن این طلاها و این لیرهها امروز مورد احتیاج ملت ایران و دولت نیست زیرا شما ۳۰ میلیون اسکناس اضافه دارید بگذارید قرضتان باقی بماند به بانک اگر قرض دارید عواید هم دارید آقایان این عواید نفت جنوب را که شما به آن سازمان برنامه به آن چاه و پل فرو میبرید و این عواید در دست جریان عمل و رفع حوائج دولت نبود اگر امروز این چهارده میلیون لیره را آمدید به کار انداختید و آن نتیجه را نگرفتید بنده چیزی که شبهه داشته باشد و ندانم از نظر اقتصادی ممکن است هزینه زندگی مردم را جور دیگر بکند گران بکند پول ما اسکناس ما از قیمت میافتد من نمیتوانم رأی بدهم اینجا هم مثل رأی کابینه ناچارم از مجلس بیرون بروم جناب آقای وارسته توجه بکنید اگر راهی دارید که از این ۳۰ میلیون که امروز دیگر دست شما باز است و از قرضه ملی که به سرعت برق جمع میشود این عمل را بکنید به عقیده من صلاح و مصلحت دکتر مصدق و دولت ایشان و مجلسین ایران و ملت ایران همین عرض صادقانه و عاجزانهای است که بنده از روی ایمان میگویم و گرنه باید روشن شود که این چهارده ملیون را عین پول بر میگردانید یا میخواهید بروید ماشین آلات بخرید آقا بنده در آن موضوع لایحه قرضه هم مخالفت میکنم اگر ما بخواهیم دولت امریکا را امروز متعذر کنیم یا اگر امروز چشمش را باز کرده وضع مهم مملکت ایران او را مستحضر کرده به چه مناسبت همان طور که به دیگران کمک کردند به ما کمک نمیکنند که میخواهد به ما قرض بدهد آن هم ۲۵ میلیون دلار آن هم به صورت یک ته سبد خرما.
ما آلت سیاست انگلیس و روس و آمریکا نباید باشیم ما ایرانی هستیم با اسلام سر و کار داریم باید با اسلام و با ایرانیت هم بمیریم عقید من این است حالا من در آن لایحه هم حرف خواهم زد بدون تردید حرف خواهم زد میخواهند به ما پول بدهند ما را پل پیروزی تشخیص دادند جوانهای ما را زیر خاک کردند مملکت ما را غارت کردند و آن بیعصمتیها که شد حالا بیاییم ۲۵ میلیون دلار قرض بگیریم آن وقت من هم بیایم رأی بدهم؟ اگر ۷۰ مرتبه کشته شوم و دو مرتبه زنده شوم من همچو رأیی نخواهم داد اگر یک کسی یک تومان یک قران، هزار تومان، سیصد هزار لیره، سیصد میلیون لیره با کمال حسن نیت اهدا کند به ملت ایران البته نمیتوان هدایا را رد کرد عنوان شرعی هم دارد هدایای سلاطین را شاید جایز نباشد حرام هم باشد رد کردن اما هدایای دول و ملل عالم را هم از نظر اصول نمیتوان رد کرد و اما این موضوع چهارده میلیون لیره ما نحن فیه مصلحت دولت نیست آقایان نمایندگان محترم آخر مأخوذند به گفتهشان شما در کابینه رزمآرا مخالفت کردید در کابینه علا مخالفت کردید در صورتی که در کابینه رزمآرا (آقای دکتر کاسمی بگذار دارم حرف میزنم) آنچه گفت؟ (فرامرزی - آن این لایحه نبود) آن میگفت ما از ارزهای خارجی که داریم میآوریم تحویل به بانک میدهیم و اسکناس میگیریم حالا عکس قضیه است اصل و فرعش از بین میرود آن وقت ما میآمدیم میدادیم به بانک حالا اصل لیره را میگیریم خرج میکنیم ای ملت ایران شما که جنبش کردید شما که شدت عمل به خرج دادید شما که میخواهید بگویید ما با دنیا سر جنگ نداریم و ما را هر کس تهدید کند بر خلاف انسانیت است باید کارمندان دولت وکلای مجلسین تمام ملت دو سه ماه رنج و مشقت بکشند کم پولی بکشند اما از این چهارده میلیون لیره استفاده نکنند اگر این چهارده میلیون لیره آمد آن وقت مواجه میشویم با از بین رفتن چهارده میلیون
لیره و سست شدن قیمت اسکناس و گران شدن مخارج مردم و به نفع مردم نرسیدن و بعد با شکست اخلاقی و روحی و سیاسی. از این جهت بنده نمیتوانم با این لایحه موافقت کنم و هر قدر هم میخواهند به من افترا و تهمت بزنند و ناسزا بگویند والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
نایب رئیس - آقای ارباب مهدی
وزیر دارایی - اجازه میفرمایید توضیحی بدهم.
نایب رئیس - بفرمایید
وزیر دارایی - چون قرضهای که به موجب این لایحه پیشنهاد شده از محل پشتوانه اسکناس میباشد و آقای شوشتری هم بیاناتی راجع به این موضوع فرمودند اجازه میخواهم که چند کلمه راجع به وضع پشتوانه اسکناس به عرض آقایان برسانم در دنیای امروز پشتوانه اسکناس آن اهمیت سابق خودش را از دست داده یعنی برای تشخیص اعتبار و استحکام پول آن قدری که به سیاست و تعادل موجود بین مقدار اسکناس در جریان و میزان فعالیت اقتصادی کشور اهمیت قائل میشوند آن اندازه نسبت به پشتوانه اسکناس اعتنا و توجهی ندارند (صحیح است) بنده خیلی خوشحالم که در این موقع با کمال جرأت میتوانم عرض کنم که اسکناس کشور ما چه از لحاظ پشتوانه و چه از نظر کمیت و حجم آن یکی از بهترین و مطمئنترین و معتبرترین پولهای دنیا محسوب میشود (صحیح است) به جهت این که وقتی مقایسه بکنیم وضع پول خودمان را با پول سایر کشورها میبینیم که دولت امریکا که قسمت اعظم طلا و ثروت دنیا را جمع کرده است برای اسکناس خودش بیش از ۲۵ درصد پشتوانه قائل نشده و همین طور در انگلستان پشتوانه لیره شاید از یک در هزار هم کمتر باشد اما ما در مقابل ۷۵۰ میلیون تومان اسکناس که داریم خوشبختانه صد در صد طلا و ارز و جواهر داریم به این معنی که ۵۵ درصد طلای خالص و ۲۲ درصد ارز تضمین شده به طلا و ۲۳ در صد جواهرات سلطنتی داریم حالا اگر ما بیاییم از این صد در صدی که پشتوانه داریم چهارده میلیون لیره برای مدت کوتاهی استقراض کنیم ببینیم نتیچه چه میشود؟ نتیجه این میشود که موقتاً صدی ۱۸ از صد در صد کم میشود یعنی به جای صد درصد ۸۲ درصد برای ما باقی میماند و این مقداری که باقی میماند باز خودش یک رقمی است که در سایر ممالک نظیرش پیدا نمیشود و اما از نظر کمیت و حجم بنده تصور میکنم که همین وضع عسرت و مضیقهای که در بازار در مراکز داد و ستد مشهود است و میزان بهره را تا ۲۴ ۳۰ درصد رسانیده خودش یک دلیل محکمی است که ما بگوییم اسکناسی که فعلاً موجود داریم اگر کمتر از میزان حاجت نباشد مسلماً زائد بر احتیاج نخواهد بود (صحیح است) بنابراین چه از نظر پشتوانه و چه از نظر کمیت و حجم وضع اسکناس ما طوری نیست که موجب نگرانی باشد اما چرا ما آمدیم این تقاضا را کردیم که با اجازه مجلس شورای ملی موقتاً چهارده میلیون لیره از پشتوانه اسکناس قرض بگیریم و به مصارف ضروری کشور برسانیم حقیقت این است که در وضع حاضر این چهارده میلیون لیره الآن در انگلستان هیچ مورد استفاده ما نیست به دلیل این که به صورت اسناد در بانک انگلستان مانده است و بانک ملی هم در سال یک و نیم درصد استفاده میکند.
