مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ تیر ۱۳۲۱ نشست ۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۷۲
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه ۲۵ تیر ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بقیه شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۳- موقع و دستور جلسه آتیه- ختم جلسه
(مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید)
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۱ تیر ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند. (اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه- آقایان: دکتر ضیا، فاطمی
غایبین بی‌اجازه- آقایان: تولیت، فیاض، مهدوی، ذوالقدر، اکبر، حمزه تاش، مهذب، جلایی، معتصم سنگ، مؤید قوامی، آصف، صادق وزیری، مستشار، دکتر لقمان، نصرتیان
دیرآمده با اجازه- آقای: صفوی،
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: رضوی، دکتر سمیعی، منصف، افخمی، دکتر غنی، سزاوار، موقر، سمیعی، اورنگ، دکتر تاجبخش، لیقوانی، یمین اسفندیاری، دکتر جوان، طباطبایی، امیر تیمور، خسروشاهی، سلطانی، مسعودی، دشتی، کامل ماکو، ساکینیان
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- در صورت مجلس نظری نیست؟(گفته شدخیر) صورت مجلس تصویب شد.
{۲- بقیه اول اصلاح قانون نظام وظیفه}
رئیس- شور اول اصلاح لایحه نظام وظیفه مطرح است ماده ۶۴ خوانده می‌شود:
ماده ۶۴- کلیه مشمولین طبقات ۱۲۸۴و ۱۲۸۵و ۱۲۸۶و ۱۲۸۷و ۱۲۸۹و ۱۲۹۰ که تا این تاریخ بعلت تکفل یا بیماری بخدمت نرفته و احضار نشده‌اند دیگر برای خدمت سربازی احضار نخواهند شد.
تبصره۱- متولدین ۱۹۲۱ به بعد که پنج یال متوالی متکفل شناخته شده‌اند مشمول مقررات ماده ۶۳ خواهند بود.
تبصره۲- مشمولینی که تا تاریخ مورد مقررات مواد ۶۴و ۶۵ قانون نظام وظیفه مصوب ۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۷ بوده و فعلا“ در خدمت ارتش یا امنیه هستند در صورتیکه هشت ماه خدمت مقدماتی را طی کرده باشند از خدمت مرخص و جزو طبقات مربوطه منظور می‌گردند.
رئیس- آقای نراقی
نراقی- بنده تصور نمی‌کنم مهمترین مواد قانون نظام وظیفه که برای اصلاح به مجلس شورای ملی شده است همین ماده ۶۴ است و تا اندازه‌ای بوی ارفاق و مساعدت و مهربانی از این ماده استشمام می‌شود امامثل اینکه تنظیم تنظیم کنندگان این قانون نمی‌خواستند آنقدری که لازم است نسبت بمردم مهربانی کرده باشند و اغماض کرده‌اند اولا“ معافیتها را محدود کرده‌اند تا ۱۲۹۰ در ثانی باز عبارت را طوری تنظیم کرده‌اند که دتر موقع اجرا وسیله‌ای می‌شود برای مامورین جمع آوری سرباز این است که بنده تا چهارم در اطراف آن توضیحاتی بدهم و پیشنهادی هم تنظیم شده است آن را تقدیم کنم. آقایان خاطرشان هست که قانون نظام وظیفه از سال ۱۳۰۴ تنظیم شده است و در سال ۱۳۰۴ کسی مشمول بوده است که در ۱۲۴۸ متولد است و هیمنطور تا امسال که ۱۳۲۱ است کسانی مشمول هستند که در ۱۳۱۰ متولد شده‌اند در حقیقت هفد دوره به خدمت سربازی احضار شده‌اند همانطور که در جلسات سابق بنده عرض کردم چون دولت وسیلة پذیرائی و نگاهداری تمام مشمولین هر سال را نداشت یک عده‌ای در هر سال باقی میمانده نه اینکه آنهائی که احضار نشده‌اند فرار کرده‌اند وطفره می‌زدند از انجام خدمت نظام وظیفه خیر دولت وسیلة نگاهداری آنها را نداشت از این جهت آنها باقی می‌ماندند و اشخاصی که خدمت سربازی را نکرده‌اند یعنی متولدین از سال ۱۲۴۸ به بعد ۳۷ ساله ۳۵ ساله الی ۲۱ ساله هستند که امسال باید خدمت سریازی بروند اگر چنانچه این مشمولین به طیب خاطر طفره بودند و فرار کرده بودند حالا مطابق قانون باید آنها را ملزم کرد که بیایند خدمت خودشان را بکنند اگر پنجاه ساله هم باشند ولی اینها حاضر بودند خدمت خودشان را بکنند ولی اینطور نیست بمحض اینکه اعلان احضار بکنند ولی اینطور نیست بمحض اینکه اعلان فرسخی شاید سی فرسخی می‌آمدند به مرکز حوزه سربازگیری و خودشان را معرفی می‌کردند و دولت بعد از یکماه دو ماه معطل کردن این اشخاص بآنها می‌گفت جانداریم (دیگر نمی‌گویم چه فعل و انفعالاتی در وزارت جنگ انجام می‌شد شاید آقای معاون وزارت جنگ بدشان بیاید عرض کنم) آنوقت مرخصی شش ماهه بهشان میدادندو روانه شان می‌کردند دوباره سال دیگر همین جریان تجدید می‌شد مثلا“ دیپلمه‌های مدارس عالیه الآن دارد تعدادشان به سالی دوهزار نفر می‌رسد مطابق قانون ۱۳۱۷ اینها بایسد دانشکده افسری را طی کنند تا این که افسر احتیاط بشوند ولی دانشکده افسری وسائل پذیرائی بیش از پانصد نفر را نتوانسته است فراهم کند یعنی از دو هزار نفر سالی هزار و پانصد نفر می‌ماندند در امسال هزار و پانصد نفر سال دیگر هم هیمنقدر سال دیگر هم همینقدر و معلوم نیست که آنها تاکی باید معطل باشند و از آن خدمت سربازی معاف شوند. یک نکته‌ای را لازم است عرض کنم این که عرض کردم از این ماده بوی ارفاق می‌آید اینطور تعبیر نشود که بنده خدمت سربازی را یک مشقتی میدانم که هر چه معاف شد خیال کنم که یک زحمتی از او رفع شده و راحت شده است خیر بنده خدمت سربازی را یک وظیفه مقدسی میدانم و. عقیده دارم که خدمت سربازی یک وظیفه لازمی برای هر فرد و هر جوانی است که هم برای اشخاص مفید است و هم کشور و اجتماع از آنها استفاده می‌کنند ولی باید رعایت تناسب و زمان را درش کرد. اصل در زندگانی فردی خوراک است و تغذیه هم اگر رعایت زمان و کمیت درش نشده مضر است بحال انسان. خدمت سربازی هم همینطور است خدمت سربازی را باید در اول و اوائل زندگانی انجام داد یعنی در موقعی که قوای بدن رو بر شد است باید نمرین کرد والا آدم ۲۸ ساله ۲۹ ساله را نمی‌شود گفت و مکلف کرد که مسلسل را بکول بگیرد و از دامنه کوه بالا برود اینکار باید در سن بیست سالگی و بیست و یک سالگی بشود آدم سی ساله علاوه بر آنکه دیگر قوة این کار را ندارد یک تکلفاتی هم اجتماع برای تهیه کرده است ناچار است که آنها را هم انجام بدهد یعنی او پدر یک -خانواده است برای جمع این اشکالات و مخصوصا“ اشکالاتی که از ارتباط و تماس بین مامورین پیدا می‌شود و موقوف شدن این حس انزجار و نفرتی که بین طبقات مختلف از این خدمت مقدس پیدا شده است بنده تمنا می‌کنم آقایان موافقت کنند که متولدین قبل از ۱۳۰۰ هر چه هستند و خدمت سربازی نکرده‌اند از خدمت سربازی معاف شوند از ۱۳۰۰ ببعد هم دفاتر آمار و سجل احوال ما مرتب بوده است دیگر خدشه در اوراق سجلی نیست که محتاج بمراجعة بدادگاه و کشمکش با دادگاه باشد و دیگر وسیله‌ای برای فعل و انفعالات بین مامورین سربازگیری نخواهند بود هم به افراد و اخلاق عمومی کمک می‌کند و هم اسباب زحمت مردم فراهم نمی‌شود و هم اینکه همه ساله ما اندازة کافی سرباز داریم لازم نیست که به سنوات قبل مراجعه کنیم این مراجعه کردن به سنوات قبل حکم یک بقایای مالیاتی را دارد همانطور که مامورین مالیه و امنای مالیه احجاف می‌کردند و شلتاق می‌کردند مامورین سربازگیری متولدین ۱۲۸۴ ،۸۶ را می‌کشند ۹۶ را می‌کشند ۹۱ را می‌کشند مرا جعه باین باقیمانده‌ها وسیلة سوء استفاده شان می‌شود برای اینکه حمیع معایب نظام مرتفع شود و یک عمل طبیعی و ساده بشود همانطور که بچه مدرسه گذاشتن نسبت به سی سال پیش مدرسه دائر کردن کار مشکلی بود مدرسه گذاشتن کار مشکلی بود منزجر بودند از نتیجه مدرسه گذاشتن به زور مردم را دولت مجبور کرد که بچه‌هاشان را به مدرسه بگذارند ولی حالا هر دهاتی آرزویش این است که بچه تا هفت ساله شد بمدرسه بفرستند باید یک کاری کرد که خدمت سربازی هم بهمین جور سهل شود یعنی مردم در کمال میل حاضر شوند که پسرهایشان به خدمت سربازی بروند و بهترین راه هم این است مگر اینکه ما وسیله سوء استفاده مامورین را از بین ببریم و بهترین وسیله از بین بردن سوء استفادة مامورین این است که مشمولین قبل از سال ۱۳۰۰ را معاف شان کنیم از خدمت و این پیشنهاد بنده است که تقریبا“ شصت نفر از آقایان هم امضاء کرده‌اند و نه این است که سایر آقایان نمایندگان محترم موافق نیستندبلکه بنده موفق نشدم که بنظرشان برسانم و اولا“ عقیده دارم که همة آقایان با این پیشنهاد و نظر اصلاحی موافق هستند. چون در اطراف مشمولین ۱۲۴۸تا ۱۳۰۰خیلی صحبت شد لذااین پیشنهاد تقدیم شد که بعرض مجلس می‌رسد.
پیشنهاد راجع بمادة ۶۴ قانون نظام وظیفه.
چون عدم انجام خدمت زیر پرچم از طرف مشمولین سنوات ۱۲۸۴ الی ۱۲۹۹ بیشتر مربوط احتیاج ارتش و نبودن جا و وسایل بوده و سن و نبیه و تکلفات اجتماعی آنهم هم اجازه نمی‌دهد افراد سی و چند ساله یا بیست و چند ساله را بخدمت دعوت کنند بعلاوه فعلا“ بقدر کافی و احتیاج در هر سال مشمول و حاضر خدمت موجود است لهذا پیشنهاد می‌نماید. مادة ۶۴ بدین طریق اصلاح شود.
مادة ۶۴- کلیه مشمولین طبقات از ۱۲۸۴ الی۱۲۹۹ که تا این تاریخ بخدمت زیر پرچم احضار نشده‌اند از خدمت سربازی معاف و احضار نخواهند شد. بامضاء قریب ۶۲ نفر از نمایندگان. هر چند در شور اول در پیشنهادات رای گرفته نمی‌شود و می‌رود به کمیسیون ولی امیدوارم که آقای معاون وزارت جنگ هم حسن نیت بیشتری بخرج بدهید تا بموجب این پیشنهاد جدید جمیع اشکالات و جمیع بدبینی‌های مردم را نسبت بنظام وظیفه از بین ببرند.
معاون وزارت جنگ- علت اینکه بنده عجله کردم جواب آقای نراقی را عرض کنم علت عمده اش این است که مذاکراتی که اینجا در قانون نظام وظیفه می‌شود عصر در جراید منتشر می‌شود افرادی که در سربازخانه‌ها هستند و کسانی که مشغول هستند می‌شنوند و می‌خوانند ما الآن را اطلاع داریم که یک عده از مشمولینی را که می‌روند احضار کنند می‌گویند مجلس می‌خواهند ما رامرخص کند چرا اذیتمان می‌کنید صبر کنید این قانون بگذرد الآن وضعیت اینطور است ما با پیش آمد بین الملل و با تعهداتی که نسبت به همسایگان خودمان کردیم امنیت داخلی خودمان را عهده دار شدیم این را بهر ترتیبی که هست باید ایت تعهد را انجام بدهیم و فردا معلوم نیست که عاقبت ما بکجا می‌کشد برای صدهزار نفر افراد که پیش بینی کرده بودند بواسطه نبودن بودجه و نداشتن محل به هشتاد هزار تقلیل پیدا کرد و این هشتاد هزار اگر بآنها مرخصی بدهیم با چه وسیله در این موقع و در این وضعیت بین المللی جای آنها را پر کنیم سرباز دیگری ما نداریم که جانشین اینها بکنیم بنده عرایضی که می‌کنم همه از روی آمار است الآن یک قسمت پیشنهاد شده است که تا ۱۲۹۰ معاف شوند یک قسمت پیشنهادی است تا ۱۲۹۹ الآن بر طبق آماری که ادارة نظام وظیفه به دقت برای ما تنظیم کرده است تا ۱۲۹۰ سی هزار نفر مشمول داریم و تا ۱۲۹۹ هفتاد هزار نفر آنچه برای ما تصویب فرمودید هشتاد هزار نفر بنابراین در سال ۱۳۰۰ الی ۱۳۰۱ مشمولین بیش از ده الی ۱۲ هزار نفر نمی‌شوند و دلیلش را هم واضح نمی‌توانم عرض کنم الآن سربازگیری ما محدود است به بعضی مناطق و با این مشمولین که داریم از مشمولین هذه السنته بیش از سه هزار نفر نتوانسته‌ایم بگریم الآن هر ماده که ما بگذرانیم مثل این است پی این هفتاد هزار نفر را زده باشیم و استدعائی که بنده دارم این است که مطابق پیشنهادی که وزارت جنگ کرده بود در شور دوم در کمیسیون مطرح شود و آنچه ارفاق ممکن است ما تا ۱۲۹۰ خواهیم کرد ولی خواهش و استدعا می‌کنم تا ۱۲۹۹ نروید منطق ندارد عدالت هم حکم نمی‌کند اشخاصی را که گفته‌اند چون تحصیل می‌کنند برگ بخدمت بگیرند و سال بعد یا حالا که نحصیل می‌کنند برگ آماده بخدمت بگیرند و سال بعد یا حالا که تحصیلش تمام معافش کنیم آنوقت رفیقش که در خدمت است این بما چه خواهند گفت که این برگ آماده خدمت گرفته بود که بیاید حالا که تحصیلش تمام شده است نباید مجوزی ندارد یا اینکه مثل ارپا بگوئید اشخاصی که بسن سربازی رسیدند از سن بیست سالگی برود چه تحصیلش تمام شده یاشد چه نشده باشد تمام هم بدون استثناء باید تفنگ بگیرند وسرباز بشوند ولی شما می‌خواهند تشویقی بمعارف بکنید و یک عده را ترغیب می‌کنید که بمقامات عالیه نائل شوند خوب بگوید افسر شوند خوب وقتی که بهشان اجازه می‌دهید در صورتیکه ممکن است یک طبیب یک افسری بشود که کاملا“ بتواند وضعیت بهداری را اداره کند این را چرا می‌شود گفت معاف و وقتی بآن معاف گفتند آن کسی که در خدمت است آن را چه بگوئیم این هیچ منطق ندارد از نقطه نظر مسیولیت هم بنده تصور می‌کنم هیچ دولتی نمی‌تواند قبول کند که از قوای حاضر السلاح هفتاد هزار نفر در آن واحد و بموجب گذشتن این قانون از خدمت مرخص شوند.
رئیس- آقای انوار.
انوار- بیانات آقای معاون در بنده حقیقتا“ خیلی موثر شد اگر در آقای نراقی هم موثر باشد حالا این عوض بنده در اینجا جا دارد ولی اگر پیشنهاد آقای نراقی در کمیسیون پذیرفته شود دیگران پیشنهادات بنده جاندارد ولی بنده عقیده دارم آقای نراقی و رفقای منفردشان هم موافقت کنند و آقای معاون با برهان این بیان کرد اگر یک موقع دیگر این پیشنهاد می‌شد پیشنهاد خوبی بود ولی همه میدانیم الآن یک موقعی است که ما محتاج به آذوقه هستیم محتاج به امنیت هستیم محتاج به همه چیز هستیم و باید مثل ملت زنده خود را حاضر کنیم و از همه حیث خودشان را آماده کنیم این پیشنهادها جسارت می‌شود برای یک زمان راحت و آسوده ایست که یک صلح عمومی در دنیا باشد ولی الآن که دنیا در حال اضطرار و تزلزل است ما هم زنده هستیم و ملت کهن سالی هستیم و در دور عدالت زندگی می‌کنیم. یک پیشنهادی کردید که هفتاد هزار نفر قشونمان معاف هستند بنده که خیلی متاسف هستم در مادة ۶۴ یکی دو تا پیشنهاد بنده کردم پیشنهاد اول اینست توجه بفرمائید آقای مخبر عرض کنم بنده آن عادتی که دارم عبارت را می‌خواهم که خیلی واضح باشد عبارت می‌نویسد:(کلیة مشمولین این چند سال که تا این تاریخ تکفل یا بیماری بخدمت نرفته و احضار نشده‌اند) بنده عقیده‌ام این است موافقت کنند کمیسیون کلمة (و احضار نشده‌اند) را بردارند همین که بخدمت نرفته‌اند دیگر اینها را صرف نظر کنند بعلت اینکه این پیشنهاد ارفاقی است اعتبار این نظر ارفاقی موافقت کنید. پیشنهاد دیگرم که بنده خیلی معتقد نیستم ولی اگر قبول شود منتی بر بنده گذارده‌اند مشمولین از ۱۲۹۰ به بعد که پنج یال متوالی متکفل شناخته شده‌اند آنوقت تابع مقررات ماده ۶۳ خواهند بود به اعتبار اینکه لوایح زیاد نوشته‌اند و خیلی چیزها نوشته‌اند باعتیار و نظر بآن لوایحی که پیشنهاد شد و تمنائی که کرده‌اند و همینکه پنج سال متکفل شناخته شدند این پنج سال متکفل شناخته شدند معلوم نیست که بعد از پنج سال آن کفایت از آنها رفع شده باشد این است که بنده پیشنهاد کرده‌ام نوشته شناخته شده‌اند و بعد از پنج سال مشمول مقررات ماده ۶۳ می‌شوند همانطور که آن کسانی که بعد از پنج سال که گذشته است پنج سال متکفل بوده‌اند مشمول ماده ۶۳ گردیده‌اند آنهائی هم که بعد واقع می‌شوند بآنها مشمول شود این است پیشنهاد می‌کنم در تبصره بعد از شناخته شده‌اند (و می‌شوند) هم باید اضافه شود این پیشنهادهای بنده بود که تقدیم می‌کنم.
مخبر- عرض می‌کنم نسبت به موضوعی که اظهار فرمودند در کمیسیون دقت می‌کنیم و ایشان هم تشریف دارند البته تا آنجائی که ممکن باشد به نفع مردم کاری شود همه موافقند.
رئیس- آقای طوسی.
طوسی- عرض کنم بنده مکرر می‌خواستم در طرز تنظیم این لایحه از حسن نیت وزارت جنگ و اولیای وزارت جنگ تشکر کرده باشم ولی بنده در عین حال می‌بینم که یک چیز‌های خیلی سهل و ساده بقدری مشکل فرض می‌شود که تصور می‌کنم بمقصود نرسیم این قسمت پیشنهادی که گفته شد در حدود شصت نفر از آقایان امضاء کرده‌اند یک پیشنهادی هم اینجا است که ده دوازده نفر آنرا امضاء کرده‌اند اولا“ بنده در درجه اول می‌خواهم تذکر بدهم که این پیشنهاد را نمی‌بایستی کرده باشید تا حالا که گفتید می‌بایستی دلایل منطقی گفته باشید بنده معتقدم تا امروز آن عده‌ای را که معاف فرموده‌اند البته بعلل معافیت آنها کاملا“ توجه داشته‌اند اگر تا بحال معاف شده‌اند بایستی بهمان علل بعد هم معاف شوند بهمان علل که گفته‌اند معاف کرده‌اند تا ۱۲۹۹ را باید معاف کرد تا تکلیفش معین شود اما راجع بموقع موقع بنده بااظهار آن مخالف هستیم که آقای انوار فرمودند موقع ما همه را میدانیم اگر نتیجه این موضوع را بخواهیم تشریح کنیم بعضی مسائل اینجا جایش نیست که بخواهیم بگوئیم شما چرا هی میگوئید موقع حالا بنده با آن کار ندارم. خواهش می‌کنم ارفاق را بفرمائید که مطابق پیشنهادی که شده است این اشخاص تا ۱۲۹۹ معاف شوند.
رئیس- آقای اعتبار.
اعتبار- عرض کنم نظر بنده راجع به بیاناتی است که آقایان در اطراف پیشنهادات می‌فرمایند می‌خواستم از آقایان استدعا کنم که این مذاکرات را خاتمه بدهند و بالاخره پیشنهاداتی که هست برای اصلاح بکمیسیون برود ملاحظه بفرمائید ما یک قانونی که الآن داریم همه حرف می‌زنیم و صحبت می‌کنیم و همه هم بنفع مردم است چند جلسه است در اطراف او داریم صحبت می‌کنیم و این صحبت‌ها هم نتیجه نمی‌رسد مگر اینکه برود بکمیسیون و در آنجا صحبت شود و بالاخره اصلاح کنیم از این جهت که این قانون صد در صد بنفع مردم است و مردم منتظر هستند خواستم استدعا کنم که آقایان موافقت بفرمایند که مذاکرات را خاتمه بدهیم (صحیح است) و اما یک عرض دیگری داشتم و نانچه به آقای سر تیپ هم عرض کردم در خارج و حالا هم عرض می‌کنم و آن این است که وزارت جنگ در این موقع با وجودی که پیش بینی شده است که موقع سربازگیری کی خواهد بود موقع هم بنظر بنده خیلی خوب فصلی است و از نظر رعینی بزندگانی زراعتی صدمه نمی‌زند ولی الآن وزارت جنگ با یک شدت وحدتی در تمام دهات شروع کرده‌اند به احضار نتیجه این کار فلج شده کار رعیتی است الآن بااین که برای کار رعیتی برای چیدن درو و کوبیدن محتاج به کارگر و عمله هستند از خارج می‌آورند مامورین وزرات جنگ با یک شدتی شروع کرده‌اند و مشمولین را احضار می‌کنند بنده خواستم استدعا کنم در این موقع وزارت جنگ مساعدت کنند و کمک بکنند و بگذارند این محصول جمع شود و این تفرقه و پریشانیرا از دهات بردارند بعد هم بالاخره بهد از یک ماه چهل روزدیگر که این کار تمام شد البته آن قسمت احضار که باید انجام شود انجام خواهد شد در این موقع که ما فوق العاده احتیاج به جمع آوری محصول داریم آقایان هم بما کمک کنند.
رئیس- آقای دهستانی.
دهستانی- بنده میدانم که آقای معاون عرایض حقی که باشد قبول خواهند فرمود در این قانون مشمولین ۱۲۸۴و۱۲۹۰ معاف شده‌اند ما باید کاری بکنیم که در آتیه جوانهای ماشانه از زیر بار خدمت نظام وظیفه خالی نکنند در این ماده قسمتی آمده‌اند خدمت کرده‌اند آنها چه اشخاصی بوده‌اند اشخاص فنی و اداری که دو سال خدمت نظام وظیفه را انجام داده‌اند دیگران یا از لحاظ تشبث با طفره یا علل دیگر که ئارد نشده‌اند یعنی در ادارات دو سال خدمت کرده‌اند این سبب شده است که آنها تفوق یافته‌اند نسبت بآنهائیکه خدمت نظام وظیفه را انجام داده‌اند بنده خواستم تمنی کنم بجبران اینکه آنها آمده اندانجام وظیفه کرده‌اند آن دو سال خدمت نظام وظیفه را هم پیشنهاد می‌کنم که جزو خدمت اداری آنها محسوب شود.
رئیس- آقای ملک مدنی.
ملک مدنی- موضوعی را که آقای سرتیب ریاضی معاون وزارت جنگ فرمودند بنده خواستم یک استعلام از ایشان کرده یاشم که تکلیف همه روشن بشود فرمودند که ما تنها اگر بخواهیم با آن پیشنهاد آقای نراقی ترتیب اثر بدهیم در حدود هفتاد هزار نفر مشمولین می‌شود اشخاصی که مشمول هستند از ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۹ را اگر معاف کنید هزار نفر در واقع وعافیت پیدا می‌کنند و یک عده طرف توجهی است که طرف احتیاج ارتش است بنده یک عده‌ای که مشمول شده‌اند ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۹ اغلب اینها اشخاص دیپلمه و مدرسه دیده هستند که نتوانسته سر خدمت حاضر شوند چون در دانشکده‌ها مشغول تحصیل بوده‌اند و معافیتشان از این جهت است و اینها باید اشخاصی باشند که در کادر افسری باشند و آنچه که بنده احساس می‌کنم ارتش ما فعلا“ احتیاجی به افسر ندارد افسرانی که فعلا“ داریم بیشتر است از آنچه که افراد داریم برای اینکه غالبا“ لشگرهائی که سابق بوده است منحل شده‌اند ولیکن افسران آنها همه حاضر بخدمت هستند اولا“ بنده خواستم به بینم این اطلاعات بنده صحیح است یا نه و اگر توضیحی در این موضوع دارند بفرمایند و دیگر اینکه این مشمولینی که فرمودید در حدود هفتاد هزار نفر هستند آیا اینها دیپلمه هستند که در کادر افسری می‌شوند و بعلاوه چند نفر اینها اشخاصی هستند که باید در سرباز خانه مشغول باشند بنظر بنده از نقطه نظر کمیسیون و عمل مورد احتیاج است که این تعداد معلوم شود اگر اکثر آنها افراد دیپلمه باشند که بنظر بنده این پیشنهادی را که خود بنده هم امضاء کرده‌اند خیلی است چون ما احتیاجی فعلا“ به سرباز نداریم اگر اکثریتشان سرباز باشد با آن بیانیکه فرمودند آنوقت باید در کمیسیون نسبت بآن تجدید نظر کردو وارد بحث و مذاکره شد نظر بنده از این استعلام این بود یکی هم راجع بمشمولین بود که بنده اعتقادم این است که متکفلین را همان چهار ماه مثل بدهند و چهار ماه کافی است اینجا عطف است بماده ۶۳ که باید دوره خدمت شش ماه باشد این دو نظر بنده داشتم که خواستم عرض کنم.
