مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ مهر ۱۳۲۹ نشست ۶۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۶۴۷
روزنامه یومیه - مدیر: سیدمحمد هاشمی
۱شنبه ۲۳ مهر ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۶۷
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۶۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه شانزدهم مهر ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
۱-نطق قبل از دستور ۳ نفر از آقایان نمایندگان
۲-اجرای مراسم تحلیف به وسیله آقای شادلو نماینده بجنورد
۳-مذاکره درباره استیضاح و رأی اعتماد به دولت
۴-تقدیم یک فقره لایحه راجع به استخدام کارشناس راه‌آهن از طرف وزیر راه
۵-تقدیم یک فقره لایحه راجع به آئین‌نامه انجمن‌های محلی از طرف وزیر کار
۶-انتخاب کمیسیون مخصوص
۷-استرداد لایحه چاپ اسکناس جدید از طرف کفیل وزارت دارایی
۸-موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ۵ / ۹ صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
رئیس- صورت غائبین جلسه پیش قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت گردید)
غائبین با اجازه آقایان: بهادری فتح‌علی افشار طباطبایی آصف دکتر راجی کوراوغلی
غائبین بی‌اجازه آقایان: محمود محمودی صفوی عزیز زنگنه خسرو قشقایی سالار سنندجی امینی- حسن اکبر شهاب خسروانی اقبال عماد تربتی محسن طاهری پیراسته غضنفری حاذقی محمد ذوالفقاری- امیر افشاری- دکتر شایگان جواد مسعودی
دیرآمدگان با اجازه: آقای محمدعلی نصرتیان یک ساعت
دیرآمدگان بی‌اجازه آقای موقر ۳۰ دقیقه آقای هراتی ۳۰ دقیقه
رئیس- به واسطه تعطیل و جمعه دیروز صورت مجلس حاضر نشده است بنابراین ۳ نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند آقای اردلان بفرمایید.
اردلان- بنده از آقایان محترم بسیار معذرت می‌خواهم که باز به نام بیانات قبل از دستور مصدع آقایان می‌شوم و قبل از این که مطلب را شروع بکنم اجازه می‌خواهم یک حکایت خیلی مختصری عرض کنم که مربوط به همین مطلبی است که می‌خواهم به عرض آقایان برسانم موقعی که بنده به نمایندگی مجلس شورای ملی از کردستان انتخاب شدم یکی از موکلین بنده که یکی از دانشمندان کردستان هستند یک بحثی را با بنده شروع کرد که حالا ۷ سال است این بحث ادامه دارد و بدبختانه به جایی نرسیده است (کشاورزصدر- برنامه هفت ساله است) هر دفعه که او به تهران می‌آید یا من به کردستان می‌روم این بحث را شروع می‌کنیم ولی به جایی نمی‌رسد و بنده نمی‌توانم این موکل خودم را متقاعد بکنم نه او می‌تواند مرا متقاعد بکند او می‌گوید ایران قابل اصلاح نیست و من می‌گویم ایران قاب لاصلاح هست (صحیح است) (کشاورزصدر- این شخص کیست؟) یکی از موکلین کردستانی بنده است و با بیانات فاضلانه خودش بدبختانه مدت و زمان هم به او کمک می‌کند که هر وقت من ایشان را دیده‌ام یک مدارکی در دست دارد که بنده ندارم (دکتر مجتهدی- او درست می‌گوید) بعضی می‌فرمایند که موکل من راست می‌گوید بعضی می‌گویند که بنده راست می‌گویم بالاخره در این مرخصی اخیر که بنده به کردستان رفته بودم باز این بحث شروع شد و گفتم نه فلانی چه می‌گویی مگر آن که یک متر خاک روی مرا بگیرد و مرده باشم و الا زنده هستم و جان دارم معتقد هستم که کشور ایران قابل اصلاح است (نریمانی- به شرطی که نفتش دست خارجی‌ها نباشد) حالا عرایضی که بنده می‌خواستم بکنم یکی مربوط به دادگستری است در پیرامون مسائلی که همکار محترم بنده جناب آقای مکی اظهاراتی فرمودند و طبق قانون مجلس شورای ملی بعد از بیانات آقای وزیر دادگستری قطعاً رأی خودش را راجع به این اظهار خواهد کرد بنده دیدم فرصتی بهتر از این فرصت نیست که
عرایض خودم را راجع به دادگستری به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم این تنها موقعی نیست که راجع به دادگستری بنده عرایضی کردم هر وقت فرصتی به دست من آمده چه دوره ۱۵ چه دوره ۱۴ و چه این دوره راجع به دادگستری بنده عرایضی کرده‌ام یک مطلبی که متفق‌القول همه مردم روی زمین است پایه اصلاحات یک مملکت استوار نمی‌شود مگر این که دادگستری او اصلاح شود و ما با این فرصتی که امروز در دست داریم موضوع دادگستری در دستور مجلس شورای ملی است و در دو جلسه وقت مجلس صرف این کار شده یک نتیجه‌ای از این بگیریم و باز اگر ما بخواهیم نتیجه‌ای نگیریم و این قضیه را بگذاریم برویم به عقیده بنده شایسته نیست برای این که این وضع ادامه‌اش به حال مملکت مضر است به عقیده بنده با استیضاحی که مطرح است و مذاکره که نماینده استیضاح کننده کرده بود و جوابی که آقای وزیر دادگستری خواهند داد استفاده بکنیم و راهی پیدا بکنیم که وزارت دادگستری خودمان را اصلاح بکنیم من شخصاً معتقد هستم که نمایندگان محترم حاضر در مجلس شورای ملی با همین مدتی که به آخر دوره مانده اگر تصمیم قطعی بگیرند موفق خواهند شد که شالوده صحیحی برای اصلاح دادگستری ایران بریزند و این کاری است که ما باید بکنیم آقایان محترم مستحضر هستند که بنده راجع به مسائل اقتصادی در اینجا عرایض بسیاری کرده‌ام ولی هر وقت یک مسئله اقتصادی را انسان بخواهد به نتیجه برسد برمی‌خورد به این که پیشرفت مسائل اقتصادی وابستگی مستقیم با اصلاح دادگستری دارد یعنی بدون این که محال است که بتوانیم وضعیت اقتصادی را اصلاح بکنیم من برای نمونه عرض خودم یک مطلبی را عرض کنم و بعد به نظریه خودم که چطور می‌شود دادگستری را اصلاح کرد بپردازم آقایان نمایندگان محترم مسبوق هستند که امروز فرع پول در بازار بیش از صدی سی و صدی سی و پنج است در صورتی که به ترازنامه‌های بانک ملی ایران مراجعه کنیم می‌بینیم که از ۷ میلیارد و هشتصد میلیون اسکناس که چاپ شده ۶ میلیاردش دست مردم است چرا پول دست مردم هست و معامله نمی‌شود برای این است که امنیت مالی در مملکت نیست چرا امنیت مالی نیست برای این که دستگاه دادگستری ما درست نیست (سنندجی- تصفیه درست کند) بنده موقعی که قانون تصفیه اینجا مطرح بود عرض کردم که ما ۹ هزار پرونده بلااقدام در دیوان کیفر موجود داریم آقای دادستان محترم دیوان کیفر در روزنامه مرقوم فرمودند که پنج هزار پرونده در دیوان کیفر موجود داریم و چهار هزار تا هم مطابق قانون جدید به محاکم دیگر پخش کرده‌ایم و جمعاً همان ۹ هزار است یکی از این آقای وزیر دادگستری نمی‌پرسد که به چه مناسب ۹ هزار پرونده باید در دادگستری معطل و معوق مانده باشد البته این عیب دادگستری ما است و بنده نمی‌خواهم بیش از این عرایضی بکنم و امروز اگر کسی در این مملکت بگوید دادگستری ما خالی از عیب است و واقعاً منزه است به نظر بنده یک مطلب خلاف حقیقت گفته است امروز دادگستری ما یک دادگستری دنیاپسندی نیست (همهمه نمایندگان زنگ رئیس) ما باید به هر قیمتی شده این دادگستری را اصلاح کنیم اصلاح دادگستری به نظر بنده یک راه بیش‌تر ندارد و آن راهش را قانون اساسی را می‌خوانم می‌گوید اصل ۸۲ متمم قانون اساسی تغییر مأموریت حاکم محکمه عدلیه ممکن نمی‌شود مگر به رضای خود او ولی کجا این اصل ۸۲ رعایت می‌شود ناگوارترین مطلبی که انسان در روزنامه هر روز می‌خواند این انتصابات وزارت دادگستری است یک ستون بالا بلند هر روز در روزنامه می‌بینید قاضی رشت مأمور کرمانشاه شده و قاضی کرمانشاه به مازندران و قاضی مشهد به بروجرد و دائماً اینها در تغییر و تبدیل هستند و اگر خواسته باشیم این انتصابات وزارت دادگستری را قیچی کنیم و روی هم بگذاریم در آخر سال یک کتاب خواهد شد و من تعجب می‌کنم یک وزارت دادگستری چقدر عضو دارد که این همه تغییر و تبدیل می‌دهد هر قدر قاضی شرافتمند و با وجدان باشد معهذا این تغییر و تبدیلات متوالی ممکن است او را از راه راست منحرف بکند این قانون اساسی ما بود ولی یک اصل دیگری هم در قانون اساسی هست که فارسی از این روشن‌تر نمی‌بینم و آن اصل ۲۷ متمم قانون اساسی است می‌نویسد که شرح تفسیر قوانین از وظایف مختصه مجلس شورای ملی است یعنی اگر که مجلس شورای ملی بخواهد اختیاراتی به کمیسیون دادگستری بدهد می‌تواند ولی به هیچ‌وجه تفسیر قوانین را نمی‌تواند بکند معهذا ما می‌بینیم که در تاریخ ۲۶ مرداد ماه ۱۳۱۰ آمده‌اند همین اصل ۸۲ متمم قانون اساسی را تفسیر کرده‌اند همین کمیسیون دادگستری تفسیر کرده است که بلی مقصود از اصل ۸۲ قانون اساسی آن است که هیچ حاکم محکمه عدلیه را نمی‌توان بدون رضایت او از شغل قضایی به شغل اداری تغییر مأموریت داد و تبدیل محل مأموریت قضات با رعایت رتبه آنان مخالف قانون اساسی نیست این تفسیر را کردند و در ماده سوم نوشته است که اگر وزارت دادگستری خواست یک قاضی را تغییر بدهد و اطاعت نکرد در محکمه انتظامی تعقیب و مطابق نظامنامه‌های وزارت دادگستری مجازات شود به استناد این تفسیری که از قانون اساسی برخلاف خود قانون اساسی کمیسیون محترم دادگستری در سال ۱۳۱۰ کرده از آن تاریخ به بعد ما می‌بینیم که قضات دادگستری ما یکی بعد از دیگری دائماً در تبدیل و تغییر هستند این مذاکراتی که بنده کردم یک روز یک نتیجه بخشید و او این بود در موقعی که جناب آقای صالح وزیر دادگستری شدند یک لایحه‌ای به مجلس شورای ملی آوردند و لغو این ماده را خواستند و استقلال قضات را تأمین فرمودند ولی بدبختانه رفت به کمیسیون دادگستری و گزارش آن لایحه را ندیدیم و با اصطلاح مجلس در آنجا دفن شد در دوره گذشته بنده یک موقعی استفاده کردم و اینجا پیشنهادی کردم که این تفسیر از اصل قانون اساسی که بدون جهت آن را کمیسیون دادگستری تفسیر کرده پس از شش ماه لغو شود و نظرم این بودکه در ظرف شش ماه وزارت دادگستری فرصت کافی خواهد داشت که اگر اصلاحات ضرری هم در دادگستری بخواهند بدهند و پس از شش ماه دیگر استقلال این قضات در محل خدمت خودشان باشند آنها را نشود تغییر داد متأسفانه مجلس شورای ملی به پیشنهاد من رأی نداد یک عده آقایان التفات فرمودند رأی دادند ولی اکثریت رأی نداد و این پیشنهاد رد شد حالا اگر آن پیشنهاد تصویب شده بود آن مدت شش ماه هم گذشته بود و قضات که در محل قضاوت خودشان مستقر بودند ما با یک محکمه انتظامی شدیدی این مملکت را می‌توانستیم به شاهراهی بیاندازیم که ممالک متمدن انداخته‌اند خواهش می‌کنم آقای وزیر دادگستری بفرمایند در کجای دنیا یک مملکتی ممکن است باشد که قضات او را دائماً تغییر بدهند یک چنین چیزی محال است و ما هر روز ناظر یک جریان تأسف‌آوری هستیم که در روزنامه‌ها آقایان سطرهای بالا بلندی از انتصابات وزارت دادگستری را می‌خوانند حالا بنده عرضم چیست بنده عرض می‌کنم امروز دو جلسه است مجلس شورای ملی وقت خودش را صرف اصلاح دادگستری کرده ما باید امروز یک راهی برای این کار پیدا بکنیم یا خود آقای وزیر دادگستری پیشنهاد بکند و یا بالاخره ما اینجا یک وضعیت نامطلوب کنونی را تبثیت نکنیم و مخصوصاً در قسمت رأیی که ما می‌دهیم بنده خواستم از مقام ریاست تقاضا نمایم که در خصوص رأی اعتماد اگر ما رأی اعتماد به دولت می‌دهیم بنده از اشخاصی هستم که به دولت رأی اعتماد می‌دهم ولی اگر رأیی باشد که به وضع دادگستری باید بدهیم و وضع نامطلوب دادگستری را تثبیت بکنیم این به نظر بنده یک رأی خوبی نیست این را خود آقای وزیر دادگستری هم باید شما راهنمایی بکنید من می‌بینم که مملکت ایران امروز محتاج است که دادگستری او اصلاح شود حالا راهی را پیدا بکنید شما آقای بوذری چند سال است که در وزارت دادگستری هستید شما راهش را به ما بگویید دادگستری که عیب دارد حرفی نیست این دادگستری نیست که ما هر روز قضاتمان را از این شهر به آن شهر به موجب این تفسیری که در قانون اساسی کرده‌اند تغییر بدهیم اگر شما معتقد هستید که یک قضات نامطلوبی دارید آقا در یک مدت معینی آنها را بردارید ولی آنهایی که خوب هستند آنها را ثابت نگه دارید آقا این که مملکت نشد که هر ساعت قاضی را از یک شهر به شهر دیگر بفرستید و این دست خود وزارت دادگستری است و وزیر دادگستری می‌تواند آن را به مجلس پیشنهاد بکند چنانچه موقعی که آقای صالح وزیر دادگستری بودند پیشنهاد کردند ولی در کمیسیون دفن شد و گذاشتن این موضوع و رفتنش بالاخره ما را بالاخره در همان خانه اول می‌گذارد چند سال از عمر مشروطیت ایران می‌گذرد هنوز دادگستری ما اصلاح نشده است نمی‌خواهم زیاد وقت آقایان را بگیرم و بیش از این عرضی نمی‌کنم یکی از همکاران محتر م تذکر داده است که پس از این که استیضاح تمام شد قانون