شوشتری - چه استفادهای؟
وزیر دارایی - بهره میگیرد
شوشتری - بهره چیست؟
وزیر دارایی - یعنی نفع میگیرند
شوشتری - حرام است ملت مسلمان نباید با این حرفها خودش را آلوده بکند.
فرامرزی - آقای شوشتری انگلیسها مال حرام نمیخورند!
وزیر دارایی - مطابق دو نامهای که آقای مدیر کل بانک ملی به جناب آقای نخستوزیر نوشتهاند و الآن پیش بنده است و ممکن است برای استحضار آقایان قرائت کنم در بانک ملی وضع ارزیمان بسیار بد است یعنی برای وارد کردن کالاهای ضروری ارزی موجود نیست و چنانچه به فوریت چارهای برای این کار نشود نتیجه این خواهد شد که قیمت اجناس بالا میرود هزینه زندگی ترقی میکند و زندگانی برای مصرف کننده بسیار تلخ و ناگوار خواهد شد (صحیح است) سهلترین و مطمئنترین طریقهای که برای جبران این وضع در نظر گرفته شده همین است که از این محل استقراض بکنیم و این استقراض هم یک چیز دائمی نیست اولاً این یک نظر احتیاطی است یک اقدامی است که ممکن است اصلاً محتاج هم نشویم که تمام مبلغ را قرض بکنم برای این که اگر این درآمدهای مورد انتظار ما از فروش نفت روزی عاید ما بشود ما مستغنی خواهیم بود و احتیاجی نخواهیم داشت و به فرض که در این عایدات یک قدری تأخیر بشود و ما محتاج بشویم که از چهارده میلیون لیره استقراض بکنیم شاید محتاج بشویم مبلغ کمتری بگیریم یا اگر همهاش را هم گرفتیم ممکن است قبل از انقضای یک سال مسترد بداریم بنابراین بنده هر چه فکر کردم نفهمیدم که از این راه چه ضرر و زیانی متوجه اقتصاد کشور خواهد شد اما جناب آقای شوشتری یک مطالبی فرمودند که با وضع حاضر به هیچ وجه تطبیق نمیکند این لایحه را مقایسه فرمودند با پیشنهادات دولتهای سابق دولت سابق میخواست به وسیله لوایحی که در نظر داشت تقدیم بکند اسکناس بیشتری منتشر بکند (صحیح است) ما که خیال نداریم اسکناس را زیاد منتشر بکنیم (آزاد - شما میخواهید اصل پشتوانه را بردارید) پشتوانه طوری نمیشود و بهترین ضامن و وثیقهاش درآمد نفت است و جای نگرانی نیست مگر شما شبهه و تردیدی دارید که از این درآمد مملکت بهرهمند خواهد شد بعضی از آقایان تصور میکنند که ممکن است در نتیجه تغییر و تبدیل در پشتوانه موجبات بالا رفتن هزینه زندگی فراهم شود مثل این است که فکر میکنند که ممکن است بر مقدار اسکناس افزوده بشود و یک حالت انفلاسیون یا تورمی به وجود بیاید این در موقعی است که بخواهیم بر مقدار اسکناس بیفزاییم به عکس اگر این کار را نکنیم هزینه زندگی بالا میرود به دلیل این که در موقع جنگ ملاحظه فرمودید که از حیث پشتوانه ما خیلی قوی بودیم و متفقین وقتی اینجا بودند در مقابل اسکناس که از ما میگرفتند ۶۰ درصد طلا و ۴۰ درصد ارز تضمین شده به طلا به ما میدادند ولی ملاحظه میفرمودید که هزینه زندگی ما بالا میرفت علت این نبود که پشتوانه کم داشتیم علت این بودکه جنسها و کالاهای مورد احتیاج ما وارد نمیشد و پول زیاد جمع شده بود قابلیت تبدیل نداشت انفلاسیون به وجود آمده بود و روی اصل عرضه و تقاضا عرضه پول از تقاضا زیاد شده بود و حالا اگر آن کار را بکنیم عیناً همان جریان زمان جنگ برای ما تجدید خواهد شد بنابراین دولت برای جلوگیری از تجدید چنان وضعی این طور در نظر گرفت که این کار را بکند و این اقدام صد درصد به صلاح مملکت است فرمودند که ممکن است به طرز مصرف آن زیاد اعتماد نباشد بنده تا آنجا که خودم و دولت فعلی اطمینان داریم ممکن است این اعتماد را صد درصد برای آقایان فراهم بکنم که در دولت فعلی ممکن نیست که یک قران به مصرف غیر ضروری برسد در درجه اول این چهارده میلیون لیره را برای احتیاجات نفتی یعنی اداره کردن امور نفت مصرف میکنیم البته اگر زاید ماند آن را هم برای مصارف انتفاعی صرف میکنیم مثلاً الآن فرض بفرمایید که در کشور ما گندم زیاد هست و اغلب آقایان محترم هم استحضار دارند که ما باید این گندمها را بخریم و چون خوشبختانه زیاده از مصرف هست مازادش را خارج کنیم و بفروشیم و ارز به دست بیاوریم (صحیح است) بنابراین اگر از این راه ما یک چنین اقدامی را انجام بدهیم خود یک قدمی است به سوی سعادت ملت ایران و همین طور برای خرید تریاک از داخله و فروش به خارجه و به دست آوردن ارز. جناب آقای شوشتری باز اشاره فرمودند که با این ۳۰ میلیون که در نتیجه جمع آوری اسکناسهای پنجاه تومانی و صد تومانی که نصیب بانک ملی شده ممکن است ما احتیاجاتمان را رفع کنیم اصولاً به طوری که استحضار دارید طبق
یک قانونی که فعلاً به تصویب رسیده است این مبلغ بایستی از بابت بدهیهای دولت به بانک ملی احتساب بشود و این را به دولت نخواهند داد و به علاوه فعلاً ما احتیاجات ریالی نداریم ما میخواهیم به موجب این لایحه احتیاجات ارزی را از این محل تأمین بکنیم (اسلامی - آقا این ۳۰ میلیون تومان صحیح است؟) ممکن است صحیح باشد بنده اطلاع صحیح از بانک ملی ندارم تحقیق میکنم بعد عرض میکنم و برای مزید استحضار آقایان این نامهای که بانک ملی نوشته و خیلی مختصر و کوتاه است قرائت میکنم
(به شرح زیر قرائت شد)
جناب آقای نخستوزیر به طوری که در شماره ۲۳۷۰ مورخ پانزدهم تیر ماه ۱۳۳۰ به استحضار خاطر محترم رسانیده شد چون ارز کافی در اختیار بانک نیست اداره معاملات وارداتی تقریباً متوقف خواهد شد نظر به این که نفروختن ارز به وسیله بانک اگر چه برای چند روزی هم باشد باعث ترقی قیمتها و سوء استفادههای سرشار صاحبان کالا و تحمیل بر مصرفکنندگان خواهد شد متمنی است مقرر فرمایید تصمیم مربوط به نامه فوقالذکر به بانک اعلام گردد زیرا چنانچه در نتیجه تعطیل موقتی فروش ارز مجدداً وسیله تأمین ارز فراهم و مبادرت به فروش نشود طبقهای از بازرگانان اقدام به خریدهای گران قیمت کرده باشند دچار زیانهای مالی و ورشکستگی خواهند شد به طوری که ملاحظه میفرمایید بانک ملی که یگانه مرجع صلاحیتدار برای اظهارنظر در این موضوع میباشد صریحاً یادآوری کرده است که باید هر چه زودتر فکری کرده است که باید هر چه زودتر فکری برای این کار بشود بنده میخواستم عرض بکنم که علاوه بر گرفتاریهایی که از نظر اقتصادی متوجه مملکت ما خواهد شد ادامه این وضع به عایدات مملکت هم لطمه میزند وقتی که ما ارز نداشتیم و کالایی وارد نشد طبعاً عوارض هم به نام گمرک نمیتوانیم بگیریم همین طور وقتی کالایی وارد نشد داد و ستدی نمیشود وقتی داد و ستد نشد مالیات بر درآمد اصلاً تحقق پیدا نمیکند همین طور در بودجه کشور مبالغی بابت گواهینامه منظور شده است که آن هم از دست ما خواهد رفت بنابراین بنده تصور میکنم اگر وضع حاضر ما چندی ادامه پیدا بکند نه فقط در قسمت اقتصادی دچار وضعیت پریشانی خواهیم
شد بلکه بودجهمان هم که یک بودجه غیر متوازنی است از وضع بد فعلی به وضع بدتری دچار خواهد شد و امیدوارم که آقایان این حقیقت را متوجه شدهاند که ما امروز در یک وضع عادی نیستیم و اگر عرایض بنده را حمل بر مبالغه نفرمایند میخواهم عرض کنم که دولت ما امروز حساسترین دقایق و باریکترین و مهمترین لحظات تاریخی را میگذارند (صحیح است) و به این جهت سزاوار است که مسائلی که مورد ابتلا روز است مورد توجه و عنایت خاص آقایان نمایندگان محترم قرار بگیرد امیدوارم با توضیحاتی که به عرض رسید آقایان نمایندگان محترم همان طوری که در موارد مشابه همیشه با نظر صائب خودشان مشکلات و معضلات مملکت را حل فرمودهاند در مورد این لایحه هم که بستگی و رابطه نزدیک با سرنوشت و مقدرات مملکت دارد از ابرازنظر موافق خودداری و دریغ نفرمایند (صحیح است، احسنت)
نایب رئیس - آقای اردلان فرمایشی داشتید؟
اردلان - بنده مخبرم و میخواستم توضیحی بدهم اگر آقایان مایلند توضیحی بدهم.
نایب رئیس - بفرمایید
آزاد - آقای اردلان اجازه بفرمایید موافقین و مخالفین قبلاً صحبت بکنند و شما بعد توضیحتان را بدهید.
نایب رئیس - آقای اردلان مخبر هستند و هر وقت بخواهند میتوانند صحبت کنند
اسلامی - آقا دو نفر مخالف تا حال سابقه ندارد که پشت سر هم صحبت کنند آقای وزیر دارایی هم هر وقت میتواند توضیح بدهند.
فرامرزی - آقا من پیشنهاد دادهام پیشنهاد مقدم است.
معدل - آقای رئیس اجازه میفرمایید بنده مخبر هستم صحبت بکنم.
نایب رئیس - مخبر حق دارد صحبت کند بفرمایید.
معدل (مخبر کمیسیون قوانین دارایی) - بنده از نظر این که مخبر کمیسیون دارایی هستم خواستم یک توضیحی عرض کنم و توجه آقایان نمایندگان را در این قسمت جلب کنم چون مذاکرات راجع به این موضوع در رادیو و در جراید منتشر میشود مردم چون همه با اسکناس سر و کار دارند و این چیزی است که بایستی مردم مطمئن باشند و عقیده داشته باشند به این که وسیله مبادله آنها برایش موجب نگرانی حاصل نشده توجهشان را به این نکته جلب کنم فرق است میان نشر اسکناس زیادی با قرض کردن از پشتوانه در اثر نشر اسکناس زیاد تورم ممکن است حاصل شود ولی از آنجا که قرضه از پشتوانه میکند میبایستی گفت اگر این قرضهای را که میکنیم به مصارف نابابی برسانیم حق این است که نگران باشیم و اگر مطمئن نباشیم که این قرضهای که میکنیم محلی را که دارد نتوانیم سر جای آن بگذاریم باز میشود که نگران باشیم در صورتی که ما مطمئن هستیم که از محل درآمد نفت ما میتوانیم این قرضه را در اصرع وقت سر جای خودش بگذاریم و هرگاه این مضیقه ارزی فعلی دولت را رفع نکنیم نمیتوانیم حاجات اولیه مملکت خودمان را وارد بکنیم و قطعاً موجب گرانی اجناس خواهد شد باید تمام مردم متوجه این نکته اصلی باشند که از اولین وجهی که از حمل نفت عاید میشود و قطعاً به صورت ارز و اعتبار هست این وجه سر جای خودش گذاشته میشود و ۱۴ میلیون پوند برای درآمد نفت ما چه بابت سال گذشته و چه حال و چه بعد وجه جزیی است و موجب هیچ گونه نگرانی نخواهد بود و همچنین نکته دیگری که بنده لازم است آقایان را به آن توجه بدهم این است که ما برای آمادگی دولت در پیشرفت مذاکرات هر گونه تسهیل وسایلی را فراهم میکنیم تا دولت بتواند با خاطر مطمئن به مذاکراتی که الآن مشغول است و به خوبی هم در حال پیشرفت است ادامه بدهد (صحیح است)
نایب رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت میشود
(به شرح زیر قرائت شد)
پس از یک مخالف و موافق کفایت مذاکرات را پیشنهاد مینمایم حائریزاده
پیشنهاد میکنم که مذاکرات در کلیات کافی است فرامرزی
پیشنهاد کفایت مذاکرات مینمایم ملکمدنی
نایب رئیس - آقای حائریزاده
چند نفر از نمایندگان - تشریف ندارند.
نایب رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی - عرض کنم صحبت روی این لایحه از جلسه پیش تا حال زیاد شده موجب نگرانی بعضی از آقایان این است که ممکن است این برای مملکت ضرر داشته باشد مسلماً اگر یک لایحهای برای مملکت ضرر داشت دکتر مصدق نمیآورد (صحیح است) من نمیخواهم راجع به این موضوع صحبت بکنم برای این که همان طور که نوشته بودم فن من نیست و هر کس باید راجع به فن خودش صحبت کند (صحیح است) جناب آقای وزیر دارایی به قدر کافی توضیح دادند آقای معدل هم بسیار شیرین توضیح دادند فقط دو چیز به خاطر من رسیده است که اگر اجازه بفرمایید عرض میکنم یکی این که پول شما در مملکت کسی است که فعلاً ما با او مبارزه داریم (شوشتری - باید بیاید اینجا) دوم مطابق قانون این ارزی که شما در انگلستان دارید فقط تا نوامبر امسال تضمین به طلا است (صحیح است) بعد از نوامبر این تضمین از بین میرود یعنی ۱۴ میلیون لیره شما در ماه نوامبر ۷ میلیون خواهد شد اگر شما میخواهید در عرض سه ماه دیگر پول شما نصف بشود و هفت میلیون لیره از ذخیرهتان کم بشود به این لایحه رأی ندهید اگر این طور نیست بگویید نیست فعلاً ما وارد یک مبارزهای هستیم با یک دولت قوی خارجی که او وظیفهاش این است که از هر راهی که میتواند ما را به زانو در بیاورد ما هم باید از هر راهی بتوانیم تا حدودی که امکان دارد مقاومت بکنیم (صحیح است) اگر صحیح است به دولت کمک بکنید تا دولت بتواند مقاومت بکند نه این که با بهانههای مختلف پای دولت را از عقب بکشید (شوشتری - این بهانه است) که دولت نتواند مقاومت بکند (تیمورتاش - صورت جلسه ۱۲۴ را بفرمایید بیاورند قرائت بکنند) یعنی چه یعنی یک وقتی غیر از این گفته شده است؟ مسلماً هم این طور است یک کسی طرف اعتماد من نیست یک کسی که او را نادرست میدانم یک کسی که او را خائن میدانم هر عملش را حمل بر خیانت میکنم اما یک کسی که میدانم خدمتکار و فداکارتر از خود من هم هست البته فرق دارد به آن اعتماد نمیکنم و به این اعتماد میکنم (احسنت) در این مبارزه خارجی که ما داریم باید دولت را تأیید بکنیم که دولت عاجز نشود و بتواند به مبارزهاش ادامه بدهد اگر او مبارزه را ادامه داد و موفق شد هیچ احتیاج ندارد که از ارز شما و از ذخیره شما بردارد و خرج بکند مقداری هم زائد خواهد داشت دیگر جای نگرانی نیست یک کلمه از محمدعلی جناح یادم میآید یک نفر پاکستانی رفته بود گفته بود که من در این مبارزهای که شما کردید تمام املاک و دارییام از بین رفته است گفته بود در مقابل آن چه گیرت آمده است؟ گفته بود هیچ چیز گفته بود این مبارزه برای چه شده بود گفته بود برای تشکیل مملکت پاکستان تشکیل شده یا نشده؟ گفته بود حالا مملکت پاکستان تشکیل شده یا نشده؟ گفته بود البته شده گفته بود مگر تو پاکستانی نیستی؟ گفت چرا گفته بود اگر تو یک جزیی دادی یک مملکت گیرت آمده یک ملتی وقتی که وارد یک مبارزهای هست باید فداکاری و تحمل زحمت و حتی خسارت بکند و الا اگر با راحتی و آسایش حلوا به آدم میدادند همه کس مبارزه میکرد به این جهت من پیشنهاد میکنم برای این که دولت بداند که مجلس صد درصد پشت سرش هست و هیچ تردیدی نداشته باشد و دولت خارجی هم بداند که مجلس صد درصد پشت سر دولتها است خواهش میکنم وقت را تلف نکنید و الآن به کفایت لایحه رأی بدهید تا وارد مواد بشویم و لایحه زودتر تصویب بشود (احسنت)