معاون وزارت جنگ- راجع بتوضیحاتی که آقای ملک مدنی خواستند خواستم خدمتشانم عرض کنم بر طبق آماری که ماداریم مشمولین ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۹ از حیث دانش آموز جمعا“ بیشتر نیستند و بقیة از این هفتاد هزار نفر سرباز هستند و از این عده ژهم عدة حاضر السلاح و در سرباز خانه هستند و از شش هزار نفر دانش آموز هم یک عده هستند که الآن مشغول تحصیل هستند و تحصیلاتسان تمام نشده است و از بین دانش آموزان هر ساله در حدود هفتصد الی هشتصد نفردانش آموزو دیپلمه مدرسه عالی می‌شود توی اینها هم همه استحقاق و استعداد افسری راندارند آنهائی که استعداد افسری دارند می‌روند به دانشکده و تحصیلاتشان را طی می‌کنند ما هم تفریع برای اینها قائل شده‌ایم و اگر استعداد افسری ندارند که بخدمات دیگر می‌روند در اروپا بدون استثناء چه پسر لرد باشد چه تحصیل کرده باشد چه نباشد همه بخدمت سربازی می‌روند خدمت سربازی برای تمام افراد است بدون چون و چرا چه تحصیل کرده باشد چه نکرده باشد بخدمت سربازی می‌رود بنده بطور مثال عرض می‌کنم در موقعی ک آقای حکیم الملک وزیر معارف بودند عدةرا باروپا فرستادند و ضمنا“ از طرف معارف خواهش کردند که با این عده هم همان معامله افراد مملکت خودشان فرانسه را بکنند آنها گفتند که اگر بخواهید با اینها معامله افراد فرانسوی را بکنیم باید یک سال خدمت سربازی بکنند ما هم مجبور شدیم یکسال خدمت سربازی بکنیم بنابر این نباید تصور کرد که چون تحصیل کرده است نباید خدمت سربازی را انجام بدهد ما مخصوصا“ برای توپخانه و مهندسی چون احتیاج داریم از این اشخاص تحصیل کرده می‌گیریم و اگر این احتیاج کادر افسری ما نبود بنده این استثنا را قائل نبودم و می‌گفتم همه بدون استثناء باید سرباز شوند.
رئیس-آقای اوحدی
اوحدی-بنده تصور نمی‌کنم در میان تمام قوانین قانونی مثل قانون نظام وظیفه پیدا شود که اینطور تماس عمومی با تمام افراد کشور داشته باشد (صحیح است) بنابراین نمی‌شود تحت عنوان اینکه مامور سربازگیری به عذر نگذشتن قانون آنجا معطل است ما همینطور نه پائیده رای بدهیم و اسمش را هم بگذاریم شور اول است و برود بکمیسیون و شور دوم هم که شد هر چه را که پیشنهاد کنیم می‌گویند قابل قبول نیست که برگردد بکمیسیون پس صرف نظر کنید و آنوقت یک قانونی باین مهمی باین ترتیب تمام می‌شود و می‌رود پی کارش اینست کبنده معتقدم که در اطراف این قانون کاملا“ باید مذاکره شود تمام مذاکرات هم اثرش در همان شور اول است که نظریات آقایان گفته می‌شود ومیرود بکمیسیون و اعضای کمیسیون و آقای وزیر و معاون وزارت جنگ بایستی تذکرات و پیشنهادات آقایان نمایندگان را در نظر بگیرند که مورد توجه قرار بدهند اگر دولن قبول کرد که جزوقانون می‌شود واگر قبول نداشت رد می‌کند. عرض می‌کنم بنده جزء امضاکنندگان آن پیشنهاد هستم که تقاضا کرده است تا۹۹ معاف باشند حالا آقای معاون وزارت جنگ می‌فرمایند که اگر ما بخواهیم موافقت کنیم تقریبا“ در حدود هفتاد هزارنفرافراد ما از بین می‌رود چون این قضیه بالاخره در کمیسیون باید مطرح شودو بنده خودم هم داوطلبانه می‌آیم در کمیسیون و مطالب را عرض می‌کنم حالا دیگر در این باب صحبت نمی‌کنم. موضوعی را که خواستم عرض کنم این است که این عبارت و غیره که در این ماده ذکر شده مقصود چیست؟ در ماده ۶۴ مینویسدکلیه مشمولین طبقات ۱۲۸۴ الی آخر که تا این تاریخ بعنوان تکفل و بیماری و غیره این (وغیره) را نمیدانم مقصود چیست (بعضی از نمایندگان و غیره ندارد)
روحی-لایحه که دست آقا است لایحه دولت است در لایحه پیشنهادی کمیسیون اصلاح شده. لایحه کمیسیون را بخوانید. بسیار خوب اگر اصلاح شده است پس خیال بنده هم راحت شد خوب حالابنده پیشنهاد دارم که آخر ماده ۶۴ اضافه شود اینهائی که احضار نمی‌شوند باینها برک معاف دائم داده خاوهد شد این یک جمله کوچکی است شما که معافشان کردید برگ معافیت دائم بآنها بدهید نوکراست مستخدم دولت است باید برود سر خدمتش و باید تکلیفش معلوم باشد این جمله را اضافه کنید که سند معافیت اینها را بهشان بدهید مه بکلی خیالشان راحت باشد این یکی از پیشنهادات من است امید است انشاء الله آقای روحی رفیق عزیز من هم قبول بفرمایند پیشنهاد دوم بنده این است که تبصره یک که دراین جا نوشته شده حذف شود و بجای او نوشته شود متولدین ۱۲۹۹ به بعد در صورتیکه آن پیشنهاد مورد توجه در کمیسیون واقع شود که پنجسال متوالی متکفل شناخته شوند مشمول مقررات ماده ۶۳ خواهد بود دراین پیشنهاد حالا آنقدر اصراری ندارم قبول شد بشود نشد که نشود عرض سوم بنده که خیلی کوچکتر از عرایض دیگرم است این است که در ماده۶۴ در تبصره. . . از این پیشنهاد هم صرفنظر می‌کنم.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات مافی است.
رئیس- آقای مؤید احمدی.
مؤید احمدی- بنده توضیح زیادی ندارم عرض بنده هم همان پیشنهاد آقای نراقی است که امضاء کرده‌ام (بعضی از نمایندگان-همه امضا کرده‌اند) بله همه امضاء کرده‌اند اما توضیحی که آقای معاون وزارت جنگ فرمودند که مطابق احصائیه سی هزار نفرشان تا ۱۲۸۹ معاف شده‌اند پس می‌ماند چهل هزار نفر نه هفتاد هزارنفر. این را توضیحا“ عرض می‌کنم و. البته یک پیشنهادی را که شصت نفر امضاء کرده‌اند در کمیسیون قابل توجه خواهد شد و توضیح بنده همین بود که آقای معاون فرمودند که مطاق احصائیه سی هزار نفرشان تا ۱۲۸۹ معاف می‌شوند مطابق پیشنهاد خودتان که گفتند از ۱۲۸۴ تا ۱۲۸۹ معاف هستند پس این که فرمودند تا ۱۲۹۹ خزار نفر می‌شوند باین طریق می‌شود که تا ۱۲۸۹ یا تا ۱۲۹۰ سی هزار نفر می‌شوند و از ۱۲۹۰ تا ۱۲۹۹ چهل هزار نفر پس این سی هزار نفر اولیه مطابق پیشنهاد خودتان معاف می‌شوند.
معاون وزارت جنگ- عرض می‌کنم همانطور که عرض کردم اگر بنا باشد که اینهائی که سر خدمت هستند مرخص کنیم اثراتش در سربازخانه خواهد بود موقعیکه لایحه هم در کمیسیون مطرح بود گفتیم که اشخاصی که تا بحال حاضر بخدمت نشده‌اند آنها احضار نخواهند شد ولی نگفتیم اشخاصی که سر خدمت هستند امروز که این قانون گذشت مرخص کنیم البته کسانی که حالا در خدمت هستند این سی هزار نفر یک عده ازشان باید مرخص شوند که الآن نفر نداریم و منتظریم نفر بگریم و آنوقت اینها را مرخص کنیم یکعده را در آبان و یکعده را در اسفند بتدریج که موقع انقضاء خدمتشان رسید مرخص خواهند شد ولی آنان بمحض اینکه قانون گذشت نمی‌توانیم اینها را مرخص کنیم.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- آقای نقابت.
نقابت- عرض می‌کنم که بنده اجازه خواسته بودم که عرایضی بکنم ولی حالا چون گرمی هوا و افسردگی آقایان مانع است یک تذکری است که ناچار عرض می‌کنم و آن این است. یک وقتی آقای بود اغیان اختلافی در اجرای عدلیه داشتند از ایشان خواهش کردم که شرحی بنویسند که این کار اصلاح شده ایشان فرمودند که من باید با کیلم صحبت کنم و بعد بنویسم بنده خیلی خوشوقت شدم که آقایان در مسائل مربوطه مشورت باوکیل می‌کنند بعد می‌نویسند البته یک اموری که تماس با کارهای اجتماعی دارد ممکن است مضر بحال مملکت واقع شود باید یکقدری مشورت کرد و یکقدری مطالعه کرد و بعد نوشت اینجا آقای نراقی تشریف دارند همه ما‌ها ایشان را بعنوان متخصص ارز و اقتصادیات می‌شناختیم بعد معلوم شد که در تمام فنون اطلاعات کافی دارند منجمله در نظام که در این مورد هم یک پیشنهادی داده‌اند این پیشنهاد را که شاید یکعده از آقایان بخواهش امضاء کرده‌اند و بعضی‌ها هم روی عقیده و بعضی‌ها هم که اظهار کردند ما پس می‌گریم بعد از توضیحات . . . (نراقی اینطور نیست بنده اخطار دارم) و در هر صورت یک پیشنهادی نیست که مورد توجه واقع شود برای اینکه یکنفر شخص مطیعی بعد از ختام تحصیلات بعد از گرفتن دیپلم بعد از اینکه دکتر شده در طب و سایر قسمتها رفته‌اند بااداره و خودشان را معرفی کرده‌اند اینها را باید تشویق کرد (نراقی- بنده اخطار نظامنامه دارم چیز غریبی است ایشان دارند جعلیات اظهار می‌کنند در سور اول پیشنهاد که مطرح نسیت ایشان اظهارات خلاف واقع می‌کنند) اگر مطرح نیست پس چرا پیشنهاد فرمودید و اینجا هم قرائت کردید در هر صورت اشخاصی که تحصیلاتشان را خاتمه داده و خودشان رفته‌اند و خدمتشان را کرده‌اند و یک روز هم غیبت نکرده‌اند در مقابل این همه خدمات به اینها بگوئیم آنهائی که طفره رفته‌اند آنهائی که بعنوان تکفل بهنوان اینکه در فلان وزارتخانه مستخدم هستند و وجود اینها مورد حاجت است و بعناوین مختلفه دیگر از خدمت فرار کرده‌اند امروز بگوئیم که تمام آنها معاف باشند این در موقع حق کشی است نسبت بآن عده که رفته‌اند و خدمتخودشان را کرده‌اند باین جهت بنده پیشنهادی کرده‌ام که به کمیسیون برود ذکر هم کرده‌ام در آنجا اشخاصی که خدمت خدشان را بعنوان اطاعت انجام کرده‌اند مدت خدمتشان جزء مدت خدمت رسمی قانونی محسوب بشود که از حیث ترفیع وسایر جهات آن خدمت وظیفه داخل خدمت قانونی آنها محسوب شود و البته در کمیسیون بنظر آقایان خواهد رسید.
رئیس- آقای نراقی.
نراقی- در شور اول پیشنهاداتی که می‌رسد صرفا“ باید بکمیسیون ارجاع شود و مذاکره در پیشنهادات در شور اول معنی ندارد اظهارات آقای معاون وزارت جنگ راجع به پیشنهاد بیمورد بود و آقایان مخالفین هم این اظهاراتی را که کردند بیمورد است اظهارات آقای نقابت هم همینطور بیمورد بود چون نباید رویش مذاکره کرد در ضمن آقای نقابتبا ایما واشاره آنچه خواستند توهین به بنده کردند و این عمل ایشان خارج از محیط اخلاق و نزاکت است اگر چه ایشان ذاتا“ روضه خوان هستند و عادت دارند (نقابت- ایشان هم در مدرسه کاشان درس اقتصاد خوانده‌اند)
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
هاشمی- بنده با کفایتمذاکرات مخالفم.
انوار- سه مرتبه گفته شد مذاکرات کافی است این نظامنامه نباید اجرا شود؟
هاشمی- آقای انوار شما پیرو مربی مجلس هستید و نباید از مذاکرات در بروید معتقدیم در قوانین آنهم یک همچو قانونی هر قدر درش مذاکره شود جا دارد در یکی از عمارات بزرگ یک سنگی را روی ستونی نصب میکرده‌اند اهالی محل می‌گفتند وقت که سلطان یا والی آن بنا را می ساخته است سه روز متوالی دیده است که آن معمار مشمغول نصب این سنگ است گفتهبود استاد این سنگ نمام نمی‌شود گفته است بعد از قرنها نمی‌گویند این چقدر طول کشیده است که من نصب کرده‌ام می‌گویند که چند مدت باقیمانده است و حالااین یک قانونی است که اگر درش صحبت نشود بمشکلات بر می‌خورد و آنهائی که بعد از ما می‌آیند بزحمت میفتند آقایان می‌فرمایند کافی است گویا عادت ده پانزده ساله ما را از رویه خارج کرده است و این خوب کاری نیست بنده عجالت در اصل موضوع چندان وارد نمی‌شوم نظرم بکلیات است که می‌خواهیم به بینیم آیا ترتیب سربازگیری ما و آن نظریات باز مثل گذشته است و این یک مسئله مهمی است و آن اینست که ما باید کاری کنیم که بین توده مردم و دولت این بدبینی که وجود داشته است از بین برود و آن برود و آن حس بدبینی که مردم بدولت‌های گذشته داشتند مبدل بخوش بینی بشود (یکی از نمایندگان – نمی‌شود برای اینکه با نظر عمومی کار نمی‌کنند) چرا می‌شود. اگر تمایل و آراء عمومی را ملاحظه میکردنم امروز کار به اینجا نمی‌کشید در مدت پانزده سال شاه مملکت نظرش این بود که ایران لشکر خیز بشود و همینطور هی قشون بگیرند بدون اینکه توجه بسائر شئون زندگی ما بکنند و می‌خواهند بگویند که مملکت حکم بدن را دارد و قشون حکم دو دوست را دارد که باید دفاع از این بدن بکند و البته باید تمایل عمومی را در نظر بگیرند آنوقت بدون توجه به آمار و بدون اینکه فکر کنیم که ما چهل هزار قشون کم بیاوریم هفتاد هزار قشون کم میاوریم همینطور می‌گفتند قشون گرفته شود. خوب اینهم نظری بود ولی راجع به آن عده عده که تا ۱۲۹۹ بخدمت احضار نظری نشده‌اند این عده سن شان حالا گذشته است از اینکه مورد استفاده نظام واقع شوند جوانی سی ساله و یکساله سی و دو ساله سی و پنج ساله عضو دولت است یا کار دیگر دارد یا جای دیگر خدمت می‌کند کشاورز است این عده تا ۱۲۹۹ باید رها شوند در ضمن تمایل مجلس هم نشان داده است این موضوع را با ۶۰یا ۶۲ رای حالا آقای نقابت می‌گویند یک کسی محض خاطر من یادگیری امضاء کرده است اینطورنیست آقا (صحیح است)۶۲ و کیل این پیشنهاد را امضاء کرده‌اند و موقع رای هم تمام یا می‌شوند رای می‌دهند (صحیح است) و اکثریت هعم مناط اعتبار است و مذاکرات هم کافی است.
روحی- بلی کافی است.
رئیس- آقای طباطبائی.
طباطبائی- عرض کنم که از حدود نظامنامه اگر نخواهیم خارج شویم. خیال می‌کنیم که زودتر به نتیجه خواهیم رسید این که گفتهشد در اطراف پیشنهاد نباید صحبت کرد این صحیح است ولی پیشنهاد را هم نباید آقا آورد اینجا و پشت تربیون خواند و رویش بحث کرد (صحیح است) پیشنهاد را طیق نظامنامه داخلی مجلس پس از خاتمه شور در هر ماده باید داد بمقام ریاست و ایشان احاله می‌کنند بمنشی و منشی در مجلس می‌خواند و بدون توضیح و مذاکره احاله می‌شود بکمیسیون بنده این موضوع را یکی دو مرتبه هم اینجا اظهار کردم حالا اگر آقایان مذاکرات را در کلیات این لایحه کافی نمیدانند خوب رای مجلس البته قاطع است و دو مرتبه بر می‌گردند و در کلیات صحبت می‌کنند ولی در حدود نظامنامه اگر شور در کلیات کافی تلقی شده است دیگر مذاکره در کلیات مورد ندارد و این وظیفه رئیس است که مطابق نص نظامنامه رفتار کنند. گذشته از آن بنظر بنده من همه این مذاکرات مکررات است همه این حرفها گفته شد صحبت کردیم دلائل هم گفته شد این جا صحبت شد در کمیسیون نظام هم مفصل صحبت شد و این لایحه با این اصلاحاتی که شده بعرض مجلس رسیده است و ملاحظه مبفرمائید درش دقت شده و موافقت شده است و منتهی درجه دقت در آن بعمل آمده حالا هم تصور می‌کنیم بهتر این باشد اجازه بفرمائید پیشنهادات بدون اینکه خود پیشنهاد کننده بر خلاف نظامنامه بر دارد و بیاورد در این جا بخواند مستقیما“ برگردد بکمیسیون. اما این نکتة را که آقای سر تیب این جا تذکردادند من باید بعرضآقایان برسانم که خیلی از مطالب راجع بقشون است که اینجا نمی‌توانم بیان کنم. آقای سرتیب فرمودند و قبلا“ بامن صحبت کردند که در این ماده یک نظر اصلاحی دیگری پیدا شده است ولی بعد از صحبت و مذاکره باین نتیجه رسیدیم که شاید متقاضی نباشد این جا و در مجلس گفته شود و بیاید بکمیسیون از آقایان هم استدعا کردیم که باز تشریف بیاورند و باز تعاطی فکر می‌کنیم البته آنچه که مقتضی بود و طبق مصلحت بود اصلاح خواهد شد. یک توضیحی را هم بنده حالا آمده‌ام این جا بعرض آقایان برسانم که تعهدما در تامین اوضاع داخلی مملکت بر حسب وظیفه ایست که داریم یعنی هر دولتی مکلف است که مملکت را امن نگاه دارد اگردرآن پیمان متفقین هم باین قسمت اشاره شده است این برای تایید و حفظ همان حقی است که بیک کشور مستقلی داده می‌شود زیرا امنیت هرکشور بعهدة خود همان کشور است (صحیح است) عرض دیگری داشتم این بود که از آقایان خواستم استدعا کنم مواد را مطالعه بفرمایند بعد توضیح بدهند بنده نظری بآقای اوحدی ندارم ولی غالبا“ گوش که می‌کنم می بینم غالبا“ مواد را نخوانده‌اند نه لایحه پیشنهادی دولت را خوانده‌اند و نه اصلاحاتی که در کمیسیون شده است ماده ۶۴ کهاز طرف دولت داده شده باید خوانده شود ماده شصت و چهاری هم که از طرف کمیسیون اصلاح و تقدیم شده باید مطالعه شود همینطور سایر مواد تا تفاوتهائی که موجود است و اصلاحاتی که شده است روشن و مشخص بشود و معلوم شود که کمیسیون چه اندازه در واقع زحمت کشیده و صرف وقت کرده است آنوقت بعد از مطالعه به بینند چه تهسیلاتی در اینجا بعمل آمده و چه اصلاحاتی شده است آنوقت اگر مطلبی دارند بفرمایند و استدعا می‌کنم حالا آقایان اجازه بدهند که پیشنهادات خوانده شود و معطل نشویم (صحیح است).
رئیس-پیشنهادات خوانده می‌شود.
ریاست محترم مجلس:این جانب پیشنهاد می‌کنم در ماده ۶۴ قانون نظام وظیفه مشمولین تا ۱۲۹۹ که تا حال مشغول خدمت نشده‌اند برای همیشه معاف شوند. اعتبار – هاشمی طوسی.
پیشنهاد اصلاحی راجع بماده ۶۴:
چون با معافیت متولدین ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۰ که تا بحال بهر علتی از علل برای پرچم حاضر نشده‌اند در آتیه و مشمول دانستن متولدین خدمت کرده همین سنوات بمقررات احضارهای تعلیماتی و بسیج عمومی رجحان غائبین فراربان و متمردین از اجراء قانون نیست یکسانی است که در موقع مقرر برای خدمت حاضر شده‌اند لذا بنده پیشنهاد می‌نمایم که متولدین ۱۲۸۴ که خدمت خود را تا این تاریخ انجام داده و در کادر ذخیره و یا احتیاط می‌باشند از این تاریخ ببعد از خدمت‌های بعدی تعلیماتی و بسیج عمومی معاف باشند بهبهانی.
پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۶۴ جمله احضار نشده‌اند حذف شود. مجد ضیائی.
پیشنهاد منمایم ماده ۶۴ اینطور اصلاح بشود. مشمولینی که تا ۱۳۹۰(۱۲۹۰) زیر پرچم حاضر نشده‌اند بطور دائم از خدمت معاف خواهند شد حسین رهبری.
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۶۴ در سطر دوم عبارت (واحضار نشده‌اند خذف شود انوار. پیشنهاد می‌کنم در تبصره اول ماده ۶۴ بعد از شناخته شده‌اند اضافه شود و می‌شوند. انوار
مقام ریاست محترم مجلس: بنده تبصره زیر را بماده ۶۴ پیشنهاد می‌نمایم:
تبصره- کسانیکه تا تاریخ اجرای این قانون مطابق قوانین ۱۳۰۴-۱۳۱۰-۱۳۱۷ باخذ برگ معافیت دائم نائل شده‌اند معافیت آنان معتبر شناخته شود. شاهرودی
ریاست مجلس شورایمکلی: پیشنهاد می‌کنم بآخر ماده ۶۴ اضافه شود (و آنها برگ دائم معاف دائم داده خواهد شد). اوحدی
پیشنهاد می‌کنم تبصره ۲ بماده ۶۴ افزوده شود.
کسانیکه از ۱۲۸۴ ببعد خدمات نظام وظیفه خود را انجام داده‌اند مدت خدمت وظیفه آنها جزء مدت خدمت رسمی آنها محسوب می‌شود و از حیث شروع بخدمت و ترفیع وسایر مزایای قانونی مراعات خواهد شد. نقابت
پیشنهاد می‌کنم بماده ۶۴ اضافه شود:
تبصره۳- مشمولین ۱۲۸۴ الی ۱۲۹۰ که خدمت نظام وظیفه را انجام داده‌اند چون از لحاظ انجام داده‌اند چون از لحاظ انجام وظیفه دو سال از خدمت اداری محروم شده‌اند لذا برای جبران دو سال خدمت نظام دو سال بخدمت اداری آنان افزوده می‌شود و در آتیه هم احضار نخواهند شد. دهستانی
طوسی- پیشنهادات این ماده تمام شد.
تهرانچی- پیشنهاد ما را آقای طوسی قرائت نگردند پیشنهادی بود بامضاء عده زیادی از آقایان نمایندگان
طوسی- درست است یک اصلاحی لازم داشت دادم یکی از آقایان امضاء اصلاح کنند. حالا خوانده می‌شود:
این جانبان پیشنهاد مینمائیم در ماده ۶۴ بمشمولین طبقات تا ۱۲۹۰(طبقات ۱۲۹۱ و ۱۲۹۱ ۱۲۹۲ و۱۲۹۳ و ۱۲۹۴ و ۱۲۹۵) هم که تا کنون بعلت تکفل یا بیماری بخدمت نرقته‌اند دیگر احضار نخواهند شد علاوه شود در تبصره ۱ هم ۱۲۹۶ نوشته شود. تهرانچی
طوسی- قریببیست دو سه امضاء دیگر هم دارد.
پیشنهاد می‌کنم عبارت آخر تبصره ۲ که نوشته شده ۸ ماه خدمت مقدماتی را طی کرده باشند شود چهار ماه خدمت مقدماتی را طی کرده باشند. اوحدی
رئیس – ماده ۶۵ خوانده می‌شود:
ماده ۶۵- بطور کلی از دو و یا سه پسر سالم که در یک سال بخدمت احضار شده باشند انتخاب پدر و در صورت نبودن پدر بانتخاب مادر یکی از آنان و همچنین از چهار و پنج پسر دو نفر آنان موقتا“ از خدمت سربازی معاف و پس از خاتمه خدمت برادران دیگر بنوبه احضار شد.
رئیس- بنده اصراری راجع باین موضوعی که می‌خواستم عرض کنم نداشتم ولی اینجا یکی از آقایان گفتند که ممکن است بنظر بنده در آئین نامه باشد ولی بنده عقیده داشتم در قانون باید باشد چون پیشنهادی که نماینده می‌کند عقیده خودش است و عقیده من هم همان پیشنهادی است که کرده‌ام در ماه اضافه شود و من عقیده دارم باینکه عده نفرات بیشتر باشد این است که بنده پیشنهاد دادم که پدر آزاد است در سرباز کردن آنها نه اینکه بقید باشد این کار را بکند. خیر آزاد او باشد فرض بفرمائید یک پدری است وزیر است میل دارد دو تا از بچهایش وزیر بشوند ولی یک پدری هم هست مثل من که میل دارد تمام اولادان و فرزندان او زیر پرچم بروند و سرباز بشوند. بنده مقصودم این است که معافیت ندهند ولی این جا این معافیت اختیاری باشد یعنی بسته بمیل خود پدر باشد می‌خواهد قبول کند می‌خواهد نکند میل دارد یکدفعه همه بچهایش زیر پرچم بروند و این نباید مانعی داشته باشد این است که با چند نفر صحبت کردم گفتند ممکن است در آئین نامه نوشته شود بنده گفتم خیر چه عیب دارد که در خود قانون باشد.
مخبر-عرض کنم که این ماده کاملا“ بنفع پدران است و اختیار دارند هر چند تا پسر دارند میل دارند باختیار خودشان سرباز کنند بکنند حالا اگر یک پدری است که پنج تا پسر خودش را می‌خواهد بکند این قانونا“ منعی ندارد. اشکالی ندارد این ماده از نظر ارفاق بوده است خیلی هم سهولت دارد پدریا مادر اختیار داشته باشند از چند اولادشان هر کدام را می‌خواهند در ارتش بخدمت سربازی ببرند حالا می‌فرمایند یک پدری مثل جنابعالی میل دارد همه یکمرتبه بخدمت بروند البته این مانع و اشکالی ندارد.
رئیس-آقای مخبر فرهمند.
مخبر فرهمند-راجع باین همه مذاکرات زیادی که در شور اول می‌شود می‌خواستم عرض کنم در شور اول باید پیشنهادات داده شود و برود بکمیسیون ودرشوردوم راجع به پیشنهادات مذاکره می‌شود و در مجلس رای داده می‌شود بنظر بنده این قانون با این وضعی که الآن پیش گرفته شده است و در هر جلسه یک ماده صحبت می‌شود شاید تا آخر دوره طول بکشد در صورتیکه قانونی است مبتلی به عموم مردم و همه هم بآن ذی علاقه هستند همه هم این حرف را می‌زنیم ولی باز در مرحلة عمل که میآئیم یک ماده هم نمی‌گذرد جلسات مجلس هم مقرر بود هفتة سه روز ثابت باشد در هفته یک روز هم ساقط شد و بنظر بنده قرائت پیشنهادات هم لازم نیست برود بکمیسیون و در مواد هم مختصرا“ صحبت شود تا برسیم بشوردوم و الا این قانون در این دوره هم نخواهد گذشت.
رئیس-پیشنهادی از آقای انوار رسیده است:
در ماده ۶۵ تبصره اضافه شود:تبصره معافیت اختیاری خواهد بود.
رئیس-ماده۶۶:
ماده۶۶ –متکفلین بایستی رونوشت برگ شناسنامه افراد مورد کفالت را با استشهاد تهیه و تا یکماه قبل از سال احضار بحوزه‌های سرباز گیری تسلیم نمایند.
تبصره-برگهای استشهاد مطابق نمونه‌ای خواهد بود که در ادارات شهربانی و امنیه نزد کدخدایان از طرف حوزه‌های سربازگیری در دسترس مشمولین گذارده خواهد شد.
رئیس-ماده۶۷:
ماده۶۷ –گواهی رونوشت برگهای شناسنامه افراد مورد کفالت و همچنین صحت مندرجات استشهاد و شناسائی امضاکنندگان در شهرها بعهدة ادارات شهربانی ودردهات بعهده کدخدایان محول می‌گردد و این مامورین مکلفند باز جوئیهای لازمه را نسبت به مندرجات برگ استشهاد معمول داشته و صحت آنرا گواهی دهند.
تبصره۱- هر مامور یا کدخدائی که بر خلاف حقیقت گواهی دهد طبق قانون تعقیب خواهد شد.
تبصره۲ –در نقاطی که اداره شهربانی وکدخدا نباشد در صورت بودن امنیه اجرای مقررات این ماده بعهده آنها محول می‌گردد.
تبصره۳-مامورینی که در بالا گفته شد مکلفند در ظرف مدتی که از ۱۵ روز تجاوز ننماید بازجوئیهای لازمه را معمول و استشهاد و رونوشت شناسنامه را گواهی نموده و بتقاضا کننده تسلیم دارند.
رئیس-آقای انوار
انوار-اینجا غرضم توضیح است و ایرادگیری نیست این چیزهائی که در این ماده نوشته‌اند این ماموریتها برای این استشهادها و گواهی نامه‌ها اولا“ باید مجانی و رایگانی باشد این اولا“ثانیا“ اینها را در آئین نامه هم ممکنست وزارت جنگ در نظر بگیرد. ثالثا“ اینرا هم در نظر بگیرند که اگر کدخدا یا مامور شهربانی یا امنیه بر خلاف آن چیزی که در قانون نوشته است رفتار کنند جرم است و اینرا بنده عقیده دارم که نوشته‌اند طبق قانون تعقیب خواهد شد این موضوع جرم را خلاف قرار ندهند و بالاتر از جرائم خلافی قرار بدهند پیشنهاد هم می‌دهم چون آقایان همه جا که تهران نیست در دهات یک سختگیریهائی نسبت باین رعایای بیچاره می‌شود این است که کاملا“ باید وزارت جنگ در نظر بگیرند ودر آئین نامه اجرائی نسبت بمتخلفین ازاین ماده یک مجازاتهائی بالاتراز خلاف درنظرنگیرند که عملی که واقع می‌شود نسبت به افراد بیچاره راجع بگواهی نامه و استشهاد که باید امضا شودمقرر است و ساده و راحت باشد اشکال تراشی و سخت گیری نکنند
رئیس-ماده۶۸ خوانده می‌شود:
ماده۶۸:بنگاه‌های شهرداری موظف بتامین معاش ضروری عائلة بی بضا عت مشمولین متکفل در مدت خدمت آنان خواهند بود.
رئیس-آقای انوار
انوار-در این ماده یک موضوعی است که موضوع مالی است و باید جلب نظر وزارت مالیه و وزارت کشور بشود دراین موضوع که نسبت به شهرداری است و نوشته است بنگاه‌های شهرداری موظف بتامین معاش ضروری عائله بی بضاعت مشمولین متکفل در مدت خدمت آنان خواهند بود. این را ماده بیان می‌کند حالا دیگر بودجة این کار را آیا وزارت جنگ می‌دهد یا در بودجه شهرداری معین می‌کنند یا اینکه شهرداری اعتبارش را از بودجة وزارت کشور می‌گیرد و وزارت کشور با وزارت دارائی حل می‌کند اینها هیچ معلوم نیست. ما اینجا این را می‌نویسیم ولی در موقع عمل شهرداری می‌گوید اعتبار نداریم خوب این یک تکلیفی است که در قانون می‌نویسد حالا باید وزارت کشور یا وزارتجنگ با وزارت دارائی دربودجه هایشان این منظور را تامین کنند و بدهند بشهرداری که مطابق این قانون این هم اعتبار مخارج عائله متکفلین را بدهید
مخبر-البته توجه میفرمائید که این ماده ذکرش لازم و ضروری بوده است و البته این شخصی که متکفل است و باید خدمت سربازی بکند عائله هم دارد این رادر نظر گرفتیم در کمیسیون که در ماده مخصوصی بنویسیم و بطوریکه آقایان ملاحظه می‌فرمایند شهرداریها اعتبار مخارج ضروری متکفلین را باید پیش بینی و تامین نمایند حالا آٌا می‌فرمایند این یک تبصره لازم دارد که شهرداریها مکلف هستند برای اینگونه مورد در بودجه شان محلی بگذارند یا با وزارت جنگ و وزارت کشور این موضوع را تامین نمایند مانعی ندارد یک پیشنهادی بدهند ما هم با آن موافقت می‌کنیم
رئیس-آقای اوحدی
اوحدی-از برداشت موضوع بنده تصور کردم که آقای انوار بیان را طوری خواهند کرد که بنده همینقدر موکول کنم عرایض خودم را بتصدیق و تائید بیانات ایشان ولی دیدم در یک قسمت ایشان تذکر دادند که بنده هم می‌خواستم آنرا تذکر بدهم ولی یک قسمت باقی ماند که ایشان بیان نفرمودند و آن قسمت این است که بنگاه شهرداری مطابق معمول کشورما منحصر است بشهرهای بزرگ از شهرها که پایتان را فرا تر گذاشتید دیگر شهرداری نداریم تا چه رسد باینکه بنگاه داشته باشد (صحیح است) و اغلب نظامی‌ها وظیفه بی چیز ما مال بلوکات و مال دهات است که در اینجا‌ها اصلا بنگاه شهرداری وجود ندارد خوب برای اینها که قسمت عمدة هستند و همه مستمند و بی چیز هستند دولت چه در نظر گرفته و چه فکری کرده است و یک توجهی باید باین قسمت بشود که بنگاه شهرداری همانطور که برای شهر نشین‌ها اقدام می‌کند برای دهات و قصبات هم یک فکری بیندیشند و یک محلی معین نسبت بمشمولین بی یضاعت دهات هم که عدم بضاعتشان از هر جهت محرز است یک اسباب رفاهیتی فراهم نمایند (صحیح است)
رئیس- ماده ۶۹ خوانده می‌شود:
ماده ۶۹- پسر یا دختری که تحت کفالت است از لحاظ اجرای این قانون تا آخر ۲۸ سالگی صغیر شناخته می‌شوند.
رئیس- ماده ۷۳:
فصل دهم- دانش آموزان
ماده ۷۳- تمام دانش آموزان و دانش جویان بمحض ترک تحصیل یا فراغت از تحصیل بخدمت زیر پرچم احضار می‌شوند.
رئیس- آقای انوار
انوار- اینجا در ماده ۷۳ نوشته است تمام دانش جویان و دانش آموزان به محض فراغت از تحصیل یا ترک تحصیل به خدمت زیر پرچماحضار می‌شوند خوب آقا اگر در سن ۱۸ سالگی تحصیلاتش را تمام کرده باشد و واقعا“ بسن مشمولیت نرسیده باشد ولی تحصیلاتش را تمام کرده باشد و باصلاح جدیدی‌ها لیسانس و دکترا دیده آنوقت در این مورد چه معامله با او باید بشود او که بسن مشمول نرسیده است باید این را تذکر بدهند در ماده.
مخبر- سن سربازی را قانون معین کرده است ۲۱ سالگی حالا اگر در سن ۱۸ تحصیلات او فرضا“ تمام شد خوب تمیبرندش بهر صورت ما لازم نیست بیائیم و اینجا یک احتیاجی بکنیم و اینجا حد سن را هم لازم نیست معین کنیم همان سن ۲۱ را که در اول قانون نوشته‌اند ماخذ و ملاک است دیگر اینجا مورد ندارد که نوشته شود.
اعتبار-- صحیح است آقا.
رئیس- ماده ۷۴ خوانه می‌شود:
ماده ۷۴- کسانیکه دوره تحصیلات آنان کمتر از دوره کامل متوسطه باشد مشمول مقررات مربوط بسایر افراد و ظیفه خواهند بود.
رئیس- ماده ۷۶:
فصل یازدهم- کادر افسری و ذخیره
ماده ۷۶- کسانیکه دوره تحصیلات آنان مطابق دوره کامل متوسطه باشد بطور کلی ۱۸ در خدمت زیر پرچم خواهند بود و پس از ششماه تعلیمات اولیه در صف و داشتن استعداد و لیاقت افسری از بین آنان کسانی که داوطلب بورود بدانشکده افسری احتیاط باشند از روی آزمایش انتخاب و بداشکده اعزام و معرفی می‌شوند و پس از طی دورة دانشکدة افسری احتیاط در صورتیکه از عهدة امتحانات نهائی دانشکده برآیند مطابق مقررات فصل پنجم قانون ترفیعات بدرجه افسری و ششماه با درجه افسری در صف خدمت خواهند نمود.
رئیس- آقای اوحدی
اوحدی- بنده با دوکلمه از این ماده مخالفم یکی مسئله ۱۸ ماه خدمت زیر پرچم دارندگان دیپلم دوره کامل متوسطه است قبلا“ هم عرض و تقاضا کرده‌ام و امید است که مورد توجه کمیسیون واقع شود. همان یکسالی کافی باشد نکته دوم مسئله ششماه تعلیمات در صف است و حال آنکه مطابق قانون ۱۳۰۴ و قانون ۱۳۱۰ و همچنین قانون ۱۳۱۷ بنا بود که صاحبان دیپلمهای عالی مستقیما“ بروند بکادر افسری حالا چه تفاوتی می‌کند کسی که دارای دیپلم است از دورة کامل متوسطه با کسی که سه چهار سال بالاتر رفته و دارای دیپلم عالی شده که او باید مستقیم برود بدانشکده افسری ولی این اول باید ششماه برو در صف بعد بیاید بمدرسه و بنده استفاده می‌کنم از آن نقطه نظری که بیان کرد آقای معاون وزارت جنگ که ما از نقطه نظر کمی صاحبمنصب محتاح هستیم که اینها بروند بدانشکد افسری والا مطابق رویة ممالک دیگر دارنده دیپلم عالی و غیر عالی فرق نمی‌کند همه می‌روند در صف که تربیت نظام دا درست یاد گرفته باشند بنده هم مخالف نیستم اگر بنا باشد همه بروند البته عیبی پیدا نمی‌شد ولی اگر یک دسته را بگذارند توی صف و یک دسته را بفرستند توی مدرسه و هر دو هم دیپلم باشند (منتهی یکی متوسطه کامل و یکی عالی) چه فرقی می‌کند این اول نقاضتی است که بین این دو نفر این دو دسته در اول جوانی بعد از تحصیل پیش می‌آید این است که با اطلاعی که بروحیة ملت ایران دارم این قضیه رابنده شایسته نمیدانم که این را بفرستند و آن را نفرستند بنا بر این لطفا“موافقت بفرمایند که هم دیپلمه و هم صاحب لیسانس اینها هر دوشان برونددر مدرسه هائی که بنا است بروند و هر دو با هم بروند.
رئیس-آقای انوار.
انوار-اینجا مخالفت بنده با این عبارت است چون یک علاقه دارم نسبت به موضوع نظام عرض کنم-در ماده نوشته است پس از ششماه تعلیمات اولیه در صف از بین آنان کسانیکه داوطلب بورودبدانشکده افسرس هستند. خوب اگرهیچ امسال آمد و یک نفرشان داوطلب نشد چون موضوع داوطلبی اختیاری است و حال آنکه شما همانطور که افراد برای قشون می‌خواهید افسر را هم همانطور لازم دارید و باید افسر هم تربیت کنید و باید این افسر هم سال بسال ترقی کند وقتی که اختیار را بخود آنها بدهید دیگر داوطلب نمی‌شوند و از اینها افسر گیرتان نمی‌آید و بنده با آزاد بودن و داوطلب بودن مخالف هستم و عقیده دارم وقتی که استعداد دارد مدرسه را دیده است دیپلم دارد لیاقت این کار را هم دارد آمده است بخدمت نظام وظیفه اوراببرند بدانشکده افسری و الا یک وقت خواهد شد که با طرز داوطلب و اختیاری دیگر بکلی دست تان از صاحبمنصب کوتاه می‌شود حالا اگر فکری برای این کار کرده‌اید بفرمائید ولی بهر حال بنده با آزاد بودن و داوطلب بودنش مخالف هستم.
جمعی از نمایندگان-ختم جلسه.
رئیس-آقای افشار.
افشار-عرض کنم بنده با این ۱۸ ماه این ماده مخالف هستم بعقیده بنده شخصی که زحمت کشیده و متوسطه را تمام کرده و دیپلم باشد این دیگر احتیاج ندارد که یک تعلیمات فوق العاده زیادی هم در خدمت ارتش به بیند برای اینکه فکر او حاضر است و با کوچکترین تعلیمات این معلومات را که از طرف قشون داده می‌شود فرا خواهد گرفت و من تصور می‌کنم که این ۱۸ ماه برای این طبقه زیاد است و بعقیدة بنده همان ۱۲ ماه کافی است و بنده پیشنهاد می‌کنم که مدت خدمت اشخاص که دیپلم هستند بیش از ۱۲ ماه نباشد و یک تذکر دیگری هم بنده خواستم خدمت آقای معاون وزارت جنگ عرض کنم و آن این است که بتجربه دیده شده که اشخاصی که تحصیل کرده و متوسطه و عالی را دیده‌اند غالبا“ خودشان حاضرند بروند و خدمت نظام وظیفه را انجام بدهند ولی در مدرسه نظام جا نیست و بواسطه نبودن جا اغلب جوانهای تحصیل کردة ما دیده‌ایم که بلا تکلیف هستند نه بشغل معینی می‌توانند وارد شوند و نه در مدارس نظام جا دارند که آنها را بپذیرند و خدمت نظام بکنند و این موضوع فوق العاده اسباب زحمت جوانانیکه تحصیل کرده‌اند می‌باشد یا وزارت جنگ یک وسائل بیشتری فراهم کنند که تمام تحصیل کرده‌های عالی و متوسطه را آنجا جا بدهند که مردم اوقات شان ضایع و خراب نشود و بعد از یکسال بروند پی شغل و کار خودشان یا اینکه اصلا“ این قید را بر دارند و برای دیپلمه‌ها اصلا“ احتیاج نداشته باشند که حتما“ وارد مدرسه نظام بشوند در هر حال مقصود بنده این است که یک تحصیلاتی فراهم بفرمایند که اشخاصی که تحصیلات متوسطه و عالیه کرده‌اند بدون اینکه وقت شان تلف بشود در ظرف یک سال خدمت نظام را انجام بدهند و بروند پی شغل و کارشان.
جمعی از نمایندگان-ختم جلسه.
رئیس-بنده خواستم قبل از ختم جلسه عرضی کنم همانطوری که این لایحه را ملاحظه میفرمائید وقت لازم دارد تسریع هم لازم دارد که کار اینقدر معطل نشود وبنده تصور می‌کنم آقایان اگر نظریاتی دارند پیشنهادات خودشان را بدهند و محتاج بتوضیح و مذاکره مکرر نشوند و توضیحات راجع به پیشنهاد خودشان را در کمیسیون بدهند که مطلب بهتر و زودتر حل شود و اینقدر هم مطلب تکرار نشود و مردم هم زدتر راحت شوند. اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم جلسه آتیه …
طوسی-اجازه بفرمائید چند پیشنهاد مختصری رسیده است آنها هم خوانده شود.
رئیس-پیشنهاد آقای اوحدی:
پیشنهاد می‌کنم درمادة ۷۶ دارندگان دیپلم کامل دوره متوسطه مدت خدمتشان یکسال باشد بدون اینکه بدوا“ بصف بروند مستقیما“ معرفی شوند.
پیشنهاد آقای دهستانی:
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۷۴:
دوره خدمت کسانی که تحصیلات آنان کمتر از دورة کامل متوسطه باشد ۱۲ ماه خواهد بود.
-موقع و دستور جلسه بعد –ختم جلسه
(۳-موقع و دستور جلسه بعد –ختم جلسه)
رئیس-جلسه آتیه روز یکشنبه ۲۸ تیر ماه سه ساعت و نیم بظهر دستور هم شور اول لایحه جنگل‌ها (صحیح است).
مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد
رئیس مجلس شورای ملی –حسن اسفندیاری