انتخابات هم جزو دستور قرار گیرد، بنده هم موافق هستم که این قانون انتخابات اصلاح شود ولی آقای وزیر دادگستری باید یک راهی پیش پای ما بگذارند که به چه نحو می‌خواهند دادگستری را اصلاح کنند
رئیس- آقای آزاد
آزاد- متأسفانه با این که بنده میل ندارم با نطق قبل از دستور وقت مجلس را بگیرم ولی یک وضعی پیش می‌آید که مجبور است بیاید اینجا و یک مطالبی را اظهار بکند بنده وکیل تهران هستم، تهران بیش‌تر از یک میلیون جمعیت دارد همه افراد این مردم به من مراجعه می‌کنند و از تعدیات و اجحافاتی که شهرداری شهربانی و مالیات بر درآمد نسبت به آنها می‌کند شکایت می‌کنند بنده هم گاهی راجع به شکایات آنها از دولت و آقایان وزرا سؤالاتی می‌کنم و متأسفانه حاضر نمی‌شوند که جواب بدهند ماده ۱۶۹ تذکر می‌دهد که آقایان وزرا بایستی پس از یک هفته در مجلس حاضر شوند و جواب سؤال نمایندگان را بدهند و چنانچه ندادند آقای رئیس از آنها بازخواست می‌کند. متأسفانه آقای رئیس که تا کنون هیچ بازخواستی از آقایان وزرا نفرمودند که چرا اینها بعد از یک هفته حاضر نمی‌شوند جواب بدهند و این ماده نظامنامه ضمانت اجرائیه ندارد یعنی اگر وزیری حاضر نشد تکلیف مجلس با آن وزیر چیست؟ (یک نفر از نمایندگان- استیضاح بکند) استیضاح هم که بکند بعد از یک ماه هم حاضر نمی‌شوند مثل این که از استیضاحی که آقای مکی کرده‌اند دو ماه و نیم گذشته است. بنده یک لایحه قانونی تنظیم کرده‌ام و انشاء‌الله امیدوارم که تقدیم بکنم و آقایان هم رأی بدهند که این ماده قانون یک ضمانت اجرایی داشته باشد که اگر آقایان وزرا حاضر نشدند یک اثراتی بر عدم حضورشان مترتب باشد. بنده راجع به تعدیلاتی که از طرف شهرداری نسبت به کسبه می‌شود سؤالی کردم و جواب ندادند. همه روزه از طرف شهرداری نسبت به کسبه اذیت و آزار می‌شود یعنی از این برزن‌ها یک عده مأمور می‌فرستند دم دکان این کسبه و بدون جهت هی اسامی آنها را می‌نویسند که یکی اتیکت نچسبانده، یکی پیراهن سفید به تن نکرده مثلاً فلان کفش‌دوز یا فلان آهنگر، اینها را جریمه کرده‌اند که چرا پیراهن سفید نداشته است در صورتی که کفش‌دوز و آهنگر همیشه از قدیم رسم‌شان بود که یک تکه چرم می‌انداخته‌اند جلوشان. حالا آمده‌اند اینجا به اسم این که چرا شما پیراهن سفید ندارید اینها را می‌برند به محکمه و محکمه هم ۴۵ تومان جریمه‌شان می‌کند در صورتی که در میان اینها اشخاصی هستند که اینها سرمایه‌شان ۴۰ و ۴۵ تومان نیست ولی اینها را می‌برند و می‌گویند چون پیراهن سفید نداشتی باید ۴۵ تومان بدهی و این بیچاره‌ها به این ترتیب تمام سرمایه خودشان را از دست می‌دهند. در این روزها بنده را دعوت می‌کنند در این انجمن‌های محلی، در خیابان خراسان، در خیابان صفاری، در خیابان شهباز و خیابان سینا و غیره که اینها برق ندارند در صورتی که تیرهای برق از طرف شهرداری نصب شده است ولی خیابان‌های اینها شب برق ندارند و خیابان‌های اینها را آسفالت بکند یا برق اینها را تأمین بکند از صبح تا شام اینها را اذیت و آزار می‌کنند (اسلامی - انجمن شهرداری تهران کی تشکیل می‌شود؟) انجمن شهر هم باید تشکیل بشود حالا دولت چه اقدامی کرده است نمی‌دانم (یک نفر از نمایندگان- اغلب منازل برق ندارند) خیابان‌ها مقدم است یک موقع دیگری هم بنده تذکر دادم من خودم در خانه چراغ روشن می‌کنم ولی خیابان‌ها برق ندارند اهالی خیابان صفاری به من شکایت می‌کردند که این مرکز اراذل و اوباش است و اینها تأمین ندارند چون یک عده از اشخاص توی این خیابان‌ها هستند و شب ساعت سه و چهار که زن‌های مردم می‌روند نان بخرند یا احتیاج دیگری دارند چون برق نیست اینها تأمین ندارند و اداره برق و اداره شهرداری هیچ توجهی به اینها نمی‌کند (یک نفر از نمایندگان- ولی این را هم بفرمایید که مهندس نجم بد کار نمی‌کند) مهندس نجم هم البته هر چه ممکن است کار می‌کند ولی شهرداری هم باید وسیله را فراهم بکند یک قضیه دیگر که الان که آقای فروهر اینجا تشریف دارند باید تذکر بدهم مسئله نان است. نان تهرا ن یک من شش ریال گران شده است در تهران دویست باب دکان سنگکی بود که اینها هر کدام روزی سه خروار نان پخت می‌کردند و نان را یک من ۹ قران و خرده‌ای می‌فروختند این دویست باب دکان که دولت به آنها آرد می‌داد روزی ششصد خروار نان تهیه می‌کردند و یک من ۹ قران می‌فروختند در صورتی که الان تمام دکان‌ها یک من ۱۵ قران نان‌شان را می‌فروشند در صورتی که اغلب مردم تهران مردمان فقیر و بیچاره‌ای هستند که اینها برای مخارج یومیه‌شان معطلند در صورتی که دولت بی‌جهت آمده است قیمت نان را بالا برده است سال گذشته ما ۲۵۰ میلیون تومان پول را در سازمان برنامه نفله کردیم این برای مملکت اهمیت نداشت ولی ده میلیون ۱۵ میلیون تومانی که دولت کسر خرج نان تهران را می‌داد آمده است این را بریده و این آشوب را راه انداخته است یک قضیه دیگری را که می‌خواستم تذکر بدهم به آقایان وزرا مسئله رفتن به عتبات عالیات است که دولت گویا تصویب‌نامه‌ای صادر کرده است که از هر کسی که می‌رود به کربلا ششصد تومان ودیعه بگیرد این قضیه به عقیده من نظر دولت را به هیچ‌وجه تأمین نمی‌کند چون این اشخاص که می‌روند یا پول دارند یا بی‌پولند: آن کسی که پول داشته باشد برایش فرقی نمی‌کند ۶۰۰ تومان را می‌دهد و آن کسی که ندارد قاچاق می‌رود این قاچاق رفتن به کربلا ضررش بیش‌تر از این است. برای این که من پریروز چند تا آشنا داشتم، احوال آنها را پرسیدم گفتند رفته‌اند به کربلا گفتم دولت که تذکره به آنها نداده چطور رفتند گفتند قاچاق رفتند اینها قاچاق که بروند یک مقدار پول در سرحد مأمورین دولت از اینها می‌گیرند یک قسمت هم آن طرف می‌گیرند و بعد هم مقدرات‌شان دست کیست من نمی‌دانم این قسمت را هم می‌خواستم یک تذکری بدهم که این قضیه را ملغی بفرمایید برای این که آن اشخاصی که می‌خواهند بروند اگر چنانچه وسایلش را دولت فراهم نکند قاچاق می‌روند و اسباب زحمت است. یک موضوع دیگر که بنده خواستم تذکر بدهم به آقایان نمایندگان، این لایحه ترک تریاک و مسکرات است که یک عده زیادی از آقایان نمایندگان امضا کرده‌اند و به مجلس داده‌اند من خواهش می‌کنم که آقایان توجه بفرمایند این دو لایحه از نقطه نظر حفظ‌الصحه و از نقطه نظر رعایت شعائر مذهبی خیلی مفید است و باید آقایان موافقت بفرمایند که اینها جزو دستور گذاشته شود.
رئیس - بازخواست از وزرا در صورتی است که در پاسخ سؤال آقایان نمایندگان مسامحه کنند یا طفره بروند. همیشه آقایان وزرا برای جواب حاضر بوده‌اند و اظهار داشته‌اند منتها مجلس مجالی نداشته است به همین جهت در جلسه پیش من گفتم که یک یا دو جلسه فوق‌العاده تعیین بشود که تمام این سؤالات مطرح شود (صحیح است) و حتی امروز عصر مذاکره شد که امروز عصر جلسه فوق‌العاده تشکیل بشود حالا اگر آقایان موافقند یک جلسه فوق‌العاده تشکیل بدهیم که سؤالات به عمل بیاید همین امروز عصر هم ممکن است آقایان موافقند؟ (شوشتری - امروز در وزارت فرهنگ دعوت داریم. جشن فرهنگی است) بسیار خوب فردا. (نورالدین امامی- فردا مجلس سنا است) فردا بعد از ظهر ساعت ۵ آقایان موافقند؟ (ناصر ذوالفقاری- فردا عصر هیئت دولت است) شما موافقت کنید آقایان وزرا حاضر می‌شوند (نورالدین امامی- سه‌شنبه صبح مقرر بفرمایید سه‌شنبه صبح مجلس است آن وقت کار مجلس می‌خوابد ولی آقایان حالا که موافقند همان روز سه‌شنبه منحصراً برای سؤال باشد. به آقایان وزرا هم اطلاع داده می‌شودکه برای جواب حاضر باشند آقای شوشتری
شوشتری- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم بنده امروز مطالبی را می‌خواستم به عرض ........
غلامرضا فولادوند- آقای شوشتری آن دستگاه باید بیانات شما را ضبط بکند.
شوشتری- نخیر بنده یواش یواش صحبت می‌کنم آقایان می‌نویسند.
فولادوند- این بلندگو نیست برای ضبط صدا است.
شوشتری- چشم .... بنده امروز مطالبی را می‌خواستم حضور نمایندگان محترم عرض بکنم ولی الزام پیدا کردم که از یک قسمت آن منصرف بشوم. فرمایشاتی که آقای نماینده محترم جناب آقای اردلان فرمودند دیدم الحق و اولا است که در قسمتی از فرمایشات ایشان عرایض و نظریات خود را عرض کرده سپس موضوع دیگر را وارد شوم و یک موضوع مهم را چون فوتی و فوری نبود بذارم برای بعد، آقای اردلان از نظر اصول و
علاقه به اوضاع داگستری و اصلاح مبانی قضاوت که پایه و مایه استقلال و عظمت و تأمین و رفاه جامعه فقط و فقط منحصراً زیر قوانین دادگستری است بیاناتی فرمودند که جناب آقای بوذری و جناب آقای فروهر هم باید کاملاً توجه کنند، من هم عقاید خود را عرض می‌کنم. اگر آقایان فکر فرمودند که این نظریه از نظر اصلاح دادگستری و رفاه مردم مفید است او را نصب‌العین کرده یک طرح عاقلانه فاضلانه جامعی بریزند. بدواً باید عرض کنم هر موفقیتی برای هر دینی و هر مملکتی که پیدا شد در اثر کوچکی و انحصار و محدودیت قوانین بوده یعنی چه؟ یعنی اگر قوانین ........ اینجا، مجلس شورای ملی کارخانه قانون‌ریزی نیست، اینجا کارخانه بحث است و اظهار نظر است و مباحثه در اصلاحات مملکت است و در مواقع ضروری قوانینی وضع می‌شود نه آن که ما تمام اوقاتمان را مصروف بکنیم و تصور کنیم که مجلس شورای ملی فقط و فقط برای این است که در هر جلسه‌ای یکی دو تا قانون وضع کند و بر مشکلات مردم بیچاره بی‌افزاید هر مملکتی هر رژیمی، هر قانونی، هر مسلکی که در دنیا پیش رفته برای این بوده است که قوانین او مختصر بوده، ضبط شده، مردم توانسته‌اند این قوانین را به سینه خود بسپارند و عدول از آن قوانین نکنند اما اشکالی که پیدا شده در مملکت ما این است که این قوانین زیاد است و همه متناقض، همه متخاصم هر یک از افراد و حتی خود را اگر با توجه به جزئیات قانون رسیدگی بشود روزی دو مرتبه سه مرتبه متخلف از قانونیم و باید به دست محکمه و محاکمه سپرده شویم علت چیست؟ بدون مطالعه، بدون تعمق نشستیم، هی قانون‌هایی که متناقض ادوار سابق بوده وضع کردیم دست و پای قضات را بستم حتی آقایانی اینجا تشریف دارند، آقای گودرزی، جناب آقای نبوی، آقای عامری، آقایان همه مطلعند دیوان عالی کشور، مستشاران دیوان عالی کشور که از همه پخته‌ترند در موقع صدور رأی این نقض و ابرام مجبور می‌شوند به قوانین مراجعه کنند. یادشان می‌رود این نقص قانون است. این عیب قانون است آقای وزیر دادگستری آقای بوذری است نمی‌دانم هر کس باشد باید حتم و قطع، روزی وزیر دادگستری با مجلس شورای ملی تماس بگیرد و کمیسیون دادگستری بنشینند قوانین را آنهایی که تناقض دارد بریزند، مختصر کنند، جمع کنند، یک جزوه مختصر که هر فردی از افراد مملکت می‌تواند او را ضبط کند و تخلف نکند تهیه کنند عیب قضایی ما آقای اردلان این است من سال‌ها وکیل عدلیه بودم، خودم سال‌ها است در یک محکمه‌ای نشسته‌ام با قانون سر و کار دارم از یک طرف یک جا فکر می‌شود از یک طرف یک جا فکر نمی‌شود ماده واحده‌ای از مجلس شورای ملی می‌گذرد اشخاص شرور و بدسابقه از قبیل دزد و چاقوکش و جیب‌بر و امثال اینها.... و امثال اینها که سابقه این گونه اعمال دارند آقای مهدوی محسن مهدوی یا آقای سزاوار پیشنهادی می‌کنند که سابقه را لااقل یک مرتبه محکومیت ملحوظ شود از مجلس رد می‌شود آن وقت نتیجه این می‌شود من هم که در رأس آن محکمه نشسته‌ام فکر می‌کنم امثال اینها چیست؟ تو کوچه رسیدن فحش دادن است تو کوچه زشت گفتن به مردم است تو کوچه به نوامیس مردم نظر بد انداختن است قمه کشیدن است از دیوار بالا رفتن است کثافات کردن به خانه مثلاً این حرف‌ها است امثال اینها امثال اینها لغتی است کشدار این لغت کشدار دست یک آدم بصیر می‌افتد درست استفاده می‌کنند در دست یک آدم جاهلی می‌افتد نمی‌گویم مغرض، به دست یک نفر آدم جاهل می‌افتد نمی‌داند چه ترتیب عمل کند پس مجلس شورای ملی نمایندگان محترم هیئت محترم دولت بایستی برای اصلاح قوانین دادگستری و عدلیه ما در درجه اول فکری بیندیشند که بنشینند مختصر کنند یک مقداری به قدر ضرورت به قدر حوائج مملکت قانون را بنویسند بدهند به دست مردم، مردم حفظ کنند اسلام پیشرفتش برای این بود که قوانین او اول مختصر بود جمع بود همسایه ما شوروی اگر نگاه کنیم پیشرفتش برای اختصار قوانین بود نه این که سی و پنج هزار، چهل هزار ماده قانون داشته باشد این قابل حفظ کردن نیست قابل اجرا نیست ما خودمان را نباید گول بزنیم به عقیده من جناب آقای اردلان دولت باید فکر بکند آقای بوذری یا کس دیگر هر وزیر دادگستری ایشان یا هر وزیری ما باید فکر کنیم برای اصلاح اساس مملکت استحکام بدهیم مبانی قضایی را به اختصار قوانین این نظر بنده است اما نظر دوم که جناب آقای رئیس مجلس شورای ملی جناب آقای سردار فاخر فرمودند آقای آزاد نماینده محترم هم فرمودند ماده ۱۹۸ و ۱۹۲ درباره سؤالات از وزرا که یک هفته وقت معین کرده علت داشته جهت داشته اگر در ظرف یک هفته به سؤال وکیلی پاسخ داده نشود ممکن است موضوع منتفی شود (صحیح است) وقتی موضوع منتفی شد بیچاره وکیل وظیفه خود را انجام داده جریانی هم به سوء برای کشور پیش آمده الان ما واردیم یک موضوعی که این موضوع تماس مستقیم درد با یکی از سه سؤال بنده، بنده خودم عقیده دارم معذرت می‌خواهم از هیئت محترم جبهه ملی و از جناب آقای جمال امامی و آقایانی که دولت را استیضاح کرده‌اند این عقیده شخص خودم است مربوط به احدی نیست من خودم برای موضوع نفت چون من برای کسب وجاهت سؤال نکردم و معتقد به این کسب وجاهت نیستم برای این که من بیش از هر کس در تهران امتحان کردم آن کنه عقاید مردم را می‌دانم
وارد این حرف‌ها نمی‌شوم از نظر مملکت سؤال کردم عقیده‌مندم به این که راجع به نفت ما استیضاح نکنیم من خودم استیضاح نمی‌کردم استیفای منافع مملکت در لفافه سؤال باشد بهتر ممکن است به موقع اجرا بگذاریم در صورتی چه دولت آقای رزم‌آرا و چه هر دولت دیگری را به زحمت دچار کنیم حالا که استیضاح به عمل آمده برای این که در افکار نمایندگان محترم برای دادن رأی اثر مخصوص دارد به عقیده من قبل از این که سؤال من مطرح شده باشد و جواب دولت به من گفته باشد موضوع استیضاح نفت مورد ندارد زیرا اگر استیضاح شد نفیاً یا اثباتاً مجلس شورای ملی عقیده خود را معلوم فرمود دیگر جایی برای سؤال من مورد ندارد من چطور بگویم که سالی ۱۲۹ میلیون و چند صد هزار تومان بابت خرید نفت و بنزین و مواد دیگر به نفت جنوب پول می‌دهیم موضوعی که طبق سیره گذشته و معمول آنچه را که در بودجه نوشته صد و چند میلیون تومان بیش‌تر از بابت نفت عاید ما نمی‌شود (صحیح است) مبلغی زیادتر از بیست و چند میلیون آن وقت به ما می‌گویند که ما ۹۰ میلیون تومان او را پول کارگر و اجرت مردمان داخلی ایران داده‌ایم به عقیده من این حرف مسموع نیست شما شرکت کردید وضعیتی داشتید جریانی دارید باید به مستخدمین حقوق بدهید مرتبط به ملت ایران نیست. ملت ایران گنجی را گنج‌هایی را در زیر پای خودش دارد همان طوری که یکی از نمایندگان محترم تذکر داد باید استفاده کند از منافع او برای اولادهای آن مملکت نتیجه خوب بگیرد ملزم نیست که اگر شما بیایید شرکتی توی مملکت ما درست کنید سالی ۳۵۰ میلیون تومان هم خرج بکنید مگر ملت ایران ضامن پرداخت چنین حقوقی است ما استفاده باید بکنیم ما در اینجا باید تسریع کنیم و البته دولت باید صورت این سؤالات را تا جایی که ماده ۱۹۸ و ۱۹۹ اشعار کرده او ما را مطمئن کند نمایندگان محترم برخوردار از این معنی بشوند ملت ایران همان طور شاهنشاه در نطق‌شان دیروز فرمودند در فرمایشات شاهانه به همه ملت ایران می‌گویند ما باید از همه منابع تحت‌الارضیمان بالاخص از نفت حداکثر استفاده را بکنیم (صحیح است) توجه بفرمایید پس اگر استیضاح مطرح بشود و اگر سؤال من اینجا طرح بشود و تشریح نشود که منظور من از این سؤال چه بود و دولت چه نصب‌العینی خواهد کرد چه اقدامی خواهد فرمود در استیفای منافع ملت ایران به عقیده من کاری بس بیهوده و بی‌فکر عمل کرده‌ام بناعاً علیهذا مجدداً استدعا می‌کنم از مقام ریاست از هیئت وزرا آقایان که به هیئت دولت اطلاع بدهند از نمایندگان مجلس همان طور که فرمودند کلیه سؤالات بالاخص برای نفت قبل از استیضاح در مجلس مطرح بشود تا این که ما بتوانیم در رأی دادن نیتمان یعنی نظر خودمان را اعلام کنیم.
۲-اجرای مراسم تحلیف به وسیله آقای شادلو نماینده بجنورد
رئیس- کلیه سؤالات را گفتم تهیه کنند که به همان ترتیب تقدم از اول شروع شود روز سه‌شنبه وارد دستور می‌شویم آقای شادلو چون وارد مجلس شدند باید قسم بخورند (در این موقع عموم حضار به احترام ورود قرآن مجید قیام نمودند و مراسم تحلیف به وسیله آقای شادلو به شرح زیر به عمل آمد.)
من که در ذیل امضا می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبم و به قرآن قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق این نظامنامه محفوظ و مجری است تکالیفی را که به من رجوع شده است مهمی امکن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع عادل مفخم خود صدیق
و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فواید و مصالح ملت ایران.
۳-مذاکره درباره استیضاح و رأی اعتماد به دولت
رئیس- آقای بوذری.
بوذری- (وزیردادگستری) بنده قبل از شروع به جواب استیضاح آقای مکی چون در جلسه امرز آقای اردلان تذکراتی راجع به دادگستری فرمودند و می‌توان این تذکرات را هم در واقع مکمل استیضاح آقای مکی دانست یک چند کلمه‌ای با اجازه مجلس در این خصوص قبلاً عرض کنم آقای اردلان در قسمت نواقص دادگستری دو تکه را تذکر دادند یکی موضوع راکد بودن پرونده‌ها در دادگستری و دیگر نقل و انتقال زیاد قضات و مأمورین دادگستری و این دو امر را ایشان موجب خرابی این دستگاه اظهار فرمودند و حال آن که مسائل دیگری هم می‌توان برای اصلاح دادگستری ذکر کرد منتها بدبختانه از تاریخ تصدی اینجانب به سمت وزارت دادگستری مجالی برای این فکرها پیش نیامد و مدتی کافی در دست نبود که بشود به اصلاحات دادگستری از این بابت پرداخت اصلاحات دادگستری یعنی اصلاحات اساسی و با پایه دادگستری محتاج به اصلاح قوانین است و اصلاح قانون هم بدون موافقت و رأی مجلسین امکان‌پذیر نیست آقایان توجه دارید که بعد از مختصری از تشکیل دولت به علت تعطیل تابستان مجلس شورای ملی در حدود یک ماه تعطیل بود و بعد هم به علت تاریخی که مجلس گشایش یافت مسائل دیگری در پیش آمد که اینهاتشنجی ایجاد کرده بود و موقعی و فراغتی برای اقدام در این امر نبود البته بنده همان طوری که در ضمن جواب استیضاح آقای مکی یادداشت کرده‌ام و قطعاً به طور خلاصه در اینجا هم به عرض آقایان می‌رسانم در زمینه اصلاح قوانین دادگستری از نظر طول مدت خدمتی که در این دستگاه دارم یادداشت‌هایی کرده‌ام و لوایحی هم در دست اقدام داریم و امیدوارم فرصتی باشد که با کمک و پشتیبانی آقایان موفق شویم آنچه که نظر آقایان است تأمین بکنیم لازم می‌دانم این کلمه را به عرض آقایان برسانم قطعاً توجه هم دارند که دادگستری یک دستگاهی است که اگر قضات آنجا را از بهشت هم تهیه کنیم مراجعین آنجا یک عده یعنی نصف از مراجعین به دادگستری ناراضی خواهندرفت (صحیح است) زیرا ممکن نیست فرض کرد که در یک دعوایی هم مدعی و هم مدعی علیه هر دو صحیح بگویند طبعاً آن کسی که محکوم می‌شود البته بنده نمی‌خواهم اینجا ادعای عصمت قاضی را در گناه و خبط بکنم ممکن است قاضی خبط کند لیکن بر فرض که قاضی رأی صحیح بدهد باز محکوم ناراضی است خیلی مرد با وجدانی باشد که با این که محکوم هم می‌شود این محکومیت خودش را به یک عناوین بدی در خارج منعکس نکند راجع به تراکم پرونده‌ها که فرمودندالبته این مولود حوادث اخیر دنیا و فقر موجب ارتکاب غالب جرایم شده است و در قسمت راه حلی که برای این کار باید اندیشید باید جزو همان موضوعاتی که به عرض نرساندم باید این نکته را به عرض برسانم که روی آمار صحیحی که بنده دارم عده قضاتی که الان ما در دادگستری داریم یعنی از دادستان دیوانعالی کشور تا کوچک‌ترین امین صلح ما در حدود ۸۸۸ نفر قاضی داریم این تعداد با کارهای زیادی که الان در مملکت پیدا شده کافی نیست یعنی این عده از عهده انجام تمام کارها بر نمی‌آیند طبعاً برای این که این کارها انجام شود و این کارهای راکد تمام شود عده بیش‌تری لازم است البته آقایان می‌دانندکه شرایط قضاوت و تصدی قضاوت شرایط خاصی است هر کس را نمی‌شود به سمت قاضی تعیین کرد مطابق قانون که اخیراً عمل هم همین طور است برای دعوت به قضاوت از لیسانسیه‌های حقوق و دکترهای حقوق دعوت می‌کنیم عده این آقایان اولاً کافی برای این که کادر قضایی ما را پر بکند نیست ثانیاً بعضی از اینها اصلاً حاضر به کار قضایی نیستند دنبال کار آزاد می‌گردند و بعد عیب دیگری که دارد غالباً این آقایان جوان هستند در حدود ۲۴ و ۲۵ و ۲۶ سال دارند تصدیق بفرمایید یک جوان کم تجربه‌ای که تازه از مدرسه بیرون آمده نمی‌شود امور مهمه مملکت و کارهای بزرگ را به او سپرد باید یک مدتی کار بکند برای این که درست کار بیاموزد تا این که بشود کارهای قضایی را به او رجوع کرد بنده همان طوری که عرض کردم یک لایحه‌ای در نظر دارم تهیه هم کرده‌ام مطالعه هم شده که انشاء‌الله به مجلس شورای ملی تقدیم خواهم کرد در آن لایحه اجازه خواسته‌ام که مجلس شورای ملی اجازه بدهد از اشخاصی که می‌شود از آنها استفاده این امر را کرد یعنی بر اثر تجربه و معلومات و سوابق و کارهایی در دوره زندگی انجام داده‌اند تا حدی مورد اعتماد هستند بتوانم از اینها درباره شغل قضایی دعوت کنم این یک راه حلی است که می‌شود این نقیصه را به این کیفیت رفع بکنیم اما راجع به تغییر قضات که فرمودید بنده تصور می‌کنم که اگر در ظرف این سه ماه تصدی بنده به دفاتر کارگزینی مراجعه بفرمایید خواهید ملاحظه کرد که من تغییر زیادی ندادم قضات در زمان بنده خیلی مختصر تغییر کرده‌اند ضمناً در جواب استیضاح آقای مکی چون چند مورد را ایشان اشاره کردند یعنی با ذکر اسم اشاره کردند که من چند نفری را تغییر داده‌ام البته آنها را یادداشت کرده‌ام و خدمت‌شان عرض خواهم کرد آن وقت خودتان تصدیق خواهید فرمود که گاهی لازم است که یک وزیری در یک موقعی در اثر پیش‌آمدی یک قاضی را عوض بکند بنابراین آنچه که در جواب بیانات آقای اردلان داشتم همین بود اگر اجازه بفرمایید در جواب استیضاح آقای مکی برای این که وقت مجلس شورای ملی تلف نشود بنده این را یادداشت کرده‌ام و نوشته‌ام این را به عرضتان می‌رسانم و بعد هم رفع تصدیع می‌کنم بنده قبل از ورود در پاسخ استیضاح آقای مکی مقدمتاً عرض چند جمله را لازم می‌دانم و آن این است که آقای مکی از تاریخ انتصاب اینجانب به وزارت دادگستری همیشه در مقام این بوده‌اند که به من نسبت‌های خلاف واقع و ناروایی داده و به هر نحو که ممکن است به من اهانت کنند و مخصوصاً مطلبی را که مکرر وسیله حمله به من قرار داده‌اند است که هیئت تصفیه کارمندان دولت اینجانب را مشمول بند ب دانسته و حتی به عنوان عدم اجرای تصمیمات هیئت تصفیه نسبت به من اعلام جرم هم کرده‌اند در این خصوص با مذاکرات زیادی که از طرف جراید و نمایندگان محترم در موارد عدیده چه در مجلس و چه در خرج به عمل آمده این جانب را بی‌نیاز از بحث در این خصوص می‌کند و به هیچ‌وجه وارد ایرادات و اشکالاتی که در این موضوع موجود بوده است نمی‌شوم ولی آنچه لازم است به عرض آقایان محترم برسانم این است که آقایان مستحضرند در موادی که به عنوان قانون تصفیه از کمیسیون دادگستری گذشته کسانی که صلاحیت و شایستگی آنها محل حرف نباشد و زائد بر تشکیلات به شمار روند (دکتر بقایی- ولی اشخاصی هستند که اضافه بر تشکیلات هستند) مشمول بند ب می‌شوند و البته آقایان اطلاع دارندکه اینجانب از دو سال پیش تا به حال سمت معاونت وزارت دادگستری را داشته و اخیراً به وزارت آنجا تعیین شده‌ام و مسلم است کار معاونت یا وزارت دادگستری جزء کارهای زائد بر تشکیلات نیست و گزارشی هم که اینجانب به جناب آقای نخست وزیر طی نامه رسمی از نظر اشکالاتی که در کار بوده عرض کرده‌ام برای حفظ اصول بوده و پس از جلب موافقت معظم له نیز لایحه قانونی تهیه و تقدیم مجلس شورای ملی گردیده که با جریان فعلی آن نظر دولت مورد تأیید قرار گرفته است.
آقایان ملاحظه می‌فرمایید. که در مقابل اهانت‌های ایشان بنده با کمال بردباری به دو جهت تحمل و شکیبایی کرده‌ام. یکی آن که من عادت به فحاشی و بی‌ادبی نداشته‌ام و انجام چنین امری از عهده من خارج بوده است دیگر آن که رعایت احترام مجلس شورای ملی به نظر من از اهم امور و وظیفه کلیه افراد مخصوصاً وظیفه نمایندگان و وزرا است (صحیح است) زیرا اگر از طرف نمایندگان و وزرا احترام مجلس شورای ملی رعایت نشود توقع و انتظار احترام از سایرین توقع بی‌موقع و بی‌جایی است (صحیح است) البته آقایان محترم توجه دارید که مطابق قوانین جاریه مملکت افراد در هر اقدام و اظهاری مجاز نیستند و در بعضی از موارد برای بعضی از اظهارات مطابق قوانین جزا و کیفری مقرر است. بنده در اینجا از عرض این جملات فقط منظورم تذکر است زیرا مجلس شورای ملی محل این قبیل از مباحث نیست و اگر شکایت یا تعقیبی از اقدام و عملی بایستی بشود مطابق قانون مراجع دیگری دارد.
آقایان نمایندگان محترم. زندگانی من خیلی روشن بوده و نقطه تاریکی ندارد و اگر آقای مکی واقعاً مرا مرتکب عملی برخلاف ترتیبی می‌دانسته‌اند خوب بوده آن را صریحاً اعلام کرده و از طریقی که قانون مقرر داشته تعقیب نمایند تا اگر شبهه
و تردیدی دارند رفع شود و الا گفتن حرف آن هم با شرایط موجود و مصونیت پارلمانی کاری است آسان.
آقایان. تجمع ما در این مکان مقدس برای خدمتگزاری به مملکت است و جائز نیست از حدود ادب و نزاکت خارج شده و نسبت به یکدیگر توهین و اهانت روا داریم قانون اساسی ایران به وکیل مجلس حق سؤال و استیضاح از وزیر یا دولت و اعلام جرم به آنها را داده ولی نه در قانون اساسی ایران و نه در قوانین هیچ یک از کشورهای عالم به وکیل حق داده نشده که به وزیر اهانت کند (صحیح است) و نسبت خلاف واقع و خلاف شرافت به او بدهند این طریقه‌ای که بعضی از آقایان پیش گرفته‌اند مشروطیت را موهون می‌کند (مکی- مشروطیت با وجود شما موهون است) و ارزش مجلس و دولت را در نظر مردم و دنیا به صفر می‌رساند.
مجلس شورای ملی محل مقدس و مرکز حل و عقد امور مملکت و بحث و فحص در قوانین است در تمام پارلمان‌های دنیا اقلیت و اکثریت وجود دارند اکثریت حکومت تشکیل می‌دهد و اقلیت از دولت انتقاد می‌کند ولی به هیچ یک از نمایندگان اجازه داده نشده به جای انتقاد از اعمال وزیر به او فحش بدهند. اما راجع به استیضاح آقای مکی در پشت تریبون در جلسه پیش اظهار نمودند که من استیضاح را برای آرامش وجدان و وظیفه ملی عنوان و طرح کردم من امیدوارم که مطالب ایشان صدق باشد ولی قرینه خلاف آن هم هست زیرا من در اوایل تیر ماه ۱۳۲۹ به وزارت دادگستری منصوب و در اواسط همان ماه از طرف مجلسین به دولت رأی اعتماد داده شد و ایشان در تاریخ یکشنبه اول مرداد ماه ۱۳۲۹ مبادرت به استیضاح نمودند.
آقایان. در ظرف پانزده روز من چه اقدامی می‌توانستم انجام بدهم که به علت عدم انجام آن یا در همان مدت قلیل چه عمل بدی انجام کرده‌ام که به علت اقدام به آن مورد استیضاح قرار گرفته‌ام؟
آقای مکی قبل از توضیح راجع به استیضاح اظهار داشتند برای زمینه‌سازی پاسخ ..... پاسخ (دکتر بقایی -کاشکی قبلاً خوانده بودید) استیضاح ایشان را عقب انداخته‌اند خوشبختانه این اظهار ایشان هم صحیح نیست زیرا تاریخ استیضاح آقای مکی از این جانب روز یکشنبه اول مرداد ماه است و به شهادت آقایان نمایندگان محترم و صورت جلسه رسمی مجلس آمادگی خود را برای پاسخ استیضاح به عرض رسانده‌ام. (صحیح است)
استیضاح آقای مکی از اینجانب راجع به دو امر است.
اول راجع به توقیف جراید که در این قسمت قانون مطبوعات مصوب ۱۲ اسفند ماه ۱۳۲۷ برای شهربانی و دادسرا در مواردی که رزنامه نشریه‌ای اهانت و هتک حرمت کند وظایفی معین کرده و طبق آن قانون شهربانی مکلف است در مواردی به ضبط اوراق منتشره و توقیف مرتکب اقدام و پرونده امر را نزد دادستان ارسال و دادستان به دادگاه صلاحیتدار بفرستد و دادگاه مرجع رسیدگی و حکم صادر نمایند بنابراین به طوری که ملاحظه می‌فرمایند در توقیف جراید و یا توقیف مدیر روزنامه وزیر دادگستری مطلقاً مداخله‌ای ندارد زیرا مطابق قانون عمل توقیف روزنامه به وسیله مراجعی که قانون تعیین کرده انجام می‌گیرد و اساساً وزیر دادگستری بدون شکایت مستحضر از جریان کار نمی‌شود چه آن که این اقدام مانند هزاران اقدام دیگری که هر روز در وزارت دادگستری انجام می‌گیرد جزو کارهای عادی روزانه دادسرا و دادگاه‌ها است که استحضار از آنها برای وزیر دادگستری ضرورت ندارد. مطبوعات در دنیای کنونی نقش‌ها و وظایف خطیری به عهده دارند و می‌توانند خدمات مهمی به پیشرفت مقاصد سیاسی دولت‌های خود و همچنین به هدایت افکار عمومی و ترقی سطح معلومات و اطلاعات مردم بنمایند در ایران هم مطبوعات به رکن چهارم مشروطیت نامیده شده است و حتی جمعی معتقدند مطبوعات رکن اول مشروطیت است. مقام مطبوعات مقامی است که باید از هر گونه آلودگی‌ها منزه بوده و رویه‌اش مافوق اعمال و رفتار مردم عادی کشور باشد زیرا همان طوری که مطبوعات و روزنامه‌های خوب مفید به حال جامعه است جرایدی که از وظایف خود تخطی و پا از دایره عفاف خارج گذاشته و یا این که در مندرجات خود مصالح و منافع عالیه مملکت را زیر پا گذارند ضررش به حال جامعه غیرقابل جبران است و به علاوه خسارت این امر متوجه عالم مطبوعات بیش از دیگران باید علاقمند باشند که صنف خود را از اشخاص ناباب پاک نمایند تا گزندی به مقام مطبوعات وارد نشده و به اهمیت آن در جامعه لطمه وارد نگردد.
در کشورهای متمدن همان طوری که احزاب مختلف در مواقعی که پای مصالح عالیه مملکت در بین باشد موقتاً از کلیه اختلافات مرامی و مسلکی چشم پوشیده و از زاویه دولت پشتیبانی می‌نمایند جراید مختلف‌المسلک نیز با حکومت وقت هماهنگ شده و دولت را در پیشرفت کار تقویت می‌نمایند و اگر هم بخواهند نسبت به اعمال و رفتار دولت انتقاد کنند همیشه رعایت نزاکت را نموده و هیچ‌وقت کلمات و جملات و عبارات زننده و توهین‌آمیز استعمال نمی‌کنند و همچنین هیچ روزنامه‌نگاری حق ندارد در امور شخصی و خصوصی مردم مداخله کرده و اسرار خانوادگی کسی را فاش کند لیکن متأسفانه در مملکت ما بعضی از جراید رعایت آبرو و حیثیت اشخاص را نکرده و حتی در قضایای ناموسی مردم وارد شده و یا الفاظ رکیک و مستهجنی استعمال می‌کنند که در هر خواننده‌ای حس انزجار شدید تولید می‌گردد و حتی خود روزنامه‌نگاران بارها در این موضوع ابراز تنفر کرده‌اند. (دکتر بقایی- همان روزنامه‌ها را هم دولت تقویت می‌کند.) واقعاً جای بسی تأسف است که اشخاص محترم مشغول زندگی روزمره خود هستند غفلتاً مشاهده می‌کنند که کلیه حیثیت و شرافتی را که در یک عمر تحصیل کرده‌اند در یک روز و یک لحظه به وسیله یک روزنامه بر باد داده شود چنان که بارها از طرف آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی نیز راجع به این موضوعات به دادگاه‌های دادگستری شکایت و منتهی به صدور حکم گردیده است. یقین دارم اکثریت روزنامه‌نگاران ایران با این هتاکی‌ها موافق نبوده و آن را دون مقام و شئون نامه‌نگاری می‌دانند و امیدوارم روزی برسد که مطبوعات ما هم از این اوضاع هرج و مرج رهایی پیدا کرده و آن احترام و محبوبیتی که شایسته مقام نامه‌نگاری است به دست آورد. بعضی از جراید نیز به جای انتقاد از سیاست دولت که باید در لباس نزاکت عرض اندام کند عبارات و جملاتی را به کار می‌برند که نه تنها اهانت به دولت است بلکه اثرات زشتی در میان مردم باقی گذاشته و در سیاست خارجی مملکت تأثیر خیلی بدی دارد. نسبت به این قبیل جراید پرونده‌هایی در دادگستری موجود و در مراجع مختلف قضایی در جریان است و اینجانب برای احتراز از تطویل کلام و اتلاف وقت به ذکر چند فقره از آنها به عنوان نمونه در اینجا تصدیع می‌دهم. مثلاً مندرجات روزنامه رنج و گنج شماره ۳ مورخ اول مرداد ۱۳۲۹ که اینک به آقایان نمایندگان محترم ارائه می‌شود (جمال امامی- اسم روزنامه‌ها را ببرید) می‌نویسد: «آقای رزم‌آرا مردم متوجه شده‌اند که حکومت شما جز به اسارت دادن ملت ایران. جز تحویل دادن منابع ایران به امپریالیسم آمریکا و انگلیس عمل دیگری انجام نخواهد داد. شما مأموریت دارید که میهن ما را دربست به اختیار بیگانگان بگذارید (فراکسیون وطن - این کاملاً حق نوشته) (خنده نمایندگان) شما مأموریت دارید که آخرین نشانه استقلال میهن ما را محو نمایید (فراکسیون وطن -صحیح است) شما مأمور انعقاد قرارداد بی‌شرمانه‌تر و استقلال شکنانه‌تر از قراردادهای ضد ملی اسلاف خود هستید. شما مأمور تبدیل ایران به فیلیپین و نظایر آنها هستید.
«آقایان انصاف بدهید در کجای دنیا ممکن است یک روزنامه‌نویس چنین نسبت اهانت‌آمیز به رئیس یک دولت بدهد؟!! (فراکسیون وطن- حقیقت هیچ‌وقت اهانت‌آمیز نیست این حقیقت نوشته است) (زنگ رئیس) وقتی که این مطلب را اهالی شهرستان‌های دور از مرکز و همچنین ایلات بخوانند نسبت به دولت مرکزی چه عقیده‌ای پیدا می‌کنند و به دستور حکومت مرکزی چه اهمیت و ارزشی قائل می‌گردند و آبروی دولت چگونه در مقابل بیگانگان حفظ می‌شود؟!! (دکتر بقایی- در مقابل بیگانگان آبرو ندارید) آقایان این تنها اهانت به رئیس دولت و یا اعضای کابینه نیست بلکه اهانت به مقامات بالاتر و اهانت به اکثریت آقایان نماینده مجلس است. زیرا ما خود
را خدمتگزار ملت می‌دانیم و هر دولتی به انتخاب اعلیحضرت همایون شاهنشاهی (دکتر بقایی-شاه را مجبور کردند) و رأی اعتماد اکثریت نمایندگان مجلس روی کار می‌آید در این صورت آیا شما آقایان ممکن است غیر از خدمتگزار ایرانی به اشخاص دیگر رأی اعتماد بدهید؟ با این حال آیا توقیف این قبیل جراید به صلاح ملت و مملکت نیست؟ و توقیف کنندگان چنین جرایدی مقصرند؟ و اگر شما آقایان نمایندگان به جای مأمورین مربوطه بودید چه می‌کردید؟ ....... و با روزنامه صلح جهان (همهمه نمایندگان- روزنامه‌ها را بخوانید) (فراکسیون وطن- بخوانید آقا) ذکر این جملات و خواندن توجه دارید این مقالات برای این بوده است که گر چه آقایان خواستند طرز انشا و رویه روزنامه‌هایی که به غلط خودشان را داخل این صنف کرده‌اند برای آقایان مجسم کنم (دکتر بقایی- این یکی تصادفاً خیلی صحیح نوشته) بنده یکی دو تای دیگر را هم یادداشت کرده‌ام (مکی- بیان حقایق است بخوانید) یادداشت‌هایی از آقایان می‌رسد که نخوانم (غلامرضا فولادوند- اگر مفید برای جواب استیضاح می‌دانید بخوانید و الا نخوانید)
دکتر مجتهدی- تمام اینها منتشر شده است آن وقت این جا نخوانند.
وزیر دادگستری- اطاعت می‌کنم و نمی‌خوانم.
دکتر بقایی- از کی اطاعت می‌کنید؟
نورالدین امامی- از اکثریت مجلس شورای ملی
وزیر دادگستری- پارلمان و حتی عموم ملت ایران ناظر اعمال دولت‌ها هستند، به ما بگوییدچه عملی این دولت انجام داده است که به نفع بیگانگان و علیه مصالح ملت و مملکت بوده است و اگر خدای نکرده مرتکب چنین عملی شده باشد چگونه پارلمان ایران اجازه ادامه حکومت به این دولت می‌دهد؟ پشتیبانی و حمایت پارلمان از هر دولتی دلیل بر این است که کلیه اعمال و رفتار آن دولت مورد تصدیق و قبول پارلمان است با این حال آیا دادن چنین اسنادی به دولت اهانت به پارلمان ایران نیست؟ (دکتر بقایی- تقاضای سلب مصونیتش را هم بکنید) آقایان اگر مأمورین مربوطه در توقیف چنین روزنامه هتاکی اقدام نمی‌کردند دولت مورد اعتراض شما آقایان نمایندگان قرار نمی‌گرفت و یا انصافاً چنین اشخاصی لیاقت و استحقاق روزنامه‌نگاری دارند و آیا روزنامه‌نگاران واقعی عقیده دارند که به چنین اشخاص فحاش و هتاک باید اجازه روزنامه‌نویسی داد آیا وارد شدن این قبیل اشخاص در سلک روزنامه‌نگاران توهین به مقام مطبوعات نیست؟ و آیا برای توقیف و تعقیب این قبیل نویسندگان از طرف مأمورین صلاحیتدار باید وزیر دادگستری مورد استیضاح قرار گیرد؟
قسمت دوم- استیضاح آقای مکی از اینجانب راجع به سوء‌جریان دادگستری است (دکتر بقایی- جواب روزنامه‌ها تمام نشده ایشان گفتند چرا توقیف کردید و چرا رفع توقیف) در این قسمت ایشان راجع به اهمیت تأمین قضایی و بسط عدالت و تأثیر قضاوت در زندگی یک جامعه و افراد آن کلیاتی بیان کردندکه جزو بدیهیات و قولی است که جملگی برآنند و در خصوص نواقص کار دادگستری بر اثر تجربیاتی که اینجانب در مدت ۲۴ سال خدمت در دادگستری به دست آورده‌ام معایبی که در جریان کار به نظر رسیده تا حدی که در اختیار وزیر دادگستری بوده اقدام به رفع آن شده است و آنچه که باید با وضع قوانین جدید رفع شود لوایحی در دست تهیه است که انشاء‌الله با کمک و همکاری آقایان نمایندگان محترم به تصویب مجلسین رسیده و تا حدی موفق به اصلاح کامل دادگستری خواهیم شد، در این خصوص بنده زیاد وقت آقایان را نمی‌گیرم و همین قدر لازم می‌دانم که به عرض برسانم در این دادگستری که مورد حمله آقای مکی است مردمان شریف و قضات پاکدامن و با تقوا و وظیفه‌شناس زیادی وجود دارد که با کمال قناعت و مناعت طبع به انجام وظیفه مشغول و در خدمت به مملکت و مردم کمال کوشش و مجاهدت را دارند.
حالا اجازه می‌خواهم پاسخ موضوعاتی را که آقای مکی در ضمن توضیح استیضاح به آنها اشاره کرده‌اند به عرض مجلس شورای ملی برسانم.
۱-آقای مکی راجع به آزادی مسکن و توقیف عده‌ای بعد از نیم شب به استناد خبری که در روزنامه‌ای گفتند منتشر شده اظهار داشتند که برخلاف اصل آزادی مسکن اقدام شده است، اولاً معلوم نیست که این خبر تا چه اندازه صحت دارد ثانیاً آزادی مسکن با آن که جزو اصول کلی است مطابق قوانین مملکت در مواقع ارتکاب جرم ضابطین دادگستری مکلف به تعقیب امر و مجاز در ورود به محل سکنی هستند. (قانون آئین دادرسی کیفری از ماده ۹۱ تا ۹۴)
۲-راجع به زمین‌های قریه علی‌آباد و تقاضای ثبت آقای سیدحسین رشیدی اظهار داشتند که این جانب به اداره کل ثبت با این که زمین‌ها به نام آقای رشیدی ثبت شده بود دستور داده‌ام از وقوع معاملات در دفتر اسناد رسمی خودداری کنند- این مطلب کذب محض و از طرف اینجانب هیچ گونه دستوری در این خصوص داده نشده است. (مکی- کتبی بله ولی شفاهی بوده)
۳-راجع به تغییرات قضات نیز بیانی نمودند که در این قسمت هر چند این عمل مطابق قانون جزو وظایف اداری اینجانب است معذالک برای روشن شدن ذهن آقایان و برای این که معلوم شود عمل خلاف رویه‌ای انجام نشده و دستور تلفنی هیچ مقام مؤثر در این امر نبوده و رفیق‌بازی و خصوصیت در انجام وظیفه‌ام دخالت نداشته جهت هر یک از تغییرات را به عرض آقایان محترم می‌رسانم.
الف- تغییر امین دادگاه بخش شهرری- در تاریخ ۵ شهریور ۲۹ استاندار تهران یادداشتی از سخنرانی آقای فرج‌الله ناصری امین دادگاه بخش شهرری فرستاده خلاصه این که (آمریکا به غلط مهد دموکراسی معروف شده در جنوب ایرن مردم بیچاره خون سگ مرده آمریکایی‌ها را می‌خورند ادای پاره کلمات زننده نسبت به مذهب و این که اسلام از مجاری لجنزاری عبور کرده پول گرفتن ملاها و نزول آیه چماق و غیره (حاذقی- خاک بر سرش کنند) و تحقیقاتی هم که به عمل آمده مؤید گزارش مزبور بوده است- وزارت دادگستری در مقابل این عمل این شخص را از پست مستقل به کار غیر مستقلی گماشته است. (مهدی ارباب- غیرش هم لازم نبود.)
آیا تغییر چنین مأموری که نسبت به امور مذهبی و مسائل سیاسی مملکت اهانت کرده است بی‌مورد بوده و آیا باید به چنین شخصی جایزه می‌دادیم؟ و آیا این عمل من درخور استیضاح است (شوشتری- اگر بوده باید دستور تعقیب داد) (حاذقی- یک چنین شخصی صلاحیت قضاوت ندارد) به- تغییر دادستان اراک- آقای حسن مستوفی قبل از انتصاب اینجانب به وزرات دادگستری مکرر چه کتباً و چه وسیله تلگراف تقاضای انتقال خود را مصراً نموده و در دوره تصدی اینجانب هم به موجب نامه‌های مورخ ۸ تیر ۲۹ و ۱۱ مرداد ۲۹ و ۱۲ شهریور ۲۹ ادامه مأموریت خود را در اراک یک نوع توهین به خود دانسته و صریحاً تذکر داده است که بعد از خاتمه معذوریت به اراک معاودت نخواهد نمود (۵۱ روز مرخصی و معذوریت داشته است) نظر به تقاضاهای مکرر و متوالی و تذکرات پی در پی و این که مشارالیه با اخذ معذوریت به اردبیل مسافرت و صریحاً عدم موافقت خود را به اراک یادآوری نموده و دادسرای شهرستان اراک را نمی‌شد مدت مدیدی بلامتصدی گذاشت لذا با تقاضای او موافقت و تغییر مأموریت پیدا کرد و این که خواسته‌اند این تغییر را لباس دیگری بپوشانند و آن را مربوط به اختلافات محلی و اعمال نفوذ اشخاص در دادگستری قلمداد کنند با این توضیح مطلقاً صحیح نیست و اشاره‌ای که در ضمن بیانات خود در قسمت شکایت فراهانچی از مأمورین قضایی اراک و مداخله و اعمال نفوذ آقای یوسف شکرایی نمودند به طوری که گزارش آقای مبشری بازرس اعزامی از مرکز که خود آقای مکی نیز به آن از استناد نمود حاکی است و عیناً نقل می‌شود (..... در جریان تحقیق و رسیدگی اقدامی از طرف آقای یوسف شکرایی بر له پا علیه طرفین مشهود نگردید)
ج- تغییر دادستان شهرستان تهران- جریان تغییر آقای ریاحی و انتخاب آقای خستو و انتصاب آقای اشرف احمدی از این قرار بوده است. آقای ریاحی قبلاً رئیس استیناف کرمانشاه بوده و در موقع انتقال به تهران در زمان وزارت آقای دکتر سجادی به سمت دادیاری دیوان کشور منسوب به مشارالیه مأموریت داده شده بود که امور دادسرای شهرستان تهران را عهده‌دار شود چون آقای ریاحی در حدود ۶۹ سال دارند و به علت خستگی فوق‌العاده تقاضای مرخصی و برگشتن به شغل اصلی خود را داشت و از طرفی آقای خستو مدت زیادی در خوزستان به سمت ریاست دادگستری استان خدمت کرده و مدت‌ها بود تقاضا داشت به تهران منتقل شود به جای آقای ریاحی تعیین و آقای
اشرف احمدی نیز به سمت ریاست دادگستری خوزستان منصوب گردید- به طوری که ملاحظه می‌فرمایند این کاملاً عادی و بدون هیچ نظر خاصی و صرفاً بنا بر تقاضای نامبردگان صورت گرفته است. در اینجا مناسب است به عرض آقایان برسانم این که تغییر آقای اشرف احمدی را مرتبط با پرونده پنبه بین آقای یحیی فتحی و اداره تصفیه وزارت دارایی دانسته‌اند موضوع خلاف حقیقت و این پرونده در جریان و هنوز به مرحله صدور رأی نرسیده است.
بنده در ضمن این بیان به عرض آقایان می‌رسانم که تغییر دادستان صرفاً در اختیار وزیر دادگستری است بنده این مطلب را در ابتدای عرایضم به عرض آقایان رساندم که اساساً تغییر و تبدیل دادستان‌ها در اختیار وزیر است و می‌خواهم عرض بکنم که بدانند مطالبی که برخلاف انجام داده‌ام از چه قبیل بوده (مکی- بنده خودم گفتم که در اختیار شما است ولی فهرست شرف‌عرضی باید قبلاً تهیه شده و به عرض برسد)
د- تغییر عضو علی‌البدل دادگاه مطبوعات- آقای زکی حسینی دادرس علی‌البدل دادگاه شهرستان تهران که سمت دادرس علی‌البدل دادگاه بدوی مطبوعاتی را هم داشته طبق نامه مورخ ۲۱ مرداد ۲۹ شرحی از خدمات دوازده ساله خود به وزارتخانه نوشته و اشاره نموده است که در مواقع مقتضی تقاضای شغل مناسب کرده ولی مورد توجه واقع نشده و درخواست نموده است با ارجاع شغل مناسب موجبات تشویق او را فراهم نمایند به همین ملاحظه در تاریخ ۲۳ مرداد ۲۹ به سمت دادرس علی‌البدل دادگاه استان مرکز که موافق قانون استخدام قضات یک درجه بالاتر از مقام دادرس علی‌البدل دادگاه شهرستان است انتخاب کردید- جای بسی تأسف است که این قبیل امور عادی موجب استیضاح از وزیر شده و مدتی از وقت گران‌بهای مجلس شورای ملی را تضییع می‌نماید.
۴-راجع به موضوع قاچاق خوزستان همین قدر کافی است به عرض آقایان برسانم که شروع این امر در زمان تصدی اینجانب نبوده- تحقیقات این موضوع به وسیله آقای لطفی انجام شده و پرونده کار قبل از تشکیل دولت فعلی به مراجع مربوطه احاله شده است
۵-و اما راجع به نسبت اتهام پنجاه و چند فقره کلاهبرداری به آقای منصوری اینجانب جز آنچه که در روزنامه اطلاعات مورخ پنجشنبه سی‌ام شهریور نوشته شده بود چیزی نشنیده‌ام خوب بود موارد را آقای مکی توضیح می‌داند- ولی راجع به این مورد هم همان روز که مطلب به اطلاع اینجانب رسید فوراً به اداره کل ثبت به شماره ۳۴۹۳۰ مورخ ۴/ ۷/ ۲۹ دستور دادم جریان امر را در دفتر اثناد رسمی که معامله در آنجا انجام شده رسیدگی کنند به علاوه بازرس مخصوصی تعیین کردم که جداگانه موضوع را تحقیق و گزارش دهد و به دادسرای شهرستان تهران هم ضمن شماره ۳۴۹۳۲ مورخ ۴/ ۷/ ۲۹ برای تعقیب رسمی امر دستور اکید صادر نموده‌ام و پس از این اقدام به طوری آقای شوشتری هم در جلسه قبل اظهار داشتند ایشان به من مراجعه کردند و جواب گفتم که از طرف وزارت دادگستری تمام اقدامات لازمه به عمل آمده است.
۶-بازرس شرکت هواپیمایی و عدم تعقیب موضوع سقوط هواپیما و ملک شهریار- با این که موضوع سمت بازرسی اینجانب در شرکت هواپیمایی ایران حقیقت ندارد و این موضوع از طرف شرکت هواپیمایی نیز تکذیب و در روزنامه‌ها درج گردیده معذلک به نظر من اشکالی نمی‌رسد که وزیر در شرکتی سهیم بوده و یا سمت بازرسی داشته باشد (حاذقی- اگر بتوانید که بکنید بهتر است) و اگر موضوع سقوط هواپیمای آن شرکت توأم با ارتکاب جرمی بوده بایستی به مراجع قضایی اعلام گردیده و قضیه مورد تعقیب قرار گیرد که تا کنون اینجانب اطلاعی از چنین اعلام جرمی ندارم تا از تعقیب ممانعتی کرده باشم راجع به ملک چهار صد هزار تومانی باید به تفصیل عرض کنم که به چه کیفیت تهیه شده (فرامرزی- بفرمایید یاد بگیریم) (خنده نمایندگان) اما راجع به ملک چهار صد هزار تومانی که می‌گویند اینجانب تهیه کرده‌ام و خانه سیصد هزار تومانی در آن ساخته‌ام و از طریق مشروع تهیه چنین ملکی را مستعد دانسته‌اند با این که استیضاح ایشان مربوط به توقیف جراید و سوء‌جریان دادگستری بود و ارتباطی به رسیدگی به وضع شخصی اینجانب نداشت بنده با کمال رغبت برای روشن شدن موضوع جریان تحصیل ملک مزبور را توضیح می‌دهم.
در سال ۱۳۱۷ که از طرف دولت به موجب قانون خاصی املاک خالصه به فروش رسید اینجانب مانند عده زیادی خریداران املاک خالصه این ملک را به مبلغ بیست و هشت هزار تومان به اقساط پنج ساله طبق شرایط مقرر از دولت خریداری کردم و نمی‌دانم با چه منطقی این عمل را آقای مکی سوء‌استفاده و نامشروع می‌دانند؟ و این که گفته‌اند بنده در آنجا خانه سیصد هزار تومانی ساخته‌ام بنده این خانه را در صورتی که ایشان حاضر به معامله باشند به عشر مبلغ مزبور با کمال میل به ایشان واگذار می‌کنم- در عین حال این نکته را هم تذکر می‌دهم که آقای مکی فقط حساب دارایی مرا کردند بدون این که به قروض من هم توجهی بکنند شاید آقای مکی نمی‌دانند که من در حدود هفتاد هزار تومان به موجب اسناد رسمی اکثراً به بانک‌ها مقروضم و ای کاش آقای مکی حاضر به معامله می‌شدند که اقلاً از معامله این خانه سی هزار تومان از قروض من ادا می‌شد (مکی- گنج مصنوعی به شما کمک می‌کند)
۷-راجع به حکمیت- راجع به حکمیت اینجانب در تمام دوره ۲۴ سال خدمت در دادگستری بیش از چهار یا پنج فقره حکمیت نکرده‌ام و آن هم نوعاً در مواردی بوده است که طرفین از آشنایان من بوده و به اصرار مرا ملزم به قبول حکمیت کرده‌اند و این داوری‌ها هیچ گاه برای حق‌الحکمیه نبوده است کما این که در همین مورد حکمیت آقای عیسی یف نیز اگر تحقیق بکنند خواهند فهمید که من دیناری از طرفین حق‌الحکمیه نگرفته‌ام و بنابراین این مطلب نیز مثل سایر مطالب ایشان عاری از حقیقت است.
۸-راجع به آقای محمودی که آقای مکی متذکر شده‌اند من به منظور امضای آرای به خصوصی به او دستور داده و در مقابل انجام این کار وعده پست بهتری به او داده‌ام این اظهار هم صحیح نیست و جریان قضیه به طور خلاصه این است که آقای محمودی در مدتی که سمت کارمندی هیئت تجدید نظر املاک واگذاری را داشته مرتب سر کار خود حاضر نمی‌شده و در مواقعی که حضور می‌یافته و با سایر اعضای هیئت شرکت در دادرسی داشته برای امضای آراء حضور نمی‌یافته و چون با یک چنین وضعی پرونده‌ها متراکم و می‌بایستی ترتیبی برای ختم امر داده شود بر اثر گزارش رئیس هیئت تجدید نظر املاک واگذاری به مشارالیه ابلاغ شده که نسبت به پرونده‌هایی که به مشارکت او دادرسی انجام گرفته نظر خود را اظهار کند و به هیچ‌وجه منظور وزارت دادگستری این نبوده که رأی له یا علیه کسی بدهد و چطور معقول است که وزیری ذیل ابلاغ رسمی به عضوی دستور دهد که برو رأی فلان پرونده را به نحو خاصی امضا کن؟
این عمل آقای محمودی مطابق مقررات و قوانینی که ما داریم امتناع از انجام وظیفه است و جرم محسوب می‌شود و در عین حال توقع هم داشته است از من که کارش را عوض کنم و بنده برای این که آقایان کاملاً جریان را مستحضر شوند سه تا از پرونده‌ها را به عنوان نمونه آورده‌ام و اگر بخواهند ممکن است ملاحظه بفرمایند تاریخش معین است، تاریخ صورت جلسه قید شده ذیل صورت جلسه ایشان امضا کرده‌اند ولی چند روز بعد که رأی صادر شده ایشان رأی را امضا نکرده‌اند و البته سه پرونده که کلاسه آن تعیین شده موجود است (شوشتری- ذیل صورت مجلس‌ها را امضا کرده است؟) ذیل صورت مجلس را امضا کرده ولی برای رأی حاضر نشده امضای صورت مجلس حاضر است.
۹-آخرین عرض من راجع است به مطلبی که آقای مکی در خصوص ادعانامه مربوط به مرحوم فرخی اظهار داشته‌اند و نسبت داده‌اند که این ادعانامه را من تنظیم کرده‌ام و برای اثبات موضوع هم استناد به کتابی کرده‌اند که خود نوشته‌اند و بعد هم در ضمن بیانات‌شان گفتند که اگر مطلب غیر از این بوده چرا من تکذیب نکرده‌ام در این خصوص اولاً من در صحت یا سقم ادعانامه وارد نمی‌شوم ثانیاً بر فرض که ادعانامه مزبور غلط تنظیم شده و نویسنده آن ذنب لایغفری (دکتر بقایی- لایغفر بفرمایید) مرتکب شده باشد این امر ارتباطی با اینجانب ندارد زیرا به حکایت پرونده امر که برای ملاحظه همه آقایان نمایندگان حاضر است تعقیب مرحوم فرخی در سال ۱۳۱۶ شروع شده و حال آن که به موجب ابلاغ شماره ۴۳۴۹۹ ر ۱۸۲۶۷ مورخ ۱۹/ ۱۲/ ۱۳۱۵ اینجانب به سمت ریاست اداره نظارت انتخاب و بالملازمه در تاریخ تعقیب دادستان تهران نبوده‌ام تا بتوانم ادعانامه‌ای تنظیم کنم- اما انتظار آقای مکی بر این که چرا مندرجات کتاب ایشان را راجع به این موضوع تکذیب نکرده‌ام بی‌مورد است زیرا تا این تاریخ افتخار قرائت کتاب ایشان را پیدا نکرده بودم (خنده
نمایندگان) و ناچار از مندرجات آن خبری نداشتم تا تکذیب نمایم و با این توضیح که به عرض مجلس شورای ملی رساندم در صورتی که ایشان واقعاً منظورشان آرامش وجدان باشد انشاء‌الله کتاب خود را تصحیح خواهند نمود. امیدوارم باقی مندرجات کتاب از این قبیل نباشد.
در اینجا به عرایض خود خاتمه می‌دهم و رفع تصدیع می‌کنم و از حضور نمایندگان استدعای رأی دارم (احسنت)
رئیس- آقای مکی به موجب ماده ۱۷۴ می‌توانند در تعقیب بیانات خودشان اظهاراتی بفرمایند. آقای مکی.
مکی- بشارت باد خاصان حرم را- که قصد کعبه کرده خودپرستی تمام. عرایضی که بنده عرض کردم مستدل بود نامه‌ای که از آقای مستوفی الان ارائه می‌دهم که ایشان گفته‌اند بنا بر تقاضای خودش بوده که تغییرش داده‌اند این شخص نامه‌ای به نخست وزیر نوشته و علت را ذکر می‌کند بنابراین خیلی جای تعجب است که اگر مجلس شورای ملی بدون این که وارد صحت و سقم این قضایا بشود همین طور حرف تحویل بگیرد و این ترویج دزدی، ترویج خیانت، ترویج خودسری است در دادگستری در این نامه نوشته شده به حضور مبارک جناب آقای نخست وزیر، رونوشت آقای هیئت و رونوشت جناب آقای وزیر دادگستری این تلگراف را همین چند روزه کرده‌اند بنده همه‌اش را نمی‌خوانم موجب این بی‌لطفی مخالف نظامات یا به عبارت صریح تعدی و ظلم این آقایان این است که اخیر آقای رضای شکرایی دایی آقای رئیس دربار (شکرایی- این خلاف واقع است خودت هم می‌دانی موضوع چیست) خط خود مستوفی است.
شکرایی- اینها همه‌اش خلاف واقع است اینها همه‌اش تحریکات محلی است (زنگ رئیس)
کشاورزصدر- آقای مکی چرا به یک همکارت حمله می‌کنی.
شکرایی- خجالت بکش بی‌شرف (زنگ ممتد رئیس)
مکی- خودت خجالت بکش بی‌شرف (زنگ رئیس)
دکتر بقایی- مردکه دزد بی‌شرف تو را به جرم دزدی از دربار بیرون کردند و دوباره تحمیل شدی (زنگ رئیس)
شکرایی- خفه شو.
نریمان- خودت خفه شو.
رئیس- به چهار نفر آقایان تذکر می‌دهم.
دکتر بقایی- فقط به ما تذکر می‌دهید آنها هر کاری که می‌خواهند بکنند.
رئیس- به هر چهار نفر اخطار کردم چه شما و چه آقای مکی و چه آقای شکرایی و چه آقای نریمان، مجلس شورای ملی را شما به گود زورخانه و فحاشی تبدیل کرده‌اید این که مجلس نیست.
شوشتری- بدبخت مردم ایران، بیچاره مردم ایران.
رئیس- ساکت باشید آقای شوشتری. (خنده نمایندگان) بفرمایید آقای مکی.
مکی- بیاناتی که آقای بوذری کردند طبق اسناد و مدارکی که بنده ارائه خواهم داد تکذیب می‌کنم و تمامش قابل رد است منجمله پرونده‌ای دارد آقای خستو که ایشان گفتند (مهدی ارباب- خستو مرد شریفی است) خواهش می‌کنم آقای ارباب در بین صحبت من صحبت نفرمایید (مهدی ارباب- من در بلوچستان عملش را دیدم)
دکتر بقایی- اینها حساب نیست آقا رئیس
مکی- آقای زرین که یکی از قضات دادگستری است راجع به کارهای ایشان یک گزارش داده بود بدون این که این گزارش به یک مرجع صلاحیتداری برود در یک چاه ویلی مخفی شد و ایشان دادستان شدند آن پرونده آقای زرین به کجا رسید که آقای زرین تعقیب کرده بودند و اما راجع به آقای محمودی گفتند که ایشان خودشان قبلاً تقاضا کرده من نامه‌اش را اینجاخواندم و در صورت جلسه هم قیدشده که هیچ‌وقت تقاضایی نکرده و گفتند از این بیانی که در نامه مقام وزارت شده است تعجب می‌کنم و من تقاضای انتقال نکرده‌ام و اما اگر ایشان ذیل احکام را امضا نکرده باشند و تخلف قضایی کرده باشند وظیفه وزیر دادگستری نیست (کشاورزصدر- وزیر باید دستور بدهد) وزیر باید بنویسد به اداره نظارت اداره نظارت هم باید ادعانامه صادر کند برود به محکمه انتظامی محکمه انتظامی برای این است که به تخلف قضات رسیدگی کند (کشاورزصدر- وزیر باید اقدام بکند) آقای کشاورزصدر خواهش می‌کنم این کار که عرض کردم نشده آقای وزیر دستور صریح داده‌اند برای یک پرونده به خصوصی، ایشان فرمودند که من سمت بازرسی شرکت هواپیمایی ایران را ندارم ولی تکذیب نکرده‌اند که از سهامداران عمده ایرانتور نیستم و ایرانتور هم از سهامداران شرکت هواپیمایی است و آقای عیسی‌یف هم که می‌گویند حکمیت ایشان را قبول کرده‌اند از سهامداران ایرانتور است و شرکت هواپیمایی ایران و حکمیتی که به ایشان دادند چون ایشان عضو هیئت مدیره ایرانتور هستند از وجود ایشان استفاده کردند و این به عقیده بنده خیانت و جنایت و یک نوع سرقتی است به چه مناسبت به یک وزیر یا یک معاونی حکمیت بدهند آن هم حکمیت عیسی‌یف کسی که با ایشان در یک شرکت شریک است و اما این که فرمودند قرضی دارم.
رئیس- این موضوع شخصی است شما در کار دادگستری استیضاح کرده‌اید.
مکی- بنده می‌خواهم توضیح بدهم ایشان در شرکت جنوب با آقای جعفر جعفری که یک میلیون و دویست هزار تومان عواید دارد شریکند و در چند شرکت دیگر هم شریکند و بنده عرض کردم که از راه درستی کسی نمی‌تواند دارای تمول شود ۲۸ هزار تومان در سال ۱۳۱۷ دو میلیون و هشتصد هزار ریال امروز است یک قاضی که درست کار می‌کند از کجا می‌تواند این مبلغ را برای خرید ملک خالصه بپردازد ایشان گفتند مردم از قضات و دستگاه قضایی می‌رنجند چرا خود ایشان از هیئت تصویه نرنجیده‌اند. راجع به روزنامه‌ها یک بیاناتی کرده‌اند اولاً آن چه را که از دو سه روزنامه خواندند بیان حقایقی بود اگر افکار عمومی و اگر یک جمعیت زیادی دارای یک فکری بشوند و فکرشان روی کاغذ بیاورند و بیان حقیقت بکنند آنها را باید توقیف کرد؟ (پناهی- آن عقیده اکثریت نبود) عقیده اکثریت ملت ایران است (پناهی- همچو چیزی نیست) و اگر واقعاً ایشان به وظیفه خودشان عمل کرده‌اند یا دستگاه شهربانی که ضابط دادگستری است و دادسرای تهران به وظیفه خودشان عمل کرده‌اند به چه مناسبت آن روزنامه‌هایی که به نمایندگانی که با دولت مخالفت کرده و رأی نداده‌اند هر چقدر افترا و تهمت و فحش و هتاکی و هر چه بخواهند بگویند آنها آزاد باشند ولی اگر یک کسی یک حقیقتی را گفت او را فوری توقیف بکنند این یک بام و دو هوا است آن روزنامه‌هایی که بنا به دستور دولت به ما حمله می‌کنند، به ما فحش می‌دهند خیلی تشکر می‌کنم برای این که اگر سنخیتی بین ما بود می‌بایستی ما را تعریف کنند و همین که حمله می‌کنند ثابت می‌شود که سنخیتی بین ما نیست ایشان اگر واقعاً خیلی علاقمندند به دستگاه و جریان کار دادگستری آقای دادستان تهران که دیروز با ماشین دولتی شماره ۱۱۰ اتومبیل‌رانی می‌کردند یک تاکسی را خورد کرده است برای این کار چه مجازاتی قائل شده‌اند که یک نفر دادستان اتومبیل دولتی را نبرد به یک تاکسی بزند و خورد کند.
دکتر مجتهدی- دادستان حق ندارد اتومبیل سوار شود؟
مکی- دادستان حق دارد اتومبیل سوار شود ولی حق ندارد با اتومبیل دولتی اتومبیل‌رانی یاد بگیرد و اتومبیل دولت برای یاد گرفتن رانندگی نیست و اما ایشان خودشان گفتند که من منزه هستم و چنین و چنانم می‌خواستم از ایشان بپرسم پرونده حمایت مادران به کجا رسیده و چه دستگاهی آن پرونده را از جریان بازداشت این را هم توضیح بدهند بنده بیش‌تر از این چیزی عرض نمی‌کنم ولی خاطر آقایان نمایندگان محترم را به یک نکته توجه می‌دهم فکر نکنید که اقلیتی هست، اکثریتی هست ما داریم موارد کلی نه اقلیت و نه اکثریت می‌شناسیم یک سابقه بدی ایجاد نشود که پس فردا این سابقه باعث بدبختی باشند بنده در کمال آرامی عرایض خودم را به اطلاع آقایان رساندم و در اول هم عرض کردم که فقط برای آسایش و آرامش وجدان است چند نفر از آقایان اینجا نشسته‌اند اگر بخواهید اسم آنها را خواهم گفت بعد از این که در جلسه قبل بنده استیضاح کردم به بنده مراجعه کردند که بیا آقا ما یک ناهاری دعوت می‌کنیم شما با آقای بوزری اگر اختلاف شخصی دارید حل بشود گفتند از خود آقای بوزری بپرسید که آیا من با ایشان اختلاف شخصی دارم یا از ایشان تقاضایی
داشتم آخر باید یک موردی داشته باشد که بنده یک نظر خاصی نسبت به ایشان داشته باشم و اگر هم داشتم همین اکازیون بهترین موقع بود که دعوت آن آقایان را می‌پذیرفتم و می‌رفتم و اختلافاتمان در آنجا حل می‌شد و هر تقاضایی که داشتم در آنجا انجام می‌دادم پس بنابراین بدانیدکه بیانات ایشان وارد نبوده و بنده هیچ‌وقت و هیچ موقع نخواستم روی نظریات شخصی یک حمله‌ای به یکی از آقایان وزرا یا رئیس دولت یا هر کسی کرده باشم همان طوری که عرض کردم ندای وجدان بوده و بس و روز اول هم که استیضاح را مطرح کردم عرض کردم قصد من این نیست که دولت رأی اعتماد بگیرد یا نگیرد اگر من قرآن را به شهادت بطلبم آن یک دسته‌ای خواهند گفت که قرآن نخورده تمبر و نخواهد شدن سند ولی خود آقایان می‌دانند که هر نوع رأی در این جریان داده شود هر کس که مظلوم واقع شود هر جایی که تبرئه بشود مطمئن باشید که اگر قیامتی باشد اگر یک خدایی را که شما معتقدید آن روز قیامت گریبان ما را می‌گیرد (دکتر طبا- ما به دادگستری رأی نمی‌دهیم) پس به کی رأی می‌دهید بنده عرض کردم که این جناب آقای وزیر عملیات خراب را روی سوابق شخصی گفتم و پرونده فرخی هم در سال ۱۳۱۰ بوده در کتابم نوشته شده است (کشاورزصدر- بگویید دادستانش را آقای بوزری) (یکی از نمایندگان- فرهت بوده) حالا شما خودتان می‌دانید و وجدانتان می‌خواهید رأی سفید بدهید می‌خواهید رأی کبود بدهید ولی این آراء یک روزی در یک محکمه‌ای که ما تصور می‌کنیم محکمه عدل الهی است در آنجا رسیدگی خواهد شد.
رئیس- آقای نخست وزیر
نخست وزیر- استیضاحی که در اینجا از آقای بوذری وزیر دادگستری شده بود مطالبی که به عرض رسید چه خود موضوع استیضاح و چه مطالبی که خود آقای بوذری به عرض رسانیدند که در حقیقت یک استیضاحی بود که از دولت شده بود به مناسبت این که ایشان وزیر دادگستری دولت بودند بنده ضمن تأیید مطالبی که آقای بوذری در اینجا ضمن دفاع از استیضاحی که شده بود مخصوصاً از مجلس شورای ملی تقاضای رأی عدم اعتماد ببخشید تقاضای رأی اعتماد می‌کنم.
دکتر بقایی- همان عدم اعتماد (خنده نمایندگان)
رئیس- آقای رفیع
رفیع- بنده اجازه خواستم برای این بود که وزیر دادگستری تقاضای رأی اعتماد کرده بود (صحیح است) من خواستم به ایشان تذکر بدهم که سابقه نشود رئیس دولت رأی اعتماد تقاضا می‌کند.
رئیس- رئیس دولت رأی اعتماد خواسته
رفیع- بنده استفاده می‌کنم در این موقع همان طوری که ایشان اشاره کردند در یکی از نقاط یک نفر مطابق مذهب و مسلک اسلام رفتار نمی‌کرد سایر وزرا هم یاد بگیرند (صحیح است) از وزیر دادگستری هر یک از کسانی که مطابق مذهب رفتار نمی‌کنند از کار بر کنار بکنند (صحیح است) این رأیی که اینجا داده می‌شود برای این است که دولت دارای یک اقتداری بشود مذاکره بکند با خارجی‌ها و امیدوارم که این دو سه فقره کارهای مردم اصلاح بشود (انشاء‌الله) و در خاتمه خواهشمندم از رئیس محترم دولت راجع به این حجاج و زوار که پول‌شان را در گمرک گرفته‌اند تصویب‌نامه صادر کنند و پول‌شان را به آنها رد بکنند.
رئیس- آقای دکتر هدایتی
دکتر هدایتی- اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- مطابق چه ماده؟
دکتر هدایتی- ماده ۱۷۹ اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
دکتر هدایتی- تقاضای جناب آقای نخست وزیر برای اشخاصی از نوع بنده که در مجلس هستند ایجاد محظور کرده است برای این که به جهت دیگر از جهاتی که آقایان اطلاع دارند بعضی از نمایندگان دولت آقای رزم‌آرا را استیضاح کرده‌اند از جمله بنده و استیضاح آقای مکی از وزیر دادگستری بود استیضاح عقد یا قرارداد نیست که احتیاج به ایجاب و قبول داشته باشد استیضاح حق هر نماینده‌ای است وزیر یا وزرایی که طرف استیضاح قرار می‌گیرند مجبور به دفاع هستند از خودشان مجبور به جواب‌گویی در محضر مجلس شورای ملی هستند اگر جواب ندادند یا جواب‌های آنها قانع کننده نبود آن وزیر یا آن دولت ساقط می‌شود یا منعزل می‌شود استیضاح دو جور پیش‌بینی شده در آئین‌نامه داخلی مخصوصاً استیضاح از وزیر و استیضاح از وزرا در عرض هم قرار گرفته است
(مکی- خود دولت قبول کرده آقا اشکالی ندارد) اشکال دارد اجازه بفرمایید.
رئیس- اشکال ندارد این موضوع سابقه و نظایر دارد.
صفایی- رئیس دولت هر موقع می‌تواند تقاضای رأی اعتماد بکند.
دکتر هدایتی- رئیس دولت هر موقع می‌تواند تقاضای رأی اعتماد بکند بنده هم می‌دانم اجازه بفرمایید صدایتان را هم بلند نکنید بنده هم می‌توانم صدایم را خیلی بلندتر از اینها بکنم ولی اجازه بفرمایید موضوع روشن بشود بنده اهل استدلال هستم آقایان اگر بنده را متقاعد کردند حرفی ندارم بنده یا به دولت رأی می‌دهم یا رأی نمی‌دهم اجازه بفرمایید بنده عرضم را می‌کنم این وسیله که وقتی وزیر سمت استیضاح قرار می‌گیرد که ممکن است دولت موقعیتش متزلزل باشد سوء‌استفاده می‌کند و در تحت شخصیت آن وزیر که اکثریت نمایندگان ممکن است به او علاقمند باشند رأی اعتماد می‌خواهد این سوء‌استفاده از موقعیت است این تهدید به مجلس است (زنگ ممتد رئیس)
رئیس- آقای دکتر هدایتی (محمدعلی مسعودی- ماده ۰۰۶۱) تأمل کنید من می‌خواهم حرف بزنم آقای دکتر هدایتی این موضوع سابقه زیاد داشته در این مجلس مخصوصاً ماده ۶۱ قانون اساسی را گفتم قرائت بکنند دولت مسئولیت مشترک دارد همیشه می‌تواند قبول کند.
(اصل ۶۱ قانون اساسی به شرح زیر قرائت شد.)
اصل ۶۱- وزرا علاوه بر این که به تنهایی مسئول مشاغل مختلصه به وزارت خود هستند به هیئت اتفاق نیز در کلیات امور در مقابل مجلسین مسئول و ضامن اعمال یکدیگرند.
دکتر هدایتی- من مخالف این موضوع نیستم دولت می‌تواند تقاضای رأی اعتماد بکند آقا اجازه بفرمایید وزیری که تحت استیضاح قرار گرفته است.
رئیس- آخر نمی‌شود این کار را کرد برای وزیر که نمی‌شود علیحده رأی گرفت سابقه این است.
دکتر هدایتی- اجازه بفرمایید یک دولتی می‌آید فرض بفرمایید بنده نمی‌گویم این دولت یک دولتی که می‌آید بهترین اوقات مملکت را تلف می‌کند یک مشت دروغ تحویل مجلس می‌دهد تقاضای بستن پارلمان را لایحه انحلال مجلس را می‌آورد لایحه تقسیمات و تجزیه مملکت را می‌آورد به مجلس آن وقت تحت عنوان وزیر دادگستریش زیر استیضاح قرار گرفته رأی اعتماد می‌خواهد این به هیچ‌وجه قانونی نیست.
رئیس- ایشان به عنوان اخطار نظامنامه‌ای صحبت کرده.
دکتر بقایی- بنده دو تذکر داشتم.
رئیس- بفرمایید این تذکر را همه می‌خواهند و می‌توانند بدهند از همان جا بفرمایید.
دکتر بقایی- یکی راجع به تغییر دادستان بود صحبت سر این بود که چطور شد همان روزی که کابینه آمد سر کار همان روز عوض کردند:
رئیس- مگر شما هم استیضاح کرده‌اید؟
دکتر بقایی- نخیر استیضاح نکرده‌ام به همان عنوانی که آقای رفیع تذکر دادند بنده هم تذکر می‌دهم.
رئیس- ایشان تذکر راجع به رأی دادند.
دکتر بقایی- این هم تذکر راجع به رأی است تذکر دوم راجع به مطبوعات بود که چرا شصت تا روزنامه را توقیف کردند و چرا آزاد کردند یا توقیفش غیرقانونی بوده یا آزاد کردنش و هیچ کدام از این دور آقای بوذری جواب ندادند بنده می‌خواستم این را حضور آقایان تذکر بدهم.
رئیس- آقای اسلامی
اسلامی- چون اساس استیضاح بنده منتفی شده است بنده استیضاح خودم را استرداد می‌کنم و اگر آقایان مقتضی بدانند ممکن است یک روزی معین کنند بنده مطالبی را که داشته‌ام عرض می‌کنم (بسیار خوب)
ابتهاج- بنده طبق ماده ۹۰ توضیحی دارم.
رئیس- بفرمایید.
ابتهاج- چند جلسه است که آقای مکی راجع به شرکت هواپیمایی ایران و شرکت ایرانتور در مجلس تذکراتی می‌دهند هر چند از لحاظ تبلیغاتی که به نام این دو شرکت می‌شود کمال تشکر را دارم ولی اظهارات ایشان می‌رساند که گویا علاقه خاصی به این دو
شرکت دارم و یا نظری به شغل یا به سهام این شرکت‌ها دارند که در هر دو حال مجلس جای این کار نبوده نسبت به هر دو موضوع به شرکت‌های مربوطه مراجعه کنند.
(در این موقع اخذ رأی اعتماد شروع شد و نتیجه به قرار ذیل اعلام گردید.)
آرای موافق- ۹۷ رأی
ورقه کبود علامت مخالف- ۸ رأی
ورقه سفید علامت امتناع- یک رأی
اسامی رأی‌دهندگان- آقایان آشتیانی‌زاده سنندجی- اردلان- مجتهدی- صدری- دکتر مجتهدی- کشاورزصدر- دکتر معظمی- محمد ذوالفقاری- دکتر مصباح‌زاده- دکتر طبا- حکیمی اورنگ- اسلامی- گنابادی- دکتر کیان- صفایی پناهی- وهاب‌زاده- نصرتیان- امامی‌اهری- سرتیپ‌زاده- پالیزی- گنجه- رفیع- دکتر مصدق- دکتر بقایی- آزاد- حاذقی- دکتر نبوی- بوداغیان- افشارصادقی- مهدی ارباب- سلطانی- نبوی- سلطان‌العلما- تیمورتاش- دکتر هدایتی- فقیه‌زاده- محمود محمودی- ابتهاج- گودرزی- دکتر جلالی بهبهانی ملک‌مدنی- دولتشاهی- افشار- ثقت‌الاسلامی- حمیدیه- نریمان- صالح- ناظرزاده- مهدوی- سودآور- مکرم- نورالدین امامی- اسکندری- موسوی- عباسی- قرشی- دانش- بزرگ‌نیا- عسگر صاحب‌جمع- حائری‌زاده- ظفری- خاکباز- کاسمی- تولیت- دکتر علوی- عرب‌شیبانی- گرگانی- آبکار- شادلو- خزیمه علم- منصف- فرامرزی- شکرایی- رضوی- کهبد- جواد عامری- مجید موقر- مخبر فرهمند- دکتر طاهری دولت‌آبادی. قهرمان. صدر میرحسینی. برومند سالار بهزادی. معین‌زاده. غضنفری. امیری. قراگوزلو. معدل. گیو. کوراغلی. هراتی امیرافشاری. دهقان. ناصر ذوالفقاری. ابریشم‌کار. مرتضی حکمت. دکتر برال. محمدعلی مسعودی. دکتر سیدامامی. غلامرضا فولادوند. صدرزاده.
اسامی موافقین- آقایان: فرامرزی شادلو بهبهانی. ظفری. ملک‌مدنی. ابریشم‌کار. مجید موقر. آبکار. فقیه‌زاده. سودآوری. افشارصادقی. تیمورتاش. ناصر صدری. سلطان‌العما. دکتر کاسمی. دولت‌آبادی. دکتر معظمی. امیرنصرت اسکندری. محمد قرشی. رفیع- محمود محمودی. ابتهاج. حمیدیه. میرمجید موسوی. نبوی. معدل. بوداغیان. سنندجی. نورالدین امامی. عباسی. مجتهدی. حکیمی. اورنگ. خزیمه علم. صدر میرحسینی. گودرزی. گنابادی سرتیب‌زاده. دکتر کیان. اردلان. افشار گنجینه. دکتر نبوی. دکتر مجتهدی. دولتشاهی. امامی‌اهری. دکتر طبا. صفایی. اسلامی. پناهی نصرتیان. ثقت‌الاسلامی. وهاب‌زاده. سلطانی. دکتر سیدامامی. صدرزاده. محمدعلی مسعودی. ناظرزاده. خاکباز. دهقان. ناصر ذوالفقاری. حکمت. دکتر برال. غضنفری. غلامرضا فولادوند. شیبانی. گرگانی. دکتر طاهری. بهزادی. دکتر مصباح‌زاده. منصب. قهرمان. قبادیان. صاحب‌جمع- سعید مهدوی- امیر افشادی- محمد ذوالفقاری- حسن محمد کوراوغلی. شکرایی. قراگوزلو. مهدی ارباب. معین‌زاده باقری. پالیزی. هراتی. عامری. رضوی. ارباب گیو. مخبر فرهمند. برومند. علوی. تولیت. حاذقی. کهبد. دکتر جلالی. کشاورزصدر. بزرگ‌نیا.
رأی مخالف- آقایان دکتر مصدق- دکتر بقایی. نریمان. مکی. صالح. دکتر هدایتی. آزاد. حائری‌زاده.
رئیس- آقای نخست وزیر
نخست وزیر- بنده از اکثریت مجلس که با کمال لطف و با توجه مخصوص رأی موافق به دولت دادند تشکر می‌کنم و حتی به عرض می‌رسانم راجع به فرمایشات جناب آقای رفیع نسبت به حجاج به طوری که تقاضا فرمودند اقدام خواهد شد و نتیجه بعداً به اطلاع خواهد رسید (احسنت) و در خاتمه به عرض می‌رسانم به طوری که آقایان اطلاع دارند دولت مدتی است که با کشورهای خارجی نسبت به معاملات مختلف یا قرضه‌هایی که الان در پیش است مشغول مذاکره است و تا وقتی که موافقت دولت از نقطه‌نظر مجلس مستحکم نباشد اجرای این مذاکرات و این عملیات نمی‌تواند به طور خوبی ادامه پیدا کند بنابراین از پیشگاه مجلس شورای ملی تقاضا دارم که کلیه استیضاحاتی که تا به حال مطرح شده مطرح بکنند دولت با کمال افتخار حاضر بشود و جواب استیضاحات را بدهد. (احسنت)
۴-تقدیم یک فقره لایحه راجع به استخدام کارشناس راه‌آهن از طرف وزیر راه
رئیس- آقای وزیر راه بفرمایید.
وزیر راه- چون در چندی پیش که یک حادثه هواپیمایی رخ داده بود بنده در آن موقع در مسافرت بودم و موفق نشدم که گزارش آن حادثه را به عرض مجلس برسانم و مجدداً هم عازم مسافرت هستم این بود که خواستم یک چند دقیقه‌ای وقت مجلس شورای ملی را برای این موضوع بگیرم و چون دولت برای او اهمیت قائل شده است لازم بود که جریان آن را به عرض برسانم به طوری که خاطر نمایندگان محترم مستحضر است متأسفانه روز پنجشنبه ۲۳ شهریور ماه یکی از هواپیماهای شرکت هواپیمایی ایران که حامل یک موتور یدکی هواپیما و ۸ نفر اعضای هیئت رانندگی بود و برای تعمیر هواپیمای دیگر شرکت به جده عزیمت می‌نموده چند دقیقه پس از بلند شدن از زمین فرودگاه مهرآباد به زمین سقوط نموده و سرنشینان هواپیما که چهار نفر ایرانی و یک نفر فرانسوی و یک نفر تبعه آفریقای جنوبی و دو نفر یونانی بودند تلف شدند و هواپیما و موتور یدکی آن نیز از بین رفت و بعد از وقوع این سانحه مقامات صلاحیتدار دادگستری و هواپیمایی کشوری در محل حضور به هم رسانیده و معاینات و تحقیقات لازم برای بررسی به علت وقوع سانحه شروع و تشریفات لازم از طرف دادستان تهران و پزشک قانونی نیز به عمل آمد. چون رسیدگی و تحقیق در اطراف کیفیت و علت وقوع سانحه باید به وسیله متخصصین فنی صلاحیتدار به عمل آید لذا کمیسیونی مرکب از تیمسار سرتیپ سیاه‌پوش رئیس تیپ فنی نیروی هوایی و آقایان پیتر ولیوینگستون متخصصین فنی هواپیمایی تشکیل و این کمیسیون مأموریت یافت با معاینه دقیق محل و باقیمانده هواپیما و رعایت نکات فنی و مطالعات لازمه کیفیت و علت وقوع سانحه را تعیین و چنانچه عیب یا نقصی در هواپیما بوده گزارش دهد.
بعد از وقوع سانحه عده‌ای از اشخاص غیر مسئول علت وقوع سانحه را به صور مختلف تعبیر نموده و انتشاراتی دادند که پایه و اساس صحیحی نداشت زیرا بعضی هواپیما را فرسوده و معیوب یا بارگیری آن را زائد بر ظرفیت جلوه داده و برخی خلبان را خسته دانسته یا قصور را متوجه کمک خلبان می‌نمودند و چون دولت نمی‌توانست به این قبیل شایعات و نظریات ترتیب اثر دهد از هر گونه اظهار نظری تا خاتمه تحقیقات و وصول گزارش متخصصین فنی خودداری نمود.
در تاریخ یکشنبه ۲ مهر ماه ۲۹ گزارش متخصصین فنی راجع به سانحه هواپیمایی فوق‌الذکر به اداره کل هواپیمایی کشوری تقدیم و شورای عالی هواپیمایی که طبق قانون هواپیمایی کشوری مرکب از نمایندگان عالی رتبه وزارت دادگستری- وزارت کشور- وزارت اقتصاد ملی- وزارت راه و فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی و رئیس اداره کل هواپیمایی کشوری نماینده اطاق بازرگانی می‌باشد به مفاد این گزارش رسیدگی نموده از مجموع تحقیقات و مطالعات دقیقی که به وسیله کمیسیون تحقیق و رسیدگی به سانحه به عمل آمده و مورد تصدیق اداره کل هواپیمایی کشوری و نیروی هوایی شاهنشاهی قرار گرفته در مورد این سانحه چنین نتیجه گرفته شده است که:
هواپیما و موتورهای آن کاملاً سالم بوده و هواپیما علاوه بر ظرفیت بارگیری نشده بود و موتور یدکی در هواپیما در داخل حدود مجاز قرار داده شده بود ولی طرز بستن موتور یدکی به منظور جلوگیری از جا به جا شدن با اصول فنی کاملاً منطبق نبوده و ممکن است در نتیجه لغزیدن و جا به جا شدن موتور یدکی در موقع بلند شدن هواپیما و تغییر مرکز ثقل منجر به اختلال موازنه هواپیما و وقوع سانحه شده باشد و یا این که خاموش شدن چراغ داخل هواپیما و تاریکی اطاق خلبان و عدم امکان استفاده از دستگاه‌های فنی جهت حفظ تعادل هواپیما علت سانحه باشد و ممکن است هر دو علت مذکور موجب وقوع سانحه شده باشد.
در اینجا لازم است توضیح داده شود که طبق مقررات هواپیمایی کشوری هیئت رانندگی هواپیما باید دارای گواهی‌نامه صلاحیت فنی بوده و خود هواپیما نیز باید دارای گواهی‌نامه قابلیت پرواز معتبر باشد به علاوه موتور و تنه هواپیما باید در مواعد معینی مورد بازرسی قرار گیرد و قبل از هر پرواز هم طرح پرواز هواپیما تنظیم و دستورات مراقبت
هوایی فرودگاه رعایت گردد و در این مورد تمام این نکات رعایت شده لیکن نسبت به طرز بستن موتور یدکی در داخل هواپیما ایراد به شرکت سهامی هواپیمایی وارد است و برای جلوگیری از تکرار این قبیل حوادث اقدامات لازم از طرف اداره کل هواپیمایی کشوری به عمل آمده است. بدیهی است شرکت سهامی هواپیمایی ایران نسبت به حقوق اعضای هیئت رانندگی که در راه انجام وظیفه جان سپرده‌اند و باید به بازماندگان آنها پرداخته شود اقدام لازم به عمل آورده و به طوری که آن شرکت اطلاع داده از هشت نفر اعضای هیئت رانندگی که در سانحه تلف شده‌اند به استثنای دو نفر بقیه در مقابل حوادث انفرادی بیمه بوده‌اند و نسبت به دو نفر مزبور هم شرکت مزبور مبلغی معادل با پرداخت بیمه به بازماندگان‌شان خواهد پرداخت.
وقوع این سانحه تا به حال برای شرکت هواپیمایی ایران بی‌سابقه بوده و موجب تأثر همه را فراهم ساخته است (صحیح است) و امید است که این قبیل حوادث تکرار نگردد. (انشاء‌الله) در خاتمه لازم است تذکر داده شود که هنوز در هیچ یک از ممالک مترقی دنیا و با کلیه وسایل و تجهیزات موجود نتوانسته‌اند کاملاً از وقوع این قبیل سوانح جلوگیری به عمل آورند.
این مربوط به سانحه هوایی بود ضمناً برای کارهای کارشناسی راه‌آهن و ساختمان راه‌آهن وزارت راه احتیاج به استخدام چند نفر کارشناس دارد طرحی است که قبلاً دولت آقای منصور تقدیم مجلس شورای ملی کرده‌اند مجدداً همان لایحه را بنده می‌خواستم که تقدیم به مجلس بکنم و استدعا بکنم که هر چه زودتر مطرح شود.
۵-تقدیم یک فقره لایحه راجع به آئین‌نامه انجمن‌های محلی از طرف وزیر کار
رئیس- آقای فروهر.
فروهر- خواستم از طرف وزارت کشور آئین‌نامه مربوطه به انجمن‌های محلی را که باید در کمیسیون مربوطه طرح بشود تقدیم مجلس شورای ملی بکنم و ضمناً استدعا می‌کنم که در انتخاب اعضای کمیسیون لطفاً تسریع بفرمایند.
۶-انتخاب کمیسیون مخصوص
رئیس- جزو دستور است آقایان اگر موافق هستند شروع کنیم به انتخاب اعضای کمیسیون (بلی- بلی- موافقیم) شش نفر به حکم قرعه برای استخراج در خارج انتخاب می‌شوند.
افشارصادقی- بنده یک تذکری دارم.
رئیس- بفرمایید.
افشارصادقی- مطلبی که لازم است به عرض آقایان محترم برسد نزول تگرک مخربی است که متأسفانه قسمت مهمی از محصول باغات رضاییه را از بین برده است (صحیح است) و خسارات مهمی به اهالی فلک‌زده آنجا وارد آورده است آقایان به خوبی استحضار دارندکه رضاییه مدت‌های متوالی است دچار قهر و عناد طبیعت شده و هر چند صباح وقوع یک حادثه ناگوار دردهای آنها را تازه می‌کند ولی وقوع این حوادث شوم و متوالی هرگز در روح شاه‌دوستی و وطن‌پرستی آنها کوچک‌ترین خللی وارد نیاورده است (احسنت) و با این که بیش از یک صد هزار نفر جوانان آنها به خون خود آغشته شده ریختن این خون‌ها نهال ایرانیت آنها را آبیاری و بارور نموده است (احسنت) رجاع واثق دارم به این عده ستمدیده توجهی بشود در خاتمه از حضور جناب آقای وزیر راه استفاده می‌کنم و خواهش می‌کنم نسبت به راه‌های ترانزیتی رضاییه توجه مخصوصی مبذول فرمایند (احسنت- احسنت)
دکتر بقایی- اخطار دارم.
رئیس- بفرمایید.
دکتر بقایی- ما یک اعلام جرمی کردیم در مجلس راجع به لوکوموتیوها از وزارت راه به کمیسیون عرایض رفته و کمیسیون عرایض از وزیر راه پرونده را خواسته هنوز نرسیده و به این جهت رسیدگی به تأخیر افتاد.
رئیس- تأکید می‌شود که بفرستند ۶ نفر به حکم قرعه برای استخراج در خارج از مجلس تعیین می‌شوند. به شرح زیر به حکم قرعه تعیین شدند آقایان علی سلطانی- مجید موقر- محمدتقی برومند- اسلامی- خسرو قشقایی (چون غائب هستند یکی دیگر قرائت می‌شود)- ابوالحسن حکیمی- امیرنصرت اسکندری- (معذرت می‌خواهم) دکتر احمدی نبوی
رئیس- شروع می‌شود به اخذ آراء عده فعلی ۹۶ نفر اسامی رأی‌دهندگان) آقایان: نورالدین امامی آشتیانی‌زاده. مجید موقر. اردلان. مجتهدی. صدری. دکتر مجتهدی. پالیزی. نصرتیان. دکتر طبا. اورنگ. گرگانی. ظفری. وهاب‌زاده. مهدوی. سنندجی. پناهی. حکیمی. محمد ذوالفقاری. جمال امامی. عباسی. کشاورزصدر افشار. دکتر معظمی. دکتر هدایتی. بوداغیان. فقیه‌زاده. دولنشاهی. محمود محمودی. قاسم فولادوند. غضنفری. فرامرزی. امامی‌اهری. منصف. گنجه. سرتیپ‌زاده. مکی. دکتر مصدق. دکتر بقایی. آزاد. سلطانی. خزیمه علم. رضوی. برومند. دکتر نبوی. حائری‌زاده. اسکندری. افشارصادقی. ارباب‌مهدی. گنابادی. نبوی. سلطان‌العلما. ناصر ذوالفقاری تیمورتاش. ابتهاج. قبادیان. دکتر جلالی. بهبهانی. ملک‌مدنی. قهرمان. حمیدیه. دکتر علوی. مکرم. سودآور. رفیع. دهقان. موسوی صاحب‌جمع. قرشی. بزرگ‌نیا. صفایی. دکتر کاسمی. تولیت. الله‌یار صالح. نریمان. دکتر برال. عرب‌شیبانی. امیری. ثقت‌الاسلامی. گودرزی. مرتضی حکمت. ناظرزاده. آبکار. شادلو. شکرایی. خاکباز. عامری. کهبد مخبر فرهمند. دکتر طاهری. دولت‌آبادی. صدر میرحسینی. معین‌زاده. معدل. ابریشم‌کار. گیو. کوراوغلی. هراتی. امیر افشاری
رئیس- این آرای مأخوذه تحت نظر آقایانی که در مجلس برای استخراج معین شده‌اند و سه نفر از هیئت رئیسه باید لاک و مهر بشود (صحیح است) و بعد هم استخراج باید بشود در ظرف ۳ روز نتیجه به عرض مجلس برسد آقای کفیل وزارت دارایی بیاناتی داشتند بفرمایند.
۷-استرداد لایحه چاپ اسکناس جدید از طرف کفیل وزارت دارایی
کفیل وزارت دارایی- بنده عرض مفصلی نداشتم یک موضوع کوچکی بود خاطر آقایان مسبوق است در دولت اسبق لایحه‌ای داده شد به مجلس برای پشتوانه و تجدید اسکناس منتشره دولت حاضر چون احتیاجی به این لایحه ندارد این است که تقاضا می‌شود که آن لایحه را مسترد بفرمایند نظر بنده این بود و عرض دیگری نداشتم (احسنت)
۸-موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس- جلسه آینده روز سه‌شنبه خواهد بود منحصراً به سؤالات نمایندگان از وزرا به آنها هم اطلاع داده شد که حاضر شوند روز پنجشنبه هم بقیه استیضاح (جلسه در ساعت یک ربع بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت