تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی آریامهر
| درگاه شهبانو فرح پهلوی | تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
به دلیل شرایط سیاسی در ایران اشغال شده به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی پس از اینکه محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران در مجلس شورای ملی سوگند پادشاهی خورد و پادشاه ایران شد، با اراده و خواست اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آیین و جشن تاجگذاری به زمانی در آینده فرافکنده شد که شاهنشاه آرامش خاطر یافته باشند که ملتشان در امنیت و رفاه اجتماعی و سیاسی بسر می‌برند. بدین روی در تاریخ ۴ آبان ماه ۱۳۴۶ در چهل و هشتمین زادروز محمد رضا شاه پهلوی در کاخ گلستان آیین تاجگذاری اعلیحضرت شاهنشاه محمد رضا شاه پهلوی برگزار شد و شاهنشاه سرانجام دیهیم پادشاهی را پس از بیست و شش سال بر سر خود نهادند. در این آیین شاهنشاه تاج بر سر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی گذاشتند و علیاحضرت نایب‌السلطنه ایران شدند.
پادشاهی محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران
در تاریخ سوم شهریور ماه ۱۳۲۰ نیروهای ارتش انگلستان و روسیه خاک ایران را اشغال کردند . هشتم شهریور ایران را نیروهای انگلیس و روسیه به سه بخش تقسیم کردند. بخش شمالی در اشغال شوروی بود. بخش جنوبی که منطقه نفتی ایران را نیز دربرمی‌گرفت در اشغال ارتش انگلیس درآمد. تنها منطقه میانی ایران یعنی تهران و پیرامون آن برای ایران باقی ماند. ۲۳ شهریور ماه ۱۳۲۰ سفیرهای انگلیس و روس به رضا شاه اولتیماتوم دادند که تا ۲۶ شهریور ساعت دوازده نیم‌روز باید کناره‌گیری کند و اگر کناره نگیرد، تهران اشغال خواهد شد، شاهنشاهی ایران از بین خواهد رفت و یک دولت اشغالی از شوروی و انگلیس بوجود خواهد آمد. بامدادان روز ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ ، رضا شاه از شاهنشاهی ایران به نفع ولیعهد بیست و یک ساله محمدرضا پهلوی کناره گرفت. ساعت نه و سی دقیقه ، مجلس شورای ملی کناره‌گیری رضاشاه را پذیرفت. ساعت ۴ پس از نیم‌روز، ولیعهد ایران، محمد رضا پهلوی در برابر مجلس شورا ملی و نمایندگان سوگند خورد و پادشاه ایران شد. [۱]
با این که رضا شاه بزرگ کناره‌گرفت، ۲۶ شهریور ماه ۱۳۲۰ ارتش‌های شوروی و انگلیس تهران را اشغال کردند و حکومت را زیر کنترل خود درآوردند. در ۵ آبان ماه سفیران شوروی و انگلیس به آگاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی رساندند که قدرت در دست ماست. پس از سه ماه در روز ۶ بهمن ماه ۱۳۲۰ مجلس شورا قانون قرارداد سه قوا در ایران را تصویب کرد. این قانون از سوی نخست‌وزیر محمدعلی فروغی دستینه شد و از سوی سفیران شوروی و انگلیس تایید نهایی گردید. بر پایه پیمان سه دولت تمامیت ارضی ایران و هم چنین بیرون رفتن ارتش شوروی و انگلیس در پایان جنگ جهانی دوم ایران تضمین شد. ایران نیز متعهد شد که با نیروهای شوروی و انگلیس همکاری کند، پروانه استفاده از راه‌های کشور و سیستم مخابراتی کشور را به شوروی و انگلیس بدهد و نیروی کارگر و ابزار مورد نیاز را برای شوروی و انگلیس فراهم آورد. شوروی و انگلستان روزنامه‌ها و رادیو را سانسور کردند تا ایرانیان درباره اشغال ایران و استفاده از منابع کشور آگاهی نیابند. در آذر ماه ۱۳۲۱ نیروهای امریکایی نیز وارد ایران شدند و آغاز به ساختن پرشن کریدور کردند. پرشن کریدور راهی بود از شمال به جنوب ایران که برای رساندن مهمات و دیگر ابزار جنگی از شاخاب پارس (خلیج فارس) تا دریای مازندران و سپس از آنجا به شوروی می‌رفت.
۹ آذر ماه ۱۳۲۲، در کنفرانس تهران روزولت، چرچیل و استالین اعلامیه سه دولت امریکا، بریتانیا و شوروی را دستینه کردند که در آن تضمین شد که قوای متفقین ایران را پس از پایان جنگ جهانی دوم ترک خواهند کرد و ایران خسارت جنگ برای این مدت را خواهد گرفت. پیش نیاز این قراداد این بود که دولت ایران به آلمان اعلان جنگ بدهد که ایران در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ آن را انجام داد. [۲]
پس از پایان جنگ جهانی دوم نیروهای امریکایی و انگلیس به تخلیه نیروهای خود از ایران پرداختند. استالین نیروهای خود را از ایران بیرون نبرد بلکه بسیار آشکار در آبان ماه ۱۳۲۴ به پشتیبانی از جنبش‌های جدایی‌خواهی بخش‌هایی از ایران پرداختند. ارتش شوروی از ورود نیروهای پلیس و ژاندارمری ایران به آذربایجان و کردستان جلوگیری کرد. کردها جمهوری مهاباد را با پشتیبانی شوروی علم کردند و در آذربایجان، جعفر پیشه‌وری با همدستی شوروی فرقه دمکرات آذربایجان را بر پانمود. بر پایه مدارک سازمان مخفی اطلاعات ارتش، استالین برنامه داشت که در تهران یک حکومت کمونیستی برقرار کند و این حکومت کمونیستی دست نشانده شوروی با اشغال دایمی ایران موافقت نماید و آن را تصویب کند.
سرانجام ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد از شوروی شکایت برد. درخواست دادخواهی ایران نخستین شکایت داده شده به شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. سرانجام استالین وادار به بیرون بردن ارتش سرخ از ایران شد و روز ۱۷ آذر ماه ۱۳۲۷ با اراده شاهنشاه آذربایجان از چنگال سرسپردگان استالین بیرون کشیده شد و غائله جداسازی‌ها و جاسوسی‌ها پایان یافت. با پیاده شدن برنامه‌های عمرانی و با آغاز برنامه عمرانی چهارم که اقتصاد ایران شکوفا شده بود و مردم ایران در رفاه و امنیت و آسایش زندگی می‌کردند، شاهنشاه برآن شدند که تاجگذاری را پس از ۲۶ سال در کنار مردم میهن‌دوست و شاهدوست ایران جشن بگیرند.
تغییر قانون اساسی
اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران درخواست تغییر در قانون اساسی را نمودند که برپایه آن شاه حق برگزیدن نایب‌السلطنه را داشته باشد و سن قانونی به سلطنت رسیدن ولیعهد بیست سالگی شود، و تا هنگامی که ولیعهد به بیست سالگی نرسیده است، نایب‌السلطنه در راس کشور قرار داشته باشد. در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۴۰ تغییرات نام برده در قانون اساسی تصویب شد.
شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی در این باره گفتند :
| « | «هنگامی که نیازهای اصلی و اساسی مردم ایران بر آورده بشوند و چهارچوب اقتصاد ایران گسترش یابد، می‌باید پای در راه تمدن بزرگ بگذاریم و این تغییرات در قانون اساسی راه ما را به سوی تمدن بزرگ هموار می‌سازد.»[۳] | » |
جشن تاجگذاری
آیین تاجگذاری در ساعت ۱۰ و پنجاه دقیقه روز چهارم آبان ماه با ورود درفش شاهنشاهی و پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران به تالار موزه کاخ گلستان آغاز گردید و با بیانات شاهنشاه به پایان رسید.
ساعت ده و چهل دقیقه موکب همایونی وارد کاخ گلستان شد. اعلیحضرتین چند دقیقه‌ای را در تالار برلیان ماندند. ساعت ده و پنجاه دقیقه درفش شاهنشاهی و پرچم کشوری با شکوه به تالار موزه برده شد. در این هنگام همه باشندگان به احترام به پاخاستند. پیشاپیش درفش و پرچم تیمسار ارتشبد رضا عظیمی ژنرال آجودان شاهنشاه راه می‌رفت. پرچم‌ها در دو سوی تخت شاهنشاهی قرارداده شد. ساعت ده و ۵۳ دقیقه والاحضرت ولیعهد وارد شدند و در سوی چپ تخت نادری ایستادند. پس از سه دقیقه علیاحضرت شهبانو با جامه‌ای سپید و حمایل آبی رنگی که بر روی آن افکنده بودند وارد شدند. دو سوی شهبانو سرکار علیه فریده دیبا و لوییز قطبی و پشت سر شهبانو ۶ دوشیزه که شنل شهبانو را در دست داشتند بودند. پس از سه دقیقه شاهنشاه آریامهر با آیین باشکوهی وارد شدند. پشت سر همایونی رییس کل تشریفات، رییس ستاد بزرگ ارتش، ، فرماندهان نیروهای سه گانه و رییس‌های انتظامی کشور، و ده تن از آجودان‌های لشکری، رییس شورای عالی تاجگذاری، رییس دفتر مخصوص، وزیر دربار شاهنشاهی و تنی چند دیگر وارد تالار شدند. شاهنشاه بر تخت نادری نشستند و علیاحضرت و ولیعهد نیز بر سندلی خود قرارگرفتند. در این هنگام یک گروه شیپورچی که بیرون از تالار بودند آهنگی نواختند و بی‌درنگ درفش شاهنشاهی بر فراز جایگاه به اهتزاز درآمد. در این هنگام همه کسانی که سرافرازی این را داشتند که کمربند، شمشیر، شنل و عصا و تاج پهلوی و تاج شهبانو را به تالار بیاورند در برابر تخت شاهنشاهی قرارگرفتند. تاج پهلوی بر روی دست‌های تیمسار شفقت و تاج علیاحضرت شهبانو بر روی دست‌های تیمسار سپهبد مین باشیان آورده شد. امام جمعه تهران گامی به جلو نهاد و آیه‌ای خواند. آنگاه شاهنشاه آریامهر کمربند خود را بازکردند و کمربند پادشاهی را بستند و شمیشر را نیز به کمر آویختند. شنل ویژه شاهنشاهی را تیمسار یزدان پناه و علم به دوش اعلیحضرت انداختند.
سرانجام لحظه‌ای که ملتی بزرگ و کهن، بیست و شش سال چشم به راه آن بود رسید. ساعت ۱۱ و ۷ دقیقه شاهنشاه دیهیم شاهنشاهی ایران را بر سر نهاند و عصای شاهنشاهی را به دست گرفتند. در این هنگام سدای شلیک ۱۰۱ تیر توپ در تهران بلند شد و سرود ملی ایران نواخته شد و بانگ اذان شنیده شد، ناقوس‌های کلیساها، سوت کارخانه‌ها، کشتی‌ها، لکوموتیوها به سدا درآمد و نقاره‌چی‌ها آهنگ ویژه باستانی را نواختند.
آنگاه علیاحضرت فرح در برابر شاهنشاه آریامهر قرارگرفتند و روی یک بالش آبی روشن زانو بر زمین نهادند. شاهنشاه آریامهر تاج را بر سر علیاحضرت شهبانو نهادند و دست شهبانو را گرفتند و علیاحضرت به پاخاستند.
نخست امیر عباس هویدا نخست وزیر پیش آمد و تهنیت گفت: ... شاهنشاها در این روز فرخنده ملت ایران به شکرانه این همه افتخاراتی که از توجهات شاهنشاه آریامهر نصیبش گردیده یک چنین آیین بی نظیر و جشن و سروری را در سراسر کشور برپا داشته است که در آن روشنایی‌ها و درخشندگی‌ها از نور دیدگان و سدای قلب‌ها متجلی گشته است و به یک چنین زینت معنوی این جشن بزرگ است که امروز فرد فرد ملت ایران افتخار و مباهات می‌نماید و از جان و دل شکر و سپاس بی پایان خود را به شاهنشاه معظم خود تقدیم می‌دارد. تنها زوایای روح و قلب فرد فرد ملت ایران نیست بلکه تاریخ جهانی گواه بارز این حقیقت است که موجودیت ایران به صورتی تفکیک ناپذیر با سلطنت باستانی ما بهم پیوسته بوده و همین پیوند قلبی ناگسستنی است که در کشاکش دوران ضامن بقا و دوام کشور و ملت ایران بوده است. دوران شهریاری شاهنشاه آریامهر در دقیقترین و حساترین لحظات تاریخ کشور و ختی تاریخ جهان که نائره جنگ جهانی دوم سراسر گیتی را گرفته بود آغاز گردید و در آن روزگاران پر صعوبت و متلاطم که از خاطره‌ها و تاریخ جهان هیچوقت محو نخواهد شد شاهنشاه عالیترین مظاهر فداکاری را برای ملت خود به منصه ظهور رسانیدند . با عنایت خداوندی کشور را از گزند حادثه‌ها نجات بخشیدند و پس از تحکیم ثبات سیاسی ارتقای اجتماعی واقتصادی کشور را وجهه همت عالی خود قراردادند و با استقرار عدالت اجتماعی راه و رسم ترقی و تعالی ملت ایران را بر اساس آن اصول بنیانگذاری فرمودند و در این موقع که در سراسر کشور یک چنین آیین بزرگ ملی برگزار می‌شود فردفرد ملت ایران که در سایه رهبری‌های شاهنشاه خود هر روز سعادتمندتر گشته و انوار رفاه در کانون خانواده‌ها درخشان تر گردیده است.
سپس مهندس شریف امامی رییس مجلس سنا تهنیت گفت:
پادشاهی که در عرض بیسن و شش سال سلطنت خود آن چنان تحولات عظیم و انقلاب اصیلی را بوجود آورده که ملت و مملکت را به مدارج عالی ترقی رسانده است و بالنتیجه در تمام شئون کشور اصلاحات و دگرگونی‌های فراوانی صورت گرفته است. امروز ملت ایران به پاس فداکاری‌ها و تلاش‌های مداوم شاهنشاه دادگستر آنچه در دل دارد در طبق اخلاص می‌گذارد و با غریو شادی به جشن و سرور می‌پردازد و با سدای « جاوید شاه » مراتب وقاداری وایمان واخلاص واقعی خود را ظاهر می‌سازد. ...فرصت را غنیمت می‌شمارد و با یک دنیا خوشوقتی و شادی از طرف خود و نمایندگان مجلس سنا و به نمایندگی قاطبه ملت ایران با تقدیم عالی ترین احساسات صادقاه این جشن فرخنده و با شکوه را به پیشگاه اعلیحضرتین از صمیم قلب تبریک و تهنیت عرض می‌کنم....
رییس مجلس سنا در پایان گفت: اینک به مناسبت آیین تاجگذاری سپاس ملت ایران را که به تصویب قانونی مجلسین رسیده است تقدیم می‌نماید.
در این هنگام مهندس عبدالله ریاضی رییس مجلس شورای ملی تهنیت گفت:
شاهنشاه آریامهرا: در این روز پیروز که به پیروی از آیین کهن و سنت باستانی ایران به تایید الهی اورنگ شاهنشاهی به زیور پیکر دلاور آن شاهنشاه بزرگ آراسته گشت و تاج کیانی از تارک تابناک آن فرزند برومند میهن وآن یادگار نامدار کورش و داریوش کبیر زیب و زینتی دیگر و رونق و شکوهی از سر گرفت، خورشید اقبال به چهره آمال دوستان تابید و دیده بخت دشمنان در شب تار محنت بارشان خوابید.... شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران به شادکامی و پیروزی تاج شاهنشاهی بر سر می‌نهند. از پیشگاه مبارک اجازه می‌خواهد تا از جانب خود و هیات رییسه و نمایندگان مجلس وعموم افراد ملت ایران این مراسم با شکوه ملی را به پیشگاه مبارک آن پیشوای دادگستر و شهریار عدالت پروز و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران و والاحضرت همایون ولیعد و خاندان جلیل سلطنت و عموم افراد ملت تبریک عرض کرده، صمیمانه برای سلامت اعلیحضرتین و والاحضرت ولایتعهد دعاکند. دعایی که عموم ایرانیان همزبان با فرشتگان آسمان برای استجابت آن به درگاه حضرت احدیت آمین خواهد گفت. شاهنشاه زنده و پایدار بماند تا نهالی را که به دست پر برکت خود برای سعادت ملت خویش کشته است آن طور که آرزو دارد و آرزو داریم بارور و برومند کند و به ثمر برساند.
آنگاه دکتر لطفعلی صورتگر استاد دانشگاه پهلوی چامه تاجگذاری را که خود سروده بود خواند.
| عالم آرا شد ز شاهنشاه ایران تاج و گاه | آریامهر آن شه دریا دل ایران پناه | |
| گیتی افروز آفتاب دودمان پهلوی | نیک اندیش و نکوکردار شاه نیکخواه | |
| داریوشی داد و بینش، کورشی رای و خرد | اردشیری فره و نوشیروانی دستگاه | |
| ای ز داد و دانش و مردی گرفته از تو زیب | در جهان تاج شهنشاهی و سربازی کلاه | |
| رفته در دوران تو بیداد اندر خواب مرگ | زانکه بیداری به پاس کشور ای فرزانه شاه | |
| تا شده دانش زتو بر خاک ایران نورپاش | برنشسته جهل از فر تو در روز سیاه | |
| جز تو ای شاه بلند اختر کس از شاهان ندید | با همه لشکر که داری دارد از دانش سپاه | |
| بر زن و بر مرد یکسان پرتو مهر تو تافت | کت بداراد ایزد پاک از بد دوران نگاه | |
| ای بسا غرنده رودا کامدت زیر مهار | تا برویاند ز خاک خشک از هر سو گیاه | |
| زانسوی کارون فراتر تا فراز هیرمند | کشور از سعی تو آبادان و مردم در رفاه | |
| ای زنه فرمانت صافی راه هرگون پیشرفت | وآن سه فرمان نوین روشنگر آن شاهراه | |
| کلک تو فرمان نویس و تیغ تو فرمانگزار | وآن دل داننده بر آن ایزدی فرمان گواه | |
| تا بخندد از پی نوروز مه اردیبهشت | تا بیاید پیش پیش ماه آبان مهر ماه | |
| بخت تو خندان و شهبانوی ایران شادکام | ایزد بی چون ولیعهد ترا پشت و پناه | |
| سال هر سالی به بار آید ترا نخل مراد | روز هر روزی بیفزاید خدایت فر و جاه | |
| تاج شاهنشاه و شهبانو جهان افروز باد | تا فروزانند بر چرخ برین خورشید و ماه |
سخنان شاهنشاه آریامهر
در این زمان معینیان رییس دفتر مخصوص شاهنشاه خطابه ملوکانه را به شاهنشاه داد. شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی در سخنان خود در آیین تاجگذاری فرمودند:
- خداوند متعال را شکرگزارم که به من امکان داده است در مقام شاهنشاهی ایران خدمتی را که در قدرت و توانایی من است نسبت به کشور و ملت خودم انجام دهم، و از درگاه احدیتش مسئلت دارم مرا در آینده نیز مانند گذشته در ادامه این خدمت موفق بدارد و ارشاد نماید. تنها هدف زندگی من ارتقای روز افزون کشور و ملت ایران است و آرزویی به جز این ندارم که استقلال و حاکمیت این مملکت را حفظ کنم و ملت ایران را به پای مترقی ترین و سعادتمندترین جوامع جهان برسانم و عظمت دیرینه این سرزمین و افتخارات تاریخی آن را تجدید کنم و در این راه در آینده نیز مانند گذشته حتی از بذل جان دریغ نخواهم داشت.
- در این هنگام که تاج سلطنت کهنسالترین شاهنشاهی جهان را بر سر دارم و برای نخستین بار در تاریخ شهبانوی ایران نیز تاج بر سر نهاده است خود را بیشتر از همیشه در کنار ملت عزیز شرافتمند و میهن پرست خویش احساس می‌کنم و آرزو دارم که همواره لطف و عنایت کامله الهی شامل حال این ملت و مملکت باشد. برای من این احساس مایه خوشوقتی و مباهات است که امروزه من با ملتم با پیوند قلبی ناگسستنی به یکدیگر پیوسته‌ایم و دست در دست هم در راهی که متضمن عظمت و ترقی و سعادت ایران است پیش می‌رویم.
- به روان پاک همه آنهایی که در طول هزاران سال با فداکاری و جانبازی خود استقلال و حاکمیت شاهنشاهی ایران را حفظ کردند و این ودیعه گرانبها را به دست ما سپردند درود می‌فرستم و از درگاه قادر متعال مسئلت دارم همه ما را توفیق عنایت فرماید که به نوبه خود کشوری سربلندتر و ملتی مترقی تر و جامعه‌ای سعادتمندتر به دست آیندگان خویش بسپاریم و ولیعهد مرا نیز در مسئولیت خطیری که به عهده او نهاده شده است همواره یاری فرماید.
تهران در جشن تاجگذاری
- Shahreza Ave crowning Jashn.jpg
خیابان شاهرضا تهران در جشن تاجگذاری
- Toopkhaneh square.jpg
میدان توپخانه تهران در جشن تاجگذاری
خیابان‌های تهران آذین بسته می‌شوند
قوانین
- قانون اجازه ضرب و انتشار سکه‌های مخصوصی به نام جشن فرخنده تاجگذاری اعلیحضرتین - مصوب ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۸ مجلس شورای ملی و ۳۰ فروردین ۱۳۴۸ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۴۸ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون جریان قانونی سکه‌های تاجگذاری اعلیحضرتین - مصوب ۱۷ اردیبهشت ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی و ۹ اردیبهشت ۱۳۴۹ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۹ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
منابع
پیوند به بیرون
- فیلم مراسم تاجگذاری محمدرضا پهلوی تهیه شده توسط وزارت دربار (از گوگل ویدئو)