مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ آبان ۱۳۲۹ نشست ۷۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۶۷۱
۴شنبه ۲۴ آبان ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۷۹
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۷۹
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۱۸ آبان ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین و طرح صورت مجلس جلسه قبل
۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: اردلان- دکتر بقایی- آزاد- عامری
۳- طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به تصفیه کارمندان دولت
۴- ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس ساعت ده و ربع به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- قرائت اسامی غائبین و طرح صورت مجلس جلسه قبل
رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه آقایان: آصف فرامرزی فتح‌علی افشار دهقان هراتی طباطبایی دکتر شایگان غائبین بی‌اجازه آقایان: محمودی خسرو قشقایی سنندجی تولیت اکبر تیمورتاش ابتهاج اقبال پناهی محسن طاهری پیراسته محمد ذوالفقاری خزیمه علم قراگوزلو ناصر ذوالفقاری.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ آقای شوشتری
شوشتری- بنده در آن روز در عبارت این دزدها، این مأمورین کوچولو که شصت و سه هزار تومان را دو مرتبه می‌دهند این طور نگفتم و گفتم ۶۳۰۰۰ لیره دبه در آوردند و البته روزی تشریح می‌کنم اعمال شرکت سیوند را و دیگر این که گفتم من ممکن نیست کلمه ربا بگویم احل‌الله‌البیع و حرم‌الربوا این هم باید اصلاح شود.
رئیس- اصلاح می‌شود دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس بعداً تصویب می‌شود چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای اردلان.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان- اردلان دکتر بقایی آزاد عامری
اردلان- متأسفانه چند جلسه است که مجلس شورای ملی به مناسبت اختلاف نظری که راجع به گزارش کمیسیون محترم دادگستری در بین آقایان موجود است عملاً تشکیل نمی‌شود و من شخصاً که یک نماینده هستم بسیار از این پیش‌آمد متأثر هستم (صحیح است) ما در ظرف این مدت ده دوازده روز با قید صریحی که در نظامنامه هست که اگر بودجه را مطرح بکنیم باید هر روز متوالی بنشینیم و روزی پنج ساعت هم حداقل کار بکنیم می‌توانستیم در ظرف این مدت بودجه کل کشور را تصویب بکنیم (صحیح است) و این نهایت تأسف را دارد که ما هر روز صبح با یک ایمان پاکی برمی‌خیزیم که بیاییم به مملکت خدمت بکنیم و برای یک کار کوچکی ده دوازده روز این طور کار مملکت را فلج کرده‌ایم. در این مجلس نمایندگان محترمی هستند که قادر هستند بزرگ‌ترین مشکلات این مملکت را حل بکنند این کار به این کوچکی این قدر غامض نیست که قابل حل نباشد من عقیده خودم را عرض می‌کنم که علت اصلی این کار بی‌مهری آقایان اعضای محترم کمیسیون دادگستری است برای این که دولت یک لایحه‌ای به مجلس شورای ملی تقدیم کرد کمیسیون محترم دادگستری .... (کشاورزصدر- آقای رئیس بنده اجازه می‌خواهم بعد از ایشان یک توضیحی بدهم) دولت یک لایحه به مجلس شورای ملی تقدیم کرد و به کمیسیون رفت و کمیسیون محترم دادگستری هم گزارش به مجلس داد در نظامنامه نوشته شده است که در شور اول اگر نمایندگان مجلس نظری راجع به اصلاح لایحه دارند آن اصلاحات خودشان را تقدیم مجلس می‌کنند و به کمیسیون می‌رود کمیسیون محترم البته نظامنامه صریح نوشته می‌تواند و ملزم نکرده همین می‌تواند باعث شد که کمیسیون من که یکی از پیشنهاد دهندگان بودم و یک راه حلی هم پیدا کرده بودم برای این کار سایر نمایندگان هم آنچه من جویا شدم و پیشنهادشان را خواندم یک راه حل‌های خوبی در نظر گرفته بودند
در نظامنامه نوشته شده است که از طرف کمیسیون ۲۴ ساعت قبل به آن پیشنهاد دهنده باید اطلاع بدهند که در فلان ساعت کمیسیون تشکیل می‌شود و شما بیایید نظر خودتان را دفاع کنید. به من که یک پیشنهاد دهنده بودم اصلاً اطلاع ندادند و توجهی به عرایض ما نکردند خوب برای چه یک لایحه دو شورا است؟ برای این که اگر وکیلی یک نظری دارد ما هم توی این مملکت زندگی می‌کنیم مردم می‌آیند پیش ما نظرشان را به ما می‌گویند و ما از آن نظریاتی که مردم به ما می‌گویند و افکار خودمان یک پیشنهاداتی تهیه کردیم چرا کمیسیون محترم دادگستری بی‌لطفی کرد و ما را نخواست که نظرمان را بپرسد. بنده خودم را می‌گویم بدون این که نظر من را بپرسند یا از دیگران سؤال کند این گزارش را به مجلس شورای ملی تقدیم کرد. من به جناب آقای عامری رئیس محترم کمیسیون دادگستری در همین مجلس در اطاق جلسه خصوصی حضورشان عرض کردم جناب آقای عامری ما نمایندگان مجلس ما افراد مجلس شورای ملی رأی ندادیم که کدام کارمند دولت بند الف باشد کدام کارمند بند ب باشد کدام کارمند دولت بند ج باشد یک هیئت تصفیه‌ای آمده و این رأی را داده به موجب این قانونی که از مجلس شورای ملی گذشته حالا یک عده از آقایان محترم می‌فرمایند که این هیئت تصفیه بعضی قسمت‌ها را غرض به خرج داده بسیار خوب، ما قبول می‌کنیم یک هیئت عالی‌تری تعیین کنید بیاید رسیدگی کند و اگر اعمال غرض شده تعدیل کند، ما که رأی ندادیم که کی بند ج است که امروز بیاییم کان لم یکن بکنیم این چه بی‌انصافی است که این را بیایند به گردن مجلس بیندازند؟ این است که بنده از آقایان اعضای کمیسیون دادگستری استدعا می‌کنم استراحام می‌کنم برای مصلحت مملکت این گزارش خودشان را پس بگیرند این قضیه سابقه هم دارد ما نمایندگان که پیشنهاد دادیم و پیشنهادات و راه حل‌های بسیار خوبی پیش‌بینی شده است راجع به تجدید نظر می‌آییم می‌نشینیم آنجا عرایض خودمان را می‌کنیم، در کمیسیون بحث می‌کنیم شما اصلاً ما را نخواستید که بپرسید عقیده ما چیست اگر خواسته بودید یا ما شما را متقاعد کرده بودیم که دیگر حرفی نبود اگر شما هم ما را متقاعد کرده بودید که من الان ساکت بودم ولی هیچ کدام از این کارها نشده و بدون این که توجه بکنند که ما یک نظریاتی داشتیم و در شور اول عرایضی داشتیم چون در شور اول در پیشنهادات نمی‌شود حرف زد فقط پیشنهادات را می‌خوانند و می‌رود به کمیسیون اگر آن پیشنهادات خوانده می‌شد، و بحث می‌شد و بنده نظریات خودم را آنجا عرض می‌کردم و سایر نمایندگان محترمی هم که پیشنهادات داده بودند عرایضی می‌کردند نظر آقایان معلوم می‌شد ولی هیچ کدام اینها نشده و حالا هم این هیچ وهنی برای کمیسیون دادگستری نیست که بیاید این را پس بگیرد و در ظرف یک هفته ما بیاییم آنجا نظریات خودمان را عرض بکنیم و انشاء‌الله یک راه حلی پیدا بکنیم و در ظرف این مدت هم ما بیاییم یک فکری به حال مملکت بکنیم والله من به اعضای کمیسیون دادگستری ارادت دارم به فرد فرد اعضای کمیسیون دادگستری ارادت دارم. خود جناب آقای عامری می‌دانند ولی برای این که این را کان لم یکن بکنیم ما رأی ندادیم که این کار بشود شما بیایید یک هفته مهلت بگیرید از مجلس و تقاضا کنید که این لایحه برگردد به کمیسیون و کسانی که پیشنهاداتی در این خصوص دارند مطابق نظامنامه بخواهید با آنها صحبت بکنید شاید آنها شما را متقاعد کردند بعد با نظری که مجموع نظر نمایندگان مجلس است بیاید اینجا و مطرح بشود و الا فایده این چیست که ما هی بیاییم اینجا و باز سرافکنده برگردیم من صبح که از خانه‌ام آمدم اینجا صبح از لژ مطبوعات به من گفتند آقا امروز هم شما هیچ کاری نخواهید کرد و بنده خجالت کشیدم همین طور که حالا هم می‌کشم (احسنت)
رئیس- آقای مکی.
