مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ آذر (قوس) ۱۳۰۳ نشست ۸۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ آذر (قوس) ۱۳۰۳ نشست ۸۷
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۵
جلسه: ۸۷
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه هشتم قوس سنه ۱۳۰۳ مطابق سوم جمادیالاولی سنه ۱۳۴۳
(مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای سهام‌السلطان نایب رئیس تشکیل گردید)
(صورت مجلس یوم پنج‌شنبه ۵ قوس را آقای میرزا جواد خان قرائت نمودند)
نایب رئیس ـ آقای آقا میرزا شهاب‌الدین (اجازه)
آقا میرزا شهاب‌الدین ـ بنده قبل از دستور عرض داشتم.
نایب رئیس ـ در صورتجلسه اعتراضی نیست؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس ـ صورت جلسه تصویب شد.
معاون وزارت مالیه ـ در جلسه گذشته در باب بودجه مذاکراتی شد و بنده هم برای توضیح بعضی مسائل و رفع اشتباهات در نظر داشتم چیزی عرض کنم ولی بعضی از آقایان نمایندگان محترم اظهاراتی فرمودند و توضیحات هم به اندازه کافی داده شد و همچو دانستم که آقایان نمایندگان مستغنی هستند از توضیحات و عرایض که بنده بکنم ولکن پس از آن که رأی داده شد به این که قسمت جمع قلم به قلم و فقره به فقره رأی گرفته شود و در فقره دوم یا سوم بنده احساس کردم که ممکن است تردید یا اشتباهی در رأی نسبت به بعضی از فقرات ماده پیش بیاید که بعدها اسباب اشکال بشود بنابراین خواستم توضیح مختصری بدهم و این چیزی که حالا عرض می‌کنم به هیچ وجه من‌الوجوه نه سلب حقی و نه نفی صلاحیتی می‌کند از یک نفر نماینده محترم به جهت این که آقایان نمایندگان محترم مختارند و آزاد هستند در اظهار رأی نسبت به هر چیزی خاصه در این بودجه که باید درش نظریات کاملی بشود و می‌شود ولی یک چیزی را می‌خواستم اجمالاً عرض کنم تاریخچه معطلی بودجه از اول سال الی حال بر خاطر افراد نمایندگان محترم واضح و روشن است بودجه در موقع خودش تقدیم مجلس شده منتهی یک اشکالاتی در باب ارقام جمع در کمیسیون محترم بودجه پیش آمده و بعضی از اقلام آن را که به عنوان عایدات جدید و لوایح مالیاتی پیشنهاد شده بود نمی‌توانسته است بر جمع علاوه فرماید و قبول کند این بود که آن‌ها را مسکوت گذاشته و جمع موضوع کردند بنابراین یک کسری پیدا شد و برای این که این کسر را تعدیل کنند در این چند ماهه کمیسیون محترم بودجه با حضور هیئت دولت جلسات متعدده در مواقع مخصوصه تشکیل دادند و مذاکرات مفصلی کردند و بالاخره نتیجه این شد که کمیسیون بودجه علیالعجاله برای این که کار بودجه صورتی پیدا کند ترتیب فعلی را به نظر آورده و خبر آن را به مجلس تقدیم نمود که الان خدمت آقایان نمایندگان محترم هست و به نظرشان رسیده است جهت این که این قدر معطلی در کمیسیون بودجه پیدا شد این بود که اگر نسبت به جمع فیالجمله غفلتی می‌شد یک مخارجی که زیاده بر این تفتیش ممکن نبود معطل و بلاتکلیف می‌ماند و باز هم بودجه هذه‌السنه به موقع اجرا گذاشته نمی‌شد تقلیل مخارج آنچه که باید بشود در این مدت چند ماه از بدو پیشنهاد بودجه از طرف دولت تاکنون یکی دو مرتبه به دفعات مختلف برحسب ضرورت شده است و به نظر همه هم این طور رسیده است که بیش از این تقلیل در قسمت‌های مختلف مخارج وزارتخانه‌ها غیر ممکن است و حالیه هم که این تصمیم اخیر به وزارتخانه‌ها ابلاغ شده و این مبلغ اخیر به رایشان معین شده معطل و متحیرند که چطور از حالا تا آخر سال اوضاع داخلی وزارتخانه‌شان را با این تقلیلی که به عمل آمده است بگذرانند به هر حال بنده بیش از این نباید چیزی عرض کنم برای این که آقای رئیس محترم کمیسیون بودجه و مخبر محترم در چند نوبت اظهارات مفصلی فرمودند و افراد آقایان نمایندگان محترم هم چه در داخل مجلس بوده‌اند و چه در خارج مذاکرات را شنیده‌اند و به تمام اقلام بودجه اطلاع پیدا کرده‌اند ولی حالا بنده این را می‌خواهم عرض کنم که اگر در فقرات جمع به یکی یا چند تا از اقلام که به جزء باید رأی گرفته شود رأی منفی داده شود.البته مجلس مختار است هر طور که می‌خواهد رأی بدهد مثبت یا منفی معنایش این است که یک قلمی که شامل یک مبلغی است از قسمت جمع کسر شود و در مقابل یک خرجی که کمیسیون محترم بودجه تدقیقات زیاد در آن نمود و آن را لازم دانسته است معطل می‌ماند و به محض این که در بودجه جمع یک قلم یا یک مقدار ولو زیاد یا کم باشد کسر شود همین بودجه حاضر تا آخر سال معطل خواهد ماند و معلوم نیست که کدام یک از مؤسسات دولتی و وزارتخانه‌ها باید این کسر را به عهده خودشان بگیرند وقتی تکلیف این کسر معلوم نشد این بودجه معطل می‌ماند تا آخر سال و مؤسسات دولتی هم نسبت به ادای تکالیف وظایف خودشان معطل می‌مانند اگر هم اینجا مذاکره شده است که نسبت به آن قسمت‌هایی که مجلس تصویب کرد تا به حال پرداخته نشده این یک مطلبی است که از موضوع عرایض من خارج است بلی تصویب شده است وزارت مالیه هم آن‌ها را نسبت به عایداتی که داخل خزانه می‌شود می‌پردازد. به ترتیب الا هم فالا هم زود یا دیر در هر صورت آنچه که تصویب شده پرداخته می‌شود ولی با این همه تضییقاتی که در بودجه شده و بالاخره به این صورت درآمده است اگر یک قسمتش دچار رأی منفی بشود از عایدات کاسته شده و در مقابل از مخارج لازمه کسر خواهد شد بنابراین نظر نمایندگان محترم را به این قسمت جلب می‌کنم که یک عطف توجهی در این خصوص بفرمایند که فلجی در کار ادارات پیش نیاید خاصه امروز که مخارج عادی در جای خودش خیلی لازم است و باید در این خصوص خیلی توجه بشود که هر چیزی در موقع خودش به مصرف برسد و در تحت عنوان این که بودجه بلاتکلیف است از طرف وزارت مالیه و رئیس کل مالیه درایت این بلاتکلیفی نسبت به پرداخت مخارج فوری و ضروری معطلی حاصل نشود که شاید خدای نخواسته در این معطلی دچار زحمت و ضرری بشویم که جبران‌ناپذیر باشد. بنده این عرایض که کردم بدون این که وجهاً من الوجوه مراجعه بدهم به اختیارات و آرای نمایندگان محترم که یک چیزی است مطاع و متمع در جای خودش حسب‌الوظیفه و حسب‌التکلیف لازم دانستم که محظورات ممکنه را قبلاً به عرض آقایان برسانم.
نایب رئیس ـ آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه ـ نظر به این که نمی‌شود . . .
آقا میرزا شهاب ـ اگر فرمایشات ایشان قبل از دستور است بنده قبل ایشان اجازه خواسته‌ام
نایب رئیس ـ ایشان قبلاً اجازه خواسته بودند.
معتمدالسلطنه ـ بنده در خارج اجازه خواسته بودم. نظر به این که نمی‌شود در موضوع اقلام عایدات در موقعی که اخذ رأی می‌شود عنوان مذاکراتی کرد این است که بنده خواستم از مذاکرات قبل از دستور استفاده کرده و عرایضی عرض کرده باشم. یک عرض و استدعای بنده راجع به تصمیمی است که در جلسه قبل گرفته شد و آن موضوع راجع به اتخاذ رأی در اقلام لایحه بودجه با ورقه است بنده حساب کردم اگر این ترتیب جریان داشته باشد و تعطیلاتی در جلسات مجلس رخ ندهد شاید در سه‌شنبه بیست و سوم جدی لایحه بودجه تمام شود
(جمعی از نمایندگان ـ این طور نیست)
چرا حساب کنید.در صورتی که ملاحظه می‌کنیم و می‌بینم از برج میزا به بعد وزارت مالیه اجازه پرداخت حقوق و مخارج را ندارد و وقتی که اجازه نداشته باشد ببیند چه مضراتی متوجه این مملکت می‌شود. مثلاً یک قلمش را بنده عرض می‌کنم. امروز اداره انستیتو پاستور ده تومان می‌خواهد برای تهیه یک سرم وزارت مالیه نمی‌دهد ملاحظه بفرمایید ببینید از نقطه‌نظر صحی چه مضاری متوجه مملکت می‌شود؟ وزارت مالیه برای جمع‌آوری عایدات مجبور است مأموریتی به ولایات بفرستد وقتی که مجلس اجازه مخارج را نداد حق ندارد بفرستد که در سرحدات یک عوایدی را وصول کنند آن وقت ببینید وضعیت مملکت چه خواهد شد.در سرحدات مأمورین گمرک بایستی عواید را روزانه وصول کنند. وقتی که اجازه نداشته باشد به مفتشین حقوق بدهد که جلوی قاچاق‌چیها را بگیرد ملاحظه بفرمایید از نقطه‌نظر عواید گمرکی چه مضاری تولید می‌شود؟ نظمیه‌ها و امنیه‌ها و غیره که باید ماه به ماه حقوق بگیرند اگر سه ماه به آن‌ها حقوق نرسد چه وضعی‌اتی پیدا می‌کنند؟ خلاصه . . .