جمال امامی - دوست عزیز من جناب آقای فرامرزی خودشان اقرار فرمودند که در این مسائل مالی زیاد وارد نیستند و تعجب میکنم که چرا وارد شدند و استدلال کردند من هم نمیخواهم استدلال شما را رد بکنم (فرامرزی - به اندازهای که دو تا بیش از یکی است که میدانم) ما هر روز با مسائلی مواجه میشویم که بر تعجبمان افزوده میشود یک وزیر دارایی که به عقیده خودش تخصص مالی هم دارد و سابقه وزارت دارایی هم دارد میآید اینجا استدلالی میکند که برای بچه مکتبی هم این استدلال شایسته نیست کجا وارد هستید؟ آقا یک وقتی است که چشم بسته یک کاری را میکنیم و میدانیم هم که توی چاله میافتیم یک وقتی هم میآیند برای شما استدلال میکنند مینشینید گوش میدهید آسمان و ریسمان میبافند مگر شما بچه مکتبی هستید میآیید میگویید در دولتهای گذشته آمدند اضافه نشر اسکناس خواستند و این صلاح نبود ولی حالا که ما اجازه نشر اسکناس نمیخواهیم ما از اجازه نشر اسکناس برای چه میترسیم برای این که قیمت اسکناس پایین میآید حالا هم که شما از پشتوانه برمیدارید به همان نسبت قیمت اسکناس پایین میآید (نریمان - این طور نیست آقا) آقا این را یک بچه مکتبی هم میفهمد (نریمان - من میآیم بعد از شما صحبت میکنم برای شما ثابت میکنم) بروید درس بخوانید برای بنده که نمیتوانید بکنید حرفهایی میزنید که خیلی عجیب است آقا قیمت اسکناس مبتنی بر چه چیز است. مبتنی بر پشتوانه است هر قدر که بردارید از پشتوانه قیمت اسکناس پایین میآید مگر آقای نریمان بیاید برای من ثابت بکند که این طور نیست (کشاورزصدر - لیره مگر به ما نمیدهند؟) آن برای آتیه است تا آتیه خیلی کار میشود کرد آقای عزیز من جناب آقای وزیر دارایی بیایید بگویید که ما میخواهیم این طور بشود و به نفع مملکت است ولی استدلال این طوری نکنید از وزیر دارایی این قبیل استدلال جایز نیست شما در کابینه علا وزیر بودید آمدید اینجا پیشنهاد کردید با تأمین پشتوانه مبلغی اسکناس چاپ کنید من مخالفت کردم حالا از پشتوانه میخواهید بر دارید قبول دارم که ما وارد یک مبارزه شدهایم مبارزه و
فداکاری این نیست که قیمت پولتان را پایین بیاورید مملکتتان را متلاشی کنید این مبارزه نیست، مبارزه این است که شکمتان را ببندید و واردات نکنید آن ممالکی هم که مبارزه نمیکنند این را میکنند حالا میآیید برای ما استدلال میکنید که ما میخواهیم مبارزه بکنیم و از پشوانه اسکناس لیره برداریم و به یک عده تاجر بدهیم که واردات بکنند و استفاده بکنند خاک بر سر ما آقا بیایید در این واردات را ببندید جلویش را بگیرید ما واردات نمیخواهیم وقتی شما وارد همچو مبارزهای هستید و نمیدانید که آخرش چه خواهد شد اول کارتان باید این باشد که در گمرک را ببندید یک شاهی نگذارید واردات وارد این مملکت بشود شما حالا چهارده میلیون لیره پول این ملت کور و کچل را پشوانه اسکناس را میگیرید میدهید به یک مشت تاجر که مال وارد بکنند میخواهم نکنند این کار کجا درد شما را دوا میکند اگر خیال میکنید آن طوری که ما شنیدهایم انشاالله توافقی در این عمل نفت پیدا میشود که احتیاجی به این جار و جنجال نیست اگر هم توافق نمیشود خدا نکرده باز احتیاجی به این نداریم فرض کنید حالا شما این پشتوانه را برداشتید پولتان را هم صورت یک شاهی کردید این بدبخت ملت را هم به فلاکت کشاندید بعد چه خواهید کرد حتماً شما آقای عزیز من به قیناً بیلان بانک ملی را خواندهاید؟ تعجب خواهم کرد اگر کسی خوانده باشد مخصوصاً وزیر دارایی، وزیر دارایی که احتیاجی به اینها ندارند ۶۸۰ میلیون دست مردم است هفتصد و خردهای میلیون اسکناس منتشر شده ۶۸۰ میلیونش دست مردم است از این طرف چهارصد و خردهای میلیون هم پشتوانه طلا و صد و هفتاد و هشت میلیون ارز و از این صد و هفتاد و هشت میلیون چهار میلیونش را هم بدون اجازه مجلس برداشتهاند و آن را هم خرج کردهاند (اردلان اجازه نمیخواهد) طلایی که بانک ملی داشته برای معاملاتش این حق دولت نبوده است بردارد خرج کند برداشتهاند در این یک ماهه خرج کردهاند الآن ۱۴ میلیون لیره و مبلغ جزیی دلار دارند
این چهارده میلیون لیره معادل بیست درصد پشتوانه اسکناس شما است میگویند که این را ما بعداً جایش میگذاریم ششصد میلیون تومان دولت به بانک ملی مقروض است چهارصد و پنجاه میلیون تومان خودش و ۱۲۰ میلیون به ضمانت دولت بانکها و مؤسسات دولتی و شرکتهای دولتیاند گرفته آقا شما قاچ زین را بگیرید اسب دوانی پیشکشتان ششصد میلیون تومان بدهی خودتان را به بانک بپردازید آمدهاید این را هم تعهد میکنید سه ماه دیگر میپردازید اگر میتوانستید بپردازید آن را میپرداختید آن را نپرداختهاید و حالا آمدید این ۱۴ میلیون لیره را میخواهید آن وقت این ملت بدبخت پولش میشود یک شاهی حالا به این هم رأی بدهند من در این قبیل مسائل بگذارید از طرف مخالف و موافق استدلال بشود اگر بگویید ما میخواهیم بیفتیم توی چاله میدانیم پایمان را هم میشکنیم من قبول دارم بگویید چشمم را بستم آن وقت بیفتید توی چاله آقا جلوی استدلال را نگیرید تاکنون هم کسی مخالف صحبت نکرده بگذارید مخالف صحبت بکند مجلس آگاه بشود و بعد هم با این منطق که من میخواهم پایم را بشکنم بشکنید پایتان را ما هزار مرتبه پایمان را شکستهایم این هم یکی در هر صورت این طرز عمل دولت را من قبول ندارم این استدلالات را هم قبول ندارم در این باره گفتنی زیاد است من اینجا نمیخواهم درس اقتصادی بدهم شما خودتان بهتر از من میدانید انشاالله آقای نریمان تشریف میآورند و استدلالشان را میکنند ما را هم مستفیض میفرمایند آقای فرامرزی عزیز این را هم فراموش نکنید شما فرمودید آقای شوشتری استدلال مالی که نکردند اجازه بفرمایید یک جوابی به آقا میدهم این پشتوانه به حساب بانک ملی در بانکهای انگلیس است همان طوری که پشتوانه فلزی ما هم به حساب بانک ملی در بانکهای افریقای جنوبی است اگر این را دولت بگیرد به اشکال بیشتر بر میخوریم این را هم در نظر داشته باشید من بیش از این توضیح نمیدهم
نایب رئیس - به کفایت مذاکرات رأی گرفته میشود آقایانی که موافقند قیام فرمایید (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
اردلان - آقای رئیس بنده توضیح دارم.
تیمورتاش - توضیح ندارد مخالف باید صحبت بکند. خلاف جریان که نباید عمل شود
نایب رئیس - آقایان منکر بدیهیات نباید بشوند مخبر کمیسیون حق دارد هر موقع توضیح بدهند در هر موقع و هر دفعه مخبر و وزیر میتوانند توضیح بدهند انتظام با بنده است آقای اردلان بفرمایید
اردلان - (مخبر کمیسیون بازرگانی و پیشه و هنر) اگر آقایان اجازه بفرمایند بنده یک توضیحاتی عرض میکنم ولی با ارقام که موضوع به خوبی واضح میشود بنده از بیانات نماینده محترم جناب آقای پناهی خیلی تشکر میکنم بسیار مسائل اصولی را فرمودند بنده معتقد هستم که در مملکت اگر آزادی فکر آزادی بیان آزادی قلم نباشد آن مملکت ضمانتی برای استقلال و برای بقای خودش نخواهد داشت (صحیح است) بنابراین هر وکیلی باید بیاید اینجا هر مخالفتی با هر لایحهای که به نظرش میرسد با استدلال و دلیل بکند و مطلبش را بگوید موافق هم بگوید بعد هم با توجه به مجموعش مجلس رأی میدهد و نظر اکثریت مجلس قاطع خواهد بود این لایحه که در دستور ما است دو جنبه دارد اولش از لحاظ فنی و اقتصادی قابل بحث است و دومش از لحاظ معنوی و سیاسی حالا بنده در هر دو قسمت توضیحات عرض میکنم یک مطلبی را باید در مقدمه آقایان اطلاع داشته باشند که در موقعی که قانون ملی شدن صنعت نفت از تصویب مجلس شورای ملی گذشت بانک ملی ایران احساس کرد که از شرکت نفت ممکن است یک مدتی درآمد ارزی نداشته باشد بنابراین در صدد چاره بر آمد چون اینجا آقای جمال امامی فرمودند بنده ناچارم جواب عرض کنم که قانونی که هیئت نظارت اندوخته اسکناس به آن متکی است اینجا صریح میگوید که هیئت نظارت اندوخته اسکناس باید یا طلا و یا ارز تضمین شده به طلا پشتوانه داشته باشد
بنابراین ما که پشتوانهمان هم طلا است هم ارز اگر یک مشتری پیدا کردیم که آمد طلا به ما داد ما بدون بحث بدون قانون مجلس شورای ملی مجاز هستیم که این طلا را بگیریم و ارز بهش بدهیم و این یک معاملهای است که بنده حالا با رقم عرض میکنم توجه خواهید فرمود چقدر به نفع مملکت است بانک ملی ایران یک مقداری طلا داشت البته بانک ملی این طلا را میتوانست به نرخ آزاد بفروشد ولی این کار را نکرد آمد به نرخ بینالمللی که هیچ کس طلایش را به نرخ بینالمللی نمیفروشد واگذار کرد به ما و در مقابلش ارز گرفت یعنی چکار کرد؟ آمد هر یک اونس طلای خودش را در مقابل ۲۵۰ شلینگ یا ۳۵ دلار به ما واگذار کرد و ما در مقابل چهار میلیون لیره به او دادیم.
این چهار میلیون لیرهای که ما به او دادیم ۳۲۰ هزار اونس طلا برای ما به دست آورد یعنی در حقیقت اگر از بانک ملی این طلا را به قیمت بازار آزاد ما میخواستیم بخریم با هشت میلیون لیره میبایستی بخریم ولی بانک ملی ایران این طلا را به ما داد و چهار میلیون لیره به او دادیم.
بنابراین پشتوانه طلا در حال حاضر از ۵۵ درصد طلا به ۵۹/۹۳ درصد بالا رفت الآن در مقابل هفت میلیارد و هشتصد میلیون ریال که ما اسکناس دست مردم داریم ۵۹/۹۳ درصد آن طلا است که اگر ما این طلا را به نرخ آزاد بخواهیم در بازار بفروشیم تا آن اسکناس پنج ریالی اخیر را که در دست مردم است بتوانیم جمع آوری کنیم و علاوه بر آن یک مقداری هم اضافه خواهیم داشت.
در هیچ مملکتی هیچ اسکناسی به این قدرت پشتوانه ندارد و من متعجبم از جرایدی که در سرمقاله خودشان مرقوم میفرمایند که مملکت ایران رو به ورشکستگی و افلاس است و این حرف هیچ صحیح نیست یک کشوری که ۵۹/۹۳ درصد پشتوانه اسکناسش طلای خالص موجود دارد این بزرگترین و غنیترین مملکتها است این طلایی که آقای جمال امامی فرمودند دست بانک نیست دست دولت هم نیست دست هیئت نظارت اندوخته اسکناس است یعنی بنده که نماینده مجلس شورای ملی هستم و آقای حائری شاهباغ که دادستان کل است که ما هر دو عضو هیئت نظارت اندوخته اسکناس هستیم امضای خودمان را معرفی کردهایم و بدون امضای ما یک مثقال از این طلا به احدی داده نمیشود که جای نگرانی باشد و این طلا دست جناب آقای وزیر دارایی یا دست بانک ملی نیست در دست هیئت اندوخته اسکناس است.
اما راجع به این لایحه دولت که الآن مطرح است و ۱۴ میلیون لیره تقاضا کرده است که ما بدهیم
بنده خواستم به عرض آقایان برسانم که هیئت نظارت اندوخته اسکناس ۱۴ میلیون لیره ندارد که الان به وزارت دارایی بدهد لیره موجود ۱۲ میلیون است الآن دوازده میلیون و سیصد و بیست و هشت هزار و دویست و نود و نه لیره ما پشتوانه لیره داریم که در انگلستان است و هفت میلیون و پانصد و هفتاد و پنج هزار دلار هم در مسکو داریم این دو تا مبلغ ارز پشتوانه ما را تشکیل میدهند.
البته دولت یک مذاکراتی کرده است که باید پشتوانهای که ما در مسکو داریم بگیرند و در اطراف مذاکراتشان هم آقای وزیر دارایی ممکن است توضیحاتی بفرمایند که انشاالله مذاکراتشان به نتیجه مثبت رسیده.
من در موضوع دلاری که در مسکو داریم صحبت نمیکنم موضوع لایحه که مطرح است موضوع لیره است بنابراین لیرهای که دولت امروز تقاضا دارد ما آن اندازه نداریم که بهش بدهیم برای این که یک مقدارش را به طلا تبدیل کردهایم فقط ۱۲ میلیون داریم و این ۱۲ میلیون لیره درست سیزده درصد پشتوانه مجموع اسکناسهای ما میشود.
آن رقمی که جناب آقای وزیر دارایی فرمودند روی حساب شانزده میلیون بود نه
۱۲ میلیون که ما موجود داریم اگر این ۱۲ میلیون را به دولت بدهیم در حدود سیزده درصد از پشتوانهمان به این ترتیب ممکن است موقتاً کاسته شود و اشتباهی هم که در این قسمت شده آقایان تصور کردهاند که این مقدار لیره را ما از پشتوانهمان برمیداریم در صورتی که این طور نیست این به طور امانت برای احتیاجات ضروری به دولت قرض داده میشود که بعد دو مرتبه از عایدات نفت بر میگردد و آقایان نمایندگان محترم مستحضر هستند که ما ماهی ده میلیون لیره عایدات نفت جنوب داریم و این عایدات برای بنده که نماینده مجلس هستم یک عایدات مسلمی است اگر یک وقفهای در کار حاصل شده برای این است که حریف میخواهد ما را به زانو در بیاورد و ما باید اتحاد کنیم تا به خواست خداوند این نعمت سرشاری را که خداوند در این سرزمین به ودیعه گذاشته بتوانیم با دست خودمان طبق قاعده موجود بفروشیم بدانید آقایان وقتی که ما یک عایدات ده میلیون لیره در ماه داشته باشیم یک مساعده دوازده میلیون لیرهای هیچ چیز نیست گذشته از این ما مقداری جواهرات هم پشوانه داریم و متخصصینی که از خارج آمدهاند قیمت برای اینها قائل نشدهاند در هیچ مملکتی پول تا این اندازه استحکام ندارد که در مملکت ما دارد آن روزی که بنده خودم شخصاً با آن لایحهای که دولتهای سابق میآوردند مخالف بودم او میگفت که ما ارز را پشتوانه نگهداریم و در مقابل اسکناس منتشر کنیم شما در تمام ممالک روی زمین هیچ مملکتی را پیدا نمیکنید که پشتوانه پولش ارز دولت خارجی باشد پشتوانه پول یا باید طلا باشد یا باید نقره باشد فقط متفقین که به ایران آمدند از لحاط فشاری که به ما آوردند این سابقه بد را به وجود آوردند که پشتوانه پول ما را پول دولت خارجی گذاشتند و ما باید به هر قیمتی که شده هر موقعی که فرصت به دست بیاوریم خودمان را از این پشتوانه ارز خارجی خلاص کنیم و تبدیل به طلا یا نقره کنیم علتش هم این است که طرف شما یک دولت خارجی مثل دولت انگلستان است که الآن لیره او جزو پشتوانه ما است آقایان نمایندگان محترم از وضع مالی دولت انگلستان اطلاع دارند از سایر ممالک اروپا اطلاع دارند آقایان نمایندگان محترم میدانند که اگر کمک دولت امریکا به دولت انگلستان و سایر ممالک اروپا نبود وضعیت مالیشان چه بود آقایان نمایندگان محترم اطلاع دارند که ممکن است خدای نکرده یک روزی جنگی در اروپا در بگیرد آن وقت این ممالک اروپا پولشان چه ارزش پیدا خواهد کرد بنابراین به هیچ وجه صلاح مملکت ما نیست که لیره یا هر ارز خارجی دیگری در پشتوانه نگاهداریم ما باید سعی کنیم که پشتوانهمان طلا یا نقره باشد چنانچه هیئت نظارت اندوخته اسکناس موفق شد در این دو ماهه اخیر ۴ میلیون لیره خودش را تبدیل کند به ۳۲۰ هزار انس طلا که قیمت حقیقیش دو برابر آن است حالا ما این لیره را موقت در اختیار دولت میگذاریم و یک نتیجهای هم از این کار میگیریم نگرانی ما از نشر اسکناس فقط یک چیز بوده من همیشه در این مورد مخالفت میکردم و میگفتم که ما اگر اسکناس منتشر کنیم زندگیمان را گران کردهایم و حالا اگر ارز به اندازه کافی نداشته باشیم که حوائج ضروری خودمان را وارد کنیم زندگی خودمان را گران کردهایم یعنی اگر این لایحه را تصویب نکنیم زندگی را گران میکنیم همکار محترم جناب آقای شوشتری اظهار نگرانی فرمودند که موجب گرانی زندگی خواهد شد در صورتی که اگر تصویب نکنیم به طور مسلم زندگی گران خواهد شد برای این که بسیاری از مصارف و مایحتاج مملکت خودمان را ما باید با ارز خارجی وارد کنیم و در این مبارزهای که ما پیش گرفتهایم میخواهند ما را از ارز خراجی محروم بکنند که ما را مجبور کنند در مقابل آنها زانو بزنیم اما یک ملت زندهای هستیم به هیچ قیمتی حاضر نیستیم و مبارزه میکنیم میایستیم و به آنها نشان میدهیم که تا آخرین سر حد امکان کوشش خواهیم کرد که در این مبارزه پیروز بشویم این است که نگرانی به هیچ وجه به نظر بنده صحیح نیست که ما داشته باشیم برای این که اگر تصویب نکنیم از کالاهای مورد نیاز محروم خواهیم بود و این خودش موجب نگرانی است، این از لحاظ فنی مطلب بود که بنده عرض کردم که اگر این لایحه تصویب نشود موجب گرانی بشود و به علاوه تناسب این مبلغ نسبت به پشتوانه اسکناس سیزده درصد بیشتر نیست اما یک نکته خیلی مهمتری دارد این لایحه و آن این است که از لحاظ معنوی و سیاسی ما باید این را مورد مطالعه قرار بدهیم آقایان نمایندگان از مبارزهای که نسبت به نفت شده اطلاع دارند البته ناطقین محترم دیگر بیانات کامل در این مورد فرمودهاند اما چون من خودم رفتم به خوزستان و آنجا دیدم که روزی سیصد هزار لیره از نفت خام و نفت تصفیه شده به طور مسلم عایدات ما خواهد بود ما برای به دست آوردن ارز این عایدی محتاج به یک مبارزهای هستیم و حریف ما میخواهد که از این راه ما را به زانو در بیاورد و ما باید با تصویب این لایحه و تصویب لایحه ۲ میلیارد ریال قرضه عمومی نشان بدهیم که ما تا آخرین حد قدرتمان ایستادگی خواهیم کرد و چون من خودم عضو هیئت مختلط نفت هستم حضور آقایان عرض میکنم که انشاالله امیدواری هست که نتیجه مطلوب عاید بشود و این که تا حالا به عرض آقایان نرسیده چون آقای هریمن خودشان دیروز تقاضا کردند گفتند این مذاکرات ما که به نتیجه رسیده است باید به آقای موریسن تلگراف کنم و این مذاکرات قبل از این که به دست او برسد صلاح نیست که فاش بشود (صحیح است) و من خواهش میکنم از نمایندگان مجلس شورای ملی این را علنی نکنند و الا کیست که معتقد باشد که نمایندگان مجلس شورای ملی مملکت ایران از امور مملکتی خودشان نباید اطلاع داشته باشند معهذا برای این که این موضوع تا یک حدی مورد توجه آقایان واقع بشود و از جریان کار مسبوق بشوند ما اظهار عقیده کردیم و امروز هم از کمیسیون خارجه مجلس شورای ملی دعوت کردیم به عرض جناب آقای قائم مقامالملک هم خواهد رسید از سنا هم دعوت کردیم آن فرمولی که از طرف دولت با موافقت کمیسیون مختلط تهیه شده بود آن را به استحضار آقایان برساند و بنده قطع دارم که این مذاکرات به نتیجه مطلوب خواهد رسید و ما انشاالله امیدواریم که حتی یک لیره از این پشتوانه را خرج نکنیم یعنی ممکن است حتی یک لیره از این پشتوانه استفاده نکنیم ولی آقایان ما باید به دنیا نشان بدهیم که ما ایستادهایم در عقیده خودمان و عقیدهمان حق است ما میگوییم مالک یک ثروت زیر زمینی هستیم که از آن میخواهیم برای حوائج ضروری مملکت خودمان استفاده کنیم خوب روزنامههای خارجی را هم ملاحظه فرموده این مقاله یک روزنامه انگلیسی اخیراً ترجمهاش در روزنامههای تهران چاپ شده بود اسمش را بنده فراموش کردم این روزنامههای خارجی را آقایان ملاحظه فرمودهاند (یکی از نمایندگان - روزنامه اکونومیست) بلی اکونومیست بنده میخواستم به این آقای اکونومیست عرض کنم که این آقا یک عینکی به چشمش گذاشته است که عینک ۵۰ سال قبل است و بنده از ایشان خواهش میکنم که حالا نظر من را که نماینده مجلس ایران هستم قبول نکنند ولی یکی از نمایندگان مجلس انگلستان که بنده با ایشان آشنایی ندارم ولی فوقالعاده به او ارادت دارم اسمش ریچارد کروسمن و نماینده مجلس شورای ملی انگستان است ایشان یک مقالهای نوشته بودند در مقاله موضوع نفت ایران را بحث کرده بود در آنجا میگوید که علت عدم موفقیت ما اهالی انگلستان و دولت انگلستان این است که اعمال خود را با زمان و وقت تطبیق نمیکنیم در صورتی که این روزنامه اکونومیست همین اشتباه را میکند یعنی اعمال دولت انگلستان را تشبیه میکنند به اعمالی که مربوط به پنجاه سال پیش است بنده از این جراید انگلستان که مثل روزنامه اکونومیست فکر میکنند خواهش میکنم که یک مقداری با نماینده مجلس خودشان ریچارد کروسمن همفکر بشوند او در مقاله خودش که نفت ایران را مورد بحث قرار داده مینویسد که هیچ وقت مردم انگلستان نباید مثل ۱۹۳۳ فکر کنند آن ۱۹۳۳ به چشم خود بزنیم و در پایان مقاله خویش اظهار عقیده میکند که دولت انگلستان و ملت انگلستان فقط و فقط راهی که دارند و صلاح آنها در این است که ملی شدن صنعت نفت را بپذیریم و تسلیم قوانین مصوبه ایران بشوند این چیزی است که نماینده مجلس شورای ملی انگلستان نوشته بود و من انصافاً موقعی که در خوزستان بودم عین همین حرف را به آقای دریک گفتم، گفتم که صلاح شرکت نفت و صلاح دولت انگلستان این است که تسلیم این قانون بشوند و من امیدوارم که تمام اولیای دولت انگلستان هم مثل آقای کروسمن فکر کنند و من چون مثل هر فرد ایرانی علاقمند به دوستی با همه دول هستم که یکی از آنها دولت انگلستان است یقین دارم که توجهی به منویات ملت ایران خواهند کرد و همان طور که نماینده مجلس خودشان گفته است به این موضوع توجه خواهند نمود و دیگر مثل اکونومیست فکر نمیکنند پس ملاحظه میفرمایید که من علاوه بر دلایل فنی که عرض کردم و خلاصهاش این بود که از این کمکی که ما به دولت میکنیم فقط به طور موقت سیزده درصد بدون در نظر گرفتن جواهرات و اینها پشتوانهمان را میدهیم به اختیار دولت به طور امانت و بعد پس خواهیم گرفت تضمین این هم ماهی ده میلیون لیره فروش نفت است و ما از لحاظ این پشتوانه هیچ نباید نگرانی داشته باشیم و به علاوه اگر این ارز در دست دولت نباشد ممکن است خدای نکرده زحمتی برای دولت و برای مردم فراهم بشود ولی در عین حال من هم مثل هر نمایندهای از وزیر دارایی خواهش میکنم که یک دانه از این ۱۲ میلیون لیره را باید با کمال خست و با کمال دقت در خرجش نظارت دقیق داشته باشید و این تنها ارزش نیست موضوع ریال برابر آن هم است یکی از نمایندگان محترم دیروز به بنده تذکر دادند و بنده بسیار پسندیدم فرمودند که بسیاری از واردات که در خود داخله ایران هست معذالک از خارج هم وارد میکنند مثل چای اگر ما در چنین موقعی در مضیقه
ارزی هستیم چای مصرف داخلی خودمان را روزانه مصرف کنیم و از واردات چای خارجی بینیاز بشویم دو منفعت دارد هم محصول داخلی خودمان به فروش رفته است و هم ارزی که باید صرف واردات چای بشود مصرف کالاهای ضروری میشود فرض بفرمایید ساختمان در مملکت مفید است ولی موقتاً میشود ساختمان را با چوب هم کرد بنابراین ما در خرج این ۱۴ میلیون لیره باید هیشه احتیاط را در دست داشته باشیم ممکن است که به هیچ وجه مورد نیاز نباشد و خدای نکرده ممکن است غیر از این ارز هم ارزی نداشته باشیم باید برای یک لیرهاش آقای وزیر دارایی مثل این که به جانش بسته باشد یک لیرهاش را بدون جهت به کسی ندهند اما در مورد ریال برابرش هم به طور مسلم باید تمام دقت لازم را بکنند آقای وزیر دارایی میفرمایند که خرج زیادی نخواهند کرد من کمال اطمینان و احترام را به فرمایش ایشان میگذارم ولی وقتی که بنده بخرم شهر برای همین کار نفت رفتم دیدم تمام سواحل خرمشهر یک بار اندازی شده از محمولات تجار ایرانی که به اینها در زیر آفتاب و باران صدمه میبینند من پرسیدم که این چرا این طور است گفتند که این مالیاتهایی که میگیرند برای این که این بندرگاهها را درست کنند و مسقف بکنند ماهی ۱۵ هزار تومان برای فوقالعاده اعضای وزارت دارایی که در مرکز کار میکنند میفرستند اصلاً باور کردنی نبود پولی که میگیرند برای ساختمان بندر و بار انداز از تجار این پول صرف فوقالعاده اعضای وزارت دارایی بشود شاید جناب آقای وزیر دارایی اطلاعی ندارند یعنی به عرضشان نرسانده باشند بنابراین این یک حقیقتی است در مملکت ما که ما باید به همه بگوییم خرج زیاد میشود یک روزی آقای فرهودی فرمودند که ما با کمال علاقهای که به قضات محترم داریم امروز روزی نیست که به فکر اضافه حقوق باشیم و به علاوه خدای نکرده ممکن است غیر از این ارز هم ارز نداشته باشیم همان طوری که آقای امامی فرمودند باید کمربندمان را محکم ببندیم روزی که ما میرفتیم برای کار نفت به ما گفتند فوقالعاده میخواهید؟ ما گفتیم چه فوقالعادهای میخواهیم و شایسته نیست که یک همچو چیزی را قبول کنیم اصلاً وظیفه هر ایرانی است در موقع لازم به مملکت خودش خدمت کند بنابراین بنده عقیدهام این است که با شرطی که کردم که جناب آقای وزیر دارایی بیایند اینجا همان طوری که عرض کردم ما را مطمئن بکنند که یک لیره این بدون جهت مصرف نخواهد شد (صدرزاده - در قانون ذکر کنید) بنده خودم پیشنهاد کردهام الآن یک سال و نیم است که بنده منتظر هستم بودجه مطرح بشود که پیشنهاد خودم را بدهم و هر دفعه یک دوازدهم آمد آقای اسلامی هم توجه میفرمایند گفته شد که در یک دوازدهم نمیشود پیشنهاد داد پیشنهاد بنده این است
که هیچ خرجی در مملکت بدون تصویب قبلی دیوان محاسبات صورت نگیرد چون اعضای دیوان محاسبات را ما معین میکنیم از عزل و نصب وزرا مصون هستند بنابراین دوره تجدیدش هم دست ما خواهد بود اشخاص مورد اعتماد را میبریم میگذاریم آنجا بدون اجازه اینها نمیگذاریم یک قران خرج بکنند بنابراین با تمام عرایضی که بنده عرض کردم هر کدام از آقایان مخالفتی دارند بفرمایند من حاضرم که باز هم توضیحاتی عرض کنم ولی باور بفرمایید از روی کمال ایمان و عقیده عرض میکنم که نگرانی نداشته باشید زیرا در این لایحه دقت کافی شده است.
نایب رئیس - آقای حائریزاده پیشنهاد کفایت مذاکرات دادهاند و مطابق قسمت دوم ماده ۹۱ نظامنامه دیگر توضیح ندارد فقط باید رأی گرفته شود ماده ۹۱ قرائت میشود
ملکمدنی - آقای رئیس جنابعالی به همه کمیسیونها اجازه دادید توضیح بدهند جز کمیسیون بودجه در صورتی که مؤثرترین کمیسیونها کمیسیون بودجه است به آقای اردلان اجازه دادید به آقای معدل اجازه دادید به بنده هم اجازه بدهید صحبت کنم.
جمال امامی - آقای رئیس از قرار معلوم باز عدهای دارند میآیند اینجا و تانکها هم اینجا است بفرمایید جلوگیری کنند باز هم کشت و کشتار میشود خون ریزی میشود.
حائریزاده - مخالفین دولت میگویند بیایند اینجا آشوب به پا کنند و وضع را آشفته کنند
نایب رئیس - دولت مواظب هستند دستور داده شد که باز هم مراقبت کنند ماده ۹۱ قرائت میشود.
(ماده ۹۱ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۹۱ - بعد از آن که در موضوعی رئیس مذاکرات را کافی بداند میتواند با تصویب مجلس مذاکرات را ختم نماید هر یک از نمایندگان نیز میتوانند پیشنهاد کفایت مذاکرات را تقدیم دارد در آن صورت پیشنهاد دهنده به اخصار ترتیب مندرج در ماده ۸۹ دلایل خود را اظهار و اگر مخالفی باشد فقط یک نفر به اختصار علل مخالفت خود را بیان میکند و رأی گرفته میشود. در صورتی که نسبت به مطلبی پیشنهاد کفایت مذاکرات تصویب نشد و بعداً دوباره پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد در باب آن بدون توضیح و مباحثه رأی گرفته میشود.
حائریزاده - این مربوط به موضوع پیشنهاد بنده نیست من مختصر توضیحی عرض میکنم.
نایب رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات دادید جنابعالی را صدا کردم تشریف نداشتید اجازه به آقای فرامرزی داده شد ایشان توضیح دادند مجدداً پیشنهاد کفایت مذاکره داده شد مطابق بند ۲ ماده ۹۱ آییننامه باید رأی گرفت.
بعضی از نمایندگان - اجازه بفرمایید یک نفر مخالف صحبت کند (صحیح است)
فرهودی - آقای حائریزاده هم موافقت میفرمایند که یک نفر مخالف صحبت کند
دکتر طبا - عده هم برای رأی کافی نیست.
نایب رئیس - مخالف صحبت کرده است حالا نوبت موافق است آقای ارباب (بعضی از نمایندگان - نیستند) آقای ابریشمکار موافقید یا مخالفید؟ (ابریشمکار - بنده مخالفم) آقای نریمان موافقید (نریمان - بلی) بفرمایید
نریمان - بنده قبل از ورود در اصل مطلب و بیان علل موافقت خودم با لایحه ۱۴ میلیون لیره پشتوانه لازم میدانم مختصری به عنوان مقدمه به عرض آقایان محترم برسانم تمام قوانین و تشکیلات بشر برای تأمین رفاه و امنیت آسایش و سعادت انسان به وجود آمده است منظور از تمام قوانین و مقررات که در جوامع انسانی به وجود آمده و وضع شده است جز حفظ منافع و مصالح اجتماع چیز دیگری نیست هدف غایی و نهایی تمام قوانین و مقررات و تشریفات و تشکیلات این است که زندگی جامعه قرین امنیت و آسایش و نیکبختی باشد بنابراین هر موقع هر یک از مقررات و قوانین که به اقتضای زمان و وقت وضع شده معلوم شد که مخل و منافی مصالح میباشد باید در این اصول و قوانین و مقررات تجدیدنظر نمود و در آنها اصلاحات و تغییراتی که منطبق با مصلحت زمان باشد به عمل آورد مقصود بنده از این مقدمه این است که اگر یک روزی استطاعت این را داشتیم که معادل صد درصد اسکناسهایی که منتشر میکنیم پشتوانه در زیر زمینهای بانک به شکل طلا و نقره و جواهرات نگاهداریم و یک مقدار ارز هم در بانکهای خارجه به این عنوان ودیعه بگذاریم این سابقه و این عمل به هیچ وجه نباید مانع از این باشد که اگر روزی مصالح مملکت و مردم ایجاب کرد که یک قسمت جزیی از این دارایی که بیجهت در دست مخالفین ما مانده است به مصرف خرید کالاهای ضروری و مورد احتیاج عمومی برسد ما نباید آن قدر به اصطلاح قشری باشیم که بگوییم خیر مرغ یک پا دارد و ما به هیچ وجه از تشریفات پشتوانه به میزان صد درصد بهای اسکناسهای در جریان تنزل نمیکنیم و پایمان را پایینتر نمیگذاریم مخصوصاً از این تنزل و کاهش پشتوانه به قدری به تناسب ناچیز باشد که به هیچ وجه در ارزش اسکناسهای ما مؤثر نباشد به موجب لایحهای که امروز مطرح است جهت رفع ضیقه ارزی کشور که در نتیجه اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت ممکن است ایجاد بشود به هیئت نظارت اندوخته اسکناس اجازه داده میشود حداکثر تا مبلغ ۱۴ میلیون لیره از ارزهای موجود در حساب پشتوانه را در صورتی که ضرورت ایجاب کند در اختیار دولت بگذارد و دولت مکلف است حداکثر در ظرف مدت یک سال آن مبلغ را از محل درآمدهای ارزی دولت و شرکت نفت ملی ایران لیره تضمین شده به طلا به حساب اندوخته نشر اسکناس مسترد نماید - در مقدمه این لایحه هم تصریح شده است که این ارزها به مصرف تأمین واردات ضروری کشور خواهد رسید.
به قرار توضیحاتی که آقای وزیر دارایی در کمیسیون قوانین دارایی دادند کلیه ارزی که بابت پشتوانه در اختیار هیئت نظارت اندوخته اسکناس هست بالغ بر ۱۷ میلیون لیره است و این ۱۷ میلیون لیره فقط صدی ۲۲ از پشتوانه را تشکیل میدهند بنابراین با برداشت موقتی این مبلغ فقط صدی ۱۸ از پشتوانه کم میشود یعنی بعد از تصویب و اجرای این لایحه در صورتی که از تمام ۱۴ میلیون لیره استفاده شود تازه پشتوانه اسکناس در جریان از صدی صد به صدی ۸۲ تنزل خواهد کرد.
به طوری که آقایان نمایندگان محترم اطلاع دارند در دنیا برای پشتوانه اسکناس میزان و مأخذ تا حد معینی تعیین شده است و میزان پشتوانه در کشورهای مختلف فرق میکند و نسبت به مقتضیات خاص هر کشور در بعضی ممالک میزان پشتوانه حتی به صدی سی هم میرسد زیرا برای کشورهایی که میزان معاملات و داد و ستدها و حوائج جاری اسکناس به واسطه کثرت عملیات و وسعت خاک توسعه امور اقتصادی و گردش امور مالی به ارقام سرسام آور میرسد.
تهیه و نگاهداری پشتوانه به میزان صد درصد اسکناسهای منتشره نه تنها لزومی ندارد و عملاً بیموضوع است بلکه به هیچ وجه هم عمل نیست و بر خلاف اقتصاد
است که مقدار هنگفتی از ثروت ملی ما به اسم پشتوانه راکد بماند - هیچ وقت هم دیده نشده است که به این علت یعنی به دلیل فقدان پشتوانه میزان صد درصد در ارزش اسکناسهای آن کشورها تنزل و فتوری رخ بدهد.
بنابراین ارزش اسکناس و استحکام آن ارتباط با میزان پشتوانه ندارد به این معنی که میشود گفت ارزش و استحکام پول کشوری که فقط معادل صدی سی اسکناسهای در جریان پشتوانه دارد از پول کشوری که صد درصد پشتوانه دارد کمتر است بلکه بر عکس اگر کشوری پولش دارای صد درصد پشتوانه باشد ولی مقدار این پولهای کاغذی که در جریان است از آن مقدار و میزانی که برای حجم معاملات و داد و ستدهای آن کشور ضرورت دارد زیادتر باشد به طور قطع و یقین داشتن صد درصد پشتوانه به هیچ وجه مانع از تنزل ارزش اسکناس یک چنین کشوری نخواهد گردید کما این که همین مسأله در مملکت خودمان در زمان جنگ گذشته به ثبوت رسید دیدیم که همین اسکناسها با این که صدی صد پشتوانه داشت چون زاید بر احتیاج معاملات و داد و ستدها بود ارزش خود را تدریجاً به نسبت افزایش تعداد اسکناس در جریان از دست داد.
بنابراین موضوع پشتوانه و میزان آن با ارزش اسکناس ارتباط مستقیمی ندارد بلکه ارزش و قدر و قیمت اسکناس بستگی تام و تمامی با تناسب آن با میزان و حجم معاملات و داد و ستدهای یک کشور دارد و مادام که این تناسب محفوظ باشد به فرض این که میزان پشتوانه به صدی ۵۰ و حتی صدی سی هم تنزل نماید در ارزش اسکناس تنزلی حاصل نخواهد شد.
۵ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
نایب رئیس - آقای نریمان تأمل بفرمایید عده برای مذاکره کافی نیست. پیشنهاد تنفس هم داده شده است.
کشاورزصدر - اینها مخالفت با دولت دکتر مصدق است اسامی آقایانی که جلسه را از اکثریت میاندازند اعلام بفرمایید
نایب رئیس - با اجازه
آقایان پنج دقیقه تنفس میدهیم.
(پنج دقیقه بعد از ظهر به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - نورالدین امامی