آقای مکی- بنده نوبت خودم را به آقای دکتر بقایی واگذار می‌کنم.
دکتر بقایی- بنده می‌خواستم دو سه مطلب را به عرض مجلس شورای ملی برسانم، یکی این که اعلام شود و به دولت یادآوری بشود که طبق اصل ۲۵ قانون اساسی هر قرضه‌ای به هر عنوان که باشد از داخله یا خارجه باید با اطلاع و تصویب مجلس شورای ملی باشد (صحیح است) و الا صورت قانونی نمی‌تواند داشته باشد البته دولت راجع به یک قرضه‌ای که می‌خواهد از بانک صادراتی بگیرد از آمریکا در مجلس چیزی مذاکره نکرده است ولی جریانی که در بیرون این موضوع پیدا کرده بسیار نامطلوب است، بنده اطلاعات زیادی راجع به این قسمت کسب کردم که یک جزئش را به اطلاع مجلس شورای ملی می‌رسانم و خواهش می‌کنم که آقایان محترم در این قسمت توجه بفرمایند، به طوری که در روزنامه‌ها منعکس شده بود و آقایان اطلاع دارند از این قرضه مبلغ ۶ میلیون دلار برای وزارت راه در نظر گرفته شده است. از این ۶ میلیون دلار یک میلیون دلارش حقوق و خرج سفر مهندسینی خواهد بود که از آمریکا به ایران می‌آیند نه برای مشاوره و به عنوان مشورت بلکه برای این که بیایند و ادارات راه‌سازی ما را خودشان اداره بکنند. پانصد هزار دلار از این مبلغ هم صرف حقوق و مخارج مکانیسین‌هایی خواهد شد که باز از آمریکا می‌آورند برای این که ماشین‌آلات را راه ببرند (صاحب‌جمع- پس این را همان جا حقوق می‌دادند) و چهار میلیون و نیم دلار دیگر را ماشین‌آلاتی می‌آورند که خودشان خواسته‌اند و یک صورتی داده‌اند به دولت ایران که اگر شما قرضه از ما می‌خواهید باید این چیزها را با این قیمت‌هایی که ما به شما می‌گوییم بخرید. راجع به ماشین‌آلات کشاورزی مذاکرات زیادی شد و حتی اگر برای گرفتن قرضه به آمریکا برود تأخیر کرد و علت تأخیر این بوده که بعضی از اعضای این هیئت زیر بار امضای صورت مجلس‌ها نرفته‌اند مثلاً یک ماشین‌آلاتی اینها در نظر گرفته بودند که هیچ به درد مملکت ما نمی‌خورد مثلاً ماشینی بود برای کشت و برداشت محصول سیب‌زمینی در صورتی که ما محصول سیب‌زمینی‌مان هنوز آن اندازه نیست که کشت و برداشت آن محتاج به ماشین‌آلات باشد. ماشین‌آلات دیگری ما بیش‌تر احتیاج داریم که هیچ در آن صورت قید نشده بود و این قسمت را گویا خود آمریکایی‌ها تغییر دادند ولی موضوع راه یک موضوعی است که خیلی قابل توجه است برای این که ما ۶ میلیون دلار قرض می‌کنیم. از یک طرف یک عده کارمندان خودشان را می‌آورند اینجا که اینها را اداره کند و مکانیسین‌های خودشان را هم می‌آورند ۴ میلیون و نیم دلار دیگر را هم به هر قیمتی که خودشان دلشان بخواهد و هر ماشینی که خودشان بخواهند به ما می‌فروشند من نمی‌دانم ملا نصرالدین هم که خدا رحمتش کند معامله از این احمقانه‌تر می‌کرد؟ (مکی- می‌خواهند مثل عهدنامه ترکمنچای سند بگیرند) آن وقت فرعی که ما باید برای این قرضه بپردازیم که آقایان البته ملاحظه فرموده‌اند که در حدود سه درصد است در حدود سه درصد برای مدت ۱۲ سال، فرع ۲۵ میلیون دلار می‌شود ۹ میلیون دلار آن وقت این را اسمش را می‌گذارند کمک آمریکا به ایران و آن وقت در تمام دنیا ما را گدا معرفی کردند دستمان را پیش‌شان دراز کردیم، اجناس خودشان را می‌فروشند به ما به قیمت گزاف و آن وقت تازه راهی را هم که خواهند ساخت اگر آقایان خاطرشان باشد در اواخر دوره پانزدهم در جلسه خصوصی بنده چند کلمه راجع به عملیات برنامه عرض کردم که اینجا لازم می‌دانم تکرار کنم به این جهت بنده لازم می‌دانستم که از پشت تریبون اعلام بکنم که اگر دولت آمریکا، بانک صادراتی، بانک بین‌المللی به دولت ایران می‌خواهند قرضه بدهند باید قرضه با اطلاع مجلس شورای ملی و با تصویب مجلس شورای ملی باشد (صحیح است) و اگر می‌خواهند به قول خودشان به آقای ژنرال رزم‌آرا قرض بدهند آن البته به ما ربطی ندارد و خودشان باید به ایشان پس بدهند (صحیح است) و به ملت ایران ربطی ندارد و ابداً این قرضه صورت قانونی نخواهد داشت مگر این که طبق اصل ۲۵ قانون اساسی در مجلس شورای ملی طرح و تصویب شده باشد (صحیح است) و اصل ۲۵ قانون اساسی هم هنوز لغو نشده است (صحیح است احسنت) تمام این ننگ‌ها را باید تحمل بکنیم، این معامله ملا نصرالدین را هم بکنیم موضوع دوم، به طوری که آقایان ملاحظه فرموده‌اند شرکت نفت برای این که اذهان را مشوب بکند و زمینه را برای تصویب قرارداد الحاقی ننگین و خیانت‌آمیزی که در دوره گذشته به مجلس تقدیم شد حاضر بکند شروع کرده به این که به بعضی از روزنامه‌های معلوم‌الحال مقالاتی می‌دهند و آنها هم درج می‌کنند که البته یک موقعی هم پشت همین تریبون بنده راجع به این موضوع توضیحات بیش‌تری خواهم داد. حالا کاری نداریم، یک روزنامه‌ای است احتیاجات مالی دارد و یک مقاله‌ای هم از شرکت نفت می‌گیرد و به اسم سید محمد طباطبایی یا مهندس کرمانی درج می‌کند. آن را ما کاری نداریم ولی موضوعی که به هیچ‌وجه قابل تحمل نیست این است که رادیوی دولتی ایران رادیویی که با پول من و شما اداره می‌شود این مقالات را با آب و تاب فراوان قرائت می‌کنند و به ردیه‌هایی هم که به این مقالات نوشته می‌شود هیچ اشاره نمی‌کند. بنده می‌خواستم سؤال بکنم اگر رادیو مال شرکت نفت است این بودجه را ما حذفش بکنیم و خود شرکت نفت این را اداره کند. برای این که با این وضعیت مملکت ما، اصلاً آقایان آدم نمی‌داند چه بگوید... والله آدم دیوانه می‌شود (شوشتری- چه نوشته آقا؟) نوشته‌اش را در روزنامه‌ها بخوانید (شوشتری- بی‌جا کرده‌اند) رادیو هم می‌خواند برای دنیا (شوشتری- آنها هم بی‌جا کرده‌اند) بی‌جا که حرف نشد آقای شوشتری، رادیو وقتی این را می‌خواند که شرکت نفت این جور خدمت کرده به ملت ایران،
شرکت نفت این جور بزرگواری کرده، این جور حاتم‌بخشی کرده و این منحصر به ما نیست این را همه دنیا می‌شنوند آخر این مملکت ما ننگ‌آور است که از شرکت نفت که مملکت ما را این جور کرده و به این روز انداخته در رادیو تعریف کنیم. حالا یک موضوعی هم پریروز به نظر بنده رسید آقایان البته آقای بزرگ‌مهر را که از اعضای برجسته شرکت نفت است می‌شناسند. ایشان یک جوان خیلی فاضلی است و مقالات خیلی خوبی هم می‌نویسد و بنده هم آشنایی کامل به مقالات ایشان دارم. چندین سال است که ایشان کارمند شرکت نفت هستند و پریروز تصادفاً بنده در خیابان عبور می‌کردم ایشان را دیدم در صورتی که اطلاع داشتم که ایشان مقر کارشان در آبادان است. راجع به این موضوع تحقیق کردم معلوم شد از وقتی که این مقاله‌نویسی شرکت نفت شروع شد ایشان برای همین کار تشریف آورده‌اند به تهران و مقاله می‌نویسند و یکی دو تا از مقالات روزنامه‌ها هم هستند که بنده چون خودم آشنایی به سبک انشای ایشان دارم تشیخص دادم که مقاله مال ایشان است تا اینجا هیچ مانعی ندارد. یک کسی کارمند یک شرکتی است به او می‌گویند این جور مقاله بنویس، می‌نویسد بنده هم اگر آنجا قبول عضویت کرده بودم و کارمند آنجا بودم اگر می‌گفتند شاید می‌نوشتم ولی چیزی که برای ما خیلی زننده است این است که برادر ایشان را جناب آقای رزم‌آرا مدیر کل رادیو کرده و آقای بزرگ‌مهر برادر آن آقای بزرگ‌مهر است یک برادر مقاله می‌نویسد و یک برادر مقاله را می‌خواند، من نمی‌دانم ملت ایران در این میانه چه کار باید بکند. اینها قابل تحمل نیست آقایان اینها مملکت را به انقلاب خواهند کشید آنهایی که خیال می‌کنند این قراداد الحاقی در این مجلس تصویب می‌شود این آرزو را باید به گور ببرند مجلس شورای ملی هیچ وقت تن به چنین خیانتی نخواهد داد هر چه از این کارها بکنند بیش‌تر خودشان را مفتضح خواهند کرد (اسلامی- آقای دکتر تأکید بفرمایید کمیسیون نفت هم زودتر کارش را تمام بکند) (مکی- الان یک هفته است کارش تمام شده همین طور کشش می‌دهند) یکی دیگر هم که دولت نتوانست از راه‌های دیگر تضییقات برای روزنامه‌ها فراهم بکند موضوع گرانی کاغذ را ایجاد کرد بازار گرانی کاغذ را درست کرد و موضوع توقیف بعضی از روزنامه‌ها را ولی از همه بدتر فشاری است که به روزنامه‌فروش‌ها می‌آید (صحیح است) اخیراً شهرداری تهران در حدود ۱۲۰ دکه چوبی اختصاص داده به مدیران بعضی از جرایدی که همین مقالات شرکت نفت را می‌نویسند و اینها را به تفاوت از دو تا سه تا ده تا پانزده تا به هر روزنامه‌ای از این دکه‌ها داده‌اند و این دکه‌ها هم هر کدام در حدود دو سه هزار تومان سرقفلی دارند هر دکه‌ای که آقایان در خیابان می‌بینید دو سه هزار تومان سرقفلی‌اش است این را وقتی که بدهند به مدیر فلان روزنامه ضمناً اگر مقالاتی از شرکت نفت هم برسد درج می‌کند چون مردم می‌خواهند زندگی بکنند ولی روزنامه‌های دیگر تقصیری ندارند و روزنامه‌فروش‌های بیچاره هم تقصیری ندارند یک عده روزنامه‌فروش هستند که اینها از فروش روزنامه اعاشه و زندگی می‌کنند به اینها می‌گویند شما نباید روزنامه بفروشید و باید این روزنامه‌ها را در دکه‌ها به فروش برسانند و بنده می‌خواستم توجه آقایان را راجع به این نکته جلب کنم و به دولت هم بگویم که یک قدری از این افتضاح‌بازی دست بردارند موضوع دیگری که بنا بود آقای مکی اینجا صحبت بکنند ولی چون ایشان لطف کردند و نوبت‌شان را به بنده دادند بنده از طرف ایشان به عرض مجلس شورای ملی می‌رسانم نامه‌ای است که از یک عده کارگران مسلول شرکت نفت به عنوان آقای مکی رسیده و ایشان می‌خواستند که این نامه را به عرض مجلس برسانند البته آقایان متوجه هستند که شرکت نفت دارای چندین هزار نفر کارگر هست و خیلی از این کارگرها در شرایط بسیار سنگین و مخالف بهداشت کار می‌کنند چاره‌ای هم نیست و همه سال عده زیادی مرتباً مسلول می‌شوند حالا شرح حال اینها را ملاحظه بفرمایید که چه رفتاری با این کارگران مسلول می‌شود: فدویان کارگران شرکت نفت که سالیان متوالی عمر خود را در آن شرکت انجام وظیفه کرده با هزاران مصیبت و بدبختی و استیصال و در به دری در منطقه سوزان و جهنمی خوزستان ساخته به امید این که در آتیه قادر باشیم در پرتو آن کوشش و جان‌فشانی زندگی خود را تأمین نماییم ولی بدبختانه در اثر اشتغال به کارهای سخت و طاقت‌فرسا و تنفس در هوای آلوده و کثیف پالایشگاه و محیط مسموم کننده و مملو از گازهای خفقان‌آور به مرض مهلک و خانمان‌سوز سل مبتلا شده و این بیماری مزمن راکه زاییده محیط و عوامل مؤثر کارخانه‌ها و دستگاه‌های مسموم کننده پالایشگاه می‌باشد شرکت ناشی از عوامل طبیعی دانسته بدون رعایت قانون و مقررات جان‌نثاران را برای همیشه از کار برکنار و مصیبت و بدبختی بزرگ‌تری بر این درد افزوده است شکایت و ناله‌های اعتراض جان‌نثاران در شهری که همه چیز آن تحت سلطه و نفوذ عناصر بیگانه اداره می‌شود بلاجواب مانده بنابراین در عین ضعف و ناتوانی خود را به هر وسیله بود به تهران رسانیده تا اولیای امور و مقامات مسئول به نام عاطفه و انسانیت به تظلمات توده‌های درمانده و محروم ترتیب اثر داده و در استرداد حقوق پایمال شده فدویان اقدام مؤثری مبذول فرمایند از بدو ورود تا کنون چندین نامه و عرض حال به پیشگاه وزارت کار عرضه داشته (این آقا چقدر ساده‌لوح است) ولی هر دفعه با جواب‌های یأس‌آور و کمرشکنی مواجه شده که فدویان را از این زندگی سنگین و سراسر فقر و بدبختی سیر کرده است وزارت کار که مسئول رسیدگی به شکایات و تقاضاهای توده زحمت‌کش و بیچاره است این طور رفتار می‌کنند و شرکت نفت هم برخلاف تمام قوانین و مقررات کارگران بی‌پناهی را که در اثر صدمات و مشقات کار و عوامل مؤثر دیگری به مرض خانمان‌سوز گرفتار شده این طور بی‌رحمانه می‌راند و شرکت بیمه هم که از بدو استخدام هر کارگری ماهیانه مبلغی به نام حق بیمه دریافت می‌داشته تا برای چنین روزی مساعی لازم به عمل آورد این طور حق‌کشی کرده و این ظلم و اجحاف را فقط در حق کارگران ستم‌کش شرکت نفت منظور داشته است این وضعیت کارگرها است بقیه‌اش را نمی‌خواهم آقایان تصدیع بدهم و بخوانم و این را هم خواهش می‌کنم که آقایان یک توجهی بفرمایند و به دولت تذکر بدهند (فقیه‌زاده- تذکر داده شده) (مکی- این یکی دیگر است این کاغذ از مسلولین آسایشگاه شاه‌آباد است) (شوشتری- این را باید از وزارت بهداری خواست) هیچ کاری نمی‌کنند و هیچ کس به اینها جواب نمی‌دهد.
ابریشم‌کار- عین همین مراسله را بنده داشتم به کمیسیون کار فرستاده‌ام.
رئیس- آقای آزاد بفرمایید.
آزاد- عرایضی که بنده خدمت آقایان محترم دارم راجع به این قانون تصفیه است عرض کنم که این قانون تصفیه مجلس را از روزی که بعد تعطیل تشکیل شده تا به حال متشنج کرده است مجلس تصمیمی در کارهای دیگر مملکتی نتوانسته است بگیرد بنده معتقد هستم که اگر چناچه در این قانون آقایان وکلا را مستثنا کرده بود اگر تصمیمات هیئت بدتر از اینها بود که شده کسی در این مورد حرف نمی‌زد ولی برای خاطر ۵ ۶ نفر از آقایان نمایندگان که در این بندها افتاده‌اند وضعیت مملکت الان دو ماه تمام است که متشنج است و مجلس شورای ملی کاری نکرده بنده برای رضای خدا می‌خواهم عرض بکنم با این که حقیقتاً مخالف هستم ولی برای این که این وضعیت نباشد حاضر هستم یک لایحه‌ای را امضا بکنم که آقایان وکلا مستثنا هستند که دیگر این وضعیت در این مملکت ادامه پیدا نکند البته آقایان می‌دانند که در این مملکت تمام دستگاه‌های دولتی خراب و فاسد است شما اگر خواسته باشید که این مملکت را اصلاح بکنید از چه راهی می‌خواهید اقدام بکنید در تمام دنیا تعقیب مجرمین و اشخاص خطاکار از طریق دادگستری است اما ما یک دادگستری داریم که هر مجرمی‌که آنجا برود در آنجا تبرئه می‌شود می‌آید بیرون برای این مسئله یک موضوع را مثل می‌زنم آقای حسین نفیسی متهم شد که چندین میلیون اختلاس کرده است و اختلاس ایشان هم راجع به تیرهایی بوده که درست کرده بودند یکی از پاکدامن‌ترین مأمورین وزارت راه مأمور شد برود رسیدگی کند ایشان رفتند اسناد و مدارک اختلاس را پیدا کردند و دادند به ادارت متبوع خودشان چون پرونده را نمی‌توانستند ماست‌مالی بکنند فرستادند به دیوان کیفر دیوان کیفر هم روی آن اسناد و مدارک رأی داد رفت محکمه، محکمه ایشان را محکوم کرد به سه سال حبس پرونده را مدتی بردند نزد آقای بوذری برداشت و گذاشت توی کشو میز خودش و بعد از دو سه ماهی این را فرستادند به دیوان کشور و آن هم رأی داد به نقض بلاارجاع یعنی به هیچ‌وجه من‌الوجوه دیگر این پرونده بیرون نیاید شاید من در حدود صد پرونده دیگر سراغ دارم که که همین طور شده و الان وقت مقتضی نیست عرض کنم خوب آقا ما یک عدلیه‌ای داریم که این عدلیه ما به هیچ‌وجه من‌الوجوه خاطی و اشخاص گناهکار را مجازات نمی‌کند اگر شما خواسته باشید یک روزی این مملکت را تصفیه بفرمایید چه کار می‌کنید غیر از این کار مگر راه دیگر هم شما دارید؟ بنده می‌خواستم این را به آقایان تذکر بدهم که در تمام قوانین جزایی و حقوقی یک موادی ذکر شده است که تقریباً همه یکسان است و آن عبارت از این است که در محاکمه جزایی و حقوقی شهادت اشخاصی که تا درجه سوم قرابت سببی یا نسبی داشته باشند مسموع نیست یعنی اگر چنانچه کسی دعوایی داشته باشد در دادگستری شهادت کسان او را تا درجه سوم که قرابت سببی
و نسبی داشته باشند قبول نمی‌کنند از اول دنیا تا حالا هم دیده نشده است که یک نفر محکوم بشود و آن وقت آن شخص محکوم را بروند قاضی قرار بدهند که راجع به خودش قضاوت بکند شما تمام تاریخ بشر را بیاورید جلو خودتان بگذارید همچو قضیه‌ای را شما نمی‌بینید که یک نفری محکوم شده باشد و آن محکوم را بیاورند بگویند آقا تو خودت قاضی هستی بیا راجع به خودت قضاوت کن یک قانونی را کمیسیون دادگستری وضع کرده است رفته است حالا این آقای بوذری که وزیر دادگستری است و خودش جزو بند (ب) است آمده است لایحه‌ای تهیه کرده است و فرستاده است به کمیسیون دادگستری آقای عامری رئیس کمیسیون خودش جزو بند (ب) است و ۶۵ نفر دیگر از این اعضای کمیسیون دادگستری هم خودشان جزو بند ب هستند اینها آمده‌اند قانون وضع کرده‌اند راجع به خودشان و قضاوت کرده‌اند راجع به خودشان شما برای چه می‌آیید به خاطر این پنج شش نفر یک کاری می‌کنید که برخلاف اصول است این اسباب رسوایی و بدنامی مملکت است شما برای چه به خاطر ۵ ۶ نفر می‌خواهید یک ملتی را بدنام بکنید آخر برای چی این کار را می‌کنید مگر آن اشخاصی که شما را وکیل کرده‌اند فرستاده‌اند اینجا برای این است که این ملت را بدبخت و بیچاره‌اش بکنید متهمش بکنید و رسوایش بکنید من به این چیزها عقیده ندارم ولی عرض کردم شما یک لایحه‌ای درست کنید و وکلا را مستثنا کنید آن وقت بگذارید این قانون اجرا
بشود این مملکت آقا دچار تشنج می‌شود دچار رسوایی می‌شود این برخلاف مصالح مملکت است والله بالله ما می‌رویم بیرون و هر مسئولیتی که باشد به عهده آقایان است.
رئیس- آقای عامری بفرمایید.
عامری- کسی کرده بی‌آبرویی بسی چه غم دارد از آبروی کسی تأسف در اینجا است اشخاصی می‌آیند اینجا صحبت می‌کنند که به هیچ‌وجه من‌الوجوه از موازین قضایی اطلاع ندارند اشخاصی می‌آیند اینجا صحبت می‌کنند که حتی آن زحمت را به خودشان نمی‌دهند این قانون را بخوانند ببیند چه شد و به کجا رسید و حتی استدلالاتی که کمیسیون دادگستری کرده است به هیچ‌وجه نگاه نکرده‌اند آن وقت آقای آزاد می‌آید اینجا می‌گوید کجای دنیا محکوم قضاوت کرده است آقای آزاد شما اطلاع از موازین قضایی ندارید (آزاد- من ۳۲ سال بیش‌تر در عدلیه بودم) اگر اطلاع داشتید شما را به کمیسیون دادگستری انتخاب کرده بودند اجازه بفرمایید من تشریح بکنم ببینند تمام این آقایانی که می‌گویند اصلاً نه نگاه کرده‌اند به این قانون و نه این که متوجه شده‌اند و چه شده است و لازم بود که من اینجا یک روزی تشریح بکنم من از نقطه نظر کمیسیون دادگستری حضورتان عرض می‌کنم نه نسبت به شخص خود بنده، بنده را به قول آقا در بند (ب) گذاشته‌اند (آزاد- من حاضرم به شما رأی بدهم مستثنا شوید) ساکت باش اولاً بنده خودم را بعد از خدمات و زحماتی که برای این مملکت و مردم کشیده‌ام و مردم این مملکت خوب تشخیص می‌دهند این بنده و آقای آزاد ایشان بند (الف) و بنده بند (ب) خودم را مافوق بندها می‌دانم به من هیچ چیز نمی‌چسبد تازه من می‌دانم چرا این کار را کرده‌اند اما تازه بنده را جزو بند (ب) گذاشته‌اند یعنی من باید بروم معلمی بکنم (چند نفر از نمایندگان- همه ما شاگرد آقای عامری بودیم) من افتخار به این کار می‌کنم سال‌های سال من استاد دانشکده حقوق بودم خودم ول کردم و باز هم افتخار می‌کنم که هر وقت بیکار بشوم بروم باز استاد دانشگاه بشوم و تدریس بکنم و اما پرده را من بالا نمی‌زنم و به هیچ‌وجه من خوشم نمی‌آید که پرده‌ها را بالا بزنم و به یک مقاماتی بر بخورد و بنده افتخار می‌کنم که بروم و معلمی بکنم و معلمی برای من افتخار است و هر دقیقه‌ای هم که کار نداشتم باز برمی‌گردم به کار اولی خودم معلمی اما آقایان از نقطه نظر قانونی استدعا می‌کنم یک توجهی بفرمایند این قانون قانون آزمایش بوده در خود قانون توضیحی می‌دهند آقایان زحمت نمی‌دهند به خودشان آن را بخوانند در آخر همین قانونی که از کمیسیون دادگستری گذشته نوشته چون به موجب قانون ۲۰ اردیبهشت وزارت دادگستری باید لوایحی را که مجلس شورای ملی پیشنهاد نموده یا می‌نماید به استثنای لوایح مربوط به دعاوی اشخاص علیه دولت پس از تصویب در کمیسیون به مورد اجرا گذاشته می‌شود بعد از آزمایش چنانچه در عمل نواقصی مشهود شد قوانین مزبور را تکمیل نموده مجدداً برای تصویب به مجلس شورای ملی می‌آید یعنی یک قانون ناقص آخر دوره آوردند گفت کمیسیون دادگستری این را تصویب می‌کنیم اگر دولت دید این قانون ناقص است نمی‌شود اجرایش بکند دو مرتبه دولت آمده لایحه آورده این را نمی‌خواهد بدبختی اینجا است که نمی‌گذارد و هر کس غرض و نظر خاص پیدا می‌کند بدون آن که متوجه باشد به مقدمات و نتایجش پا می‌شود می‌آید اینجا روی احساسات یک حرفی می‌زند این برخلاف شأن وکلای مجلس است که یک اموری را نپاییده و نسنجیده و نخوانده بیاید اینجا و بگوید پس در خود این قانون یک چیز موقت را یک عده خیلی کمی تصویب کردند و گفتند برو دولت این را اجرا کن و نتیجه آن را به مجلس گزارش بده بنابراین دولت چه کرده دولت این لایحه را برداشته آورده اینجا این لایحه دولت است (اشاره به لایحه‌ای که در دست داشتند) آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید دولت که این لایحه را آورد گفت آقا من این لایحه قانون آزمایش را خواستم به موقع اجرا بگذارم این نواقص را در آن دیدم خود دولت گفت که عمل هیئت تصفیه برخلاف دستور قانون بوده در صورتی که منظور رسیدگی به وضعیت کلیه کارمندان دولت بوده که فعلاً ۱۵۸ هزار نفر است فقط به وضعیت هزار نفر آن هم به طور ناقص رسیدگی کرده‌اند خلاصه یک رشته دلایلی دولت دارد که من نمی‌توانم این قانون را اجرا بکنم و یک لایحه جدیدی آورده داده در این لایحه که آورده یک ترتیب دیگری در نظر گرفته در این لایحه نظر اکثر نمایندگان و نظر تمام اعضای کمیسیون دادگستری رعایت شده حالا در کمیسیون دادگستری آقای آزاد بنده مشمول بند بودم با یک نفر دیگر ما توی بند ب بودیم و افتخار هم می‌کنیم به بند ب بودن غافل از این که به شما و آقایان دیگری که مرا در توی بند گذاشته‌اند بگویم که برو این بند بر شخص دگر نه که عنقا را بلند است آشیانه بنده خیلی آشیانه‌ام را بلندتر از این گرفته‌ام که سجادی و شاهرخ و شاهرودی بنده را جزو بند بگذارند برای همین هم آقایان دیدند دو تا پول برای اظهار عقیده و نظرشان قائل نیستم این در بند گذاشتن چه تأثیری در زندگی و سرنوشت من دارد بعد از آن که ما آمدیم در کمیسیون که مرکب از یک اشخاص بسیار پاکدامن قضایی است که سال‌های سال با نهایت پاکدامنی قضاوت کرده‌اند بدون هیچ چیزی آقای گنابادی است، آقای صاحب‌جمع است آقای فقیه‌زاده هستند آقای گودرزی هستند (یکی از نمایندگان- آقای فولادوند، آقای کشاورزصدر آقای صفایی) آقای صفایی هستنند، آقای سلطان‌العلما هستند، اینها هم در بند بودند که آمدند خواستند که قضاوت بکنند؟ اظهار نظر بکنند مثل جنابعالی ۱۸ نفر از قضاوت هستند که تمام‌شان از قضاوت پاکدامن درجه اول همین آقای گنابادی، آقای صاحب‌جمع آقای گودرزی اینها که رو به روی من نشسته‌اند اینها چندین سال در این مملکت قضاوت کرده‌اند (صحیح است) یک مرتبه کسی توانسته است بگوید که این آقایان یک کاری با نظر خصوصی کرده‌اند، تا ما دو نفر می‌خواستنیم واقعاً بیاییم راجع به خودمان قضاوت بکنیم (آزاد- شما خوب بود استعفا می‌دادید) که آقای آزاد که تمام این مملکت اطلاع به سوابق ایشان دارد بیایند این ایراد را بگیرند این لایحه بود که دولت برداشت آورد گفت آقا این را نمی‌توانم اجرا بکنم بعد از این که گفت نمی‌توانم اجرا کنم ما مواجه شدیم با دو سه فکر بعضی‌ها عقیده‌شان این بود که گفتند محض رضای خدا بیا یک همچو کار غلطی که در آخر دوره ۱۵ شد دیگر این سابقه تجربه تلخی را کردید، اینجا دیگر این تجربه را نکنید گفتند اصلاً ملغی بکنید برود بعضی نظرشان بود که برود به تجدید نظر بعضی دیگر هم یک حد وسطی قائل بودند اما راجع به آقای اردلان بنده و تمام رفقای ما تمام به حسن نیت آقای اردلان ایمان و عقیده داریم (اردلان- تشکر می‌کنم) بنده همین عقیده را داشتم و هر چه می‌گویند از روی حسن نیت است بنده شخصاً به تمام عقاید نمایندگان محترم و حتی افراد خارج احترام می‌گذارم عرض کنم در کمیسیون دادگستری پیشنهادهایی آمد بعضی از این پیشنهادها بود که دیده شد مربوط به موضوع نیست. بعضی از پیشنهادات دیگر البته می‌رفت روی تجدید نظر بلی کلیه آقایان اعضای کمیسیون با مشاوره نظرهایی دادند اولاً این که آقا یک گله‌ای فرمودید در کمیسیون دادگستری همان روز یک اعلانی شد که الان در دوسیه‌اش هست. نوشتیم اینجا چسباندیم، از آقایان خواهش کردیم که کمیسیون تشکیل می‌شود هر کدام از آقایان پیشنهاد داده‌اند تشریف بیاورند شاید بعضی از آقایان توجه به این اعلان که اینجا شده بود نفرموده‌اند. البته نظر خود من هم حالا که تذکر دادند نظر ایشان بود که به هر یک از آقایان نامه علیحده بنویسند و دعوت بکنند، چون معمول نبوده که به همه فرد به فرد آقایان نامه علیحده بنویسیم گفتند پس اعلان بکنند و اینجا بچسبانند که آقایان بدانند ولی البته بنده هم نظرم این بود که تک تک آقایان را دعوت بکنیم، حتی اینجا دو مذاکره شد گفته شد که این معمول نبوده، یک شرحی بنویسند این جلو بچسبانند آقایان تشریف بیآورند. چنانچه بعضی از آقایان هم آمدند و توضیح دادند، این هم گله جنابعالی و اما بعد از این که در کمیسیون دادگستری
مذاکره شد و عقیده اکثر از آقایان را خواستیم دیدیم نظرشان این بود که دیگر این کار را ادامه ندهیم به طور کلی ملغی شود برود اما چرا یک عده‌ای از آقایان می‌گویند که چون یک عده‌ای در خارج آمده‌اند و این تشخیص‌ها را داده‌اند ما نبایستی نظر بدهیم. برای این بود اینجا یک فشارهایی آمده بود از خارج به دولت که شما بیا نظر آنها را اجرا بکن، یعنی یک عده از مستخدمین را که به این ترتیب با این تشخیصات غلط اینها را آمده‌اند در بند گذاشته‌اند آنها را بیایید از ادارات خارج‌شان بکنید وقتی که به این مشکل برخوردیم این بود که گفتند چون آثاری از آن می‌ماند بنابراین باید آثار مرتفع باشد و اگر هم بخواهیم در آتیه فکری بکنیم بیایید یک کاری بکنیم که عمومیت داشته باشد و با بودن این مشروطه و مجلس ملی ایران سر پا و با بودن دستگاه قضایی دیگر این رویه غلط را که برخلاف قانون اساسی است قبول نکنید. اگر آقایان توجه کرده باشند در آن مقدمه‌ای که در کمیسیون دادگستری گذاشته شده، مخصوصاً تصریح شده که انحراف ممکن است از عمل قانونگذاری گاهی پیش بیاید ولی اگر این انحراف را در هر موقع که انسان یافت قوه مقننه که خودش ناظر به آن هست خودش مکلف به جبرانش است. بنابراین وقتی ما یافتیم که عده‌ای معین شدند که تعلم‌شان برخلاف اصول قانون بوده است. تازه عملی را که کرده‌اند برخلاف صریح همین قانون است. همین قانون مورد قبول، اما برخلاف همین قانون عمل کرده‌اند. راهی هم که در خود قانون برای تجدید نظر نبود پس راهش این است که مجلس شورای ملی که خودش باید نظارت در اجرای قوانین و قوه مقننه داشته باشد. این که گفته شد که لایحه‌ای که کمیسیون دادگستری تهیه کرد باطل است آورد به مجلس برای این است که شما خودتان نظارت در قوه مجریه دارید. وقتی که آمد قوه مجریه یا بعضی از افراد آن یک همچو قانونی را آن هم به این ترتیب و روی امیال و اغراض شخصی اخراج کرده‌اند البته باید رفع ایرادش را بفرمایید عقیده قضایی شخص بنده را اگر بخواهید، عقیده قضایی من این است که چون آن قانون از کمیسیون دادگستری گذشته خود کمیسیون دادگستری وقتی گفت این آثاری ازش باقی نیست، خودش کافی است. وقتی مجلس شورای ملی رفع اثر ازش می‌کند که قانون از مجلس شورای ملی گذشته باشد. چون این قانون در کمیسیون دادگستری گذشته و کمیسیون دادگستری هم پس از رسیدگی گفت این دارای آثاری نیست، این هیچ گونه آثاری ندارد (صحیح است) ملاحظه بفرمایید ما هم در مقدمه گفتیم فقط از نقطه نظر تأیید مجلس است که اگر مجلس آن دلایل و مقدماتی را که کمیسیون دادگستری در مقدمه لایحه آمده ذکر کرده، در مقدمه لایحه آن را دیدید فقط الغاء و یا اعلام الغائش یک تأییدی است و الا اصولاً رفع اثر ازش شده است. و رفته از بین عرض کنم دیگر این که آقایان نباید قبول بفرمایید یک همچو عملی مخالف همین قانونی که وقتی می‌فرمایید این قانونیش تمام مخالف این قانون شده، مگر مجلس شورای ملی می‌تواند بنشیند و ناظر باشد که حقوق یک عده‌ای را این جور آلت اغراض شخصی قرار دهند و مجلس شورای ملی هم سکوت صرف اختیار بکند. بنده دیگر عرضی ندارم آقا هم اگر فرمایشی داشتید هم بنده و هم سایر آقایان هر نظری داشته باشید چون حضرتعالی با نهایت حسن نیت یک نظری داشتید بنده حاضرم اطاعت کنم.
اردلان- خیلی تشکر می‌کنم.
۳- طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به تصفیه کارمندان دولت
رئیس- گزارش راجع به تصفیه مطرح است بگویید آقایان بیایند می‌خواهیم رأی بگیریم.
مکی- اگر اینها نمی‌آیند ما پا شویم و برویم.
رئیس- عده کافی است برای رأی آقایانی که با کفایت مذاکرات موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند (تصویب شد) اینجا پیشنهاد رأی با ورقه شده ولی الان هم یک پیشنهاد رسید برای رأی مخفی مقدم است مطابق آیین‌نامه.
حائری‌زاده- بنده پیشنهادی دارم.
دکتر معظمی- پیشنهادها باید قرائت بشود.
رئیس- در شور دوم پیشنهاد نمی‌شود داد. مگر پیشنهاد در شور اول داده شده باشد که در کمیسیون دعوت شده باشند و حل نشده باشد حق‌شان است که در شور دوم مطرح شود کمیسیون اینجا اعلان کرده و آقایان را دعوت کرده هیچ کس حاضر نشده. پیشنهاد آقای حائری‌زاده پیشنهاد جدید است! حائری‌زاده- همان پیشنهاد شور اول است که قبلاً داده بودم.
رئیس- پیشنهاد آقای حائری‌زاده قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل اضافه شود: کلیه احکام محاکم نظامی مانند محاکم عمومی قابل تمیز است. حائری زاده.
آشتیانی‌زاده- صحیح است.
رئیس- آقای حائری‌زاده بفرمایید.
حائری‌زاده- در مملکت ما رویه‌ای شده است که یک مسائل مهمی مربوط به یک وزارتخانه‌ای است اگر خواسته باشیم این قوانین و مقررات این وزارتخانه را درش تجدید نظر بکنیم با این جریان تشکیلات مملکتی و دستگاه شورا ما به این زودی‌ها اصلاح نمی‌شود. یک قسمت‌های مهمی را در هر موقعی که مناسب شد باید از تصویب مجلس گذرانید (صحیح است) یک قوانینی در ادوار سابق گذشته که مناسب با محیط و موقع خودش نمی‌توان گفت که آن را اکثریت تصویب کرده ولی در جریان عمل ما دیدیم که احکام محاکم نظامی را به غیر از اعدام و حبس دائم نوشته‌اند قابل تمیز نیست. (فقیه‌زاده- همه‌اش باید باشد) و یک عده مردم بدبختی سال‌ها در محبس می‌مانند و اینها تکلیف‌شان معلوم نیست (صحیح است) با آن که در احکام محاکم عمومی و تشکیلاتی که برای دادگستری هست ما اغلبش را قابل تمیز دانسته‌ایم حالا یک حد نصابی گفته‌اند اهمیت ندارد. مابقی را قابل تمیز دانستیم آن تفحص و آن دقت که در محاکم عمومی می‌شود در محاکم نظامی آن دقت و آن تفحص نمی‌شود و حقوق جماعت تضییع می‌شود. در این موقع این بود که من مناسب دیدم حالا که کار کارمندان دولت، یک طبقه‌ای که به طور دیمی با آنها رفتار شده و درست نبوده و آقایان متوجه شده‌اند که بی‌دقت نظر، با نبودن تجدید نظر و نبودن محکمه بالاتر خیلی حق‌ها ممکن است تضییع شود، مناسب دانستم این پیشنهاد را بکنم به صورت تبصره (صحیح است) خیلی مختصر است کلیه احکام محاکم نظامی مانند احکام محاکم عمومی قابل تمیز است. ما فرقی نگذاریم بین این دو دستگاه، دستگاهمان یکی است، همه ایرانی هستند و حقوق همه باید محفوظ بماند.
اورنگ- صحیح است.
رئیس- آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی- استدعا می‌کنم تشریف نبرید بنده با اصل پیشنهاد آقا موافقم، اینجا دو تا اشکال می‌رسد به نظر بنده، یک تجدید نظر کلیه احکام محاکم نظامی مانند محاکم عمومی قابل تمیز است، ممکن است فرض بفرمایید یک فرد نظام وظیفه به واسطه یک تخلفی برود در محکمه نظامی و به دو ماه حبس محکوم شود اینجا اگر این است که او هم حق دارد... (حائری‌زاده- ندارد از دو ماه کم‌تر حق تمیز ندارد) این را تعیین باید بفرمایید که از حبس بیش از یک سال یا حبس بیش از شش ماه از آنجا قابل تجدید نظر و قابل تمیز است. یکی هم از کی؟ این اگر مشمول گذشته‌ها بشود البته قانون مطابق قوانین مدنی تا در خود قانون ذکر نشود، عطف به ماسبق نمی‌شود. ولی این را باید توضیح داد که معلوم شود از حالا به بعد و الا من تصور می‌کنم که با این موضوع آقایان موافقند و اشکالی هم ندارد. مدت معین شود فرض بفرمایید از شش ماه یا یک سال بیش‌تر همه ما موافقیم. آقا استدعا می‌کنم این را اصلاح بفرمایید همه قبول داریم. (آشتیانی‌زاده- قبول فرمودید آقای حائری‌زاده) رئیس باید بنویسند. پیشنهاد ایشان قرائت می‌شود آقایان توجه بفرمایند (به شرح زیر قرائت شد) کلیه احکام محاکم نظامی‌که بیش از یک سال حبس رأی داده شود از این تاریخ مانند احکام محاکم عمومی قابل فرجام است.