آقا سید یعقوب ـ این تقصیر شما است که وقت مجلس را تلف می‌کنید
معتمدالسلطنه ـ جنابعالی هم بعد اجازه بگیرید تشریف بیاورید حرف بزنید این وظیفه آقای رئیس است که به بنده بفرمایند حضرتعالی همیشه وقت مجلس را تلف کرده‌اید بنده هم می‌خواهم امروز این گناه لایغفر را مرتکب شوم پس بیش از این لازم به توضیح نیست و با این جریان اوضاع آقایان تصدیق می‌فرمایند که اگر لایحه بودجه را به تعویق بیندازیم اساس تشکیلات این مملکت به عقیده بنده متلاشی می‌شود. نکته دیگری که باید عرض کنم این است که مطابق مقررات نظامنامه وقتی که رأی با ورقه ادامه پیدا کرد توجه بفرمایید در جلسه سه‌شنبه اگر یک مانعی پیش نیاید ششصد هفتصد اسم اقلاً باید در صورت مجلس خوانده شود. ملاحظه بفرمایید شش مرتبه که ما در شش قلم رأی بدهیم عده رأیدهندگان از موافق و مخالف وقتی که صد نفر باشد باید ششصد اسم در جلسه آتیه خوانده شود. همین طور چندین جلسه وقت دو ساعتی ما تلف خواهد شد برای خواندن اسامی آقایان نمایندگان و این وضع اسباب تعویق بودجه است
(همهمه نمایندگان ـ این طور نیست)
بنده هو نمی‌شوم هرچه می‌خواهید بفرمایید بفرمایید.عرض دیگر بنده راجع به اقلام عایدات است چون در مورد فرد فرد آن‌ها در موقع رأی نمی‌توانم عرایضی بکنم حالا توضیحاتی می‌دهم.راجع به قسمت خانواری که آقایان در جلسه گذشته رأی دادند و بلاتکلیف ماند.خواستم عرض کنم که این خانواری غیر از آن خانواری است که بعضی از آقایان من‌جمله آقای یاسائی در خارج جلسه به بنده توضیح دادند که وقتی می‌روند یک نفر سرباز بگیرند صد و پنجاه تومان هم نقد ازشان می‌گیرند.این هیچ مربوط به آن خانواری که در جزو بودجه نوشته شده نیست و مطابق قانون نهم عقرب توشنان‌ئیل ۱۳۳۳ این خانواری به تصویب مجلس شورای ملی دوره سوم رسیده است پیشنهاد آقای مشیرالدوله هم هست.ماده پانزدهم آن قانون می‌گوید: خانواری (مستمری) یا تخفیف محلی را موافق معمول سابق مالکین و رعایا و ایلات مطابق دستور وزارت جنگ با حاد و افراد قشون مستقیماً تأدیه خواهد کرد.ماده شانزدهم: خرج سفر . . .
(همهمه بین نمایندگان ـ صدای زنگ نایب رئیس)
نجات ـ این که جزو دستور است . . .
معتمدالسلطنه ـ خیر. ماده قانون است که می‌خوانم.ممکن است شما هم بعد از من بیایید اظهارات خودتان را بفرمایید
ماده ۱۶ ـ خرج سفر تابین در موقع حاضر شدن در سر خدمت که موسوم به کمک خرج است کمافیالسابق بر عهده مالکین و اهالی محل است به این ترتیب که از محل سکونت تابین تا مرکز اجتماع فوج یا دسته سوار و توپچی که وزارت جنگ تعیین می‌نماید هر منزلی دو قران به تابین پیاده و توپچی و چهار قران به سوار تأدیه نمایند . . .
(همهمه نمایندگان ـ صدای زنگ)
شیروانی ـ این چه ربطی به خانواری دارد؟
معتمدالسلطنه ـ خوشبختانه یا بدبختانه بنده از هو نمی‌ترسم و از میدان درنمیروم و همین ترتیبی که آقایان رفتار می‌کنند بنده هم همین طور رفتار می‌کنم. بنده هم از آقایان یاد گرفته‌ام همان معامله را که شما می‌کردید من هم می‌کنم والْا من که همیشه ساکت بودم
آقا سید یعقوب ـ آخر تو چه ضدتی با بودجه داری؟
معتمدالسلطنه ـ به موجب همین قانون سربازگیری بینتیجه که در تاریخ نهم برج عقرب توشقان‌ئیل ۱۳۳۳ در مجلس سوم گذشته است راجع به موضوع خانواری غیر از آن چیزی است که آقایان بهش رأی ندادند و یک چیزی است که مجلس اول و دوم و سوم و چهارم تصویب کرده است و معمول به است و چون آقایان نمی‌خواهند بقیه توضیحاتم را راجع به اقلام جمع عرض کنم بنده هم دیگر عرض نمی‌کنم فقط استدعا و استرحام می‌کنم از آقایانی که رأی با ورقه را امضا کرده‌اند امضای خودشان را پس بگیرند.
نایب رئیس ـ آقای آقا میرزا شهاب.(اجازه)
آقا میرزا شهاب ـ بنده قبل از دستور عرایضی داشتم و عقیده‌ام این است این مذاکراتی که شد تمام در دستور بود از این جهت اجازه می‌خواهم در جلسه آتیه قبل از دستور عرایضم را کنم.
نایب رئیس ـ جزو دستور نبود اگر وارد دستور می‌شدیم نمی‌توانستیم مذاکره کنیم.
(جمعی اظهار کردند ـ داخل دستور شویم)
نایب رئیس ـ یک نفر از آقایان پیشنهاد کرده‌اند وارد دستور شویم. رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند وارد دستور شویم قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد. مالیات غیر مستقیم: در این باب دو سه فقره پیشنهاد رسیده است که قرائت می‌شود . . .
دست‌غیب ـ بنده اخطار نظامنامه دارم.
نایب رئیس ـ بفرمایید
دست‌غیب ـ موقع پیشنهاد گذشته است فقط باید رأی گرفته شود.چون پیشنهادها قرائت شده مذاکرات هم کافی شده است و داخل در رأی شدیم و داخل در رأی هم که شدیم یک عده آقایان پیشنهاد کردند که رأی با ورقه گرفته شود دیگر پیشنهاد مذاکرات نمی‌شود کرد و وقتش گذشته است فقط باید رأی گرفت و باید اقلام یکی یکی رأی گرفته شود و حرف هم نمی‌شود زد
نایب رئیس ـ خوب است توجه بفرمایید پیشنهادی که شده است راجع به تجزیه است در قلم مالیات غیر مستقیم چون مالیات غیر مستقیم چند فقره مالیاتی است که داده می‌شود.پیشنهاد کرده‌اند تجزیه خواسته‌اند و پیشنهاد تجزیه در اقلام البته قرائت می‌شود و تکلیفش معین می‌شود ولی مذاکره در اصل موضوع نیست در تجزیه است. آقای تدین.(اجازه)
تدین ـ همین مطلب را که فرمودند خواستم عرض کنم
نایب رئیس ـ آقای نصرت‌الدوله(اجازه)
نصرت‌الدوله ـ بنده در بودجه پیشنهادی و خبر کمیسیون در قلم غیر مستقیم جزئی نمی‌بینم که قابل تجزیه باشد یک قلم نوشته شده مالیات مستقیم سه میلیون و فلان قدر وقتی در لایحه تقاضای تجزیه ممکن است که در لایحه قانونی یا اقلام کمیسیون اقلام جزء باشد و چون آنجا قلم جزئی نیست قابل تجزیه نیست.
نایب رئیس ـ آقای زعیم(اجازه)
زعیم ـ اولاً به عقیده بنده این نظامنامه داخلی زاییده فکر آقایان است و برای انجام مسائل داخلی مجلس است و ثانیاً هر وقت که یک چیزی مخالف صریح نظامنامه نباشد و در نظامنامه تصریحی برعلیه آن نباشد می‌شود داخل در مذاکره آن شد من‌جمله همین مسئله است می‌فرمایید مالیات غیر مستقیم اقلامی ندارد: این را که ما همه می‌دانیم که مالیات غیر مستقیم بالاخره یک خرج‌هایی داشته است که رسیده است به سه میلیون و فلان مبلغ اگر تقاضای تجزیه شود که یک قسمت مجزا شود یا موضوع شود یا عجالتاً مسکوت عنه بماند هیچ عیبی ندارد مخصوصاً در ماده ۹۸ می‌نویسد: در طرح‌ها و لوایح قانونی اولاً باید ماده به ماده و بعد در کلیه آن رأی گرفته شود و در ماده ۹۹ می‌نویسد: هر وقت تجزیه تقاضا شد ولو از طرف یک وکیل قبول و پذیرفته است و این مورد ایراد نیست و بنده گمان می‌کنم که این قضیه هیچ مخالفتی با نظامنامه ندارد که تقاضای تجزیه در قلم مالیات غیر مستقیم بشود و رأی گرفته شود و هیچ مانع نظامنامه نیست
نایب رئیس ـ دو فقره پیشنهاد در خصوص این مسئله شده است البته باید نتیجه معلوم شود که آیا می‌شود این پیشنهاد را قبول کرد یا خیر
دست‌غیب ـ پیشنهاد را بخوانند
(پیشنهاد آقای زعیم به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم ـ بیست و هشت فقره مالیات غیر مستقیم که اسامی آن‌ها ضمن لایحه مورخه دهم ثور دولت مذکور شده از قسمت مالیات غیر مستقیم استثنا شود به کمیسیون برگردد و راجع به بقیه اخذ رأی گردد.
نایب رئیس ـ پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس و آقا شیخ جلال
(به شرح ذیل خوانده شد)
در مالیات غیر مستقیم تقاضا می‌نماید که مالیات دخانیات که از تصویب مجلس گذشته از سایر مواد که مجلس آن را اساساً تصویب ننموده تجزیه شود شیخ جلال، محمدهاشم میرزا،
نصرت‌الدوله ـ ماده ۹۹ را بفرمایید قرائت کنند.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای اجاق
شیروانی ـ قرائت ماده مقدم است
(ماده ۹۹ نظامنامه داخلی به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۹۹ ـ در مسائل و موادی که مشتمل بر فقرات مختلفه است اگر تجزیه آن ولو از طرف یک نفر خواسته شود باید آن ماده یا مسئله تقسیم شده و جزء به جزء رأی گرفته شود ولی پس از آن که در جزو آخر رأی گرفته شد مجدداً باید در مجموع قسمت‌هایی که قبول شده است رأی گرفته شود.
نصرت‌الدوله ـ مالیات غیر مستقیم فقرات مختلف ندارد
نایب رئیس ـ شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)
شاهزاده شیخ‌الرئیس ـ مقصود از نظامنامه آن چیزی است که مستند باشد به فقرات مختلف و مقصود آن نیست که کمیسیون بودجه یا دولت همه را در تحت یک قلم درآورده‌اند والا ممکن بود تمام را یک قلم بنویسد مثلاً جمع و خرج را در یک ماده نوشته بودند بعد آقای رئیس یادآوری کردند که جمع و خرج دو ماده است و باید تفکیک شود و تجزیه شد در محسوسات که نباید مذاکره کرد مالیات دخانیات را که در مجلس سوم گذشته است یا سایر مالیات‌ها که به عقیده بعضی‌ها از مجلس نگذشته است نباید مخلوط کرد و این‌ها همه نباید به عنوان یک فقره باشد اگر بنده عرض می‌کردم مسئله گمرک را دو قلم کنند. بلی قابل تجزیه نیست ولی مالیات غیر مستقیم اساساً در خارج تجزیه شده است و سبک گرفتنش و طریقه‌اش و قانونش و موادش و تاریخش همه با هم فرق دارد حالا کمیسیون یا دولت صلاح دانسته‌اند و یک ماده کرده‌اند به عقیده بنده این جواب ما نیست و قابل تجزیه است و چون بعضی‌ها عقیده دارند که در بعضی از مالیات‌ها نمی‌شود رأی گرفت و بعضی می‌گویند باید رأی گرفت عقیده بنده این است که مالیات دخانیات باید جدا شود و الان هم که در مجلس نمی‌شود و شاید بعضی آقایان بگویند حق ندارند و چون این اختلاف‌ها هست بنده عرض می‌کنم خوب است این ماده برگردد و باقی مواد را رأی بگیریم و تمام شود بعد تکلیف این ماده معلوم شود
نایب رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده تصور می‌کنم مقصود شاهزاده شیخ‌الرئیس همان قسمت آخری بود که در بیاناتشان اظهار فرمودند که این موضوع بماند والا این پیشنهاد منطبق بر ماده ۹۹ نمی‌شود (مسائل و موادی که مشتمل بر فقرات مختلفه است) یک ماده باید باشد مشتمل بر فقرات مختلفه یعنی آن فقرات مختلفه تصریح شده باشد و در این لایحه تصریح نشده ولو این که در واقع بیست و هشت یا سی قلم باشد بنابراین پیشنهاد ایشان مشمول این ماده نیست.
نایب رئیس ـ آقای آقا شیخ جلال (اجازه)
آقا شیخ جلال ـ بنده معتقدم که قضایای سیاسی مربوط به مسائل علمی نباشد. مسائل علمی در هر جا موازین مخصوصه دارد نظریات سیاسی خوب یا بد موازین علیهده دارد ما یک اشخاصی هستیم که تقریباً ترتیبات تکلم و نطقمان مبنی بر یک اساسی و یک موازینی است. این عبارت نظامنامه می‌گوید (مسئله یا ماده که صاحب اجزا باشد) شاهزاده نصرت‌الدوله یا سایر آقایان می‌فرمایند انسان مشتمل بر اجزا نیست؟! می‌گویند دنیا مشتمل بر اجزا نیست؟! محیط ـ کره ـ مشتمل بر اجزا نیست ـ چون یک لفظ شده؟! این طور که نیست. بعلاوه مطلب دیگر عرض کنم فلسفه این ماده نظامنامه که به یک نماینده حق داده است که تجزیه بخواهد به واسطه یک محظور فلسفی و قانونی است و آن این است که یک مطلبی مشتمل بر دو جزء است در یک جزء به عقیده نمایندگان باید رأی داد و حقیقتاً موافق مصالح مملکت است. و در یک جزء نباید رأی داد و به ضرر مملکت است. اگر به هر دو رأی داده شود در آن قسمت که باید رأی منفی به آن داده شود ضرر فوق‌العاده به مملکت وارد می‌آید. اگر هر دو رد شود آن قسمتی که باید تصویب شود و رد شده ضرر به مملکت وارد می‌شود بنابراین فلسفه علما از روی موازین قانون و علمی این ماده می‌گوید ـ مسئله دو اجزا باید تجزیه شود. التفات بفرمایید عین عبارت این است در مسائل و موادی که مشتمل بر مسائل فقرات مختلفه است هر مسئله که مشتمل بر فقرات باشد. آیا مالیات غیر مستقیم مشتمل بر فقرات جداگانه نیست؟ از قبیل مالیات دخانیات و غیره؟ من چطور رأی بدهم ـ در صورتی که معتقدم باید مالیات دخانیات را رأی داد. چون مجلس تصویب کرده است و مالیات قپان ـ دلالی تریاک و امثال آن‌ها را که روح ما سابقه از آن‌ها ندارد و فقط دو سال است موافق اصول تکثیر عایدات بر مردم تحمیل شده است و مخالف صریح قانون اساسی است نباید رأی داد. ماده ۱۲ قانون محاسبات عمومی آن صریحاً دزدی تصور کرده است ـ من چطور می‌توانم رأی بدهم و چطور رأی بدهم که دزدی صحیح است! ممکن است مجلس تمام شود مصونیت من از بین خواهد رفت آن وقت من چطور از نقطه‌نظر یک اوکا می‌توانم دفاع کنم ـ قانون مملکتی تصریح می‌کند که هر مالیاتی که به تصویب مجلس نرسیده است به منزله دزدی است من تصویب کنم دزدی را؟!! از طرف دیگر اصل چهاردهم قانون اساسی ما را مکلف کرده است که در یک حدود معینی رأی بدهیم یعنی موافق نظامنامه یک ترتیب مخصوصی برای آن قرار داده است. این است که من معتقدم موافق همین نظامنامه و موافق سوابقی که مجلس عمل کرده است این مسئله قابل تجزیه است و باید علیحده علیحده رأی گرفته شود.
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ مسائلی که آقای آقا شیخ جلال فرمودند هر کدام به جای خودش صحیح است ولی مربوط به ماده نظامنامه نیست. این ماده نظامنامه تا به حال آنچه معمول بوده است این طور بوده و یک منطقی هم دارد برای این که تصور بفرمایید الان می‌رسد به یک عواید دیگری که اقلاً دو هزار اجزا دارد آن وقت اگر بخواهند جزء به جزء رأی بگیرید بودجه یک سال را باید در ظرف ده سال تصویب کنند و این عملی نیست همه وقت هم این طور بوده است که وقتی گفتند ماده قابل تجزیه است. اجزای آن همان فقراتی است که نوشته شده است والّا اگر اجزای خارجی را بخواهید اینجا بشمارید نسبت به هر قسمتی انواع اجزا پیدا خواهید کرد و این پیشنهاد عملی نخواهد بود. همین مالیات غیر مستقیم خودش یک جزئی از ماده است که قبلاً آقایان خودشان پیشنهاد کرده‌اند تجزیه شود و شده است پس باید به موجب ماده نظامنامه در مالیات غیر مستقیم رأی گرفته شود چون جزءهای مختلفی ندارد.
نایب رئیس ـ مطابق نظامنامه باید رأی گرفته بشود به مالیات غیر مستقیم و جزءهای مختلف هم ندارد.
بعضی از نمایندگان (با همهمه) رأی بگیرید.
بعضی دیگر ـ نمی‌شود رأی گرفت
نایب رئیس ـ این موضوع محتاج به رأی نخواهد بود نظامنامه صریحاً معین می‌کند و این هم جزئی ندارد رأی می‌گیریم به مالیات غیر مستقیم چون یک پیشنهادی هم از طرف کمیسیون رسیده است که راجع به این ماده است بایستی راپرت خوانده شود و تکلیفش معین شود.
آقای شیخ جلال ـ بنده اخطار نظامنامه داشتم
نایب رئیس ـ بفرمایید.
آقا شیخ جلال ـ البته آقایان در نظر دارند که در قسمت ماده ۹۹ اختلاف است ـ بنابراین هر نظری که مجلس اتخاذ کند از نقطه‌نظر تفسیر تلقی می‌شود و بدیهی است که تفسیر یک ماده با رأی دادن آن خیلی . . .
(همهمه بین نمایندگان)
شیروانی ـ این اخطار نیست.
نایب رئیس ـ نظامنامه قرائت شد و ملاحظه فرمودید که می‌نویسد فقرات مختلفه داشته باشد و اینجا مالیات غیر مستقیم یک فقره است. حالا اگر محتاج به رأی است رأی بگیریم. آقای تدین.(اجازه)
تدین ـ بیانات آقای آقا شیخ جلال به عنوان اخطار نظامنامه چون مشمول شرایط اخطار نبود اخطار نیست اخطار باید مطابق یک ماده مخصوصی از مواد نظامنامه باشد در صورتی که انحراف از آن ماده بشود و هنوز انحراف از ماده نظامنامه نشده و مدرکی برای این اخطاری که کردید نیست. بنابراین عنوان اخطار ملغی می‌شود و مجلس هم نسبت به این پیشنهاد رأی نمی‌دهد تا این که بگویید بعدها به عنوان تفسیر تلقی می‌شود. به علاوه یک نکته هم هست و آن این است که فرض کنیم مالیات مستقیم مشتمل بر فقرات متعدده است و قائل به تجزیه هم شدیم بالاخره باید به هریک رأی بگیریم یا نه؟ فرض بفرمایید مالیات غیر مستقیم به بیست و هشت قلم تجزیه شد و باید به هریک رأی داد مبلغش معلوم نیست که به آن رأی بدهیم مثلاً دخانیات یک جزء آن است. اما مبلغی که از بابت مالیات دخانیات گرفته می‌شود در اینجا نیست و معلوم نیست چقدر است. پس بنابراین نمی‌توانیم جزء به جزء رأی بدهیم و نتیجه هم ندارد و عقیده بنده این است که عوض همه این مذاکرات آقایان توجه بفرمایند به آن تبصره که ضمیمه این لایحه شده است زیرا اساس و عملی آن است و موافق آن تبصره صورت تمام مالیات‌ها را دولت به مجلس خواهد فرستاد و آن وقت در آن موقع هر کدام که عادلانه نیست رد کنید و آن‌ها که عادلانه است قبول کنید بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم (یعنی پیشنهادی هم ندارد) و باید وارد در دستور شد و رأی داد
نایب رئیس ـ پیشنهادی از طرف آقای مشار اعظم رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم: رأی در مالیات غیر مستقیم را مؤخر بگذاریم و در جزئیات و اقلام دیگر رأی بگیریم و مالیات غیر مستقیم را تا موقعی که رأی در جزء آخر داده می‌شود کمیسیون بودجه به طور تجزیه مرتب کرده و به مجلس بیاورد و آن وقت تکلیف رأی در کل یا جزء آن معین شود.
نایب رئیس ـ آقای مشار اعظم.(اجازه)
مشار اعظم ـ گویا اشکال آقایان در آن قسمت اخیر پیشنهاد بنده است و آن هم اشکالی ندارد برای این که نسبت به خالصه‌جات هم در اینجا بحث شد که لازم است در آن یک نظریاتی بشود پیشنهاد بنده این است که در این قلم هم همان نظریه اعمال شود و در آن راپرت ثانوی که کمیسیون بودجه تقدیم مجلس می‌کند معین نماید که مالیات غیر مستقیم عبارت از چند جزء است این اشکالی ندارد و عجالتاً تأخیرش هم بهتر است و اسباب این می‌شود اختلافاتی که حالا بین نمایندگان هست مرتفع بشود و در مواد دیگر رأی می‌گیریم تا کمیسیون بودجه آن‌ها را حل کند و در آن قسمت اخیر هم هریک از آقایان نمایندگان نظری دارند می‌روند در کمیسیون و مذاکره می‌کنند تا حل شود.
نایب رئیس ـ آقای حاج عزالممالک(اجازه)
حاج عزالممالک ـ در قسمت اول این پیشنهاد بنده عرضی ندارم زیرا تقدیم و تأخیر در مواد اهمیت ندارد و ممکن است اول این ماده را رأی بگیرند یا این که بگذارند برای بعد و در آخر رأی بگیرند. مثل این که در خالصه‌جات هم همین طور شد ولی در قسمت دیگر پیشنهاد مطابق نظامنامه کسی حق ندارد چنین پیشنهادی بکند. بنده خودم یکی از مخالفین بودجه بودم و شاید من هم نطقی بود که کردم و چون آقای وزیر مالیه جواب نطق مرا ندادند یعنی آن طور که من در نظر داشتم جواب ندادند من هم ممتنع شدم. ولی در هر حال این را نباید وسیله قرار بدهم که در هر موقعی اگر توانستم باز هم مخالفت خود را به یک طریقی عنوان کنم. مجلس رأی به کفایت مذاکرات داد و وارد در رأی در مواد شد و تقاضای تجزیه شد و در آن فقراتی که تقاضای تجزیه شد ما حق داریم به هر کدام می‌خواهیم رأی بدهیم. ولی نسبت به آن چیزهایی که موهوم است یعنی ما نمی‌دانیم چند قلم است و مبلغ هریک از اقلام آن چقدر است ما نمی‌توانیم جزء جزء رأی بدهیم. مثلاً در مالیات مستقیم یک رأی دادیم در صورتی که مالیات مستقیم هم یک نوع نیست و آقایانی که مطلع هستند میدانند شاید صد نوع مالیات باشد که به اسم مالیات مستقیم است. اما قسمت آخر را که بنده عرض می‌کنم عملی نیست برای این است که چند دفعه پیشنهاد شد که مواد برگردد به کمیسیون و کمیسیون آن‌ها را به طور تجزیه پیشنهاد کند و راپرت بدهد و بنده هم معتقد بودم که مالیات‌های قانونی جدا نوشته شود و متکی به مواد قانونی باشد و آن‌هایی که قانونی نیست آن‌ها هم جدا نوشته شده و متکی به یک دوره عملی بشود تا مجلس به آن‌ها رأی بدهد یا رأی ندهد. ولی مجلس رأی نداد که این لایحه برگردد به کمیسیون و کمیسیون به طور تجزیه آن‌ها را پیشنهاد کند و راپرت بدهد بنابراین این قسمت از پیشنهاد مورد ندارد ولی تقدیم و تأخیر یک چیزی است که اگر امروز رأی ندهند فردا رأی می‌دهند این اهمیت ندارد ولی در این که این پیشنهاد برود به کمیسیون و کمیسیون تجزیه برای آن قائل شود این برخلاف رأی‌ای است که مجلس داده است.
نایب رئیس ـ آقای نظم‌الملک (اجازه)
نظم‌الملک ـ بنده هم همین مطالبی را که آقای حاج عزالممالک تذکر دادند می‌خواستم عرض کنم.
نایب رئیس ـ آقای تدین. (اجازه)
تدین ـ بنده با این پیشنهاد مخالفم و چون یک نفر دیگر هم صحبت کرده است نمی‌توانم صحبت کنم بنابراین تقاضا می‌کنم رأی بگیرید به این پیشنهاد و پریروز هم یک پیشنهادی نظیر این پیشنهاد شده بود که تکلیف برای کمیسیون معین کرده بود و آقای رئیس نپذیرفتند.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مشار اعظم
مشار اعظم ـ برای این که رفع اشکال بشود بنده با نظریه آقای حاج عزالممالک موافقت می‌کنم و این پیشنهاد را به دو قسمت تجزیه می‌کنم. بدواً در قسمت اول آن رأی بگیرند بعد در قسمت ثانی آن. اما چیزی که بنده باید عرض کنم این است که نسبت به این موضوع خیلی ابرام می‌شود.ابرام هم موضوع ندارد زیرا زیر دیوار شکسته نمی‌شود خوابید برای این که عیب دارد و این مالیات غیر مستقیم را نمی‌شود آورد در مجلس و گفت آقایان بسم‌الله آخر نمایندگان هم حق دارند در آن نظری بکنند و یک اطلاعی پیدا کنند شما یک مالیات غیر مستقیمی آورده‌اید و حال این که می‌گویید قسمت‌های خورده این مالیات قانونی نیست. حالا بنده پیشنهاد می‌کنم که به قسمت اول این پیشنهاد رأی بگیرید و قسمت ثانی آن را پس می‌گیرم.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به قسمت اول پیشنهاد آقای مشار اعظم آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده‌ای برخاستند)
نایب رئیس ـ تصویب نشد. رأی می‌گیریم به مالیات غیر مستقیم با ورقه، آقایانی که . . .
مدرس ـ بنده یک اصلاحی پیشنهاد کرده‌ام.
بعضی از نمایندگان (با همهمه) ـ پیشنهاد مورد ندارد.
نجات ـ بنده صلاح می‌دانم بفرستید عقب آقای مؤتمن‌الملک تشریف بیاورند
(همهمه نمایندگان)
عمادالسلطنه ـ شما چه حق دارید که برای مجلس تکلیف معین می‌کنید
ارباب کیخسرو ـ بنا بود راپورت کمیسیون بودجه خوانده شود
(راپورت کمیسیون بودجه به شرح ذیل قرائت شد)
خبر از کمیسیون بودجه به مجلس مقدس شورای ملی
در تعقیب راپرت نمره ۲۶ ـ ۱۶ عقرب و در نتیجه وصول لایحه ۹۸۰۰ وزارت مالیه که به نظر نمایندگان محترم رسیده چنانچه در پیشنهاد سابق دولت ملاحظه فرموده‌اند مبلغ ششصد و هفتاد و پنج هزار تومان برای مخارج انتفاعی از طرف وزارت مالیه پیشنهاد نموده‌اند و در نتیجه کمیسیون مبلغ یک صد و سی و پنج هزار تومان از این مبلغ را مقطوع و بقیه را تصوب و راپورت آن تقدیم شد. اینک وزارت مالیه در ضمن لایحه ۹۸۰۰ خود و به وسیله آقای وزیر مالیه که مکرر در کمیسیون اظهار فرمودند معتقد است در صورتی که اعتبار مخارج انتفاعی به مبلغ پانصد و چهل هزار تومان تقلیل یابد علاوه بر این که برای منتظرین خدمت در هذه‌السنه محلی نخواهد بود مبلغ مهمی نیز به عایدات مملکتی در هذه‌السنه و سنه آتیه لطمه وارد خواهد شد. ولی در صورتی که مبلغ دویست هزار تومان علاوه بر اعتبار پیشنهادی سابق مزید و تصویب گردد. وزارت مالیه تعهد می‌نماید مبلغ چهارصد هزار تومان در هذه‌السنه لااقل به عایدات مملکتی علاوه شود. نظر به مراتب معروضه و نظر به این که در جلسه اخیر کمیسیون دلایلی وزارت مالیه در کمیسیون مورد قبول واقع شد پیشنهاد دولت تصویب و اعتبار مخارج انتفاعی در مبلغ هشتصد و هفتاد و پنج هزار تومان تصویب و در مقابل نیز مبلغ چهارصد هزار تومان از قرار تفصیل برطبق پیشنهاد آقای وزیر مالیه به عایدات مملکتی علاوه گردید: به مالیات غیر مستقیم ۳۰۰۰۰۰ ـ به عایدات خالصه‌جات غیر انتقالی ۵۰۰۰۰ ـ به عایدات گمرکات ۵۰۰۰۰ و راجع به حقوق منتظرین خدمت هم چون مبلغ یک صد و بیست و پنج هزار تومان سابق را دولت کافی نمی‌داند. لهذا مبلغ شصت و پنج هزار تومان دیگر که دولت پیشنهاد نموده‌اند تصویب گردید که مجموع آن معادل یک صد و نود هزار تومان خواهد شد. در این صورت عایدات پیش‌بینی شده هذه‌السنه سیچقان‌ئیل ۱۳۰۳ به مبلغ (۲۳۸۰۸۴۲۵) تومان و جمع مخارج هم معادل (۲۲۸۱۴۲۸۷) تومان خواهد بود. راجع به درجه اول حقوق هم که برحسب پیشنهاد دولت و به دلایل معروضه در راپرت قبل تنزل یافته بود نظر به اظهارات شفاهی آقای وزیر فوائد عامه که از طرف هیئت دولت در مجلس ایراد کردند و آقای وزیر مالیه هم در کمیسیون تأیید و شرحی هم کتباً پیشنهاد و تقاضا نمودند و به علت این که از حیث توازن جمع و خرج مملکتی اطمینان حاصل است و نظر به رعایت حال و آسایش مستخدمین دولتی کمیسیون با نظریه و پیشنهاد ثانوی دولت موافقت می‌نماید که میزان درجه اول حقوق مطابق گذشته منظور و پرداخته گردد. بنا این قسمت اول ماده (۱۳) لایحه حذف می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ بنده عرضی ندارم
نایب رئیس ـ آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب ـ بنده خواستم از آقای مخبر سؤال کنم این مخارج انتفاعی چه قبیل مخارج است اگر مخارج انتفاعی مخارجی است که باید صرف تخم‌افشانی یا خرید گاو یا مخارج بنایی شود این‌ها که امروز به درد نمی‌خورد که یک مرتبه سیصد هزار تومان علاوه کرده‌اند. بعلاوه در این آخر سال چطور چهارصد هزار تومان بر عایدات علاوه می‌شود. اگر مقصود این است که این را هم ما تصویب کنیم بسیار خوب والا اگر توضیحاتی دارند بگویند تا بنده هم متقاعد شوم
عمادالسلطنه (مخبر) ـ تصور نفرمایید این ایرادی که شما می‌فرمایید یک نفر در کمیسیون بودجه نبود که این سؤال را از دولت بکند خیر مکرر از دولت سؤال شد و هیئت دولت هم جواب دادند و بالاخره کمیسیون را قانع کردند و چنانچه در راپرت هم نوشته شده ضرر مخارج انتفاعی تنها متوجه به امسال نیست. بلکه ضررش هم متوجه به امسال می‌شود هم به سال آتیه و اما این که چهارصد هزار تومان بر عایدات امسال در این آخر سال اضافه می‌شود برای این است که یک فقره راجع به عایدات گمرک است و گمرک به واسطه کسر بودجه که داشت مفتشین به اندازه کفایت و لزوم نداشت و این پنجاه هزار تومان که امروز به گمرک داده می‌شود. معادل آن مفتشین استخدام خواهد کرد و از قاچاق جلوگیری خواهد کرد و البته یک مبلغ مهمی بر عایدات گمرک علاوه خواهد شد مالیات غیر مستقیم هم مثل گمرک است و در نتیجه تفتیشات زیاد می‌شود و در نتیجه سهل‌انگاری‌ها از بین می‌رود و همین طور یک قلم هم راجع به خرید سوخته و شیره تریاک است.
کازرونی ـ کی تصویب کرده بنا بود ملغی کنند
عمادالسلطنه ـ بنا بود ملغی کنند ولی عجالتاً که معمول است. هر وقت لغو گردید وزارت مالیه هم نمی‌گیرد
مدرس ـ اصلاً تصویب نشده است
کازرونی ـ کی گفته است که دولت شیره‌کش بشود
مخبر ـ بعلاوه یک موضوع دیگری هم هست و برای اطلاع خاطر آقای کازرونی عرض می‌کنم
کازرونی ـ بفرمایید
مخبر ـ عرض می‌کنم تأمل بفرمایید وقتی دولت آمد و گفت ما امسال محل مالیات مستقیممان ده میلیون است و این مالیات مستقیم هم مصوب مجلس است مجلس نمی‌تواند بگوید خیر حتماً نه میلیون است دولت می‌گوید در صورتی که این مبلغ مخارج فلان قدر بر عواید مملکت افزوده می‌شود و در کمیسیون هم توضیح دادند و کمیسیون قانع شد. جنابعالی دلایل بنده را اگر قانع کننده بدانید رأی نمی‌دهید قانع کننده هم نباشد که رأی نخواهید داد پس بیخود چرا اسباب زحمت می‌شوید؟
نایب رئیس ـ این سیصد هزار تومان که بر این قلم اضافه می‌شود باید اول اضافه کرد و بعد رأی گرفت و راجع به مخارجش هم باید در موقع مخارج مذاکره بشود و عجالتاً جمع مالیات غیر مستقیم سه میلیون و سیصد و سی و چهار هزار هشت صد و نود و پنج تومان می‌شود پیشنهاد اصلاح عبارتی از طرف آقای مدرس رسیده است قرائت می‌شود
(به این ترتیب خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که عبارت ذیل به صورت اصلاح بر مالیات غیر مستقیم اضافه شود که سابقاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است.
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ خوب است آقای مدرس توضیح بدهند که مقصود چیست. اگر مقصودشان تصویبی است که در دوره گذشته جزء بودجه آمده است و تصویب شده است اشکالی ندارد و اگر مقصودشان چیز دیگری است که نمی‌دانم
مدرس ـ اینجا به طور مطلق نوشته است: مالیات غیر مستقیم. و شما هم تصدیق دارید که صورت‌های جزء دارد از قبیل دخانیات. تحدید چه و چه و بعضی از آن‌ها هم قانونی است و بعضی دیگر قانونی نیست و بنده پیشنهاد کردم این طور اصلاح شود: مالیات‌های غیر مستقیمی که سابقاً به تصویب مجلس رسیده است یعنی در این سنوات و دوره‌ها به تصویب مجلس رسیده است. آن‌ها را مجلس رأی بدهد تا معلوم شود این مالیات‌هایی را که می‌گیرند کدامش به تصویب مجلس رسیده است و کدامش از تصویب مجلس نگذشته است. مثل شیره که می‌گویند که ما پول می‌گیریم آدم بکشیم لذا بنده معتقدم که این قانون را مقید کنیم و نوشته شود: مالیات‌های غیر مستقیمی که سابقاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است با این اصلاح رأی گرفته شود
نایب رئیس ـ (خطاب به مخبر) نظر کمیسیون چیست
مخبر ـ بنده متحیرم آقای مدرس چه می‌فرمایند برای این که در دوره چهارم عین این مبلغ را مجلس در بودجه تصویب کرده است
مدرس ـ خیر نکرده است
مخبر ـ کمیسیون هم مطابق رأی مجلس چهارم که دو مرتبه رأی داده است همین مبلغ را که پیشنهاد کرده
مدرس ـ می‌خواهم توضیح بدهم رفع اشتباه بشود
نایب رئیس ـ توضیح دوم که نمی‌شود مخبر کمیسیون هم قبول نمی‌کند. رأی می‌گیریم
حائریزاده ـ هنوز در اطرافش صحبت نشده
نایب رئیس ـ صحبت شد. رأی کمیسیون هم معلوم شد. در این راپرتی که جدیداً آمده است در قسمتی که مربوط به مالیات غیر مستقیم است اضافه می‌شود و رأی گرفته می‌شود. در سایر قسمت‌های راپرت مذاکره‌اش بماند برای بعد.
حائریزاده ـ در این راپورت باید مذاکره بشود.
مخبر ـ در این قسمت نباید صحبت کرد برای این که این اقلام عایدات است. راجع به عایدات دولت یک صورتی داده بود بعد از آن یک صورت دیگری به مجلس می‌دهد که عایدات شما چهارصد هزار تومان اضافه شده است در این صورت دیگر شما حق مذاکره ندارید.
بعضی از نمایندگان (با همهمه) ـ چرا حق نداریم
حائریزاده ـ محلش فرق می‌کند شیره‌خانه که نمی‌خواهیم درست کنیم.
نایب رئیس ـ آقایانی که با پیشنهاد آقای مدرس موافقند قیام فرمایند
(عده قلیلی برخاستند)
نایب رئیس ـ تصویب نشد رأی می‌گیریم به مالیات غیر مستقیم با ورقه آقایانی که موافق هستند ورقه سفید والّا ورقه کبود خواهند داد.
آقا شیخ جلال ـ اصلاح بنده چه شد؟
نایب رئیس ـ قبلاً می‌بایستی پیشنهاد بفرمایید
آقا شیخ جلال ـ بنده مدتی است داده‌ام.
نایب رئیس ـ موقعش گذشته
آقا شیخ جلال ـ چرا گذشته؟ بنده مدتی است فرستاده‌ام باید تکلیفش معلوم شود.
نایب رئیس ـ شروع به اخذ رأی شده وقتی مشغول رأی گرفتن شدید پیشنهاد جنابعالی را رد نمودند
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمده نتیجه به طریق ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۵۳ ورقه آبی علامت رد ۷
نایب رئیس ـ به اکثریت ۵۳ رأی از نود و یک نفر نمایندگان حاضر تصویب شد.
اسامی موافقین ـ آقایان آقا میرزا حسن کاشانی ۲ رأی ـ سالار لشکر ـ آقای سید یعقوب ـ رئیس‌التجار ـ مصدق‌الملک- نصرت‌الدوله ـ سهراب خان ـ سردار منتظر- مشیر معظم ـ مدبرالملک ـ مقوم‌الملک ـ صدق‌السلطنه ـ ارباب کیخسرو ـ سیف‌الله خان اسکندری ـ یمن‌الملک ـ مستوفیالممالک- رهنما ـ ناصرالاسلام ـ سرکشیک‌زاده ـ وکیل‌الملک ـ سردار فاخر ـ مشیرالدوله ـ تقیزاده ـ دولت‌آبادی ـ محمدولی میرزا- آقا سید کاظم یزدی ـ علائی ـ آقا میرزا رضا خان افشار ـ معظم‌السلطان ـ عظیمی- عمادالسلطنه- حاج میرزا اسدالله خان ـ آقا میرزا جواد خان ـ حاج سید المحققین ـ مشار اعظم- امیر اعلم ـ غلامحسین میرزا ـ مصدق‌السلطنه- دیوان‌بیگی ـ وحیدالدوله ـ تدین ـ آقا سلیم خان ایزدی ـ امیر احتشام ـ‌هایم ـ آقا شیخ محمدعلی طهرانی ـ ضیاءالملک نجات ـ صدرائی ـ امیر اشرف ـ معتمدالسلطنه- شریعت‌زاده ـ احیاءالسلطنه
اسامی مخالفین ـ آقایان سردار نصرت میرزا سید حسن خان زعیم ـ حائریزاده- ملک‌الشعراء ـ آقا شیخ جلال‌الدین ـ آقا میرزا علی کازرونی ـ حاج آقا اسمعیل.
نایب رئیس ـ پیشنهاد تنفس شده
(به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم ده دقیقه تنفس داده شود. سرکشیک‌زاده
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس ـ راجع به قسمت گمرکات برحسب پیشنهاد کمیسیون بودجه هفت میلیون و سی و دو هزار و چهارصد و چهل تومان است مطابق راپورت جدید پنجاه هزار تومان اضافه شده است که هفت میلیون و هشتاد و دو هزار و چهارصد و چهل تومان می‌شود. رأی می‌گیریم به این قسمت آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والا کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمده هشتاد و دو ورقه سفید تعداد شد)
نایب رئیس ـ به اکثریت هشتاد و دو رأی تصویب شد
اسامی رأی دهندگان ـ آقایان عظیمی آقا میرزا سید حسن کاشانی ـ داور ـ‌هایم ـ شیروانی ـ ضیاءالملک ـ نجات ـ شریعت‌زاده ـ آقا سید یعقوب ـ مصدق‌الملک ـ میرزا آقا خان ـ امین‌الشریعه ـ سالار لشکر ـ سردار نصرت ـ امیر احتشام ـ صولت‌السلطنه ـ شیخ‌الاسلام ـ آقا شیخ محمدعلی طهرانی ـ ملک‌التجار ـ ضیاءالواعظین ـ سردار معتمد سپهبد اعظم ـ ضیاءالاطباء ـ قائم‌مقام ـ صدرائی- امیر اعلم ـ مصدق‌السلطنه ـ دست‌غیب ـ غلامحسین میرزا ـ احیاءالسلطنه ـ امیر اشرف- آقا میرزا سلیم خان ایزدی ـ مدبرالملک تدین ـ وحیدالدوله ـ دیوان بیگی ـ کی استوان ـ رئیس‌التجار ـ سردار منتظر- نصرت‌الدوله ـ مشیر معظم ـ معتمدالسلطنه ـ احتشام‌الحکماء ـ یاسایی ـ ارباب کیخسرو آقا میرزا شهاب‌الدین ـ سهراب خان- صدق‌السلطنه ـ سیف‌الله خان اسکندری سرکشیک‌زاده ـ سردار فاخر ـ امیر حشمت- مشار اعظم ـ مقوم‌الملک ـ قوام‌الدوله سردار عشایر ـ اخگر ـ یمن‌الملک ـ کازرونی ـ تقیزاده ـ مستوفیالممالک ـ وکیل‌الملک ـ ناصرالاسلام ـ رهنما ـ آقا سید کاظم حاج مشیر اعظم ـ مشیرالدوله- آقا شیخ جلال‌الدین ـ محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس- آقا سید حسن اجاق ـ آقا شیخ محمدعلی الموتی ـ دولت‌آبادی ـ محمدولی میرزا علائی ـ آقا میرزا رضا خان ـ افشار ـ آقا شیخ هادی شیخ‌الرئیس- صدرالعلماء مفتی ـ عمادالسلطنه آقا میرزا جواد خان ـ اقبال‌الممالک معظم‌السلطان حاج میرزا اسدالله خان
نایب رئیس ـ قسمت ضرابخانه سی هزار تومان
مدرس ـ محتاج به رأی نیست
نایب رئیس ـ جزء عایدات است باید رأی گرفت. به هر قسمتی از این عایدات بایستی جداگانه رأی گرفت.
رأی می‌گیریم آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد
اخذ و استخرا ج آرا به عمل آمده هشتاد و شش ورقه سفید تعداد شد)
نایب رئیس ـ به اکثریت هشتاد و شش رأی از نود و هفت نفر نمایندگان حاضر تصویب شد
اسامی رأی دهندگان ـ آقایان آقا میرزا سید حسن کاشانی ـ حاج میرزا اسدالله خان ـ عظیمی ـ داور ـ‌هایم ـ نجات ـ شیروانی ـ آقا سید یعقوب ـ ضیاءالملک آشتیانی ـ ملک‌التجار ـ امین‌الشریعه ـ سالار لشکر ـ امیر احتشام ـ سردار نصرت- صولت‌السلطنه ـ ضیاءالواعظین ـ سردار معتمد ـ شیخ‌الاسلام ـ حاج سید المحققین- آقا شیخ محمدعلی طهرانی- امیر اعلم ـ مصدق‌السلطنه- دست‌غیب- غلامحسین میرزا ـ ضیاءالاطباء ـ سپهدار اعظم ـ قائم‌مقام ـ میرزا سلیم خان ایزدی- شریعت‌زاده ـ تدین ـ مدبرالملک- آقا میرزا یدالله خان- وحیدالدوله ـ صدرائی ـ امیر اشرف ـ کی استوان ـ دیوان‌بیگی ـ میرزا آقا خان ـ آقا شیخ محمدعلی الموتی ـ نصرت‌الدوله ـ معتمدالسلطنه ـ احیاءالسلطنه- مشیر معظم ـ رئیس‌التجار ـ مصدق‌الملک- احتشام‌الحکماء ـ سردار منتظر- یاسایی ـ سردار فاخر ـ ارباب کیخسرو ـ سهراب خان- صدق‌السلطنه ـ سیف‌الله خان اسکندری- آقا میرزا شهاب‌الدین ـ سرکشیک‌زاده ـ رهنما کازرونی ـ حاج میرزا عبدالوهاب ـ مشار اعظم- مقوم‌الملک ـ یمن‌الملک ـ ناصرالاسلام- سلیمان میرزا ـ وکیل‌الملک- مستوفیالممالک- اخگر ـ مشیرالدوله ـ حاج اعظم ـ آقا سید حسن اجاق ـ تقیزاده ـ دولت‌آبادی ـ قوام‌الدوله- محمدهاشم میرزا- شیخ‌الرئیس ـ اقبال‌الممالک- سردار عشایر ـ امیر حشمت ـ آقا شیخ جلال‌الدین-محمدولی میرزا ـ آقا سید کاظم ـ آقا شیخ هادی شیخ‌الرئیس ـ علائی- معظم‌السلطان- آقا میرزا رضا خان افشار ـ آقا میرزا جواد خان- عمادالسلطنه
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای مدرس قرائت می‌شود
(این طور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم دو فقره ذیل بعد از رأی در سایر فقرات مطرح شود. عایدات متفرقه نیم عشر اوقاف
مدرس ـ یک قسمت پیشنهاد بنده راجع به عایدات متفرقه است که مجمل است و رأی به مجمل دادن یک قدری مشکل است نیم عشر اوقاف هم خیلی اشکال دارد یک مالیات جدیدی است و لازم می‌آید که یک ملک دو تا مالیات بدهد و یک ملک یک مالیات بدهد و من قبلاً اصلاحی پیشنهاد کرده بودم آقای رئیس فرمودند اگر صلاح باشد باید بماند برای آخر حالا اگر بنا باشد به این‌ها رأی بدهیم موردی برای آن اصلاح نمی‌ماند. لهذا پیشنهاد کردم که بماند برای بعد از سایر فقرات.
مخبر ـ برای این که رفع اشکال از آقای مدرس (و همچنین بعضی از آقایانی که از بنده سؤال فرمودند که عایدات متفرقه چیست؟ بشود) عرض می‌کنم که عایدات متفرقه اولاً عبارت است از یک مقدار اثاثیه‌هایی که در وزارت مالیه مندرس می‌شود و وزارت مالیه مجبور است آن‌ها را بفروشد و در عوض اثاثیه‌های نو خریداری نماید. یک مبلغ از عایدات متفرقه از بابت فروش اثاثیه مندرس است و تصور نمی‌کنم وزارت مالیه و کمیسیون بودجه می‌توانسته‌اند یک اسم دیگری جز عایدات متفرقه پیدا کنند و اینجا بنویسند. یکی دیگر هم این است که در یکی دو جلسه قبل هم توضیح دادم به تصدیق‌های مالیات و مفاصاحساب‌ها یک تمبرهای پنج هزاری الصاق می‌شود. این هم جزء عایدات متفرقه است و بنده هم متحیرم که چرا بایستی در این قسمت تأخیری حاصل شود!! اگر آقایان مخالفند و می‌گویند اثاثیه مندرس فروخته نشود و بگذارند در انبارها بپوسد چه عرض کنم!! اما راجع به نیم عشر اوقاف می‌خواستم عرض کنم که یک کلمه اینجا افتاده است و آن کلمه را هم خود آقای مدرس پیشنهاد کردند و بنده فراموش کرده بودم بنویسم و آن (بابت حق‌النظاره است) و باید اضافه شود.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مدرس.
مدرس ـ آن قسمت پیشنهاد راجع به عواید متفرقه را پس می‌گیرم ولی نسبت به نیم عشر اوقاف پس نمی‌گیرم زیرا آن بیانی که فرمودند کافی نیست و اصلاً این مالیات غیر قانونی است.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال.
(به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم سطر هشتم فصل اول ماده اولی نوشته شود (مطابق توضیح مخبر)
آقا شیخ جلال ـ بنده تصور می‌کنم که آقایان نمایندگان تصدیق دارند که عواید متفرقه به قدری دامنه‌اش وسیع است که هیچ نمی‌شود رأی داد حالا که مخبر توضیح دادند وضعی‌ات دوایر را هم که همه آقایان میدانند خوب است اضافه شود: مطابق توضیح مخبر که لااقل توضیح ایشان در صورت مجلس قید شده باشد که بعد به عناوین متفرقه یک تحمیلاتی بر مردم نشود.
نایب رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ با این که آقای شیخ جلال به قول خودشان مدتی آوکا بودند ببخشید یعنی وکیل عدلیه آن هم محض رعایت نظر آقای ارباب که موافق نیستند کلمه اجنبی گفته شود) نمی‌دانم چطور این پیشنهاد را کردند آنچه که مجلس رأی می‌دهد باید صریح و واضح باشد این لایحه بعد از این که تصویب شد دولت موظف است آن را اجرا کند اگر در اینجا نوشته شود مطابق توضیحات مخبر این هیچ مدرک نیست و هیچ الزام نمی‌کند دولت را که برگردد و به صورت مجلس نگاه کند که توضیحات مخبر چه چیز است؟ الّا این که در آنجا قید شود عواید متفرقه از قبیل فلان و فلان. این یک نکته بود که تذکر دادم و به عقیده بنده سابقه مجلس هم همین طور بوده. بعلاوه نظامنامه حاکی است که بعد از این که شروع به رأی گرفتن بشود دیگر نمی‌شود اصلاحی پیشنهادی را قبول کرد.
نایب رئیس ـ اصلاح عبارتی را می‌شود.
تدین ـ اصلاح عبارتی بلی ولی نه پیشنهاد در بین رأی.
مدرس ـ بنده توضیح دارم این فرمایش را که فرمودند مخالف است با پیشنهادی که بنده اول کردم.
نایب رئیس ـ حالا موقع توضیح نیست عقیده کمیسیون چیست؟
مدرس ـ بنده یک پیشنهادی اول لایحه کردم آقای رئیس فرمودند که این متعلق به آخر است می‌خواهم بگویم که اگر این را رأی بدهند.
نایب رئیس ـ عقیده کمیسیون چیست؟
مخبر ـ عقیده کمیسیون همان است که آقای تدین اظهار کردند اگر میل داشته باشند ممکن است بنویسند از قبیل فروش اثاثیه. جرایم وجوهی که بابت تمبر می‌گیرند و دیگر پولی که از بابت مسکوک پنج قرانی که از خارج می‌آید و دریافت می‌شود از این قبیل چیزها است و بنده نمی‌خوانم از طرف کمیسیون قبول کنم.
نایب رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(چند نفری برخاستند)
نایب رئیس ـ رد شد. رأی می‌گیریم به عایدات متفرقه آقایانی که موافقند ورقه سفید والا کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمد. هفتاد ورقه سفید تعداد شد)
نایب رئیس ـ به اکثریت هفتاد رأی از نود و هشت نفر نمایندگان تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان آقایان حاج میرزا اسدالله خان، سهام‌السلطان، مشیر معظم، عظیمی، آقا میرزا سید حسن کاشانی، داور، آقا شیخ محمدعلی طهرانی، امیر اعلم، سپهدار اعظم، مصدق‌السلطنه، هایم، نجات، ضیاءالملک، سالار لشکر، آقا سید یعقوب، امیر احتشام، ضیاءالواعظین، سردار نصرت، سردار معتمد، شیخ‌الاسلام، ضیاءالاطباء، حاج سیدالمحققین، غلامحسین میرزا، صدرائی، احیاءالسلطنه، تدین، شریعت‌زاده، دست‌غیب، امیر اشرف، سهراب خان، مدبرالملک، سیف‌الله خان اسکندری، صدق‌السلطنه، مشار اعظم، مقوم‌الملک، ناصرالاسلام آقا سید کاظم، یمن‌الملک، سرکشیک‌زاده، رهنما، وکیل‌الملک، آقا میرزا شهاب‌الدین، وحیدالدوله، آقا میرزا یدالله خان، دیوان بیگی، رئیس‌التجار معتمدالسلطنه، (۲ رأی) نصرت‌الدوله، مصدق‌الملک، سردار منتظر، ارباب کیخسرو، مستوفیالممالک، اخگر، میرزا سلیم خان ایزدی، یاسائی، احتشام‌الحکماء، سلیمان میرزا، علائی، عمادالسلطنه، سردار عشایر، دولت‌آبادی، تقیزاده، مشیرالدوله، آقا شیخ هادی شیخ‌الرئیس، محمدولی میرزا، آقا میرزا رضا خان افشار، معظم‌السلطان، سردار فاخر، اقبال‌الممالک.
نایب رئیس ـ راجع به نیم عشر اوقاف، آقای مدرس پیشنهاد کرده‌اند بماند برای بعد.
مدرس ـ بنده شش فقره پیشنهاد اصلاحی کردم آقای رئیس تشریف داشتند فرمودند موقعش آخر است تا بعد که تقاضای تجزیه شد. در تقاضای تجزیه نتیجه این می‌شود که آن پیشنهاد من لغو می‌شود لهذا مجبورم که آن شش فقره را در جای خودش پیشنهاد کنم همان طور که آقای تدین می‌فرمایند والا اگر بخواهیم در این فقرات رأی بگیریم دیگر آن پیشنهادها مورد پیدا نمی‌کند. آقایان می‌فرمایند پیشنهاد اصلاح چه وقت باید بشود؟ بفرمایند که بنده بگذارم برای آن وقت اگر یکی یکی را شما رأی دادید در تبصره پیشنهاد کنم که چه؟ که نیم عشر بعد از رأی دادن خارج شود؟! بنده عقیده‌ام به این است که این نیم عشر اوقاف مالیاتی است غیر قانونی و لازم می‌آید که یک ملک یک عشر و نیم بدهد یک ملک یک عشر بدهد. این به تمام فلسفه‌ها غلط است. بلی اگر آقایان یک حق‌الزحمه شنیده‌اند این است که اگر یک وقت یک مأموری مجبور شد برود کاری صورت بدهد حق‌الزحمه می‌خواهد نه این که هر ملک وقفی دو تا مالیات بدهد ملک‌های دیگر یک مالیات بدهند و این فلسفه ندارد و غیر قانونی است حالا آقایان می‌خواهند رأی بدهند نمی‌خواهند ندهند.
نایب رئیس ـ آقای مدبرالملک پیشنهاد کرده‌اند که جلسه ختم شود.
جمعی از نمایندگان ـ برای چه ختم شود؟
نایب رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده راجع به کلیه پیشنهادهایی که می‌شود به طور اختصار عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم نظامنامه حق پیشنهاد و اصلاحات را به نمایندگان می‌دهد ولی در ضمن شور. وقتی که شور تمام شد و به کفایت مذاکرات رأی داده شد و شروع به رأی که می‌کنند دیگر پیشنهاد مورد ندارد مگر در مورد پس و پیش کردن عبارات بنابراین این پیشنهاد آقا و سایر پیشنهادها اصلاً مورد ندارد برای این که مجلس رأی داده است که وارد در رأی شویم و یک عده از آقایان هم تقاضا کردند که رأی با ورقه گرفته شود در این صورت دیگر متأسفانه پیشنهاد مورد ندارد برای این که در نظامنامه تصریح دارد: اصلاحاتی که در ضمن شور ثانوی پیشنهاد می‌شود و همچنین اصلاحاتی که در ضمن مباحثات شور اول پیشنهاد می‌شود اول به قابل توجه بودن اصلاحات باید رأی گرفت بعد به ترتیبی که معمول است ولی چون حالا داخل در رأی شده‌ایم و شور خاتمه یافته است دیگر پیشنهاد مورد ندارد.
مدرس ـ اصلاح بنده چه می‌شود. موردش کجا است؟
تدین ـ مورد ندارد، وقتش گذشته است.
مدرس ـ خیر آقا.
نایب رئیس ـ پیشنهاد اصلاح همان طوری است که اظهار فرمودند ولی این پیشنهاد تقدیم و تأخیر رأی است. تقدم و تأخر رأی را البته می‌توانند رأی بگیرند. رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مدرس در باب تقدم و تأخر که این نیم عشر اوقاف را مؤخر و سایر فقرات را مقدم بداریم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب نشد. رأی می‌گیریم به نیم عشر اوقاف.
کازرونی ـ بنده تذکر دارم.
نایب رئیس ـ اگر اخطار قانونی دارید بفرمایید.
کازرونی ـ بنده نمی‌دانم. تشخیص با مقام ریاست است.
نایب رئیس ـ باید خودتان معلوم کنید اگر اخطار است بفرمایید.
کازرونی ـ نیم عشر مالیات است باید مجلس تصویب کرده باشد.
جمعی از نمایندگان (با همهمه) ـ آقا مذاکرات کافی شده است.
کازرونی ـ اصلاً نمی‌شود به رایش رأی گرفت.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به این قسمت از ماده اول با اضافه عبارت حق‌النظاره آقایان موافقین ورقه سفید و مخالفین ورقه کبود خواهند داد.
آقا شیخ محمدعلی طهرانی ـ بعد از وضع مخارج لازمه.
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمده نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید)
ورقه سفید علامت قبول ۴۴ ورقه کبود علامت رد ۲۵
نایب رئیس ـ بلا تکلیف ماند.
اسامی موافقین: آقایان سهراب خان، وحیدالدوله، مشیرالدوله، کی استوار سردار منتظر، مشیر معظم، آقا میرزا آقا خان، حاج میرزا اسدالله خان، سلیمان میرزا آقا میرزا رضا خان افشار، آقا میرزا حسین خان علائی، عمادالسلطنه، قوام‌الملک، تقیزاده، تدین، دولت‌آبادی، ارباب کیخسرو، صدق‌السلطنه، سرکشیک‌زاده، امیر اشرف، حاج سیدالمحققین، مصدق‌السلطنه، ضیاءالواعظین، امیر اعلم، شیروانی، عظیمی، صدرائی، نجات، هایم، داور، امیر احتشام، سردار فاخر، آقا میرزا سلیم خان ایزدی، ناصرالاسلام، نصرت‌الدوله، دیوان بیگی، مصدق‌الملک، احیاءالسلطنه، ضیاءالملک، شریعت‌زاده، آقا سید کاظم، رهنما، یمن‌الملک، سیف‌الله خان اسکندری
اسامی مخالفین آقایان: آقا میرزا جواد خان، دست‌غیب، آقا میرزا سید احمد بهبهانی، کازرونی، آقا سید حسن اجاق، اخگر، آقا میرزا سید مصطفی بهبهانی، مدرس آشتیانی، آقا سید محیالدین، آقا شیخ جلال‌الدین، صولت‌السلطنه، ملک‌التجار، غلامحسین میرزا سردار نصرت، اقبال‌المالک، احتشام‌الحکماء، ملک‌الشعراء، قوام‌الدوله، محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس، حاج آقا اسمعیل، یاسایی، حاج میرزا عبدالوهاب، صدرالعلماء مفتی، آقا میرزا یدالله خان
(پیشنهاد آقای مدبرالملک به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم چون تقریباً یک ساعت از ظهر می‌گذرد جلسه را ختم کنم
نایب رئیس ـ آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه ـ از قسمت عایدات وزارت مالیه دو قسمت دیگر مانده: جنس و خالصه‌جات بنده تقاضا می‌کنم نسبت به این دو فقره هم امروز رأی گرفته شود
نایب رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده با ختم جلسه موافقم برای این که هیچ دلیل و منطقی ما را ملزم نمی‌کند که تا حالا در مجلس بمانیم سه ساعت و نیم به ظهر موقع تشکیل جلسه است آقایان زود تشریف بیاورند تا این که سر ساعت جلسه تشکیل شود توپ ظهر هم ختم شود. آقایان دیر تشریف می‌آورند یک ساعت و نیم به ظهر جلسه تشکیل می‌شود گناه ماها که سر وقت حاضر می‌شویم چه چیز است
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مدبرالملک. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد. جلسه را ختم می‌کنم جلسه بعد روز سه‌شنبه سه ساعت و نیم قبل از ظهر دستور هم بودجه مملکتی
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی ـ مؤتمن‌الملک
منشی ـ علی اقبال‌الممالک
منشی ـ معظم‌السلطان