مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ دی (جدی) ۱۳۰۳ نشست ۱۰۲

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ دی (جدی) ۱۳۰۳ نشست ۱۰۲

مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ دی (جدی) ۱۳۰۳ نشست ۱۰۲

جلسه صدو دوم صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه هفتم برج جدی ۱۳۰۳مطابق غره جمادی الثانیه ۱۳۴۲

(مجلس دوساعت وربع قبل از ظهر بریاست آقای مومن الملک تشکیل شد )

( صورت مجلس روز قبل را آقای میرزا جواد خان قرائت نمودند)

رئیس – آقای وکیل الملک ( اجازه ) وکیل الملک- آقا ی حاج میرزا اسدا لله خان را در صورت مجلس غائب بی اجازه نوشته انددر صورتیکه ایشان چند روز است مریض بستر هستند تقاضای مرخصی شان هم توسط خود بنده تقدیم شد بآ قاسید محمود هم گفتم باداره هم خبر دادم الان هم بستری هستند. رئیس- بلی صحیح است باید اصلاح شود آقای یاسائی ( اجازه )

یاسائی – بنده بعد از تصویب صورت جلسه عرض دار م. رئیس -آقای ضیاالواعظین ( اجازه ) ضیاالواعظین – بنده ر اجزو دیر آمدگان بی اجازه نوشته اند در صورتیکه بنده حتی المقدور اهتمام دارم دیر نیایم شاید اشتباه شده باشد. رئیس- آقای کازرونی

( اجازه ) کازرونی – بنده هم بعداز تصویب صورت مجلس عرض دارم. رئیس – آقای افشار .افشار – عرض بنده هم بعد از تصویب صورت مجلس است . رئیس – نسبت بصورت مجلس ایرادی نیست ؟(گفتند خیر) رئیس – آقای یاسائی ( اجازه )

یاسائی – چون در قسمت های آخر جلسات آقایان زود تشریف میبرند نمی شود در دستور مجلس رای گرفت این است که بنده قبل از دستور عرض میکنم. چندی قبل بنده پیشنهادی راجع باصلاح مواد شصت وشش و شصت و هفت و هفتا دویک قانون استخدام کشور تقدیم مجلس نمودم و بیشتر نظریاتی هم که راجع بقانونی استخدام هست راجع بهمین دوسه ماده است

این پیشنهاد قابل توجه شد ورفت بکمیسیون تجدید نظر در قانون استخدام ودر آنجا توجهی باین پیشنهاد نکردند یعنی نه رد کردند نه قبول و نه اصلاح کردند و همینطور بلا تکلیف مانده است

چون در نظمنامه یک ماده هست که هرگاه بعداز دو ماه کمیسیون راپرت نداد پیشنهاد کننده حق دارد تقاضا کند پیشنهادش جزو دستور شود وحالا هم از موقع تقدیم این پیشنهاد چهار ماه گذشته است لهذ بنده تقاضا میکنم در جلسه دیگر بعداز بودجه مملکتی جزو دستور شود .

رئیس – آقای کازرونی ( اجازه )کازرونی – چند فقره راپرت از طرف کمیسیون عرایض و مرخصی تقدیم شده مدتی هم طول کشیده وتقاضا کنندگان هم مکرر از کمیسیون مطالبه میکنند و بطوری که مشاهده شد موقع بعضی از آنها هم گذشته است بنابراین استدعا می کنم اگر ممکن باشد جزو دستو امروز گذاشته بشود. رئیس- قبل از ورود بدستور رای میگیریم آقای افشار ( اجازه)افشار – دو سه سال قبلا این هئیت تجار ارومیه تصمیم گرفتند برای معارف آنجا از عایدات مرسولات پستی دریاچه ارومیه پوطی چهار شاهی تخصیص بدهند از قرار اطلاعات واصله حالا آنرا جزو مالیات آذربایجان کرده اند واین عوائد معارفی را تبدیل بعوائد مملکتی نموده اند ازیک طرف هم مبلغ ۵۷هزار تومان اعانه ارومیه ر اکه در تجارت خان ه طومانیانس بوده و بمردم داده شده حالیه مامورین وزارت مالیه آمده اند وباکمال فشار از مردم مطالبه می کنند در بیست وششم عقرب هم سوالی در این خصوص از وزارت مالیه نموده ام و هنوز برای جواب حاضر نشده اند استدعا می کنم تاکید بفرمایید برای جواب حاضر شوند

رئیس – تاکید میشود آقای حائری زاده

( اجازه ) حائری زاده – در آخر جلسه سابق که عده برای اخذ رای کافی نبود در موضوع راپرت کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات عنوان شد که از عمر مجلس یک سال وکسری بیشتر باقی نمانده است وقانون انتخابات لااقل باید هفت وهشت ماه باخر دوره مانده وسائل اجرای آن ر افراهم کند

امروز هم بنده تصور کردم که شاید در آخر جلسه عده برای مذکره و رای کافی نباشد . این بود که در اول جلسه اجازه خواستم تقاضا کنم قانون انتخابات را جزو دستور جلسه آتیه قرار بدهند که قانون زودتر از تصویب مجلس بگذرد چون وقت خیلی تنک است

رئیس – حالا که نمی شود در این با ب رای گرفت شاهزاده شیخ الرئیس ( اجازه )

محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس – کمیسیون تجدید نظر در قانون استخدا م کشور مشروحا رسیدگی کرده و شور اول و دوم آن هم خاتمه یافته و چون آقای شریعت زاده که مخبر بودن درچند روزی کسالت داشتند ممکن نشد خبر این تقدیم مجلس بشود و

قدری بتأخیر افتاد در هر صورت قصوری از طرف کمیسیون نشده است محض اطلاع خاطر نماینده محترم عرض کردم . بعضی از نمایندگان – وارد دستور شوید . رئیس – چند فقره راپرت مرخصی قرائت می شود بعد وارد دستور میشویم . ( به شرح آتی قرائت شد ) حضرت آقای آشتیانی نماینده محترم چون خودشان را مکلف میدانند که بزیارت عتبات عالیات مشرف شوند تقاضا کرده اند که دو ماه اجازه بایشان داده شود کمیسیون تصویب می نماید که مدت دو ماه از روز حرکت غائب با اجازه نوشته اند . رئیس – آقایانیکه مرخصی دوماه آقای آشتیانی را تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند )

رئیس – تصویب شد . حضرت آقای سردار عشایر نماینده محترم استجازه غیبت در دو جلسه سه شنبه ۲۶ و پنجشنبه ۲۸ عقرب کرده بودند کمیسیون تقاضای ایشان را تصویب می نماید . حائری زاده – این معنی ندارد . اجازه میفرمائید ؟ رئیس – چرا لازم است رأی گرفته شود . آقایانی که مفاد راپرت کمیسیون را تصویب میکنند قیام فرمایند . ( عده کثیری قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد .

آقای شریعت زاده نماینده محترم تقاضا کرده اند که چون بجهت رفع کسالت مزاج مشغول معالجه هستند اگر از تاریخ دوم قوس تا مدت ده روز از ساعات معینه جلسات دیرتر بیایند مجاز هستند کمیسیون تقاضای مشروع ایشان را تصویب مینمایند . رئیس – آقایانی که مفاد راپرت کمیسیون عرایض را تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اغلب نمایندگان برخاستند ) رئیس – تصویب شد .

آقای سالار اشرف نماینده محترم تلکرافا تقاضای بیست روز تمدید مرخصی کرده اند کمیسیون چون ایشان را معذور تشخیص داد تصویب می نماید . رئیس – آقایانی که مرخصی بیست روزه آقای سالار اشرف را تصویب میکنند قیام فرمایند . ( جمع کثیری قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد .

آقای عظیمی بجهت مداوا و معالجه رمد چشم تقاضا کرده اند که در ده جلسه از تاریخ پانزده هم قوس در هر جلسه یک ساعات اجازه داده شود که از دیر آمدگان با اجازه باشند کمیسیون عذر موجه ایشان را تصویب مینماید . رئیس – لازم برای گرفتن نیست . مرخصی آقای نظام التولیه ( اینطور خوانده شد ) آقای نظام النولیه تقاضا کرده اند که چون مشغول معالجه هستند یک ماه از اول جدی الی اول دلو اجازه غیبت بایشان داده شود چون دلائل عذر ایشان موجه بر کمیسیون مکشوف بود تقاضای ایشان را تصویب مینماید .

رئیس- آقایانیکه بامفاد راپرت کمیسیون موافقند قیام فرمایند . ( جمعی قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . قسمت دوم ماده چهاردهم راپرت کمیسیون بودجه دیروز بلاتکلیف ماند امروز باید رأی گرفته شود و تکلیفش معلوم شود . رأی گرفته میشود باورقه آقایانیکه موافقند ورقه سفید والا کبود خواهند داد . لازم است قرائت شود ؟ بعضی از نمایندگان – قرائت شود . ( اینطور قرائت شد ) ابتدای رتبه های قانونی مستخدمین کشوری و قضات از اول حمل تنگوزئیل ۱۳۰۲ رئیس – تنگوزئیل لازم نیست . حمل ۱۳۰۲ شمسی . مجددا قرائت میشود .

( مجددا با حذف( تنگوزئیل ) و اضافه کلکمه شمسی قرائت شد )

( اخذ و استخراج آراء بعمل آمده اینطور نتیجه حاصل شد : ورقه سفید ۱۹ ورقه کبود ۵۴ ) رئیس – عده حضار نود و یک قسمت دوم ماده چهارده با پنجاه و چهار رای رد شد . اسامی موافقین – آقایان حاج مشیراعظم آقا سید کاظم . آقا شیخ جلال الدین . کازرونی اعتبار الدوله . سلیمان میرزا . رئیس التجار . صدرائی . آقا شیخ عبدالرحمن. سهام – السلطان . حاج سید المسققین . حائری زاده ضیاء الاطباء شیخ الاسلام . آقا سید یعقوب . سلطان العلماء شیروانی . نجات . ملک – الشعراء .

اسامی مخالفین – آقایان میرزا جواد – خان . افشار . اقبال الممالک . علائی . امیر – حشمت . مشیر معظم . دولت آبادی . مشیر – الدوله . تقی زاده . رهنما . وکیل الملک. سردار فاخر . مقوم الملک . عدل الملک . احتشام الملک . احتشام الحکماء . مشار اعظم سر کشیک زاده . سردار منتصر . هرمزی . آقا شیخ محمد علی تهرانی . سیف الله خان – اسکندری . حاج میرزا عبدالوهاب . امیر اعلم دیوان بیگی . میرزا آقاخان . مصدق الملک . یاسائی . وحید الدوله . مدبر – الملک . میرزا سلیم خان . دست غیب . امیر – اشرف . قائم مقام . حاج میرزا علی رضا . غلامحسین میرزا . سپهداراعظم . عماد السلطنه سردار معتمد . ضیاء الواعظین . صولت – السلطنه . سردار نصرت . امیر احتشام . آقا میرزا سید مصطفی . سالار لشگر . امین الشریعه . ضیاء الملک . هایم . سردار – مفخم . داور . عظیمی . آقا میرزا سید حسن – کاشانی . صدق السلطنه . معتمد السلطنه . یمن الملک .

رئیس – رای گرفته میشود بقسمت اول و دوم ماده چهارده قرائت میشود .

( بشرح آتی قرائت شد )

ماده چهارده – کلیه وزارت خانها مکلف خواهند بود که بودجه تفضیلی خود را با در نظر گرفتن اصول ذیل از اول هذه السنه ۱۳۰۳ تهیه نمایند .

۱- مقرری رتبه اول مستخدمین کشوری سی و دو تومان رتبه اول قضاة چهل و پنج تومان . یاسائی – بنده میخواستم تقتضا کنم لفظ اصول تبدیل شود زیرا اینجا یک اصل بیشتر نیست .

مدبر – بلی صحیح است چون سابق سه اصل داشت ولی حالا دو اصلش از طرف مجلس رد شده است و باید نوشته شود بترتیب ذیل . رئیس – رای میگیریم بقسمت اول با تبدیل اصول ذیل بترتیب ذیل آقایانیکه تصویب میکنند قیام فرمایند .

( اغلب قیام نمودند )

رئیس – تصویب شد .رای میگیریم به مجموع هر دو قسمت آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند .

( جمع کثیری قیام نمودند )

رئیس – تصویب شد . یک ماده الحاقیه هم رسیده است که گمان میکنم جایش اینجا نباشد معذلک قرائت می شود . ( پیشنهاد جمعی از آقایان بشرح ذیل قرائت شد ) اینجانبان پیش نهاد مینمائیم که ماده الحاقیه ذیل بر مواد قانون بودجه علاوه شود .

ماده الحاقیه – وزراء مکلفند مادامی که در جزو منتظرین خدمت وزارتخانه ها اشخاصی هستند که از عهده شغلی برمیایند اشخاص خارج را بعنوان کنترات استخدام ننمایند مگر در دفن مخصوصی متخصص باشند که در عده منتظرین خدمت یافت نشود – طهرانی – امیر حشمت .

رئیس- گملن نمیکنم این جایش در قانون بودجه باشد ( بعضی از نمایندگان صحیح است ) آقای طهرانی .

( اجازه )

طهرانی – بنده عقیده ام این است که این مسئله محتاج بتذکر نبست فقط ماده دهم قانون استخدام مینویسد – متخصصین فنی از اتباع داخله که بموجب قراردادهای مخصوصه برای مدت معینی اجیر میشوند جزو مستخدمین رسمی محسوب نخواهند شد .

مقصود این ماده اینست که اگر متخصصین فنی استخدام شدند جزوء منتظرین خدمت و مشغولین خدمت محسوب نخواهد شد فقط همین اندازه نوشته است و این یک دست آویزی شده است برای غالب وزارتخانه ها و یکعده را به عنوان متخصصین فنی انتخاب و استخدام مینمایند .

در صورتیکه عده زیاددی از اعضاء وزارت خانها بعنوان منتظرین خدمت بیکار هستند . بنده و بعضی از آقایان محترم که پیش نهاد کردیم نظرمان در این موضوع راجع بودجه است . از یکطرف اشخاصی را استخدام میکنند بعنوان کنترات و وارد وزارتخانه ها میکنند و میگویند متخصصین فنی هستند در حالتی که در بین آن منتظرین خدمت همان مقدار تخصص فنی که این اشخاص دارند دارا هستند و ما می بینیم اشخاصی را بعنوان مترجم یا بعناوین دیگر شصت هفتاد نفر بعنوان کنترات وارد وزارت خانه ها کرده اند و یک مقدار معتهد بهی ازعایدی مملکت صرف آن میشود . حال آنکه در بین منتظرین خدمت اشخاصی هستند که میتوانند شغل مترجمی را عهده دار شوند .

در صورتیکه در بین منتظرین خدمت هست دیگر هیچ لزومی ندارد یک عده را کنترات کنند و ازعایدی مملکت مبلغ زیادی به آنها بدهند . هفتاد تومان هشتاد تومان صد تومان دویست تومان سیصد تومان . وعده زیادی بیچاره بعنوان منتظرین خدمت باید بیرون قدم بزنند . حتی یک چیزی بنده شنیده ام شاید راست باشد شاید هم دروغ باشد . اشخاصی را بعنوان متخصص فنی استخدام کرده اند که در بازار میروند قلم و مداد میخرند .

در صورتیکه در بین منتظرین خدمت هستند اشخاصی که میتوانند مداد و قلم بخرند و این هفتاد و هشت تومان را به آنها بدهند دیگر یک حقوق منتظر خدمت علاوه بربودجه مملکتی نشود . بنابراین برای این که مبلغ زیادی بربودجه مملکتی نشود .

بنابراین برای این که مبلغ زیادی بربودجه مملکتی تحمیل نشود . بنده و رفقای دیگرم که در اینجا امضاء کرده اند عقیده مان این است که مادام که در بین منتظرین خدمت متخصصین فنی هستند وزارت خانه ها حق ندارند از خارج اشخاصی را بنام متخصصین فنی استخدام کنند .

حالا اگر میگوئید ماده ده قانون استخدام افاده این معنی را میکند بنده میگویم نمیکند اگر میفرمائید راجع بقانون بودجه نیست بنده بنظرم می آید که مربوط ببودجه هست چون موافق این ماده مبلغی از بودجه کسر میشود . جایش اینجا هست و این حق هم برای ما هست که پیش نهاد نمائیم . رئیس – آقای سلیمان میرزا . ( اجازه ) سلیمان میرزا – اسشان فقط ماده ده قانون استخدام را ملاحظه فرموده اند . اگر ماده هفتاد و سه قانون استخدام را ملاحظه بفرمایند عین همین پیش نهاد ایشان است و دیگر این پیش نهاد لزومی ندارد که یک مرتبه هم در قانون موقتی بودجه نوشته شود محض استحضار خاطر ایشان ماده هفتاد و سه را میخوانم :

مادام که عده منتظرین خدمت ادارات دولتی بیش از صدی پنج مقرر در ماده ۲۹ میباشد هیچ یک از وزارت خانه ها و ادارات حق استخدام عضو جدید ندارند و بتید عضو لازم را بارعایت قدمت خدمت و دارا بودن شرایط و معلومات لازمه از میان منتظرین خدمت وزارت خانه ها انتخاب نمایند مطلبی که ایشان میخواهند در قانون استخدام یکقدری هم بیشتر نوشته شده خیلی هم واضح و روشن است .

حالا اگر چنانچه فرضاُ رعایت این ماده نشود این پیشنهاد هم همان حال را خواهد داشت پس باید سعی کرد که قوانین اجرا شوند . رئیس – درهر صورت گمان میکنم جایش اینجا نباشد . مدرس – جایش همین جا است چون در بودجه تفاوت میکند . رئیس- جایش اینجا است ؟ بعضی از نمایندگان – بلی . رئیس – بسیار خوب . رای میگیریم قابل توجه بودنش آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند )

رئیس – قابل توجه شد . راپورت کمیسیون قوانین مالیه قرائت میشود . ( بشرح آتی قرائت شد ) خبر از کمیسیون قوانین مالیه بمجلس شورای ملی : کمیسیون قوانین مالیه لایحه پیشنهادی دولت را که در تحت ۴۶۴۴ راجع بمعافیت ماشین های فلاحتی و صنعتی تقدیم مجلس شده بود مود شور قرار داده مواد ذیل را تقدیم می نماید .

ماده اول – کلیه ماشین های فلاحتی و صنعتی و یا قطعات آنها از تاریخ تصویب این قانون تا ده سال از حقوق ورودی گمرک معاف خواهد بود . تبصره – معافیت فوق شامل ماشینهای ذیل و قطعات آنها نیست : ماشینهای خیاطی – قیطان دوزی – قلابدوزی و ماشین آژور – ماشینهای طبع – گراور وصحافی – ماشینهای توتون بری و دیلز سازی – ماشین جوراب بافی – ماشین های مربوط بظبح ماده دوم – وزارت مالیه مأمور اجرای اینن قانونست . رئیس – مذاکرات راجع بکلیات است . مخالفی ندارد ؟ ( گفته شد خیر ) رئیس – رأی میگیریم برای دخول در شور مواد . آقایانیکه تصویب میکنند قیام فرمایند ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ماده اول ( بشرح سابق قرائت شد ) رئیس – مخالفی ندارد ؟ گفتند خیر – ماده دوم .

( بشرح گذشته خوانده شد ) رئیس – آقای ارباب کیخسرو . ( اجازه ) ارباب کیخسرو – در این خصوص وقتیکه در کمیسیون اقتصادیات مذاکره شد نظریه کمیسیون این بود که چون این اصل اتخاذ شده است برای ترویج صنعت و ترقی فلاحت فقط معاف بودن از گمرک کفایت نمی کند خوب است در این باب یک نظری هم اتخاذ شود که ماشینهای فلاحتی هم از گمرک و هم ار باج راه و نواقل که تجملاتش بیش از گمرک است معاف باشند ( صحیح است ) این دو نظر در کمیسیون اقتصادیات گرفته شد .

رئیس – این مسئله راجع به ماده دوم نیست . ارباب کیخسرو – که در اینجا یک پیشنهادی بشود که آنهم ضمیمه این قانون بشود حالا نمیدانم در کجای این ماده باید پیشنهاد بشود . یعنی اگر مجلس موافقت بکند این پیشنهاد هم ضمیمه این قانون بشود . آقای وزیر فوائد عامه هم حضور داشتند و موافق بودند .

داور مخبر کمیسیون – این اظهاریکه آقای ارباب فرمودند مخالفت نبود بلکه خواستند یک چیزی اضافه شود . بنده تصور میکنم اساساٌ فکر کمیسیون اقتصادیات فکر صحیحی است و باید بهر شکلی هست وسائل تسهیل ورود ماشانهای فلاحتی و صنعتی را در مملکت فراهم کرد ولی آیا این مسئله در ضمن این لایحه باید قید شود یا خیر ؟ بنده نمیدانم و برای بنده قدری تردید حاصل شده درهر حال چون در اصل ماده مخالفی نیست بنده تصور میکنم به ماده رأی گرفته شود .

( بعضی از نمایندگان ۰ شور اول است ) بعد اگر آقایان پیشنهادی دارند بفرستند به کمیسیون کمیسیون هم نظریه خودش را اظهار میدارد . آنوقت اگر مجلس قبول کرد در ضمن لایحه نوشته میشود والا یک طرح علیحده ( که بنظر بنده بهتر خواهد بود ) تقدیم نمایند . ( بعضی از نمایندگان – صحیح است ) رئیس – آقای تقی زاده . ( اجازه ) تقی زاده – آقا فرمودند : شاید مناسب تر این باشد که یک طرح دیگری در این خصوص پیشنهاد شود .

اگر طرح دیگری پیشنهاد شود میرود به کمیسیون مبتکرات و مدتی د آنجامی ماند بعد پس از قابل توجه شدنش میرود چندین ماده در کمیسیون مربوطه خودش می ماند آخرش هم یا بمجلس می آید یا نمی آید پس حالا که مجلس به اتفاق آراء یا قریب به اتفاق لازم دانسته اند که قدمی راجع به اقتصادیات برداشته شود و کمیسیون اقتصادیاتی تشکیل شده است و در آنجا پاره مسائل اقتصادی مورد مذاکره و مطالعه در آمده اگرچه اساسش جزئی است و کلی نیست ولی امبدوارم بزودی در مسائل کلی از قبیل راه آهن و غیره نیز داخل شوند ولی البته این قسمتهای فعلی هم خیلی به اقتصادیات کمک میکند لهذا بنده علاوه برآنکه پیش نهاد آقای ارباب را تأیید میکنم علاوه میکنم بر پیشنهاد ایشان که راجع به وسائل نقلیه هم چرخ دارد ( غیر از وسائل نقلیه حیوانی ) آنهم از باج راه و گمرک معاف باشد .

اگر در کمیسیون اقتصادیات مذاکره شده است یک طرح یا لایحه قاننی دیگری از مجلس بگذرد که متضمن تمام اینها باشد ولی مخالفتی هم ندارد که یک ماده الحاقیه در همین لایحه پیشنهاد شود و هیچ با هم متباین نخواهد بود و اساسش این باشد که ماشین های صنعتی و فلاحتی و همچنین وسائل نقلیه که چرخ دارد از گمرک و باج راه ونواقل معاف باشند .

راجع بباج راه هم کمیسیون در نظر دارد یک تخفیفی بدهند که بتدریج از بین برود دوالت هم موافقت کرده است . رئیس – دیگر مخالفی ندارد ؟ ( گفته شد خیر ) پیشنهادها قرائت میشود . پیشنهاد آقای تهرانی ( بشرح ذیل قرائت شد ) اینجانب پیشنهاد مینمایم که پس از عبارت در ورودی گمرک عبارت ( و باج راه ) معاف خواهد بود .

شیروانی – بنده عرض نظامنامه دارم . رئیس – بفرمائید . شیروانی – چون نظامنامه اجازه میدهد که یک نفر نماینده تقاضای فوریت یک لایحه را بنماید و اگر بناء باشد این لایحه به کمیسیون برگردد مدتها طول میکشد ان است که بنده تقاضای فوریت آنرا می نمایم که دیگر برای شور دوم طول نکشد .

رئیس – در عین شور گفته نشده است . ( سایر پیشنهادها بشرح ذیل قرائت شد . بنده پیشنهاد میکنم که ماشین ها و ادوات مذکوره علاوه بر معافیت گمرکی از سایر عوارض در بین راه از قبیل باج راه ونواقل معاف باشد کازرونی . بنده پیشنهاد میکنم ماشین های مذکوره در لایحه مطرح شده نیز از عوارض باج راه و نواقل معاف باشد کیخسرو .

بنده پیشنهاد میکنم مدت پنج سال باشد . میرزا شهاب ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد میدارم . کلیه ماشین های ورودی مذکوره در ماده (۱) ازهرگونه حق العبور در راه ها و عوارض ورودی در شهرها معاف خواهند بود . محمد ولی .

رئیس – پیشنهادها ارجاع میشود بکمیسیون ماده دوم دیگر مخالفی ندارد . ( گفتند خیر ) رئیس – رأی میگیریم بشور دوم آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد این راپرت که طبع و توزیع شده بود در آن خبر کمیسیون فوائد عامه و بودجه هم مندرج و هردو کمیسیون تصویب کرده بودند البته باطلاع آقایان رسیده است .

( بعضی از نمایندگان صحیح است ) خبر کمیسیون بودجه راجع بحق التدریس مدیران و ناظمین مدارش مطرح است . ( خبر مذبور بشرح ذیل خوانده شد )

کمیسیون بودجه لایحه ۳۸۸۸ و ۱۸ سنبله وزارت معارف را راجع بحق التدریس مدیران و ناظمین مدارس دولتی مورد مطالعه قرار داده و نظر باینکه پرداخت دو حقوق قانوناُ ممنوع است و از طرفی هم مدیران و ناظمین مدارس حسب الامر وزارت معارف مشغول تدریبس بوده اند و نظر باینکه وزارت مالیه هم در تحت لایحه ۲۵۴۲۴ موافقت خود را ابراز و تشخیص میدهند که محل حق التدریس مزبور را بابت سنه ماضیه موجود و پرداخته نشده لهذا کمیسیون نظر برعایت حال مدیران و ناظمین و نظر باینکه

محل این تنخواه از بابت اعتبار سنه ماضیه باقی است پرداخت آن را بعنوان انعام تصدیق نموده و ماده واحده ذیل را تنظیم و جهت تصویب تقدیم مجلس مقدس مینماید : ماده واحده – مجلس شورای ملی تصویب مینماید مبلغ سه هزار و پانصد و نود و نه تومان و نهقرآن حق التدریس سنه ماضیه ۱۳۰۲ مدیران و ناظمین مدارس دولتی را بشرح ورقه منضمه از محل منظور در بودجه تنگوزئیل بضمیمه انعام پرداخت نماید .

رئیس – آقای دست غیب ( اجازه ) دست غیب – بنده موافقم . رئیس – مخالفی ندارد ؟ بعضی از نمایندگان خیر – رئیس – رأی گرفته میشود آقایانی که تصویب میکنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد . ( اخذ و استخراج آراء بعمل آمده هشتاد و سه ورقه سفید تعداد شد ) رئیس – عده حضار نود و پنج با هشتاد و سه رأی تصویب شد .

اسامی رأی دهندگان : آقایان صدق – السلطانیه – خوئی – علائی – اقبال الملک – افشار – محمد ولی میرزا – معظم السلطان – آقا شیخ هادی شیخ الرئیس – آقا سید کاظم – آقا شیخ جلال – محمد هاشم میرزا – امیر حشمت – حاج مشیر اعظم – مشیر الدوله – حاج میرزا یحیی دولت آبادی – وکیل الملک – کازرونی –اعتبار الدوله – سلیمان میرزا – سردار فاخر – مقوم الملک – رهنما – یمن الملک – مشار اعظم –اسکندری – صدرالسلام – سهراب خان – میرزا شهاب – احتشام الحکما – ارباب کیخسرو – یاسائی – سردار منتصر – عماد السلطنه – مشیر معظم – معتمد السلطنه – نصرت الدوله مصدق الملک – میرزا آقاخان – آقا شیخ محمد علی طهرانی – صدر العلماء مفتی – سهراب زاده – امیر اشرف – احیاء السلطنه – شریعت زاده – ایزدی – صدرائی- وحید الدوله – آقا شیخ عبدالرحمن حاج میرزا علی رضا- دست غیب –غلامحسین میرزا – مصدق السلطنه – حاج سید المحققین قائم مقام – امیر اعلم – حائری زاده – زعیم – ضیاء الاطباء – شپهدار اعظم – شیخ الاسلام – آقا میر سید احمد بهبهانی – سردار معتمد – صولت السلطنه – ضیاء الواعظین – آقا سید مصطفی بهبهانی – امیر احتشام – مدرس – آشتیانی – سردار نصرت – هرمزی – معاضد السلطنه – سالار لشگر – حاج آقا اسماعیل – امین الشریعه – ضیاء الملک – سلطان العلماء – آقا سید یعقوب – نجات – هایم – داور – عظیمی – آقامیر سید حسن کاشانی – عدل الملک .

رئیس – راپرت کمیسیون معارف راجع باستخدام دکتر هانری اشترونک . یک شور دارد .( خبر کمیسیون معارف اینطور قرائت شد ) کمیسیون معارف لایحه ۵۳۸۵ وزارت معارف راجع باستخدام ( دکتر هانری اشترنک ) مدیر و معلم مدرسه صنعتی را با حضور نماینده آن وزارت خانه مطرح مذاکره قرار داده مواد ذیل باتفاق آراء تصویب و بمجلس شورای ملی تقدیم می نماید . ماده اول – دولت مجاز است ( دکتر هانری اشترنک ) تبعه آلمان را بمدت ۳ سال از تاریخ اول سرطان ۱۳۰۳ ( ۲۲ ژوئن ۱۹۲۴ ) برای معلمی و مدیری مدرسه صنعتی استخدام نماید .

ماده دوم – حقوق دکتر اشترنک سالیانه چهار هزار تومان خواهد بود و بطور قسط – الشهور از تاریخ فوق دریافت میدارد . ماده سوم – مبلغ چهار صد تومان خرج مسافرت بدکتر اشترونک داده میشود و پس از ختم قرارداد برای مراجعت مشارالیه نیز معادل همین مبلغ تأدیه خواهد شد . ماده چهارم – دولت مجاز است بر طبق ماده ۳ قانون کنترات مستخدمین خارجه مصوبه ۲۳ عقرب ۱۳۰۱ سایر شرایط را تعیین و کنترات دکتر اشترنک را امضاء نماید .

رئیس – در کلیات مخالفی نیست ؟ عظیمی – اجازه میفرمائید ؟ رئیس – بفرمائید . عظیمی – در اینجا نوشته شده است که دکتر هانری اشترونک را از برج سرطان گذشته دولت کنترات کرده است . بنده میخواستم توضیح بدهند آیا دولت کنترات کرده است بعد این لایحه را بمجلس فرستاده است یا اینکه هنوز کنترات نکرده اند و میخواهند ما او را تصویب کنیم خوبست توضیح بدهند .

ضیاء الواعظین مخبر – بنده ملتفت نبودم که آقای عظیمی چه فرمودند فقط چیزی را که بنده ملتفت شدم این بود که فرمودند چرا در اینجا نوشته شده است از اول سرطان در حالتیکه باید خاطرشان مسبوق باشد .

الان مدتی است این شخص وارد ایران شده وزارت معارف هم در زمانیکه حضرت اقدس والا ( اشاره بسلیمان میرزا ) – متصدی وزارت معارف بودند مدتی در این خصوص مشغول مطالعه بودند و کنترات ایشان در تحت شور بوده است بعد تقدیم مجلس شده الان هم قریب یکماه و نیم است کنترات ایشان بمجلس آمده است .

رئیس – دیگر مخالفی ندارد ؟ آقای کازرونی . (اجازه ) کازرونی – عرض بنده هم همانست که آقای عظیمی فرمودند کنترات باید بعد از آنکه مجلس تصویب کرد منعقد شود لکن اینجا نوشته شده است از اول سرطان کنترات شده است اگر مختار بوده اند و خودشان کنترات کرده اند . دیگر چرا بما میگویند تصویب کنید و آورده اند این جا ؟

اگرهم کنترات نشده است دیگر سرطان چه معنی دارد ؟ اما آنچه که آقای مخبر فرمودند دو دلیل در این خصوص ذکر کردند یکی اینکه فرمودند سابق براین این شخص وارد ایران شده . البته باید تصدیق بفرمایند که اگر ده سال پیش از این هم وارد شده بودند ما برای این ده سال نباید کنترات ایشان را بپذیریم بعلاوه فرمودند وزیر مشغول مطالعه و ترتیب کنترات بوده اند این را هم گمان نمی کنم برای مجلس دلیل بشود در هر صورت بنده تصور میکنم پس از آنکه تصویب شد باید کنتراتش منعقد شود .

رئیس – آقای آقا سید یعقوب . ( اجازه ) آقا سید یعقوب - بنده با فرمایش آقای عظیمی که فرمودند باید کنترل از تصویب مجلس بگذرد و تا نگذشته است رسمیت ندارد موافق هستم خواستم همین را عرض کنم .رئیس - پس مخالف بودید ؟ آقا سید یعقوب- بلی . رئیس - آقای ارباب کیخسرو . ( اجازه )

ارباب کیخسرو – آقای کازرونی خودشان ازو کلای دوره چهارم بودند و میدانند که در دوره چهارم یک مبلغی اعتبار برای مدرسه آلمانی تصویب شد و این مبلغ برای تهیه لوازم اولیه اش بوده و یکی از چیزهائیکه لازم بود و دولت هم اقدام کرد و درصدد برآمد استخدام یک مدیر برای این مدرسه بود و در همان موقع که بنده در آلمان بودم توسط سفارت ایران در آلمان اقداماتی شد و با این شخص مشغول مذاکره بودند .

اساساُ وقتیکه دولت اجازه مقدماتی داشته باشد یک کاری بکند هیچ محظوری ندارد که داخل در مذاکره بشود و مقدمات کار را تهیه کند و اینجا هیچ خلاف قانونی نشده است پس از آنکه مذاکراتشان تمام شد بااین شخص قراری دادند و کنترات آن را تقدیم مجلس نمودند .

بعضی از نمایندگان - صحیح است . رئیس – رأی میگیریم برای شور در مواد آقایانی که تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ماده اول . ( بمضمون سابق قرائت شد ) رئیس – مخالفی ندارد ؟ - ( گفتند خیر ) –

رأی گرفته میشود بماده اول آقایانی که موافقند قیام فرمایند . ( جمع کثیری قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ماده دوم . ( مجدداٌ قرائت شد ) رئیس – آقایان موافقین قیام فرمایند . ( اغلب نمایندگان قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ماده سوم . ( بترتیب سابق قرائت شد ) رئیس – موافقین با این ماده قیام فرمایند . ( جمع کثیری برخاستند ) رئیس – تصویب شد . ماده چهارم .

( بمضمون سابق الذکر خوانده شد ) رئیس – اشخاصیکه این ماده را تصویب میکنند قیام فرمایند . ( غالب نمایندگان قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد در کلیات آخر مخالفی نیست ؟ آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – آقای مخبر و همچنین آقای ارباب که اطلاع دارند خوبست توضیح بدهند . چون اگر این شخص مراجعت کند دولت چهارصد تومان باید باو بدهد ولی اگر چنانچه بخواهد در ایران بماند آیا باز این حقوق را باو بدهند یا نه

رئیس – حالا موقع نیست . آن ماده گذشت . آقا سید یعقوب – در کلیات نمیتوانم عرض کنم ؟ خواستم آقای مخبر توضیحی در این خصوص بدهند . مخبر – برای یک شخصی که با صمیمیت بیاد برای خدمت باین مملکت آنقدر می ارزد که در موقع انقضاء کنترات وقتیکه دولت از او رضایت دارد فرضاٌ در ایران هم بماند چهارصد تومان باو بدهند چیزی نیست خیلی هم مختصر است .

رئیس – رأی می گیریم به راپورت کمیسیون معارف که مشتمل برچهار ماده است آقایانی که تصویب می کنند ورقه سفید خواهند داد ( اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نود و سه ورقه سفید تعداد شد ) رئیس – عده حضار نودو پنج با نود و سه رأی تصویب شد

اسامی رأی دهندگان : آقایان اقبال الممالک – ملک الشعراء – خوئی – معظم السلطان – نجات – افشار – علائی – عظیمی – آقا سید کاظم یزدی – آقا شیخ هادی شیخ الرئیس – آقا شیخ جلال الدین – اجاق – شاه زاده شیخ الرئیس – امیر حشمت وکیل لملک محمد ولی میرزا – حاج مشیر اعظم دولت آبادی –الموتی –سردار عشایر حاج آقا اسمعیل سلیمان میرزا

تقی زاده – عدل الملک – مشیر الدوله – سردار – فاخر – رهنما – اعتبار الدوله – مقوم الملک – یمن الملک – صدر الاسلام – مشار اعظم اسکندری – صدق السلطنه – آقا میرزا شهاب مشیر معظم – ارباب کیخسرو – سهراب خان هرمزی – یاسائی – سردار منتصر – عماد السلطنه – معتمد السلطنه مصدق الملک – رئیس التجار سردار نصرت – عصر انقلاب معتی – سهراب زاده – شریعت زاده – دکتر احیاء السلطنه صدرائی سهام السلطان – روحی آقا شیخ – عبدالرحمن – حاج میرزا علبرضا دست غیب – غلامحسین میرزا قائم مقام – مصدق السلطنه –آقا شیخ محمد علی تهرانی – امیر اعلم حاج – سیدالمحققین – شیخ الاسلام – کازورنی – حائری زاده ضیاءالاطباء – زعیم سپهدار – اعظم سردار معتمد ضیاء الواعظین صولت السلطنه نصرت الدوله آقا میر سید – احمد بهبهانی امیر احتشام آقا سید مصطفی بهبهانی سرکشیک زاده معاضدالسلطنه آقا میرزا هاشم آشتیانی سالار لشگر آقا – سید یعقوب سردار مفخم امین الشریعه ضیاء الملک شیروانی هایم داور آقا سید حسن کاشانی ایزدی دیوان بیگی احتشام الحکماء وحید الدوله امیر اشرف

رئیس – چند دقیقه تنفس داده میشود ( در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس ار نیم ساعت مجددا‍ٌ تشکیل گردید رئیس – خبر کمیسیون بودجه راجع به کنترات مسیو هونن مطرح است . آقای مقوم الملک ( اجازه ) مقوم الملک – اجنبی هائی که در این مملکت مستخدم میشوند بنده عقیده دارم یک نفر از نمایندگان – راپرتش قرائت شود رئیس – قرائت میشود . ( بشرح ذیل قرائت شد ) خبر از کمیسیون بودجه به مجلس مقدس شورای ملی :

کمیسیون بودجه لایحه ۲۹۵۷۹ دولت را مورد بحث و مطالعه قرار داده و با دلائل شافیه که علاوه بر مفاد لایحه ۲۹۵۷۹ شفاهاٌ در کمیسیون از طرف نماینده وزارت مالیه اظهار گردید لایحه مزبور باکثیرت تصویب بمجلس مقدس تقدیم می نماید . ماده اول – وزارت مالیه مجاز است مسیو هونن بلژیکی را از تاریخ تصویب تا سوم سنبله ۱۳۰۴ که موعد انقضاء کنترات های دوازده نفر بلژیکی مصوب مجلس شورای ملی است بجهت خدمت اداره گمرک مجدداٌ استخدام نماید .

ماده دوم – حقوق مسیو هونن سالیانه شش هزار و دویست تومان خواهد بود و بعلاوه بطوری که درباره سایر مأمورین بلژیکی گمرک مقرر است اداره گمرک کمافی السابق منزل مناسبی به اختیار مسیو هونن خواهد گذاشت .

ماده سوم – سایر شرایط کنترات بدستور قانون استخدام مستخدمین خارجی مصوب ۲۳ عقرب ۱۳۰۱ مقرر خواهد شد . رئیس – کمیسیون خارجی هم ملیتش را تصویب نموده است . مقوم الملک – بنده عقیده مندم که کلیه اجنبی هائی که باین مملکت میآیند اولا دارای تصدیق نامه علمی باشند . بعلاوه این شخص شانزده سال است در ایران مانده است و اگر میشد استفاده ای از ایشان بنمایند تا بحال کرده بودند و خیلی ایرانی ها هستند که اطلاعاتشان از این شخص بیشتر است .

در صورتی که ما احتیاجی باین شخص نداریم برای چه باید شش هزار و دویست تومان با کرایه خانه بایشان بدهیم ؟ در صورتی که دکتر اشتر ونک را وقتی می خواهید کنترات کنید چهار هزار تومان بدهید با اینکه یک آدم متخصص است و در فن خودش خیلی قابل است . مسیو هونن اگر در یک مکتب ابتدائی هم تحصیل کرده باشد باندازه که می توانستند از او استفاده نمایند از او استفاده کرده اند . بنده معتقدم کلیه فرنگیها که در مملکت ما می آیند پس از ۵ سال که ماندند تشریف ببرند . زیرا اخلاق آنها مثل اخلاق ما میشود و اشباع می شود .

بعلاوه ما آن معلومات که از مسیو هونن انتظار داریم ایشان دارای آن معلومات نیستند . رئیس – آقای شریعت زاده ( اجازه ) ( آقای مخبر برای دفاع از صندلی خود حرکت نمودند ) رئیس – تأمل بفرمائید آقای مخبر میخواهند صحبت کنند . مخبر – عقیده آقای مقوم الملک به عکس عقیده اغلب آقایان است برای اینکه آقا اینطور اظهار فرمودند که خوبست مستخدمین خارجی وقتیکه می آیند در ایران ۵ سال که ماندند بروند و دسته دیگر بیایند درصورتیکه ما در عمل بعکس این دیده ایم و اداره گمرک در نتیجه توقف مدت طولانی مستخدمین بلژیکی است که باین صورت تنظیم و انتظام حالیه درآمده است .

بعضی از نمایندگان – صحیح است . و بعلاوه ایراد می فرمایند که چرا حقوق فلان معلم چهار هزار تومان و حقوق مسیو هونن ششهزار و فلانقدر تومان است در صورتیکه این دو مسئله را نمیتوان طرف مقایسه قرارداد و این شخص مطابق تحقیقاتی که شده است یکی از بهترین مستخدمین بلژیکی است و خدماتی که در سرحد شمال کرده است شاید آقایان نمایندگان محترم رشت خوب مسبوق باشند که در رشت خدماتش نسبت به گمرک خیلی خوب و مهم بوده است .

بعلاوه یک چیز دیگر هم هست و‌آن این است که اساساٌ استخدام مسیو هونن از این تاریخ است تا سوم ستبله ۱۳۰۴ که تقریباُ هفت ماه یا هشت ماه می شود و علت اینکه تاریخش را اینقدر قرار داده اند این است که مطابق بشود خاتمه اش با خاتمه کنترات سایر مستخدمین بلژیکی و در آنوقت اگر آقا یک نظریاتی راجع بافراد مستخدمین بلژیکی داشته باشند میتوانند اظهار کنند .

بعضی از نمایندگان – گفتند مذاکرات کافی است . رئیس – رأی می گیریم به دخول در شور مواد . آقایانی که تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اکثر قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ( ماده اول بشرح سابق قرائت شد ) رئیس – آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – بنده بااینکه از روی قطع میدانم مستخدمین بلژیکی در ایران خدمت کرده اند . شاید مجلس شورای ملی . روح اکثریت یا باتفاق این مسئله را تصدیق کنند که بلژیکی در مملکت ایران این مدتی که بودند بهترین اسخاص در ادای وظیفه بودند .

لیکن خواستم عرض کنم همین شخص را که حالا پیشنهاد کرده اند در دوره چهارم رد شد علت اینکه دوباره تجدید شده است چیست عرض کردم مستخدمین بلژیکی خدمات خودشان را کرده اند منهم مخالف نیستم لیکن در دوره چهارم این شخص با دو سه نفر دیگر بودند که از مجلس رد شدند علت تجدیدش چه بود ؟

خواستم از آقای مخبر یا آقایانی که اطلاع دارند سؤال کنم . مخبر – در دوره چهارم همین طوری کخ میفرمائید پیشنهادی که شده بود عده اش ۱۴ یا ۱۵ نفر بود آمد بکمیسیون بودجه که ‌مد مورد دقت شد و بانظر رئیس کل گمرکات که آنوقت بکمیسیون آمده بود اینطور توافق حاصل شد که تصور کردند با ۱۲ نفر میتوانند کاملاٌ گمرک را اداره نمایند ولی حالا در عمل فهمیدند که یک نفر دیگر باین سمت و بااین حقوق برای بنادر جنوب لازم است بنابر-این ایشان را پیشنهاد کرده اند .

رئیس – آقای کازرونی ( اجازه ) کازرونی – موافقم جمعی از نمایندگان ۰ مذاکرات کافی است . رئیس – کافی است ؟ بعضی از نمایندگان – بلی کافی است . رئیس – رأی میگیریم بماده اول موافقین قیام بفرمایند . ( اکثریت برخاستند ) رئیس – تصویب شد ماده دوم ( بترتیب گذشته قرائت شد ) رئیس – آقای کازرونی ( اجازه ) کازورنی – موافقم رئیس – آقای زعیم . ( اجازه )

زعیم – موافقم رئیس – آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – بنده اساساٌ در این کلماتیکه یک قدری احتمال دارد همیشه مخالف بوده ام یک منزل مناسبی این یک عبارتی است که در ادارات دولتی که میرود قابل همه گونه تغییر و تفسیر شود . بهتر این است معین نمایند منزل مناسب حدش چه اندازه است ترتیبش چه اندازه است که ما با بصیرت رأی بدهیم . مخبر – این نظری که آقا دارند در کمیسیون مذاکره شده این است که مذاکره نشد .

تمام این چیزها که در اینجا مذاکره میشود در آنجا هم مذاکره میشود بالاخره مطابق اطلاعاتی که از رئیس گمرکات خواسته شد و ایشان توضیح دادند این قبیل منازل با ترتیباتش در ماه از پنجاه تومان تجاوز نمی کند باین جهت اعضاء کمیسیون عقیده داشتند که دیگر لازم نیست مبلغش نوشته شود چون سوابق هم این بوده و هیچ کدام از ماهی پنجاه تومان تجاوز نکرده است . رئیس – رأی میگیریم بماده دوم آقایان موافقین قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد ماده سوم : ( بترتیب سابق خوانده شد ) رئیس – مخالفی ندارد . آقایانیکه این ماده را تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اغلب نمایندگان برخاستند ) رئیس – تصویب شد . در کلیات کسی مخالف نیست . ( گفتند – خیر )

رئیس – رأی گرفته میشود بمواد سه گانهآقایانیکه تصویب میکنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد . ( اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بطریق ذیل حاصل شد ) ورقه سفید علامت قبول ۵۸ ورقه کبود ۶ رئیس – عده حضار نود و سه با پنجاه و هشت رأی تصویب شد .

اسامی موافقین آقایان رهنما . سردار – فاخر . مشیرالدوله . شیخ جلال الدین . محمد – ولی میرزا . علائی . سید کاظم یزدی . اسکندری . وکیل الملک . یاسائی . سردار – منتصر . مصدق الملک . نصرت الدوله . معتمد السلطنه . عماد السلطنه . مشیر معظم . هرمزی . احتشام الحکماء . سرکشیک زاده . ارباب . سهراب خان . کازرونی . عدالملک . مصدق السلطنه . شیخ عبدالرحمن . صدرائی . احیاء السلطنه . شریعت زاده . سهراب زاده . دیوان بیگی . مفتی . امیر اشرف . وحید الدوله . غلامحسین میبرزا . صدر الاسلام . صدق السلطنه . مدرس . میرزا سید احمد . ملک الشعراء . ضیاء الواعظین . سردار معتمد . سپهدار . شیخ الاسلام . ضیاء الاطباء . شیخ محمد علی – طهرانی . امیر اعلم . زعیم . قائم مقام . عظیمی . داور . نجات . شیروانی . سید یعقوب هایم . سالار لشگر . معظم السلطان . شیخ – هادی . افشار .

اسامی مخالفین . آقایان . روحی . میرزا آقاخان . مقوم الملک . میرزا جواد خان خوئی . الموتی . حاج سید المحققین . رئیس – خبر کمیسیون فوائد عامه راجع بامتیاز عصاره گیری ازسوس مطرح است : شور اول است . آقای سید یعقوب . ( اجازه ) آقا سید یعقوب – موافقم . رئیس – مخالفی ندارد ؟ ( گفته شد – خیر )

رئیس – رأی گرفته میشود برای شور در مواد آقایانیکه موافقند داخل در شور مواد بشویم قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . ماده اول . ( بشرح ذیل قرائت شد ) ماده اول – دولت علیه ایران امتیاز انحصاری تأسیس کارخانجات عصاره گیری از گیاه موسوم بسوس را در ایالات شمالی و غربی و جنوبی ایران بآقایان حسن علی خان نصر الملک و عزت الله خان هدایت که هر دو تبعه مسلم ایران هستند و در این قرارداد بنام صاحبان امتیاز مذکور میشوند واگذار می نماید .

رئیس – آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – موافقم .رئیس – آقای غلامحسین میرزا . ( اجازه ) غلامحسین میرزا – موافقم . رئیس – آقای کازرونی . ( اجازه ) کازورنی – موافقم . رئیس – آقای سرکشیک زاده ( اجازه ) سرکشیک زاده – موافقم . رئیس – آقای عدل الملک ( اجازه ) عدل الملک – موافقم . رئیس – شاهزاده شیخ الرئیس ( اجازه ) محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس – موافقم .

رئیس – مخالفی ندارد ؟ بعضی از نمایندگان خیر . رئیس – ماده دوم . ( بشرح ذیل قرائت شد ) ماده دوم – مدت این امتیاز ده سال و ابتدای آن بعد از تصویب مجلس شورای اسلامی از تاریخ مبادله امتیاز نامه خواهد بود . رئیس – آقای داور . ( اجازه ) داور – موافقم . رئیس – کسی مخالف نیست ( گفتند – خیر ) رئیس – ماده سوم ( بشرح آتی خوانده شد ) ماده سوم – صاحبان امتیاز مکلف هستند کارخانجات عصاره گیری را در شمال در ظرف یک سال و نیم و در غرب در ظرف دو سال و نیم و در جنوب در ظرف سه سال ونیم از تاریخ امضاء و مبادله این امتیاز نامه تأسیس نمایند .

رئیس – مخالفی ندارد ؟ آقای سرکشیک زاده ( اجازه ) سرکشیک زاده – بنده خواستم آقای مخبر توضیح بدهند علت اینکه مدت سه سال و نیم شده چیست ؟ آیا ممکن است از این مدت کم بکنند ؟ رهنما ( مخبر ) – این فواصلی که در ماده سه معین شده است یک سال و نیم و دو سال و نیم و سه سال و نیم بچند نظر بوده : اولا از نظر وارد کردن کارخانه ها و علت اینکه در یک جا نوشته نشده است این است که حمل ونقل کارخانه در ایران با نبودن وسایل نقلیه فوق العاده مشکل است این است که در سه نقطه معین شده است و برای قسمت اول یک سالو نیم و دوم دو سال و نیم و سوم سه سال و نیم معین شده و این مدت زیاد نیست .

رئیس – آقای معتمد السلطنه ( اجازه ) معتمد السلطنه – موافقم رئیس – آقای محمد ولی میرزا محمد ولی میرزا – موافقم رئیس – آقای کازرونی ( اجازه ) کازرونی – بنده عقیده دارم که اتباع ایران هرگاه یک امتیازی میخواهند نه تنها باید داد بلکه باید تشویق کرد چون این مسائل در ایران هنوز معمول نشده است باید بمردم نشان داد که بعد از این طرز زندگانی از این راه است باید از دولت امتیاز بگیرند و کارخانجاتی از خارج بیاورند و از ایم ممر هم خودشان منتفع شوند و هم دولت فایده ببرد .

بنابراین بنده معتقدم که در صورتی که مدت آوردن کارخانه را به سه سال و نیم قائل شده ایم مدت امتیاز باید بیشتر باشد بواسطه اینکه شما سه سال و نیم مدت معین کرده اید . رئیس – مدت امتیاز راجع بماده دوم است . کازورنی – راجه به سه سال و نیم است که عرض میکنم زیاد است . مخبر – بنده درست ملتفت نشدم . سه قسمت است : یک قسمت مدت آوردن کارخانه برای شمال یک سال و نیم . قسمت دوم در طرف غرب دو سال و نیم . فقط قسمت سومش که طرف جنوب باشد سه سال و نیم است .

ولی در هر صورت در قسمت اولش از تاریخ مبادله این امتیاز یک سال و نیم است و کمتر از این ممکن نیست . رئیس – دیگر مخالفی ندارد ؟ ( گفتند – خیر ) رئیس – ماده چهارم : ( بشرح ذیل خوانده شد ) ماده چهارم – برای تآمین اجرای مقررات این امتیاز صاحبان امتیاز ملزم هستند که توأم با مبادله امتیاز نامه مبلغ سه هزار و نهصد تومان در بانک ایران یا خزانه – داری کل ودیعه بگذارند و یا آنکه ضمانت نامه بسپارند که بموجب آن بانک معتبری که طرف اعتماد خزانه داری کل باشد متعهد شود که معادل وجه مزبور را در صورت عدم اجرای مقررات ماده سوم بترتیب مذکور در ماده پنجم بدولت علیه تأدیه نماید .

رئیس – آقای ضیاء الوعظین ( اجازه ) ضیاء الواعظین – مخالفم رئیس – آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – موافقم رئیس – آقای یاسائی یاسائی – مخالفم رئیس – بفرمائید ضیاء الواعظین – بنده هم مخالف بودم . رئیس – مخالف هستید ؟ ضیاء الواعظین – بلی رئیس – بفرمائید .

ضیاء الواعظین – بنده با این ماده مخالف هستم برای اینکه می بینم تشویق ایرانی ها را نسبت بتأسیس و اقدام در این گونه امور کم می کند و تصور می کنم با سرمایه قلیلی که ما ایرانی ها داریم و با این اهتمامی که در این قسمت صرف میکنیم وقتی متعهد شویم که قانوناٌ مبلغ سه هزار و پانصد تومان یعنی آنقدر وجوه نقدترین پولی که میتوانیم بیعانه بدهیم بکارخانه های اروپا و کارخانه و ماشین بیاوریم در ایران و خرج حمل و نقل ماشین بکنیم یک همچو مبلغی را بیاوریم تحجیر کنیم .

دریک چنین جائی وقتی که مجلس شورای ملی یک چنین ماده را تصویب کند یک چنین اصلی را تصویب کند این بیچاره که میرود ترقیات ملل عالم را می بیند و می بیند که مردم چطور کارخانهه دارند . و از منابع طبیعی خودشان استفاده می کنند . او هم می بیند میل میکند بیاید سرمایه که دارد . خانه اش – باغش – دکان و هستی خودش را بفروشد یک کارخانه وارد کند آن وقت در صورتیکه هنوز پول بکارخانه نفرستاده و هنوز ماشین ها را طلب نکرده ما بگوئیم هزار و پانصد تومان . یک نفر از نمایندگان – سه هزار و نهصد تومان

ضیاء الواعظین – بسیار خوب بگوئیم سه هزار و نهصد تومان در بانک تحیر کن چرا ؟ برای اینکه در فلان مدت این کار را نکرده ؟؟ خیلی عجیب است : مدت ده سال است که یک ایرانی با مطالعات عمیقه . یک ایرانی با تربیت . با ذوق و شوقی که در این کار دارد رفته است و دیده سهل ترین چیزی را که بتواند این مملکت از او استفاده کند : خار یک گیاهی است که خروارهایش در صحرا ریخته . آمده است میخواهد یک ماشینی تهیه کند و این گیاهی را که در صفحات جنوب و کرمان و نقاط دیگر واقعا خروار خروارش در میآورند در شهر میفروشند می خواهند از آن استفاده کند آن وقت وزارت فوائد عامه یک ماده در این خصوص پیش نهاد بمجلس کرده است . کمیسیون هم تصویب کرده است مجلس شورای ملی هم تصویب کند که بیاید سه هزار و نهصد تومان در بانک بگذارد ؟ بنده تصور میکنم اگر آقایان

محترم نسبت به این موضوع توجه کنند و این ماده اساساُ از این قانون برداشته شود رغبت مردم باقدام در اینگونه امور بیشتر میشود . رئیس – آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – بنده اساساً در تشویق و تحریص ایرانی ها در آباد کردن مملکت گمان میکنم نه اینکه تنها بنده موافق باشم بلکه همه کس موافق هست ولی یک مسئله هست راجع به گرفتن امتیاز و حبس کردن امتیاز و در صندوق گذاشتن این امتیازات که همیشه گرفته اند و توی صندوق گذاشته اند برای آن اشخاصی که این ناخوشی را دارند ( نا خوش امتیاز گرفتن ) یک ماده وضع شده برای الزام آن اشخاص که در واقع باید تصدیق کرد که ماها ( یعنی بنده خودم را میگویم باز حمله نکنند ) بنده میبینم تا یک روزی توی سرما نباشد تا یک قوه قاهره ( حالا یا قوه قاهره روحانی یا قوه قاهره جسمانی ) توی سرما نباشد بالطبع آزاد باشم من عقب کار نمیروم با اینکه تصور میکنم یک آدم جدی هستم .

در دوره تحصیلات هم خیلی جدی بودم اما تا یک فشاری سرمن نباشد طبعاً به هیچ وجه کار نمیکنم . این یک اساسی است که آقایان گمان میکنم تحقیقاً تصدیق کنند که یک ملزمی و فشار دهنده . یک ماده نظام نامه یک قانونی باید باشد که بنده آمدم این امتیاز را گرفتم مثل امتیاز مسئله نوغان گیلان نباشد که بگیرد توی صندوق بگذارد و آنوقت هم عمل نشود و گیلانی های بدبخت هم دچار زحمت بشوند چرا ؟ برای اینکه در آن امتیاز یک ماده ذکر نکرده اند که صاحب امتیاز ملزم است که زودتر بیاید و کار کند .

آقایان برما گذشت دوره چهارم در همین مجلس اگر در آن امتیاز بی بهر که تمام ایرانیان متوجه شده بودند اگر از روز اول به آن اشخاصی که آمده بودند و از ما امتیاز نفط می خواستند ما گفته بودیم که به این طریق امتیاز نمیدهیم این همه ما را بزحمت میانداختند ؟؟ ما امتیاز را که مفت نمیدهیم ؟ خیال میکنند همین که گفتند مال ایران است باید دهانشان را باز کنند . خیر . خیلی چیزهای ما محترم و با اهمیت است . بمجرد اینکه بنده این حرف را زدم باید گفت طماع هستم ؟ خیر این این امتیاز را میدهیم به این شرط و ترتیب .

اگر در آن امتیاز ما این قید را کرده بودیم حالا منتظر نبودیم کی تلگراف از آن طرف دنیا میآید و آن قید او را تعقیب میکرد . وامیداشت که یا بیاید یا اگر نمی آید چرا ما را بیهوده در زحمت انداخت و حالا که در زحمت انداخته ملزم بود . این اولا و ثانیاً اینکه در آن مسئله که آقای ضیاء الواعظین فرمودند بنده موافقم که پول را نباید تحجیر و در بانک گذارد . همین مسئله ا آقای رهنما در نظر دارند در صورت مجلس هم هست مخصوصاً خود آقا هم فرمودند برای اینکه پول تحجیر نشود گفتیم که لازم نیست فلان مقدار پول در بانک بگذارد فقط یک ضامن معتبری بدهند که آن ضامن الزام کند او را که آقا این امتیازی را که گرفتی خیال نکن که این قانون شاهنامه است یا فلان کتاب است که توی طاقچه بگذاری نظیر آن امتیازهای دیگر نیست این امتیاز باید عملی بشود .

بعد از این باید عملی باشیم . چرا ؟ برای اینکه این ماده قانون تو را ملزم میکند که عملی باشی که اگر عمل نکرد این ماده اورا ملزم کند که کار بکند من خودم را عرض میکنم نباید به هول چیز توی پله بیفتم . ( خنده نمایندگان ) و اگر قانونی نباشد که او را ملزم بکند فایده ندارد ۱ این بود عقیده کمیسیون که در آن جا هم صحبت شده است . ( بعضی از نمایندگان اظهار کردند مذاکرات کافی است و بعضی میگفتند کافی نیست ) رئیس – آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد . پیش نهادها قرائت میشود . ( بشرح ذیل قرائت شد )

بنده پیش نهاد میکنم که بجای سه هزار و نهصد تومان پول نقد سندذمه و التزام کتبی از صاحبان امتیاز گرفته شود . کازورنی – بنده پیش نهاد میکنم مده چهارم این امتیاز حذف شود – یاسائی بنده پیش نهاد میکنم ماده چهارم این طور اصلاح شود درصورتیکه تا مدت سه سال بعد از امتیاز کارخانه اقلا یکی دایر نکرد این امتیاز لغو شود : عبدالوهاب رضوی

رئیس – ارسال میشود به کمیسیون ماده پنجم . ( بشرح آتی قرائت شد ) ماده پنجم – عدم تاسیس هریک از کارخانجات مذکوره در ظرف مدتهای معینه در ماده سوم موجب الغای امتیاز نسبت بقسمت مربوطه به آن مدت و ضبط بلاعوض ثلث وجه تودیعی بادریافت ثلث وجه مزبور از بانکی که ضمانت نموده است خواهد بود .

بنابراین چنانچه پس از انقضاء ه سه سال و نیم از تاریخ مبادله امتیاز نامه هیچ یک از کارخانجات مزبوره تشکیل نیافته باشد این امتیاز بکلی از درجه اعتبار ساقط و کلیه وجه الضمانه مجاناً و بلاعوض بدولت علیه تعلق خواهد یافت برعکس هرموقعی که یکی از کارخانجات سه گانه در ظرف مهلت مربوط به آن تاسیس شود ثلث وجه تودیعی به صاحبان امتیاز مسترد و یا در صورت ضمانت بانک ضمانت مزبور نسبت بثلث وجه بلااپر خواهد بود .

رئیس – آقای کازرونی . ( اجازه ) کازرونی – بنده عقیده ام این است تا تکلیف ماده قبل معلوم نشود در این ماده نمی شود مذاکره کرد . رئیس – حالا که رأی نمیدهید آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) آقا سید یعقوب – موافقم . رئیس – آقای عظیمی . ( اجازه ) عظیمی – موافقم . رئیس – آقای ارباب کیخسرو . ( اجازه ) ارباب کیخسرو – اینجا یک شرطی کرده اند که اگر در این مدت ها کارخانجات رابکار نینداختند و عمل نکردند این امتیاز ملغی است اما یک شرط دیگری ان جا لازم داشته است و آن این است که اگر یک حوادثی روی بدهد و عذر موجهی برای طرف باشد نباید ملغی شود و در همه جا هم مرسوم است این شرط غلفت شده است .

رئیس – دیگر مخالفی نیست ؟ آقای آقا سید یعقوب . ( اجازه ) آقا سید یعقوب – بنده گمان میکنم که این فرمایشی که آقای ارباب فرمودند در نظر کمیسیون بود و در لایحه هم باشد اگر هم نباشد بنده که یکی از اعضاء کمیسون هستم عقیده ام این است که نوشته شود فرضا وقتی که فرس ماژر شد او مسئول نیست .

رئیس – حق است ممکن است پیش نهاد بفرمائید . شاهزاده شیخ الرئیس – ( اجازه ) محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس بگوشم خورد که لفظ ضمانت و بانک خواندند خوبست نوشته شود ضمانت معتبر .

بالفاظ بانک بنده مخالف هستم و فقط باید نوشته شود ضمانت معتبر . رئیس – دیگر مخالفی ندارد ؟ ( گفتند خیر ) رئیس – ماده ششم ( بشرح ذیل خوانده شد ) ماده ششم – اتباع داخله میتوانند استفاده های معموله که تاکنون از سوس به عمل می آورند ادامه دهند و این امتیاز بهیچ وجه مانع عملیات آنها نخواهد بود ولی عصاره گیری از علف مزبور بوسیله کارخانجات باانقضای مدت مذکوره در ماده دوم منحصر به صاحبان امتیاز خواهد بود و دیگران از اقدام به آن ممنوع میباشند

رئیس – مخالفی ندارد ؟ ماده هفتم قرائت میشود ( بشرح ذیل قرائت شد ) ماده هفتم – صاحبان امتیاز میتوانند با اطلاع وزارت فوائد عامه و مطابق قوانین ایران برای اجرای موضوع این امتیاز به تشکیل شرکتی مبادرت نمایند مشروط براینکه هرگز شرکت مزبوره از هر حیث قائم مقام صاحبان امتیاز خواهد بود .

رئیس – آقای داور مخالفند ؟ داور – بلی . بنده اینجا مخالفم با یک جمله . چون اگر مقصود ما از این ( اطلاع ) این است که وقتی میخواهند شرکت را تشکیل بدهند یک اطلاعی بدهد بوزارت فوائد این عیبی ندارد . ولی اگر باید وزارت فوائد عامه اجازه بدهد اجازه لازم نیست و مطابق قوانین شرکتها که عجالتا کمیسیون عدلیه مشغول نوشتن آن قوانین است و اجازه را هم لازم ندانسته است باید عمل کند . بنابراین ذکر این جمله را در اینجا بنده زاید میدانم .

رئیس – آقای آقا سید یعقوب . ( اجازه ) آقا سید یعقوب – این را که آقای داور فرمودند گمان می کنم ما نقصیر نداشتیم وزارت فوائد عامه هم تقصیر ندارد به جهت اینکه قانون شرکتها هنوز نگذشته است داور – پس از گذشتن . آقا سید یعقوب – معلوم است قوانین شرکتهاو قوانین قضائی فوق این قوانین است وقتیکه آن قانون آمد اینهم تابع آن قانون شرکتها خواهد بود . رئیس – آقای ضیاء الواعظین . ( اجازه ) ضیاء الواعظین – موافقم . رئیس آقای کازرونی . ( اجازه ) کازرونی موافقم .

رئیس – شاهزاده شیخ الرئیس . ( اجازه ) شیخ الرئیس –موافقم . رئیس آقای نصرت الدوله . ( اجازه ) نصرت الدوله – موافقم میخواستم توضیحی بدهم . رئیس – آقا داور . ( اجازه ) داور – بنده نخواستم اصراری کرده باشم و اهمیت فوق العاده داده باشم ولیکن وقتی که نوشته اند موافق قوانین بالطبیعه باید موافق ترتیبی که آن قوانین پیش بینی می کند رفتار شود اما ممکن است شما یک نفری را با یک شرکتی را علاوه بر آن قوانین متعهدش کنید بیک قانون دیگری چون آن قوانین که الان قسمت شرکتهایش تمام شده است و شاید تا چهارده یا پانزده روز دیگر طبع و بین آقایان هم توزیع شود و صورت قانون موقتی پیدا کند هیچ این تکلیف را معین نکرده است اجازه هم ضرورتی ندارد ولی اگر این جمله که اینجا نوشته اند تعبیر بیک اجازه بشود ممکن است با آن قوانین هم باز جمع بشود ؟!

یعنی بگویند گرچه این قوانین محتاج به اجازه ندانسته ولی شما که صاحب امتیاز هستید در امتیاز نامه خود تعهد کرده اید که با اطلاع دولت باشد . حالا اگر مقصود اطلاع است که آقای مخبر بفرمایند فقط اطلاع است . و با این حال بازنوشتن آن فایده ندارد ولی اگر مقصود تحصیل اجازه است که همان طوری که عرض کردم باید حذف شود .

مخبر – گاهی میشود در بعضی مواد که شاید عقیده مخبر موافق با عقیده مخالفین باشد ولی مخبر از نقطه نظر کمیسیون باید دفاع کند در اینجا همانطور که آقای داور فرمودند مقصود اجازه وزارت فوائد عامه نیست بلکه وقتی کلمه قوانین را گفت مقصود تطبیق آن شرکت است با قوانین جاریه حالا چه آن قوانین باشد که در کمیسیون عدلیه هست و در شرف تصویب شدن است و چه سایر قوانین پس وقتی که با قوانین مصوبه مطابقت پیدا کرد .

البته وزارت فوائد عامه هم اجازه میدهد و اگر مطابقت نکرد اجازه نخواهد داد والا اگر با قوانین جاریه مطابقت کرد وزارت فواید عامه نمی تواند بمیل خودش اجازه ندهد . رئیس – آقای شریعت زاده . ( اجازه ) شریعت زاده – موافقم رئیس – ماده هشتم قرائت میشود . ( بشرح آتی خوانده شد ) ماده هشتم –ماشین آلات و ادوات مربوطه به این کارخانجات برای مدت این امتیاز در موقع ورود بخاک ایران پس از اجرای تفتیشات لازمه از تأدیه حقوق گمرکی معاف خواهند بود و برای استفاده از این معافیت صاحبان امتیاز باید صورت آلات و ادواتی را که میخواهند وارد نمایند قبلا بوزارت فوائد عامه تقدیم دارند تابرطبق آن احکام لازمه بعهده اداره گمرک صادر شود .

رئیس – آقای ضیاء الواعظین . ( اجازه ) ضیاء الواعظین – عرضی ندارم . رئیس – آقای مشار اعظم . ( اجازه ) مشار اعظم – بنده تصور میکنم با آن قانونی که مطرح بود و گذشت این ماده دیگر مورد نداشته باشد مگر اینکه باختصار متذکر همان قانون بشوند . رئیس – آقای آقا سید یعقوب . ( اجازه ) آقا سید یعقوب – من نفهمیدم که آقای مشار اعظم چه ایرادی کردند .

درهر صورت ایرادشان غیر وارد است بلی یک لایحه قانونی تقدیم مجلس شد و به مجلس آمد برای تشویق اهالی مملکت و ارباب صنایع راجع بوارد کردن ماشین آلات . البته هرجائی که دستمان برسد این حرف را میزنم که دولت برای تشویق اهالی و زیاد کردن ماشین آلات این اسباب ها را از دادن حق گمرک معاف نماید . ولی آن راجع به ماشینهای زراعتی بود و این راجع بماشینهای صنعتی است .

بعضی از نمایندگان - راجع بماشینهای صنعتی هم هست .آقا سید یعقوب – بسیار خوب . ولی وقتیکه این لایحه به کمیسیون آمد همچو قانونی از مجلس نگذشته بود قصاص قبل از جنایت که نباید کرد . حالا اگر آن قانون عمومیت دارد و شامل این ماده هم میشود می توانیم در کمیسیون راجع به این موضوع صحبت کنیم ولی ماهم ناچار بودیم برای ترویج صنایع موافق همان حسی که شما داشتید و ما هم داشتیم این ماده را بنویسیم . رئیس – پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو قرائت میشود . بنده پیشنهاد میکنم ماده هشتم از قسمت و برای استفاده الی آخر حذف شود . رئیس – ارسال مبشود به کمیسیون ماده نهم ( اینطور قرائت شد ) ماده نهم – از روز بکار افتادن یکی از کارخانجات مذکور در ماده سوم تا مدت پنج سال مواد مربوطه به گیاه سوس که در کارخانجات مزبوره تهیه شده باشد در موقع خروج از ایران از تأدیه حقوق گمرکی معاف خواهند بود . رئیس – آقای آقا سید یعقوب . آقا سید یعقوب – موافقم .

رئیس – آقای داور . داور – موافقم . رئیس – مخالفی ندارد ؟ ( گفتند –خیر ) رئیس – ماده دهم . ( بطریق ذیل خوانده شد ) ماده دهم – صاحبان امتیاز یا شرکت قائم مقام آنها موظفند که حقوق دولت را یک سال بعد از تأسیس هریک از کارخانجات خود همه ساله ۳ درصد عمل کرد کارخانه را قبل از آنکه هیچگونه خرجی از آن کسر شده باشد یاده یک عادیات خالص سالیانه آن را بدولت علیه کارسازی دارد ولی هرگاه در آتیه مالیاتهای قانونی وضع شود که باین کارخانجات اطلاق شده میزان آن از سه درصد یا ده درصد مذکور در فوق تجاوز نماید صاحبان امتیاز فقط ملزم به تأدیه مالیات مزبور خواهند بود .

رئیس – آقای آقا سید یعقوب . آقا سید یعقوب – موافقم رئیس – آقای داور . داور – موافقم . رئیس – آقای یاسائی . ( اجازه ) یاسائی – اینجا بطور تردید نوشته شده است که حق دولت عبارت است از سه صدم عادیات بدون اینکه مخارج کسر شده باشد یاده یک عادیات خالص . و تردید در این قضیه موجب زحمت صاحب امتیاز خواهد بود و اگر ده یک عادیات خالص را مجزا پیشنهاد میکردند یا اینکه سد ۳ از عادیات را بدون کسر مخارج مجزا پیشنهاد میکردند هم تلکلیف صاحب امتیاز معلوم بود و هم تکلیف دولت ولی چون بطور تردید نوشته شده همیشه یک اختلافاتی بین دولت و صاحب امتیاز تولید میشود زیرا هرکدام بصرفه خود نگاه میکنند مثلا یک مرتبه صرفه صاحب امتیاز در اینست که سه صدم بدهد بدون کسر مخارج و صرفه دولت اینست که ده یک بگیرد بعد از وضع مخارج و یا بالعکس و بعقیده بنده خوب بود کمیسیون یک قسمت آنرا قبول می کرد .

مخبر – در اینجا اختیار با دولت است و صاحب امتیاز هم قبول کرده است که دولت هر کدام را اختیار کرد بپردازد البته مخلوط که نمیتوان گرفت بنابراین هرکدام را که دولت قبول کند صاحب امتیاز میپردازد . رئیس – ماده یازدهم ( اینطور خوانده شد ) ماده ۱۱- عادیات خالص عبارتست از کلیه عمل کرد کارخانه پس از وضع مخارج لازمه اداری و قیمت مواد اولیه و وجوه لازمه برای تعمیر و مرمت کارخانه .

انتخاب ۳% عادیات غیر خالص یا ۱۰% عادیات خالص باختیار دولت است رئیس – مخالفی ندارد . ( گفتند خیر ) رئیس – ماده دوازدهم ( باین مضمون قرائت شد ) ماده دوازدهم – صاحبان امتیاز مکلفند که برای محاسبات کارخانه خود دفاتر منظمی ترتیب داده و همه ساله صورتحساب ( بیلان ) دخل و خرج خود را بدولت علیه تقدیم دارند بعلاوه مفتشین دولت که دارای حکم کتبی باشند میتوانند در موقع لزوم قبل از آنکه صورت حساب ( بیلان ) محاسبات کارخانه تهیه شده باشد بدفاتر صاحبان امتیاز مراجعه نموده در صورتی که در آن سال دولت اخذ ۱۰% عادیات خالص را تصمیم نموده باشد مبالغی که خارج از میزان مذکور در ماده (۱۱) بخرج منظور شده باشد حذف نماید .

رئیس – مخالفی ندارد . ( اظهاری نشد ) رئیس – ماده سیزدهم ( بطریق آتی قرائت شد ) ماده سیزدهم – انتقال این امتیاز بهر نحوی از انحناء به اتباع خارجه یا شرکتهای خارجی ممنوع و موجب الفای امتیاز خواهد بود ولی در صورتیکه موافق ماده (۷) شرکتی تشکیل شود اتباع خارجه هم میتوانند تا چهل و نه درصد از اسهام شرکت مزبوره خریداری نمایند . رئیس – آقای عدل الملک ( اجازه ) عدل الملک – بنده عرض میکنم آن چهل و نه درصدی را که کمیسیون فوائد عامه درنظر گرفته البته یک منظوری داشته است و بعقیده بنده این فاصله کوتاه آن منظور را تأمین نمی کند و بنده عقیده ام این است که چهل درصد یا چهل و سه درصد باشد برای این که در اقلیت و اکثریت با هم تماس نکنند .

رئیس – آقای داور ( اجازه ) داور – بنده تصور میکنم نظری را که کمیسیون داشته است کاملا تأمین شده برای اینکه نصف بعلاوه یک سهام دست ایرانی ها است و مقصود حاصل است . رئیس – آقای کازرونی ( اجازه ) کازورنی – بنده تصور میکنم قسمت اول ماده که نوشته شده است انتقال این امتیاز باتباع خارجه جایز نیست گمان میکنم کافی باشد و اگر مقصود اینست که سایر اتباع ایران هم میتوانند سهام این کمپانی را بخرند و در منافع و مضارش سهیم باشند این را که در ماده هفت ذکر کرده است بنابراین دیگر استثناء لازم نیست و همینقدر کافی است که نوشته شود .

انتقال این امتیاز باتباع خارجه جایز نیست . مخبر – وقتی که این قبیل امتیازات داده میشود نگرانی سیاسی در آن نیست و علت اینکه وزیر فوائد عامه این قید را کرده است بنابر معمول است و برای این است که در این مملکت یک جریان افکاری پیدا شده که میگویند شرکتها باید همه اش ایرانی باشد درصورتیکه اینجا موضوع امتیاز نه زمینی است نه راه آهنی است بلکه فقط یک کارخانه میآورند اینجا ورب- سوس درست میکنند و البته تصدیق میفرمائید که ممکن است خارجی ها هم در آن شرکت کنند و نمیدانم این چه فکری است که در ایران پیدا شده است که میخواهند سرمایه خارجیها در ایران بیاید در تمام دنیا سعی میکنند که پولهای سایر ممالک بآنجا برود ولی در ایران تمام سعی میکنند که پولهای خارجی بایران نیاید و این چهل و نه درصد را که قرار گذاشته اند برای این است که اکثریت سهام در دست خارجیها نیفتد ولی لازم است سرمایه آنها هم بایران بیاید و بکار بیفتد .

( جمعی گفتند مذاکرات کافی است ) رئیس – پیشنهاد آقای کازرونی قرائت میشود . ( باین نهج خوانده شد ) بنده پیشنهاد میکنم که از کلمه ولی الی آخر حذف شود . رئیس – ارجاع می شود بکمیسیون ماده ۱۴ ( بطریق ذیل قرائت شد ) ماده چهاردهم – هرگاه اختلافاتی راجع بمواد این امتیاز نامه بین دولت علیه و صاحبان امتیاز تولید شود درصورتیکه مقامات صلاحیتداری وجود نداشته باشند موضوع اختلاف بدو نفر حکم که یکی از طرف وزارت فوائد عامه و دیگری از طرف صاحبان امتیاز تعیین خواهد شد مراجعه میشود .

حکمین مزبور قبل از شروع برسیدگی حکم ثالثی را انتخاب مینمایند رأی حکمین و در صورت عدم توافق نظر آنها رأی حکم ثالث قطعی خواهد بود و بموجب حکم هیئت وزراء عظام به موقع اجرا گذارده میشود . رئیس – آقای شیروانی ( اجازه ) شیروانی – بنده از این قانون استفاده می کنم و راجع بمحاکمه بین دولت و مردم چند کلمه عرض میکنم .

در کمیسیون هم هروقت از این قبیل چیزها می آمد و ماده راجع بمحاکمه مطرح می شد بنده بااین طریق محاکمه ها مخالف بودم . در مملکت ما متأسفانه هنوز یک مقام صلاحیت داری برای محاکمه بین مردم و دولت وجود ندارد .

اخیراً گویا از یک ماده اصول محاکمات حقوقی استفاده کرده اند و آن هم اجرا نمی شود زیرا آن ماده اجازه می دهد که تمام مسائل را عدلیه رسیدگی کند ولی اگر یک صلحیه خواست یکنفر عضو دولت را احضار کند تشریف نمیآورد در اینجا به عقیده بنده مسئله حکم یک چیز مجملی است برای این که بطرفین اجازه میدهد که هرکدام یک نظر حکم مجانی بلاحقوق و بی وظیفه انتخاب کنند و آن حکمی که از طرف صاحب امتیاز معین می شود میخواهد حقوق صاحب امتیاز را حفظ کند .

ولی از دولت می ترسد زیرا آن کسی که حکم می شود یکوقتی دراین مملکت یا وزیر بوده است یا معاون یااینکه داخل در ادارات بوده است والبته مقام خودش را حفظ میکند والبته اگر آدم متدینی که باشد در موقع حکمیت سکوت می کند و آنکه از طرف دولت انتخاب شده است مسلماً حقوق دولت را حفظ خواهد کرد و آن ثالث هم تقریباً بینابین است و هروقت بخواهیم قلم دست بگیریم و حساب کنیم می بینیم حقوق دولت حفظ میشود

ولی طرف صاحب امتیاز ملاحظه نمی شود و در عمل هم همین طور بوده است . زیرا دو سه تا کمپانی را همینطور از بین برده اند که حالا نمیخواهم در آن باب صحبت کنم و چند تای آنها هم پائین جلوی چشم شما دغیله میدهند و متحصن شده اند بواسطه همین حکمیت که من نمیدانم از روی چه اصولی است و بنده در کمیسیون در مورد یکی از قوانین دیگر بود که پیش نهاد کردم تا یک مقام صلاحیت داری برای محاکمه بین مردم و دولت تأسیس نشده است .

بنده معتقدم محکمه تمیز که بالاترین محاکم است و یکقدری وزن دارد و آن محکمه مرجع تظلمات بین مردم و دولت باشد و من محکمه تمیز را اصلح می دانم و حکم را موثر نمیدانم . رئیس – آقای داور ( اجازه ) داور – بیانات نماینده محترم راجع بدعاوی است که مردم بردولت دارند و بنده هم با آن قسمت کاملا موافق هستم و تمنی می کنم یک توجهی بآن بکنند و یک کاری بکنند بلکه در این مجلس این کار بکلی خاتمه پیدا کند و من بعد در ایران یک امنیت قضائی از طرف دولت باشد

یعنی وقتی که یک کسی که با دولت سروکار دارد بالاخره مثل اغلب اشخاصی که با دولت سروکار داشته اند نشوند و بروز سیاه نیفتد و از طرف دولت هم دراین خصوص مشغول هستند و خود بنده هم با آقای معاون عدلیه مشغول تهیه یک لایحه قانونی هستیم یعنی ایشان یک لایحه قانونی ترتیب دادند و تقدیم مجلس می کنند ولی راجع بقسمت حکمیت بنده تصور میکنم که اگر یک ترتیبی را پیش بگیریم که نه فقط بادولت بلکه اگر تمام دعاوی بترتیب حکمیت حل شود بهتر است و باید سعی کرد که حکمیت ا ترویج کرد تا این که مردم گیر محاکم نیفتد

نه اینکه بنده بخواهم از محاکم تنقید کرده باشم خیر محاکم هم خوب هستند ولی وقتی که یکعده ده پانزده نفری که بچند محکمه تقسیم میشوند و بایستی رسیدگی بتمام دعاوی مردم این شهر بکنند طبیعتاً کارها دچار بطوء جریان می شود و مردم بایستی سالها معطل شوند تا کارشان تمام شود در صورتی که بترتیب حکمیت کار بسهولت و آسانی و زود تمام شود و یک قسمت دیگر از محسنات حکمیت این است که حکم و قاضی را خود آن اشخاصی که باهم دعوی دارند تعیین میکنند و بهترین قاضی آن قاضی است که خود شخص معین کند .

پس بطور کلی وقتی که شخص این عقیده را داشته باشد راجع بدولت بطریق اولی باید این کار را کرد برای اینکه قضاة از طرف دولت وظفند البته کسی این تصور را نمی کند . اما اگر کسی برخلاف حق بملاحظه طرفداری دولت خواست حق کسی را پایمال کند و یک حکمی بدهد البته آن کسانی که مأمور دولت هستند بیشتر در تحت فشار هستند . شیروانی – قاضی مأمور نیست داور – بنابراین طریق حکمیت خیلی خوب ترتیبی است و در عمل هم دیده شده است و خود دولت می گوید که غالباً حکم ها خود من را محکوم کرده اند و مخصوصاً خود بنده یک وقت دریک مرافعه بین یکی از تجار و وزارت جنگ حکم بودم و بنده وزارت جنگ را محکوم کردم و هیچ طوری هم نشد .

بنابراین باید اصل حکمیت را قبول کرد و در موقعی که بنده در کمیسیون نفت عضویت داشتم آنجا یک چیزی را تذکر دادم و طرف توجه آقایان هم شد حالا هم آن را میخواهم تذکر بدهم تا رفع نگرانی آقای شیروانی میفرمایند این اشخاصیکه اینجا هستند حکمیت کار این ها را باین جا رسانیده است در صورتی که حکمی در بین نبوده است .

این اشخاص متخصص که بردولت ادعا دارند مرجع نداشتند و وقتی شما مرجع را معین کردید کار درست می شود و باید یک کاری کرد که عملی بشود . در چه صورت عملی می شود ؟ درصورتیکه اگر اشخاصی که با دولت طرفیت دارند بگویند ما میخواهیم بحکمیت رجوع کنیم دریک مدت معینی طرفین مجبور باشند حکما را معین کنند والا ممکن است صاحب امتیاز بادولت اختلافی پیدا کند و بدولت اخطار کند که این مسئله محل اختلاف است بیایند بنشینند و این کار را خاتمه دهید بااینکه دولت باو اطلاع بدهد و آنوقت دولت حکم خود را معین نکند و صاحب امتیاز گیر بیفتد بالعکس صاحب امتیاز معین نکند .

بنده در این موضوع در کمیسیون نفت هم عرض کردم و همه موافقت کردند و طرف توجه هم شد این است که حالا هم تذکر میدهم و آقای مخبر هم میتوانند در کمیسیون اصلاح نمایند . باید اینطور باشد که وقتی میخواهند حکم تعیین کنند باید یک مدتی را معین کنند که در مدت یکماه یا دوماههرطور صلاح دانستند حکم کنند و اگر درآن مدت یکی از طرفین حکم خود را معین نکرد حق باطرف دیگر باشد باین ترتیب که وقتی صاحب امتیاز بدولت یا دولت بصاحب امتیاز اخطار کرد که باید در مدت یک ماه یا دو ماه حکم خود را معین نمائید ( معمولا که مدت آن دو ماه است ) آنوقت طرفین حکم خود را معین کنند و آنها بنشینند و قضیه را ختم کنند و وقتی که دولت یا کمپانی حکم خود را در ظرف مدت معینه نفرستادند مثل این است که تصدیق حق دیگر را کرده باشد .

بنابراین بترتیب قضات حکمیت کار بسهولت میگذرد بدون اینکه بمحکه تمیز مراجعه شده و چندین سال معطل نشوند و قضیه در مدت معین که منتها دو ماه باشد ختم میشود . ( جمعی از نمایندگان مذاکرات کافی است بعضی گفتند کافی نیست ) رئیس – رأی میگیریم بکفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام نمایند ( اکثر برخاستند ) رئیس – معلوم میشود کافی است . پیشنهادها قرائت میشود .

( باین طریق خوانده شد ) بنده پیشنهاد میکنم عبارت ذیل از ماده حذف بشود : ( مقامات صلاحیتداری وجود نداشته باشد ) نصرت الدوله بنده پیشنهاد میکنم این عبارت از ماده ۴ حذف شود : درصورتی که مقامات صلاحیتداری

وجود نداشته باشد . ارباب کیخسرو رئیس – پیشنهادها ارسال میشود بهکمیسیون . ماده ۱۵ مشار اعظم – بنده پیشنهادی دارم رئیس – بفرستید به کمیسیون ارسال می شود . ماده ۱۵ قرائت می شود : ( باین مضمون قرائت شد ) ماده الحاقیه – برای بدست آوردن علف اصل السوس رضایت مالکین اراضی شرط و به عهده صاحبان امتیاز است که ترضیه مالکین اراضی را بعمل آورند . رئیس – آقای شیروانی ( اجازه ) شیروانی – بنده نمی دانم بچه مناسبت ماده الحاقیه نوشته اند خوب است همان ماده ۱۵ باشد .

رئیس – ماده پانزده خوانده بود . آقای عدل الملک ( اجازه ) عدل الملک – اینجا بطور مطلق نوشتن که رضایت مالکین را تحصیل کنند این ترتیب خیلی مشکل است برای اینکه به محض اینکه مالکین احساس کردند ازاین محل می شود یک استفاده کرد خیلی مشکل است که رضایت آنها بعمل آید بنده پیشنهاد میکنم که یک راه حلی تعیین و یک حدی برای مالکین معین نمایند .

رئیس – آقای داور ( اجازه ) داور – بنده گمان میکنم که اگر بطرز عادله یا یک همچو چیزی بنویسند بهتر است . رئیس – آقای طهرانی ( اجازه ) طهرانی – بنده با آقای عدل الملک موافقم زیرا وقتی که صاحب امتیاز مجبور باشد رضایت مالکین را جلب کند اخلاق ما ایرانی ها این است که اگر دیدیم یک چیزی طرف توجه است اگر قیمتش یک تومان باشد ده هزار تومان قیمت روی آن می گذاریم .

بنده عقیده ام این است که اول استرضای خاطر صاحب ملک را جلب نمایند اگر استرضای خاطر ملک بعمل نیامد این جا جای تعیین حکم است که یک نفر حکم مالک معین کند و یک حکم هم صاحب امتیاز و هر قیمت عادله را که حکمین معین کردند صاحب امتیاز مکلف است بمالک بدهد والا این ترتیب ضرر برای صاحب امتیاز است و پیشرفت هم نخواهد کرد . رئیس – شور اول تمام شد . باید رأی گرفت بشور دوم .

آقایانیکه شور دوم را تصویب می کنند قیام فرمایند . ( اغلب قیام نمودند ) رئیس – تصویب شد برای اطلاع خاطر آقایان عرض میکنم که لایحه تفریغ بودجه سنه گذشته مجلس رسیده است بکمیسیون محاسبات ارسال میشود جلسه آتیه روز ۳ شنبه . حاج میرزا عبدالوهاب – روز ۳ شنبه وفات است . رئیس – روز چهارشنبه ( جمعی از نمایندگان گفتند – روز پنجشنبه ) رئیس – با ۴ شنبه آقایان مخالفند رأی می گیریم باینکه جلسه روز ۴ شنبه باشد آقایانی که تصویب می کنند قیام نمایند . ( عده معدودی قیام نمودند ) رئیس – تصویب نشد . جلسه آتیه روز پنجشنبه . دستور :

اولا – خبر کمیسیون بودجه راجع به بودجه مملکتی . ثانیاً – لایحه عوارض بلدی . ثالثاً – خبر کمیسیون بودجه راجع به مستمری دکتر کوپن . آقای آقا میرزا شهاب . آقا میرزا شهاب – قانون استخدام کشوری مستخدمین مجلس را مشمول آن قانون نمی کند ولی در یک ماده از قانون می نویسند که قانون استخدام آنها را هیئت رئیسه تصویب شده و از مدتی هم که قانون استخدام کشوری تصویب شده است دو سال می گذرد و مستخدمین مجلس بلاتکلیف هستند و گمان میکنم به موجب ماده ۷۰ قانون استخدام باید همان قانونی که از تصویب هیئت رئیسه گذشته است به مجلس پیشنهاد شود و دیگر محتاج برفتن بکمیسیون نیست از این جهت اگر آقایان صلاح بدانند این ماده قانون اجراشود و همان قانون را بمجلس پیشنهاد نمایند .

رئیس – آقای شیروانی ( اجازه ) شیروانی – مطابق رأی مجلس همان قانون آمد بکمیسیون تجدید نظر در نظام نامه داخلی و دیروز تمام شد و راپرت آن عنقریب تمام می شود . رئیس – آقای سلطان العلماء ( اجازه ) سلطان العلماء – بنده می خواستم راجع بحقوق ورثه مرحوم مستشار دفتر عرض کنم جزء دستور شود رئیس – درهر جلسه یک کار نوعی و یک کار شخصی بکنید بهتر است پیشنهادی از طرف آقای زعیم رسیده است قرائت می شود .

( باین مضمون خوانده شد ) پیشنهاد میکنم راپورت کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات جزو دستور آتیه پنجشنبه شود . رئیس – مخالفی ندارد . ( اظهاری نشد ) رئیس – دردرجه چهارم گذاشته می شود . آقای ضیاء الملک ( اجازه ) ضیاءالملک – بنده تقاضا میکنم لایحه استخدام یک نفر بیطار فرانسوی برای سرم سازی جزء دستور شود . رئیس – دستور خیلی سنگین است . می ماند برای بعد .

( مجلی ۳ ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد ) رئیس مجلس شورای ملی – مؤتمن الملک منشی – علی اقبال المالک منشی – معظم السلطان