آشتیانی‌زاده- یک سال زیاد است، من با یک سال مخالفم.
رئیس- مجدداً قرائت می‌شود (به شرح فوق قرائت شد)
شوشتری- مخالفم.
دکتر طبا- با یک سالش مخالفم، دو ماه.
حائری‌زاده- بنده فرقی بین سرباز وظیفه با خودم قائل نیستم تمام افراد باید در مقابل قانون مساوی باشند، من خودم با مدت مخالفم.
نورالدین امامی- بنده که پیشنهاد نکردم، بنده مخالفت کردم عرض کردم که ارجاع احکام محاکم نظامی اصلاً برای دیوان کشور وقت باقی نمی‌گذارد اگر یک وقت یک نظام وظیفه را گرفتند محکوم کردند خواست برود به دیوان کشور، تمام نظام وظیفه‌ها صد هزار نفر هر روز باید برود دیوان کشور. بنده موافق نیستم با دو ماه.
فقیه‌زاده- نخیر آقا این طور نیست.
رئیس- چون آقای حائری‌زاده موافق نیستند به همان پیشنهاد خودشان رأی گرفته می‌شود (صحیح است) رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای حائری‌زاده همان پیشنهاد اول آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده زیادی برخاستند) تصویب شد.
پیشنهادی هم در شور اول آقای دکتر معظمی داده‌اند که قرائت می‌شود تصور می‌کنم این را دیگر همه موافقند برای این که دیگر هیچ اختیاری به کمیسیون‌ها داده نشود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه از تاریخ تصویب این قانون هیچ طرح یا لایحه یا پیشنهادی که مبنی بر درخواست اعطای اختیارات به دولت یا کمیسیون‌ها یا اشخاص برای وضع مقررات و قوانین شده باشد قابل طرح و مذاکره در مجلس نخواهد بود (صحیح است). دکتر معظمی (چند نفر از نمایندگان- دو مرتبه بخوانید) (مجدداً به شرح فوق قرائت شد)
رئیس- آقای دکتر معظمی.
دکتر معظمی- عرض کنم بعضی جریانات که در مملکت اتفاق می‌افتد به عقیده من بایستی که همه را متوجه بکند به این که حدود و حقوق اشخاص محفوظ نیست در این جریان قسمت تصفیه که اتفاق افتاد به عقیده من ثابت کرد که در مملکت ایران مشروطیت وجود ندارد چرا؟ برای این که مشروطیت موقعی است که هر کسی حقوق و حدودش محفوظ باشد (صحیح است) متأسفانه ما در اینجا دیدیم که رئیس قوه مقننه ما را هم آمده‌اند به حقوق و حدودش لطمه وارد آوردند (صحیح است) پس وای به حال افرادی که اصولاً مقامی ندارند پس این امر می‌رساند به این که بایستی در یک مملکتی اصولی برقرار باشد و تمام این داد و فریادی که راجع به هیئت تصفیه شد برای این است که جناب آقای عامری کمیسیون دادگستری باید اعتراف بکند بایستی اقرار بکند که گناهی مرتکب شده چیست؟ آمده‌اند نشسته‌اند یک قوانین وضع کرده‌اند و این قوانین هم یکی نیست به شما عرض کنم حالا آمده است هیئت تصفیه یک عده‌ای را اینجا مبتلا کرده است برعکس یک قوانینی هم وضع کرده است که در واقع افراد این مملکت در تحت حمایت قانون نیستند توجه بفرمایید شما به یک کسی بگویید که مستخدم نشو به عقیده من این قدرها سخت نیست که شما به یک نفر بگویید که شما حق ندارید به این که برای دفاع خود به دیوان کشور مراجعه کنید و شکایت بکنید (صحیح است) پس بنابراین یک قسمت از لوایحی هم که در کمیسیون دادگستری و در کمیسیون قوانین دارایی گذشته است به عقیده من برخلاف مصلحت است ما با این اختیاری که به کمیسیون دادگستری دادیم حقوق اشخاص و حیثیت اشخاص را در واقع لطمه زدیم آمدیم یک اختیاری دادیم به کمیسیون دادگستری یک قوانینی را تصویب کند خود این عمل به عقیده من برخلاف قانون اساسی است برای این که ماده ۱۲ قانون اساسی صراحت دارد که برای این که تصمیمات نمایندگان بتواند به مورد اجرا در بیاید بایستی در مجلس علنی باشد و با ورقه و با رأی باشد که مردم بدانند وکلا چطور رأی می‌دهند حقوق و حدود اشخاص چطور محفوظ می‌ماند پس بنابراین آن اصلی که بنده پیشنهاد کردم در واقع این بود که مشروطیت را تحکیم کند حالا یک بدبختی برای افرادی به حق یا ناحق پیش آمده ولی در آتیه لااقل حقوق مردم محفوظ بماند و اما راجع به خود قانون تصفیه هم جناب آقای عامری می‌دانند بنده به ایشان گفتم برای این که ما حیثیت مجلس را محفوظ بداریم و یک منطق اساسی را تعقیب کرده باشیم شما حق بود که در کار می‌کردید چون مجلس آنچه را که فکر می‌کنم مایلم که ملت ایران بداند و الان هم که درخواست رأی مخفی می‌شود بداند که ما چطور رأی می‌دهیم پس الان آقای عامری عرض کردم اینجا یک قسمت مال وکلا بود ممکن است یک وکیلی خاطی باشد و حتی اگر ما علم و یقین داشته باشیم به این که یک وکیلی دزد و خطاکار باشد وقتی که اعتبارنامه‌اش تصویب شد و اینجا نشست بایستی که تعقیبش روی یک اصولی باشد طرز تعقیبش بایستی روی اصول کلی باشد (صحیح است) یعنی مگر شما اسلحه وکیل را چه می‌دانید؟ اسلحه وکیل حرفش است وقتی شما به یک وکیلی گفتید تو دزد هستی این دیگر اسلحه ندارد اسلحه را ازش گرفته‌اید این رسمیت ندارد دیگر نمی‌تواند نمایندگی بکند بنابراین شما از نظر وکلا حق این بود می‌گفتید که در خصوص وکلا حق نداشته است منتها دولت را مکلف می‌کردند که اگر وکلایی پرونده دارند در ظرف یک ماه موظف باشد درخواست سلب مصونیت آنها را بکنند این حرفی است که من به آقای عامری زدم عرض دوم این بود که گفتم اگر شما این منطق را قبول دارید که کمیسیون دادگستری حق ندارد چنین کاری را بکند حق و شایسته این بود که می‌گفتید ما چون برخلاف قانون اساسی رفتار کردیم و در آخر دوره بود وکلا تحت فشار بودند موقع انتخابات بود وکلا به طور سالم اظهار نظر نکرده‌اند بنابراین هر کاری که ولو این که یک عده‌ای که ما می‌خواهیم تعقیب بشوند و وارد استخدام دولتی بشوند از این استفاده می‌کنند؟ با وجود این برای این منطق اساسی لازم بود که شما بگویید که کلیه تصمیمات کمیسیون دادگستری و کمیسیون قوانین دارایی باطل است نه این که فقط یک موضوعی که مربوط به یک اشخاصی که عده‌ای آنها مقصرند مورد توجه قرار دهند و ذیل آن ماده این ماده را که من پیشنهاد کردم بگذارید تا از این جریان ملت ایران یک بردی می‌کرد و این بردش این بود که در واقع در آتیه حقوقش محفوظ بود یعنی هر کس که صبح پا می‌شد گرفتار دسایس و پرونده‌سازی نشوند شما ملاحظه بفرمایید در این تحولاتی که در این چند ساله در این مملکت اتفاق افتاده اشخاص مختلفی که روی کار آمده‌اند هر که آمده مخالفین خودش را گرفته است و افراد این مملکت حقوقی ندارند و بنده هر وقت فکر می‌کنم که اگر یک مملکتی افرادش حقوق‌شان محفوظ نباشد در تحت حمایت قانون نباشند این مملکت بهشت هم باشد جای زندگی نیست اگر من شخصیتم طوری باشد که به هوا و هوس اشخاص شخصیت مرا خرد کنند پرونده بسازند دزدم بکنند این مملکت جای زندگی نیست (صحیح است) این را به شما عرض کنم پس بگذارید یک افرادی این مملکت پیدا بکند که علاقمند به این آب و خاک باشند آزادی فکر داشته باشند شخصیت داشته باشند و بتوانند در مقابل خارجی و داخلی ایستادگی بکنند قاضیش از پشت میز قضاوت بکند وکیلش با کمال شجاعت در پشت تریبون با کمال شهامت حقایق را به مردم بگوید پس اگر شما آمدید یک همچو کاری کردید مملکت شما بالطبع مستقل خواهد بود مردان و رجال خواهد داشت پس به این جهت متأسفانه این عرایضی که من عرض کردم به جناب آقای عامری و من پیشنهاد هم کرده بودم که دعوتم بکنند در کمیسیون و این عرایض را عرض کنم که محتاج نباشد به طور علنی بگویم متأسفانه کمیسیون دادگستری بنده را دعوت نکرد تصمیمی‌که گرفته است فقط یک قسمت را که مربوط به اشخاص است در نظر گرفته و تصمیمات هیئت تصفیه را در واقع کان لم یکن نموده و وقتی که این تصمیم به این مرحله که رسید به عقیده من به این صورت اگر از مجلس بگذرد به حیثیت مجلس لطمه بزرگی وارد خواهد آورد و خدای نکرده این وهم را خواهد داشت به این که مجلس شورای ملی واقعاً (اسلامی- این توضیحات دیگر مربوط پیشنهاد نیست) دارم عقیده‌ام را عرض می‌کنم می‌خواهد عده‌ای را تبرئه کند حق بود که ما طوری این گزارش را تهیه می‌کردیم و ما می‌دانیم مسلماً به یک عده از اشخاص ظلم شده است نسبت به وکلا حق نداشته‌اند وارد این قسمت بشوند برای این که مصونیت داشته‌اند و بعد هم طوری بود که در قسمت رأیی که ما می‌دادیم در عین حالی که می‌خواستیم رفع ظلم از یک عده‌ای بکنیم حیثیت مجلس شورای ملی را هم ما محفوظ می‌داشتیم و هم حقوق ملت ایران را مجدداً محفوظ می‌نمودیم من عقیده‌ام را عرض می‌کنم بنابراین حق بود که ما طوری این گزارش را تنظیم می‌کردیم که هم رفع ظلم از یک عده‌ای می‌شد و هم حیثیت مجلس شورای ملی محفوظ می‌شد که تصور نرود به این که مجلس قصد دارد دربست یک عده‌ای را تبرئه کند بنابراین چون یک کاری را کمیسیون دادگستری برخلاف اصل کرده از یک طرف و از طرف دیگر هم مسلماً رأی به این گزارش به حیثیت مجلس شورای ملی لطمه وارد می‌آورد برای این که ملت ایران بداند چطور رأی می‌دهیم.
رئیس- در چه قسمت؟ رأی مخفی را می‌فرمایید پس گرفتند.
دکتر معظمی- پس گرفتند خوب ملت ایران بداند که در این قسمت هم گرفتار این هستیم که یک اصلی در مرحله اول رعایت نشده است در این گزار هم که تهیه شده است چون این گزارش مطابق نظر قطعی بنده نیست و به حیثیت مجلس لطمه وارد می‌آورد این است که من مادامی‌که این طور باشد و تغییری مطابق شئون مجلس در آن داده نشود نسبت به گزارش کمیسیون دادگستری ممتنع خواهم بود.
رئیس- در شور ثانی پیشنهادی که آقایان نمایندگان داده‌اند اظهار می‌کنند پنج دقیقه برایشان وقت تعیین شده است مجدداً قرائت می‌شود پیشنهاد آقای دکتر معظمی.
(پیشنهاد مجدداً قرائت شد)
رئیس- آقای دکتر هدایتی
دکتر هدایتی- بنده با پیشنهاد آقای دکتر معظمی با صورتی که تقدیم فرمودند اینجا مخالف هستم برای این که مطلب را ناقص گذاشته‌اند اگر نظر آقایان نمایندگان محترم باشد در روزهای اول انعقاد مجلسین
بود راجع به اختیاری که مجلس شورای ملی به کمیسیون مختلط مجلسین می‌داد بنده اینجا صحبت کردم با این که خودم هم انتخاب شده بودم برای عضویت در آن کمیسیون عرض کردم که مطابق هیچ قانونی و اصلی نمایندگان مجلس شورای ملی حق وکالت در توکیل ندارند (صحیح است) و آنچه هم به من جواب دادند که این سابقه است آقا عرض کردم سابقه هست ولی سوابق غلط هم زیاد داریم و هر چه هم که غلط باشد می‌گوییم و لازم نیست که سابقه غلطی که باشد ما هم پشت سرش بایستیم از این جهت باید اذعان کرد همان طور که خود آقای دکتر معظمی فرمودند یکی از بدترین قوانینی که از کمیسیون‌های مجلس شورای ملی گذشته همین قانون بوده قانون خوب هم اگر بوده بنده به آن اعتماد نداشتم برای این که اگر قرار بود که نمایندگان مجلس حق داشته باشند به یک کمیسیونی از کمیسیون‌های مجلس اختیار بدهند چه موجبی هست که به یک هیئت دیگری در خارج می‌توانند اختیار بدهند به خود هیئت دولت اختیار بدهند که یک کارهایی بکند اصلاً حق وکالت در توکیل ندارند بنابراین چون پیشنهاد جناب آقای دکتر معظمی یک قسمت از اصل کلی است در صورتی که تکمیل بفرمایند آقای دکتر پیشنهادشان را و اجازه بفرمایند راجع به پیشنهاد ایشان بنده صحبت می‌کنم و گوش بدهند در صورتی که تکمیل بکنند پیشنهادشان را و مخصوصاً تسری بدهند به آنچه که در کمیسیون‌های دارایی و دادگستری گذشته است بنده با ایشان موافقت خواهم کرد.
رئیس- آقای مخبر کمیسیون.
رضوی‌شیرازی- عرض کنم پیشنهاد آقای دکتر معظمی به خودی خود البته بعد از مطالعاتی که در ادوار مختلف شده راجع به اختیاراتی که به کمیسیون‌ها داده‌اند شخص بنده هم که مخبر این کمیسیون هستم موافقم و معتقدم که اگر مجلس شورای ملی حق قانونگذاری را برای خودش باقی بگذارد اولی است اما در قسمت این متمم که مذاکره شد بنده خیلی خطرناک می‌دانم زیرا مدت چهل سال به مدت و ۱۵ دوره از ادوار پارلمانی این اصل جاری بوده و در کمیسیون‌های مختلفی که اصلاً قابل احصاء نیست قوانین در کمیسیون‌ها وضع شده اصلاً یکی دو تا ده تا و پنجاه تا نیست شأن مجلس شورای ملی و طریقه قانونگذاری این نیست که یک مرتبه یک مطالبی را نخوانده و ندیده و توجه نکرده به طور کلی بگویند باطل این که این از این جهت بر فرض دو تا پنج تا یا تمام از قوانینی که سابقاً از کمیسیون‌ها گذشته (جمال امامی- ایشان تقاضای ابطال نکردند) مجدداً جواب آقا را می‌دهم بنابراین مقصود از عرض بنده این است توضیح زیاد هم لازم ندارد فقط عرض می‌کنم که این پیشنهاد و این قسمت را بعضی از آقایان نمایندگان محترم تأیید کرده‌اند خطرناک است ولی راجع به موضوع از حالا به بعد مجلس شورای ملی اختیار دارد که برای خودش وکالت در توکیل بدهد یا خیر و برای خودش قائل باشند از حالا به بعدش بنده عرض ندارم.
نبوی- حالا که نمی‌شود رأی گرفت اجازه بدهید یک توضیحی بدهم.
رئیس- یک نفر بیش‌تر نمی‌شود مطابق آئین‌نامه حالا یک پیشنهادی هم کرده‌اند برای لوایح.
شوشتری- اجازه بفرمایید آقایان وزرا اگر لوایحی دارند تقدیم بکنند.
رئیس- قبلاً به پیشنهاد آقای دکتر معظمی باید رأی گرفته شود.
۴- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه به عنوان تنفس
امامی- اگر اجازه می‌فرمایید ده دقیقه تنفس داده شود.
رئیس- ده دقیقه تنفس داده می‌شود.
(مجلس در ساعت ۱۱ و سی و پنج دقیقه به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید .)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت