مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ تیر ۱۳۰۶ نشست ۱۲۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۶
جلسه: ۱۲۳
صورت مشروح مجلس یکشنبه ۴ تیر ماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۶ ذیحجه ۱۳۴۵
فهرست مطالب:
۱ - تصویب مؤاخذه تجرد از آقای آقاسید یعقوب
۲ - سؤال آقای دادگر از آقای وزیر مالیه راجع به مسأله راه‌آهن و جواب آقای وزیر مالیه
۳ - تقدیم لایحه الغاء مالیات ارضی و برقراری بعضی مالیات‌ها از طرف آقای وزیر مالیه و ارجاع آن به کمیسیون‌های بودجه و قوانین مالیه
۴ - مذاکره نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به استخدام سه نفر متخصص تلگراف بی‌سیم
(مجلس سه ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای طباطبایی‌دیبا نائب رئیس تشکیل گردید)
(صورت مجلس پنجشنبه اول تیرماه را آقای بنی‌سلیمان قرائت نمودند)
غائبین بااجازه جلسه قبل - آقایان: میرزا حسن‌خان اسفندیاری - نظام مافی - ضیاء - حیدری مکری - فرشی - زعیم - محمدولی خان اسدی - پالیزی - قوام شیرازی - بهار - طباطبایی وکیلی
- حاج شیخ عبدالرحمن.
غائبین بی‌اجازه جلسه قبل - آقایان: علیخان اعظمی - حشمتی - نوبخت - حاج حسن‌آقا ملک
دیرآمدگان بااجازه جلسه قبل - آقایان: شیروانی - دشتی - شریعت‌زاده - محمودرضا
نائب رئیس - نسبت به صورت مجلس اعتراضی نیست.
(اظهاری نشد)
نائب رئیس - چند نفر از آقایان اجازه خواسته‌اند ولی قبلاً مطلبی بود که می‌خواستم به عرض آقایان برسانم در جلسه گذشته نسبت به مؤاخذه از آقای آقاسید یعقوب رأی گرفته شد ولی در نتیجه همهمه سوءتفاهم شد و به این واسطه اکثریت مجلس رأی نداد. فعلاً برحسب تقاضای جمعی از آقایان به موجب ماده ۱۲۸ نظامنامه باید رأی گرفته شود به مؤاخذه از آقاسید یعقوب یعنی مؤاخذه مجرد. جلسه گذشته با منع از حضور بود ولی فعلاً مؤاخذه مجرد بدون منع از حضور است. رأی می‌گیریم آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نائب رئیس - تصویب شد.
حاج آقا رضا رفیع - تنفس. اجازه می‌فرمایید؟
نائب رئیس - بفرمایید.
حاج آقا رضا رفیع - عرض کنم اگر آقایان صلاح بدانند اجازه بفرمایند تنفس داده شود و برویم عقب آقای رئیس و بالاخره داخل کار بشویم.
نائب رئیس - آقای دشتی
دشتی - عرض کنم فعلاً مجلس تشکیل شده است ممکن است سه چهار نفر بروند عقب آقای رئیس و اقلاً نطق‌های قبل از دستور بشود. دلیل ندارد جلسه را ختم کنیم.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که با چند دقیقه تنفس موافقند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
نائب رئیس - تصویب شد.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و به فاصله سه ربع ساعت مجدداً به ریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
رئیس - آقای دادگر
دادگر - عرض کنم که این دو سه روزه برای وقفه که در کارها پیدا شده است. بنده یک مطالبی داشتم که می‌خواستم عرض کنم اجازه هم گرفته‌ام و مجاز هم هستم ولی امساک می‌کنم و چون صلاح می‌دانم وارد دستور شویم لذا آن حرفی که می‌خواستم بزنم تلخیص می‌کنم و کوتاه می‌کنم و آن حرف کوچکی که می‌خواهم عرض کنم این است که ماها خیلی کارهای برجسته‌مان معدود است که عامه به طور تساوی از آن منتفع شوند. این مسأله راه‌آهن که ما همه در آن سعی و تلاش کردیم مسکوت مانده. مسأله مزایده یکی از چیزهایی بود که پس از این که به مزایده بگذارند شش ماه بعد می‌توان به آن مزایده‌ها ترتیب اثر داد ولی فعلاً از مزایده خبری نیست...
بعضی از نمایندگان - مناقصه
دادگر - بلی مناقصه. از مناقصه خبری نیست. هیچگونه آثار و علایمی که دلالت بر جریان سریع این موضوع بکند دیده نمی‌شود. بنده خواستم این قضیه را یادآوری کنم که چه شده است این قضیه که برای مال کار نافع است مسکوت مانده؟ (چون آقای وزیر مالیه و آقای معاون ریاست وزراء تشریف دارند) خواستم عرض کنم که اگر این قضیه یک جریانی که متناسب با اهمیتش باشد دارد به ما هم بگویند که ما هم متذکر شویم و در بین این کارهایی هم که می‌آورند و می‌برند هیچکدام تناسبی با اهمیت این موضوع ندارد و این کار در تحت نمره ترتیبی هم که باشد در درجه
اول است و استدعا می‌کنم این قضیه را تسریع کنند و نگذارند مثل سایر کارهای عادی جریانش بطیی باشد.
جمعی از نمایندگان - دستور
وزیر مالیه - یک فقره لایحه است که تقدیم می‌کنم ولی قبل از تقدیمش به طور خلاصه موضوعش را به عرض آقایان می‌رسانم. لایحه‌ای است مرکب از سه قسمت راجع به مسائل مالیاتی و انحصار بعضی از محصولات مملکتی از قبیل تنباکو و توتون...
بعضی از نمایندگان - بلندتر
وزیر مالیه - بلی چشم لایحه مالیاتی است راجع به الغا مالیات ارضی و وضع مالیات بر عایدات با معاف بودن اشخاصی که از یک حدی عیدی کمتر دارند. در ضمن هم مسأله خالصه‌جات انتقالی و ترتیب تنظیم مالیات آنها و ترتیب خرید مثال دیوانی که در آن منظور شده و یک قسمتی هم مربوط به انحصار دخانیات و کبریت و تریاک و اینها است علت ترکیب این لایحه را هم که تقدیم می‌شود به طور خلاصه حالا عرض می‌کنم که آقایان متوجه باشند. علتش این است که چون قضیه یک قضیه مهم و اساسی است باید طوری کرد که اگر از یک جا یک ضرری به عایدات دولت وارد می‌شود از جای دیگر جبران شود. منتها ما در نظر گرفتیم که این جبران از یک راه‌هایی بشود که اسباب زحمت و دردسر برای مؤدیان مالیاتی و اهالی مملکت فراهم نکند. یک لایحه هم راجع به چند نفر از علمای ساوجبلاغ مکسری است که سابق بر این یعنی قبل از تصویب قانون ممیزی از بعضی املاک ساوجبلاغ یک عشوری می‌گرفته‌اند که دولت هم موافقت داشته است. حالا چون در آتیه مطابق قانون نمی‌توانند این عشور را بگیرند لذا آن را تبدیل کردیم به یک وظیفه و مستمری که به این آقایان که در سرحد هستند داده شود. یک لایحه‌ای است راجع به پسر میرزا غلامحسین بقراط که محصل است و پدرش مستخدم بوده فوت کرده است و حقوق که می‌گرفته است مطابق قانون این به ترتیب شهریه و خرج تحصیل برایش برقرار کرده‌اند. نماینده محترم اشاره فرمودند به موضوع راه‌آهن و یک قدری اظهار نگرانی کردند که این کار مهم شاید به یک حال بطویی افتاده باشد. اگرچه قضیه مطلب مهم و اساسی مملکتی است و خود آقایان می‌دانند که هیئت دولت همیشه متوجه این مرهمت و ساعی است که هر قدر ممکن است مطلب را به سرعت جریانش نیفزاید ولی همینقدر می‌خواهم تذکر بدهم که نماینده محترم هیچ نوع نگرانی در این امر نداشته باشند و البته اگر یک بطویی به واسطه پیچ در پیچ بودن کارها می‌شود اینها را با یک دقت و مواظبت زیادی منتظر هستند که رفع شود. مخصوصاً به طوری که خاطر همه آقایان مسبوق است شخص اعلیحضرت پهلوی که علاقه تامی به مسأله راه‌آهن دارند هیچ روزی نمی‌گذرد که در این قضیه تأکید نفرمایند و کاملاً مواظبت نداشته باشند که هیچ عایقی در این کار تولید نشود. امیدوارم که در آتیه هم اسباب نگران نباشد.
رئیس - لایحه دوم و سوم طبعا مراجعه می‌شود به کمیسیون بودجه ولی لایحه اول معلوم نیست به کجا باید رجوع شود.
بعضی از نمایندگان - کمیسیون قوانین مالیه.
رئیس - چون الغاء مالیات است گمان می‌کنم به کمیسیون بودجه هم باید مراجعه شود.
بعضی از نمایندگان - به هر دو کمیسیون برود.
رئیس - به هر دو کمیسیون مراجعه می‌شود. پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم خبر کمیسیون بودجه راجع به استخدام متخصص بی‌سیم در درجه اول جز دستور شود. اعتبار
رئیس - مخالفی ندارد؟
(بعضی گفتند خیر)
رئیس - خبر کمیسیون خارجه قرائت می‌شود
(به شرح ذیل خوانده شد)
کمیسیون امور خارجه در جلسه خود منعقد در ۱۴ خرداد لایحه دولت مورخه ۳۱ اردیبهشت نمره ۶۶۸۵ را مطرح شور قرار داده و به اکثریت آرا به استخدام متخصصین فرانسوی برای تلگراف بی‌سیم که در آن لایحه پیشنهاد شده بود موافقت نمود - حسن تقی‌زاده
(خبر کمیسیون پست و تلگراف به مضمون ذیل خوانده شد)
کمیسیون پست و تلگراف لایحه نمره ۶۶۸۵ دولت را راجع به استخدام سه نفر متخصص برای نگاهداری تلگراف بی‌سیم و اداره کردن مؤسسات مزبوره با حضور نماینده دولت تحت شور درآورده در نتیجه اعضاء کمیسیون لزوم استخدام آنها را تصدیق و راپورت آن را تقدیم مجلس می‌نماید.
رئیس - خبر کمیسیون بودجه راجع به این موضوع مطرح است. مذاکرات راجع به کلیات است. آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده - مؤسسه تلگراف بی‌سیم یک مؤسسه جدیدی است و البته برای اداره کردن این مؤسسه باید جلب متخصص کرد تردیدی در این موضوع نداریم ولی در این که امروز برای اداره کردن این مؤسسه یک مرتبه اجازه بدهیم سه نفر متخصص جلب شود خیال می‌کنم مصلحت نباشد برای این که یک نفر برای تعلیمات فنی و اداره کردن این کار به نظر بنده کافی است و ایرانی‌ها با استعداد طبیعی که در فرا گرفتن کارها دارند و مخصوصاً سوابقی هم در ظرف این مدتی که مؤسسه تلگراف بی‌سیم تأسیس شده است دارند بنده خیال می‌کنم استخدام یک متخصص کافی باشد و زیاده بر این اگر چنانچه اجازه بدهیم استخدام کنند یک ضرری است و یک پول زیادی از خزانه ما صرف یک کاری می‌شود که چندان برای ما ضرورت ندارد. این است که بنده موافق نیستم با این که سه نفر متخصص استدام شود و در عبارات مواد هم یک ابهاماتی هست که محتاج می‌دانم اصلاح شود و در موقعش عرض خواهم کرد.
رئیس - آقای یاسایی
یاسایی - اساساً خود آقای احتشام‌زاده معتقد بودند که برای تلگراف بی‌سیم که ابتدای تأسیس و کار آن است متخصص لازم است منتها مخالفت‌شان در این بود که سه نفر لازم نیست و یک نفر کافی است. بنده نمی‌دانم این اطلاع ایشان از کجا است نه بنده متخصص هستم نه ایشان. نفهمیدم اطلاعات ایشان در این که سه نفر لازم نیست و یک نفر کافی است از روی چه مأخذ است. در هر حال چون ما به دولت اعتماد داریم و دولت هم در عمل است این طور صلاح دانسته است و لایحه را تنظیم و پیشنهاد نموده است مطلب هم اینقدرها مهم نیست.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
وزیر مالیه - اجازه بفرمایید بنده یک توضیح مختصری برای آقای احتشام‌زاده بدهم که خودشان تصدیق کنند سه نفر لازم است. عرض کنم این مؤسسه را که ما می‌خواهیم داشته باشیم برای این است که از آن استفاده کنیم. اولاً فراموش نفرمایید که این مؤسسه (گرچه به طوری که آقای یاسایی فرمودند بنده هم متخصص نیستم ولی شنیده‌ام) دو سه رشته کار دارد که هر کدام از اینها در این دستگاه مرکزی محتاج به متخصص جداگانه است. راست است ما استعدادمان زیاد است که تربیت شویم چنانچه الان هم اشخاصی داریم که خیلی خوب هستند ولی هنوز به آن درجه نرسیده‌اند که بتوانند کارهای مؤسسه و ماشین‌ها را راه بیندازند. به علاوه باید در نظر گرفت که این تلگراف بی‌سیم منحصر به تهران نیست در ولایات در پنج شش نقطه تلگراف بی‌سیم خواهیم داشت که باید این متخصصین به آنجاها بروند و مجبور خواهند بود که دائماً سیار باشند که بتوانند به همه جا سرکشی کنند. اگر اشخاصی داریم که در
این مدت قلیل بصیرت پیدا کرده‌اند مجبوریم آنها را به ولایات بفرستیم و در مرکز اشخاص تازه را بگذاریم زیر دست اینها که آنها هم چیز یاد بگیرند. به علاوه اگر دو نفر لازم نباشد یک نفر از اینها دائماً باید سیار باشد که مؤسسات ولایات را مواظبت کند و بنده معتقدم باید دو نفر آنها سیار باشند. در این صورت آقایان تصدیق می‌فرمایند سه نفر زیاد نیست.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
رئیس - رأی می‌گیریم برای ورود در شور مواد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
رئیس - تصویب شد. ماده اول قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
دولت مجاز است عندالاقتضا سه نفر متخصص تلگراف بی‌سیم از اتباع فرانسوی که تخصص آنها را دولت فرانسه تصدیق کرده باشد برای مدت دو سال استخدام نماید. حقوق ماهیانه متخصصین مزبور از هفتصد و پنجاه تومان تجاوز نخواهد کرد و از اعتبار مصوب بودجه بیستم پرداخته خواهد شد و مبلغ یک هزار و هشتصد تومان برای خرج مسافرت آنها ایاباً و ذهاباً به دولت اعتبار داده می‌شود.
رئیس - آقای عدل
میرزا یوسف خان عدل - مخالفت بنده با این ماده به مناسبت تنظیم او است. اینجا که می‌نویسد: حقوق ماهیانه متخصصین مزبور از هفتصد و پنجاه تومان تجاوز نخواهد کرد معلوم نیست حقوق سه نفر است یا هر کدام اینقدر خواهند گرفت. اگر هر کدام هفتصد و پنجاه تومان است باید نوشته شود حقوق هر یک از متخصصین هفتصد و پنجاه تومان تجاوز نخواهد کرد. اگر هم برای سه نفر است باید نوشته شود حقوق هر کدام از دویست و پنجاه تومان تجاوز نخواهد کرد. همین طور راجع به هزار و هشتصد تومان مخارج ایاب و ذهاب باید طوری تنظیم شود که نصف برای ایاب و نصف برای ذهاب است. اگر هم هزار و هشتصد تومان برای ایاب و هزار و هشتصد تومان برای ذهاب است باید آن هم صریحاً نوشته شود که معلوم باشد.
شیروانی (مخبر کمیسیون بودجه) - عرض کنم گمان می‌کنم این عده خیلی فارسی باشد. دولت مجاز است عندالاقتضا سه نفر متخصص تلگارف بی‌سیم استخدام کند و در همان جا می‌گوید حقوق آنها هفتصد و پنجاه تومان است هر روز هشتصد تومان برای مخارج ایاب و ذهاب معلوم است نصف عیاب و نصف عندذهب است و گمان نمی‌کنم هیچ اشکالی داشته باشد.
رئیس - آقای بیات
مرتضی‌قلی خان بیات - موافقم
رئیس - آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده - توضیحاتی که مخبر محترم کمیسیون بودجه دادند خیال می‌کنم کافی نبود برای این که قانون باید به قدری صریح نوشته شود که برای هیچکس ابهامی نداشته باشد. به این جهت بنده معتقدم که عبارت این ماده باید کاملاً صریح نوشته شود که هیچگونه ابهام نداشته باشد و بنده پیشنهادی کرده‌ام که در موقع پیشنهادات تقدیم خواهم کرد که ماده اصلاح شود.
مخبر - بنده ابهامی نمی‌بینم حالا ایشان می‌فرمایند ابهامی دارد پیشنهاد بفرمایند.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است
رئیس - پیشنهادات قرائت می‌شود. پیشنهاد آقای عباس میرزا
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که ماده اول به این طریق اصلاح شود. دولت مجاز است یک نفر متخصص تلگراف بی‌سیم الخ.
رئیس - آقای عباس میرزا
عباس‌میرزا - نظری که در اینجا سه نفر پیشنهاد
شده است بنده خواستم سؤال کنم چیست؟ یک تلگراف بی‌سیمی حالا دایر شده است و البته خیلی مفید است یک نفر باید بیاید ببیند معایب آن چیست؟ ممکن است چهار، پنج نفر متخصص لازم داشته باشد. بدواً از چه نظر دولت سه نفر پیشنهاد کرده است یک نفر باید بیاید اینجا ببیند چه می‌خواهد و چه نمی‌خواهد آن وقت اگر یک اشخاص دیگری را هم لازم دانست مطابق پیشنهاد او دولت بایستی به مجلس پیشنهاد کند و تصویب شود.
نجومی (مخبر کمیسیون پست و تلگراف) - علت این که سه نفر پیشنهاد شده است این است که الان هشت نفر مشغول کارند ولی دولت تخفیف داده و عده را کم کرده و سه نفر پیشنهاد کرده که این سه نفر کار هشت نفر را بکنند و این سه نفر هم در مرکز سه کار مختلف دارند که هر کدام آنها اختصاص برای آن کار دارند و یک نفر از آنها نمی‌توانند همه کارها را انجام بدهند بنابراین سه نفر لازمند و در مقابل آن عده که کسر کرده‌اند با آنها یک ترتیبی قرار داده‌اند که به جای آنها یک عده از ایرانی‌ها را تربیت کنند که در آتیه به جای خارجی‌ها از ایرانی‌ها استفاده شود و کمتر از سه نفر نمی‌شود این کارها را انجام بدهند.
رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که پیشنهاد آقای عباس میرزا را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(کسی قیام نکرد)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای یاسایی
(این طور خوانده شد)
چون ایاباً و ذهاباً صحیح نیست بنده پیشنهاد می‌کنم این طور نوشته شود ذهاباً و ایاباً.
شیروانی (مخبر کمیسیون بودجه) - صحیح است. قبول می‌کنم.
رئیس - پیشنهاد آقای کازرونی.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بعد از کلمه ماهیانه نوشته شود سه نفر.
رئیس - آقای کازرونی
کازرونی - عرض کنم همان طور که بعضی از آقایان اظهار فرمودند اینجا ممکن است این طور از عبارت فهمیده شود که این هفتصد و پنجاه تومان حقوق یک نفر است یعنی عبارت حاکی از این است. گرچه این معنی هم از آن استفاده می‌شود که هر سه نفر آنها حقوق‌شان هفتصد و پنجاه تومان است. در هر حال اگر قبل از کلمه متخصصین (سه نفر) اضافه شود. این ابهام رفع می‌شود.
مخبر - صحیح است. قبول می‌کنم.
رئیس - نظر آقای عدل هم تأمین شده؟
عدل - بلی. حالا فارسی شد.
شیروانی - شما از کجا فهمیدید؟
رئیس - پیشنهاد آقای محمدولی میرزا.
(این طور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم جمله عندالاقتضا حذف شود.
محمدولی میرزا - بنده این کلمه را اینجا زاید می‌دانم برای این که البته مقتضی دانسته‌اند که این قانون را به مجلس پیشنهاد کرده‌اند. دیگر این جمله لدی‌الاقتضا از چه نظر است؟
وزیر مالیه - اینجا توضیح زیادی نمی‌خواهم بدهم فقط تذکر می‌دهم به آقای محمدولی میرزا که (دولت مجاز است) یک فورمولی شده که گاهی به (مکلف است) هم تعبیر می‌شود. برای این که اینجا درست مطلب روشن شود که مجلس به دولت اجازه می‌دهد عندالاقتضا را هم اضافه کردیم.
محمدولی میرزا - بنده مسترد می‌دارم.
رئیس - آقای دیبا هم همین پیشنهاد را کرده‌اند.
دیبا - بلی. بنده هم مسترد می‌دارم.
رئیس - پیشنهاد آقای طاهری
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در سطر اول بعد از عبارت از اتباع فرانسوی اضافه شود دولت فرانسه.
رئیس - آقای طاهری
دکتر طاهری - این اصلاح عبارتی است و خیال می‌کنم آقای مخبر هم قبول کند اینجا می‌نویسد سه نفر متخصص از اتباع فرانسوی این معنی ندارد. باید نوشته شود از اتباع فرانسوی دولت فرانسه. چون در کمیسیون مذاکره شد که اینها از اتباع فرانسه باشند ولی از مستعمرات فرانسه نباشند یعنی ملیت آنها فرانسوی باشد و دولت فرانسه گویا اشتباهاً اینجا نوشته نشده است. در هر صورت بنده پیشنهاد کردم دولت فرانسه هم نوشته شود.
مخبر - گمان می‌کنم همین عبارت هم کافی باشد. ولی برای این که کاملاً تصویب شود چون نظر کمیسیون هم این بوده است که تبعه فرانسه و ملیت‌اش هم فرانسوی باشد عیبی ندارد قبول می‌کنم.
رئیس - آقای امیر حسین‌خان
امیرحسین خان - این اصلاحی که آقای دکتر طاهری کردند به نظر بنده خوب اصلاحی نیست. یا باید نوشت فرانسوی یا باید نوشت از اتباع فرانسه و به عقیده بنده (دولت فرانسه) تکرار است.
رئیس - پیشنهاد آقای فیروزآبادی.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که در ماده اول اضافه شود حقوق ماهیانه هر سه نفر و همچنین در آخر ماده به این طریق نوشته شود برای خرج مسافرت هر سه نفر
فیروزآبادی - گرچه آقای مخبر توضیح دادند که غرض همین است ولی بعد از توضیح ایشان عرض می‌کنم ضرر ندارد در خود ماده هم تصریح شود که بعد اشکال فراهم نشود که محتاج مراجعه به صورت مجلس و اینها باشد. عقیده شود که حقوق هر سه نفر آنقدر و مخارج مسافرت هر سه نفر آنقدر است. ضرری ندارد خیلی هم خوب است.
رئیس - آقای اعتبار
میرزا سید محمدخان اعتبار - تصور می‌کنم که آقای فیروزآبادی عبارت ماده را درست ملاحظه بفرمایند رفع سوءتفاهم ایشان می‌شود. به علاوه با این که در قسمت حقوق آنها در بالا قید شد برای هر سه نفر است دیگر تصور می‌کنم این قید لزومی داشته باشد.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروزآبادی آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(معدودی برخاستند)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگر ایشان
(به مضمون ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که حقوق ماهیانه هر سه نفر از ششصد تومان تجاوز نخواهد کرد.
فیروزآبادی - این قسمتش را مسترد می‌کنم در قسمت بعدش عرض دارد.
(قسمت اخیر پیشنهاد ایشان به نحو ذیل خوانده شد)
و مخارج مسافرت هر سه نفر نهصد تومان اضافه نشود.
فیروزآبادی - معلوم شد که آن خرج کنترات تمام شده است به هفتصد و پنجاه تومان. حالا یادم آمد آن وقت مخالفت کردم که یک نفر متخصص بیشتر لازم نیست و دویست تومان هم حقوق کافی است قبول نشد. راجع به مخارج مسافرت حالا عرض می‌کنم که اینها هر کدام از پاریس تا اینجا سه نفر با نهصد تومان که هر کدام سیصد تومان خرج ذهاب و ایاب‌شان باشد کافی است. چون تلگرافچی هم شخص بزرگ فنی و عامی
نیست و اینقدر برای مخارج مسافرت آنها لازم نیست. به این جهت بنده پیشنهاد کردم که هر نفری سیصد تومان خرج مسافرت‌شان بشود.
معاون ریاست وزرا - در اینجا نماینده محترم البته متوجه خواهند بود که این قسمت‌هایی که در اینجا ذکر شده در نتیجه تشکیلات جدیدی است که دنیا به خودش داده است اینجا آقا نهصد تومان برای مخارج رفتن و آمدن این سه نفر پیشنهاد فرموده‌اند مخارج رفتن هر نفری صدو پنجاه تومان و برگشتن هم صد و پنجاه تومان تصور می‌کنم با این که وسایل نقلیه امروز ارزان شده اگر بخواهند تا قصرشیرین تشریف ببرند مبلغی باید خرج کنند و اگر سابقاً می‌خواستند بروند صد تومان خرج‌شان بود.
باید حساب کرد از اینجا تا بندر پهلوی چقدر؟ تا بادکومه چقدر؟ تا مسکو چقدر؟ تا اروپا چقدر؟ آیا باید قیمت بلیط‌ها را حساب فرموده باشند بعد این پیشنهاد را فرموده باشند مخصوصاً با آن خرج سفرهایی که هزار و هزار و پانصد تومان قبلاً معین شده تصدیق بنمایند که کمتر از این نمی‌شد گمان می‌کنم خود آقا هم اگر بخواهند تا آنجا تشریف ببرند بیش از صد و پنجاه تومان خرج‌شان بشود.
فیروزآبادی - چون می‌دانم رأی نمی‌دهند مسترد می‌دارم
رئیس - پیشنهاد آقای احتشام‌زاده
(به نحو ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده اول به جای عبارت (مبلغ یک هزار و هشتصد تومان برای مخارج مسافرت آنها) نوشته شود (مبلغ یک هزار و دویست تومان برای مخارج مسافرت سه نفر متخصص مزبور).
احتشام‌زاده - بنده در مخارج ضروری هیچوقت معتقد نیستم امساک کنیم و البته مخارج ضروری را به قدری که لازم است باید داد ولی از آن طرف هم با هرگونه زیادروی مخالفم برای این که وقتی که ما برای یک عده زیادی از متخصصین که کنترات آنها را تصویب کرده‌ایم سیصد تومان مخارج ایاب و ذهاب معین کرده‌ایم هیچ دلیل ندارد که برای اینها ششصد تومان معین کنیم. به علاوه بنده گمان می‌کنم برای مخارج مسافرت یک نفر متخصص از اروپا به ایران دویست تومان کافی است و اگر بیش از این باشد زیاده‌روی است مسأله دیگر مسأله ابهامی است که عرض کردم. نوشته شده است هزار و هشتصد تومان برای آنها برای این که رفع هرگونه ابهامی بشود بنده پیشنهاد کردم نوشته شود برای این سه نفر.
مخبر - عرض کنم نظر صرفه‌جویی نماینده محترم قابل تقدیس است ولی اشاره فرمودند که ما کمتر از این مبلغ تصویب کرده‌ایم برای خرج سفر. تصور نمی‌کنم تا حالا همچو تصویبی کرده باشیم و اما این که اشاره فرمودند به جای آنها سه نفر نوشته شود. تصدیق می‌فرمایند آنها ضمیر جمع است به یک نفر که عطف نمی‌شود.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده کمی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای دکتر رفیع.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که در ماده اول سطر اول نوشته شود سه نفر فرانسوی متخصص تلگراف بی‌سیم که تخصیص آنها را الی آخر.
بعضی از نمایندگان - تخصص.
بنی سلیمان - که تخصص آنها را الی آخر.
رئیس - آقا دکتر رفیع.
دکتر رفیع‌خان امین - برای این که معلوم بشود که ما می‌خواهیم از نقطه نظر تابعیت و هم از نقطه نظر ملیت فرانسوی باشند به نظر بنده آمده که این طور نوشته شود تا معلوم بشود که هم فرانسوی باشند و هم ملیت‌شان فرانسوی باشد.
مخبر - آن عباراتی که بنده نوشتم و تقدیم کردم نظر ایشان را تأمین می‌کند و گمان می‌کنم همه آقایان موافقت کنند. خوب است امر بفرمایید قرائت شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
به جای (از اتباع فرانسوی) نوشته شود (که ملیت و تابعیت فرانسه را دارا باشند الی آخر...)
رئیس - (خطاب به آقای دکتر رفیع‌خان) نظر جنابعالی را تأمین می‌کند.
دکتر رفیع‌خان امین - گر تأمین می‌شود که بنده مسترد می‌دارم.
(ماده اول به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول - دولت مجاز است عندالاقتضا سه نفر متخصص تلگراف بی‌سیم که ملیت و تابعیت فرانسه را دارا باشند و تخصص آنها را دولت فرانسه تصدیق کرده باشد برای مدت دو سال استخدام نماید حقوق ماهیانه سه نفر متخصص مزبور از هفتصد و پنجاه تومان تجاوز نخواهد کرد و از اعتبار مصوب بودجه بی‌سیم پرداخته خواهد شد و مبلغ ۱۸۰۰ تومان برای خرج مسافرت آنها ذهاباً به دولت اعتبار داده می‌شود.
رئیس - و ایاباً رأی گرفته می‌شود به این ماده آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس - تصویب شد. ماده دوم
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۲ - چنانچه مهندسین مزبور سه ماه متوالی به واسطه عارضه کسالت از انجام خدمت معذور باشند برای این مدت حق دریافت حقوق دارند و نیز دولت می‌تواند هر وقت بخواهد کنترات آنها را فسخ نموده معادل سه ماه حقوق به اضافه خرج مسافرت به آنها بپردازد.
رئیس - آقای آقاسید یعقوب
آقاسید یعقوب - به طوری که خود اعضا کمیسیون بودجه در نظر دارند وقتی که نماینده دولت آمد در کمیسیون شرح داد در فهم این ماده سوءاستفاده و سوءتعبیر شد. ولی یک طور رأی دادیم و بعد (بنده درست نظر آقایان می‌آورم) که نماینده دولت آمد به طور دیگر اظهار کرد. اصل مسأله این است که اگر این سه نفر متخصص ناخوش شدند در این سه ماه حقوق ایام مرخصی‌شان را دولت می‌دهد بعد هم اگر همین سه نفر خواستند بروند به آن باید دولت سه ماه به آنها حقوق بدهد؟ بنده آن روز چنان که اعضا کمیسیون در نظر دارند عرض کردم روز اولی که ما رأی دادیم مقصودمان این بود که اگر این سه نفر ناخوش شدند حقوق سه ماه ایام مرخصی به آنها داده شود و اگر همین سه نفر بعد از ناخوشی خواستند بروند فقط به آنها خرج سفر داده شود و سه ماه دیگر به آنها حقوق داده نشود مقصود این است که عبارت به وجهی نباشد که نسبت به این سه نفر سه ماه دیگر هم داده شود. بنده نظرم در رأی دادن این جور بود حالا اگر این عبارت این مدعا را تأمین می‌کند بنده عرضی ندارم ولا اگر تأمین نمی‌کند بنده نظر اعضا کمیسیون بودجه را متوجه می‌کنم که اینجور ما رأی ندادیم. حالا دولت هم (آقای وزیر مالیه) تشریف دارند اگر این را بیان بکنند بنده مخالفتی ندارم ولا ما مخالفیم و کمیسیون بودجه هم این طور رأی نداده که دوباره به آنها حقوق داده شود.
وزیر مالیه - این ماده دو قسمت دارد قسمت اول راجع است به ناتوانی و مرض و عدم توانایی متخصص در انجام وظیفه. همان طوری که آقای آقاسید یعقوب متذکر بودند اول نظر و پیشنهاد طرف مقابل این بود که علاوه بر این سه ماه سه ماه هم حقوق داده شود و بروند بعد وقتی که ماده در کمیسیون به یک شکل دیگری تعبیر شد و رأی داده شد. برای این که ما کار را تعطیل
نکنیم و مجدداً ماده را در کمیسیون معطل نکنیم و عوض نکنیم با آنها مذاکره کردیم و راضی کردیم به این که سه ماه مذکور در ماده سه ماه مرخصی باشد و سه ماه دوم نباشد. همان حقوق مدت مرخصی را به آنها بدهند بروند. یعنی ماده به ترتیبی که تنظیم شده اصلاً همین مفهوم را می‌رساند. قسمت ثانیش مربوط به مطلب دیگری است که اگر یک وقت دولت وجود آنها را لازم ندانست و خواست آنها را معاف از خدمت کند در هر موقعی این اختیار را دولت دارد که فسخ کند به این شرط که سه ماه حقوق با خرج سفر به آنها بدهد و مرخص‌شان بکند بروند.
رئیس - آقای دکتر رفیع.
دکتر رفیع خان - بنده یک توضیحی می‌خواستم از آقای مخبر بپرسم راجع به ماده دو - در ماده اول که آقای عباس میرزا پیشنهاد کردند عوض سه نفر یک نفر باشد آقای مخبر جواب دادند که سه نفر سه کار مختلف خواهند داشت در اینجا می‌نویسد چنانچه مهندسین مزبور سه ماه به واسطه عارضه کسالت از خدمت معذور شدند (ممکن هست مریض بشوند برای این که وسایل مرض هست) اگر یکی از آنها مریض شدند برای این که آن دو نفر کارشان معوق نماند چطور پیش‌بینی کرده‌اند؟ بنده این توضیح را می‌خواستم.
مخبر کمیسیون بودجه - اینها البته متخصص تلگراف بی‌سیم هستند به طور کلی، یعنی در علم تلگراف بی‌سیم کاملاً تخصص دارند ولی چنانکه آقای مخبر کمیسیون پست و تلگراف اظهار کردند اینها در سه قسمت کار خواهند کرد و اگر یک یاز آنها نباشد دیگری می‌تواند کار او را بکند و موقتاً قسمت او را هم اداره کند. در هر صورت اینها متخصص تلگراف بی‌سیم هستند که در سه قسمت تقسیم می‌شوند نه این که هر کدام در یک قسمت تخصص داشته باشند.
رئیس - آقای یاسایی.
یاسایی - در این ماده نوشته شده که اگر دولت بخواهد کنترات این سه نفر را خاتمه دهد سه ماه حقوق بدهد و خرج سفر هم بدهد. ولی یک فکری هم هست که اگر یک روزی ما احتیاج مبرمی پیدا کردیم. یعنی یک روزی ما بخواهیم این تلگراف بی‌سیم دایر باشد و حوادثی در دنیا پیش آمد که آن روز اینها گذاشتند رفتند تا ما برویم متخصص بیاوریم جای اینها بگذاریم اینها که خدمت خودشان را خاتمه داده‌اند و رفته‌اند سانکسیونش چیست؟ دولت چه کار می‌کند؟ بنده خیال می‌کنم این پیش‌بینی را باید کرد و دولت باید این فکر را بکند که آن قوت چه کار باید بکند. زیرا ممکن است ما یک روزی احتیاج داشته باشیم با این متخصصین و دولت فرانسه بگوید که موقع سربازی این شخص رسیده است باید بیاید آن وقت تکلیف چیست.
مخبر کمیسیون پست و تلگراف - راجع به این موضوع عرض کردم هشت نفر در اینجا مشغول کار هستند. پنج نفرش را دولت تخفیف داده است برای این که آن سه نفر را در تحت این قانون بیاورد و آنها به جای این پنج نفر از ایرانی‌ها تربیت بکنند و این نظر شما کاملاً تأمین می‌شود. اگر چنانچه بیشتر از این بخواهیم حالا متخصص استخدام کنیم لزوم ندارد و این سه نفر کافی است و نظر جنابعالی هم تأمین شده است.
رئیس - آقای اعتبار
اعتبار - بنده هم در این قسمت با آقای یاسایی موافقم و تصور می‌کنم توضیح آقای مخبر این نگرانی را رفع نمی‌کند. برای این که خوب اشکالی ندارد که آن قسمت که آقای شیروانی فرمودند دو ماه سه ماه دیگر پیش بیاید و اینها نخواهند دو سه ماه دیگر بروند. در این صورت لازم می‌دانم که نوشته شود. پیشنهادی هم در این خصوص عرض کرده‌ام که در موقعش عرایض خود را عرض می‌کنم.
وزیر مالیه - این نظری را که آقایان اظهار
می‌فرمایند البته ممکن است پیش بیاید. اما حالا به چه وسیله می‌شود جلو این قضیه را گرفت و پیش‌بینی کرد؟ به نظر بنده یک قدری مشکل می‌آید. ولی کاری که می‌شود کرد این است که اگر استعفا دادند و خواستند بروند خرج سفر به آنها داده نمی‌شود. این یک چیزی است که همیشه در این قبیل کنترات‌ها مقید است اینجا هم اگر مقید نشده است حالا هم می‌شود قید کرد قضیه‌ای است که طرف نمی‌تواند قبول نکند. اگر دولت بخواهد آنها را روانه کند خرج سفر بدهد سه ماه حقوق بدهد البته اگر خود او هم برود حق خرج سفر از دولت ایران نخواهد داشت. ولی نمی‌دانم به چه ترتیب می‌شود خصوصاً یک قضایایی که ممکن است پیش بیاید پیش‌بینی کرد؟ در صورتی که خود آقا فرمودند که از اراده خود آنها هم خارج است و تقصیری ندارند. اگر یک حادثه رخ داد و به طوری که فرمودند یک قضیه پیش آمد آنها کاری نمی‌توانند بکنند تقصیر خود آنها هم نیست دیگر التزامی نیست. به عقیده بنده تا همین حدی که عرض شد اگر پیشنهاد کنند و مخبر و اعضا کمیسیون قبول کنند دولت مخالفتی ندارد.
رئیس - آقای شریعت‌زاده
شریعت‌زاده - بنده در این ماده نظری که دارم راجع است با جمال و ابهامی که هست و آن این است که می‌نویسد در سه ما ناخوشی حق گرفتن حقوق را دارند البته اگر فرض بشود که در مدت سه ماه ناخوش بودند و به موجب این ماده حقوق آنها داده شد در این صورت هم اگر دولت بخواهد کنترات آنها را فسخ کند باز سه ماه حقوق به آنها داده شود در معنی این ماده منحصراً برای این نوشته شده که اگر مرض آنها به طول بینجامد مانع از استفاده حقوق نیست و باید به آنها حقوق داده شود. حالا فرض کنیم بعد از سه ماه دولت بخواهد کنترات اینها را فسخ کند آیا می‌تواند این وجهی را که دولت در موقع بروز مرض بر طبق این ماده داده است از بابت این سه ماه حساب بکند یا خیر؟ اگر نظر کمیسیون بر این است که این مبلغ قابل احتساب است باید تصریح شود و الا اشکالی وارد نیست.
مخبر - عرض کنم اگر اینجا موضوع به کلی از هم تفکیک شود رفع ابهام می‌شود مقصود از جمله اول این است که تا سه ماه بیشتر در موقع مرض دولت حقوق به این متخصصین نخواهد داد یعنی اگر ناخوش شدند برای رعایت آنها و برای معالجه آنها حقوق آنها را می‌دهد. ولی در خاتمه سه ماه اگر کسالت آنها طولانی شد دولت ملزم نیست که حقوق به آنها بدهد و فقط این سه ماه را می‌تواند بدهد. قسمت دوم به کلی از این جداست. این است که هر وقت دولت ایران خواست اینها را بیرون بکند و آنها را نخواست برای این که انصافاً و وجداناً یک مستخدمی که خودش را برای سه سال حاضر کرده که خدمت بکند اگر دولت خواست پس از شش ماه مثلاً او را بیرون بکند باید سه ماه حقوق به او بدهد و عذرش را بخواهد برود این دو موضوع اصلاً به هم ارتباطی ندارد خوب است رفع ابهامی که آقایان به نظرشان می‌آید بشود. مقصودشان قانون این نیست که اگر سه ماه ناخوش شدند و در خاتمه سه ماه هم دولت خواست آنها بروند شش ماه به آنها حقوق داده شود. نظر این نیست - نظر این است که در موقع ناخوشی دولت سه ماه حقوق به آنها بدهد و عذرشان را بخواهد و بیشتر از سه ماه حقوق ندهد. و در موقع سلامت هم هر وقت دولت خواست عذر اینها را بخواهد سه ماه حقوق بدهد.
رئیس - آقای آقاسید یعقوب
آقاسید یعقوب - اینجا اشتباه شده اصل موضوع آن بود که بنده عرض کردم بعد هم آقای شریعت‌زاده بیان کردند. فرض می‌کنیم که این دو موضوع جمع شد یعنی همین سه نفر که سه ماه ناخوش شده‌اند و سه ماه‌شان هم تمام شده است دولت بخواهد کنترات‌شان را فسخ بکند باید سه ماه دیگر حقوق بدهد؟ اگر این
دو فرض جمع شد (ملاحظه بفرمایید قانون باید متوجه به تمام جزییات باشد) فرض کنیم این سه نفر امروز خوب شدند دولت می‌خواهد کنترات اینها را فسخ بکند باز باید سه ماه دیگر بدهد؟ ما در کمیسیون رأی ندادیم گفتیم در صورتی که سه ماه حقوق مدت ناخوشی را گرفته باشند دیگر حق ندارند حالا اگر این نظر تأمین می‌شود و در صورت مجلس نوشته می‌شود که دولت در یک موقعی اگر چنین فرضی پیدا شد رجوع به صورت مجلس بکند و همین طور که نظر مناسب رفتار شود بنده هم عرضی ندارم و موافقم. و الا باز نمی‌شود و مبهم است.
مخبر کمیسیون بودجه - همان طوری که عرض کردم و همان طوری که تذکر دادند دولت می‌خواست که شش ماه را در این مواقع تأمین کند در کمیسیون بودجه مطرح شد و رد شد. برای این که این دو جمله تفکیک شود ما کلمه «رنیز» را اینجا اضافه کردیم که موضوع را از هم جدا کند. در موقع ناخوشی بیش از سه ماه حقوق داده نمی‌شود در موقع سلامت هم بیش از سه ماه حقوق داده نمی‌شود.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
رئیس - پیشنهادها قرائت می‌شود.
(به شرح آنی خوانده شد)
پیشنهاد آقای اعتبار
اصلاح ذیل را به آخر ماده اضافه و پیشنهاد می‌کنم. مهندسین مزبور نیز مکلف خواهند بود چنانچه قبل از انقضا مدت کنترات به میل خود خواستند به کنترات‌شان خاتمه دهند دو ماه قبل باید دولت را از تصمیم خود مطلع و در این صورت از پرداخت سه ماه حقوق و خرج سفر محروم خواهند بود.
رئیس - آقای اعتبار
اعتبار - بنده تصدیق می‌کنم که در این پیشنهاد خودم درست مقصودم تصریح نشده. بنده نظرم این بود که اگر خودشان بخواهند بروند نباید این سه ماه حقوق را که دولت در موقع فسخ کنترات پیش‌بینی کرده بگیرند و به علاوه خرج سفر را هم دولت نخواهد داد حالا این را به طریقی که تأمین می‌شود اصلاح بکنند که اگر خودشان خواستند بروند آن سه ماه حقوق را که در فسخ کنترات پیش‌بینی شده دولت نخواهد داد و حقی هم به خرج سفر نخواهند داشت.
وزیر مالیه - این پیشنهاد آقای اعتبار درست مقصودشان را تأمین نمی‌کند. باید این طور نوشت که اگر متخصصین مزبور قبل از انقضا مدت خدمت‌شان خواستند استعفا بدهند علاوه بر مدت خدمت انجام شده حقوق دریافت نکنند و حق اخذ خرج سفر هم نخواهند داشت. ولی این طور که ایشان پیشنهاد کردند و دو ماه پیش را هم که فرمودند به دولت اطلاع بدهند به نظر البته یک چیز خیلی عادی می‌آید اما اگر این را بخواهیم بنویسیم باید موارد استثنایی را هم نوشت زیرا شاید آنها نتوانستند خبر بدهند به علاوه اگر خبر ندادند چه الزامی برای آنها هست چه باید بشود؟ و آن وقت چه خواهد شد؟ در این صورت باید داخل استثنائات بشویم و آن وقت محتاج خواهیم شد که با خود آنها مذاکره کنیم. چون این قانون مربوط به کنترات است و باید با طرف مذاکره شود و رأی طرف هم فهمیده بشود. اگر یک قسمت اینها را بنده می‌توانم قبول کنم و با آقای مخبر قبول می‌کنند یک چیزهای است که خیلی روشن است و آنها حق اعتراض ندارند. ولی این مطلب داخل در یک مطلب شخصی و خصوصی است و باید با طرف مذاکره کرد و بالاخره مشکل می‌شود. تمنا دارم به همین ترتیبی که بنده اصلاح کردم و حالا می‌دهم خدمت آقای رئیس موافقت کنند.
اعتبار - بنده هم موافقت می‌کنم.
پیشنهاد آقای خطیبی - بنده تبصره ذیل را در ماده دو پیشنهاد می‌کنم.
تبصره - چنانچه متخصصین قبل از انقضا مدت
کنترات بخواهند به خدمت خود خاتمه داده مراجعت نمایند حق أخذ حقوق سه ماه و مخارج ایاب و ذهاب نخواهند داشت.
رئیس - آقای خطیبی
خطیبی - توضیحات به طور کافی داده شده است بنده هم همین طور که آقای یاسایی قبلاً تذکر دادند عقیده‌ام این است که شاید اینها خواستند قبل از این که کنترات‌شان خاتمه پیدا کند مراجعت کنند آن وقت حق أخذ حقوق سه ماه و خرج مسافرت نخواهند داشت این است که بنده این تبصره را پیشنهاد کردم که در ذیل ماده دوم نوشته شود.
رئیس - آقای بنی‌سلیمان
بنی‌سلیمان - اینها یک کنتراتی بسته‌اند با وزارت پست و تلگراف که آن کنترات چندین ماده دارد و تمام اینها در آن کنترات نامه قید شده است هیچ لزومی ندارد اینجا تکرار شود. وزارت پست و تلگراف که با آنها کنترات می‌بندد تمام این مواد را قید می‌کند و امضا می‌شود دیگر تکرار اینها لازم نیست.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(عده کمی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد.
پیشنهاد آقای روحی:
ماده الحاقیه - متخصصین مزبوره مکلفند که در ظرف مدت خدمت خودشان لااقل سه نفر از ایرانی‌ها را تا اندازه تعلیم و پرورش دهند که در غیبت آنها بتوانند از عهده خدمت فنی برآیند.
رئیس - آقای روحی
روحی - به طوری که بنده اطلاع دارم قریب سی سال است در ایران متخصص خارجی استخدام شده است که از ممالک خارجه آمده‌اند که بعضی‌ها کارشان را خوب کرده‌اند و بعضی هم کارشان را خوب نکرده‌اند. پول گرفته‌اند و رفته‌ها اما هیچکدام با این حقوق‌های گزافی که گرفته‌اند یک نفر برای ما تربیت نکرده‌اند که بتواند از عهده خدمات آنها برآید. بنده عقیده‌ام این است که بعد از این دولت و مجلس برای این گونه موارد باید این پیشنهاد بنده را رعایت کند. اینها سه نفرند لابد سه نفر را می‌توانند تربیت کنند منتهی همکار محترم من آقای حاج آقا رضا رفیع قبلاً فرمودند که اگر نکردند چه کارشان می‌کنید. گفتم این اخلاقی است باید دولت اینها را مکلف کند. مثل این که الان ما قرار بگذاریم که اگر اینها آمدند و به تلگراف بی‌سیم رفتند چه کار بکنند این یک ترتیبی است که باید قرار بگذاریم و بنده عقیده دارم این قسمت را قبول کنند و در آتیه هم این را برای خودمان قرار بگذاریم که هر متخصصی می‌آید از ایرانی‌ها چند نفر را تربیت کند تا رفته‌رفته ایرانی‌ها خودشان بتوانند رفع احتیاج به متخصص خارجی را از خودشان بکنند.
وزیر مالیه - این نظری که آقای روحی فرمودند از آن جمله مسائلی است که در کنترات‌های واقعه بین دولت و متخصصین قید شده است و در کنتراتی که برای امضا تهیه شده است این مسأله را دارد ولی این را توجه می‌دهم به آقا که دو سال است که قرار شده در کارهایی که مناسب است این مطلب قید شود و مخصوصاً با مراجعه به آن قانون که سابق از مجلس گذشته که اصول کنترات‌ها را مجلس معین می‌کند (یعنی مسائل مالی و ملیت و شغل و مدت خدمت مستخدم) و بقیه شرایط فرعی کنترات بایستی از طرف دولت معین شود ما باید خودمان را در حدود همان قانون و در همان زمینه که اصول اساسی کنترات‌ها در دوره چهارم معین شده است نگاه داریم به همین جهت هم هست که دولت جزییاتی که مربوط به کنترات اشخاص است آنها را پیشنهاد
نمی‌کند ولی این را بنده اطمینان می‌دهم به نماینده محترم که این مطلب در کنتراتی که برای آنها نوشته می‌شود و از طرف دولت به آنها داده می‌شود مقید می‌شود.
روحی - در صورتی که اطمینان می‌دهند بنده مسترد می‌دارم.
پیشنهاد آقای فیروزآبادی: بنده پیشنهاد می‌کنم که به عنوان تبصره اضافه شود: این سه نفر مکلفند که پانزده نفر از اهل ایران را تعلیم بنمایند به قسمی که در این فن بتوانند احتیاجات ایران را رفع بنمایند در زمان انقضا این دو سال.
رئیس - آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی - عرض می‌شود هر چند یک قسمت از مقصود بنده را آقای وزیر مالیه فرمودند عرض بنده یک قدری زیادتر است. مقصودم این است این آقایان اروپایی که تشریف می‌آورند اینجا و چندین سال می‌مانید کاری بکنند که یک نفعی هم به ما برسد نه این که بیایند اینجا و چند سالی بمانند و فقط مقیّد باشند به این که یک حقوقی بگیرند و بروند. باید اینها را مکلف کرد که در زمان کنترات خودشان لااقل هر کدامی دو سه نفر را ترتیب کنند. تلگراف بی‌سیم را هم اگر ما فکر کنیم که یک کاری بزرگی است که ده سال و پنج سال وقت لازم دارد این‌طورها نیست به طوری که بنده تحقیق کرده‌ام به زودی می‌شود تعلیم داد و تعلیم گرفت. در هر حال خوب است که اینها در این مدت دو سال هر کدام لااقل پنج نفر را تعلیم بدهند که انقضا کنترات آنها که شد باز هم محتاج به تجدید کنترات نباشیم. این بود پیشنهاد بنده.
رئیس - آقای آقاسید یعقوب.
مخبر کمیسیون پست و تلگراف - این پیشنهاد با پیشنهادی که آقای روحی داده بودند یکی است فقط عددش فرق دارد...
رئیس - (خطاب به مخبر کمیسیون پست و تلگراف) به آقای آقاسید یعقوب اجازه داده شد.
آقاسید یعقوب - بنده توجه می‌دهم به آقای فیروزآبادی که اینها استخدام‌شان دو سال است در عرض دو سال چطور می‌شود این کار را بکنند. بله بنده خیلی مایل هستم هر کس می‌آید خیلی ازش استفاده کنیم ولی دو ساله چگونه می‌توانند ما معلم که نمی‌آوریم که دو ساله پانزده نفر را تربیت کنند این است که این پیشنهادها فایده ندارد.
فیروزآبادی - خوب بنده به ملاحظه چیزی که آقای وزیر مالیه فرمودند این را مسترد می‌کنم ولی اینقدر طولی ندارد و تلگراف یاد گرفتن در این مملکت و به خصوص کار آسانی است.
رئیس - پیشنهاد آقای اعتبار که اصلاح شده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
اصلاح ذیل را به آخر ماده اصلاح و پیشنهاد می‌کنم:
در صورتی که مهندسین مزبور قبل از انقضای کنترات خود استعفا بدهند علاوه بر مدت خدمت انجام شده حقوقی به آنها پرداخت نگردیده و خرج سفر هم به آنها داده نخواهد شد.
مخبر - بنده این تبصره را قبول می‌کنم.
پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو:
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده دوم بعد از کلمه چنانچه مزید شود (هر یک از) به این قسم چنانچه هر یک از مهندسین مزبور الی آخر
رئیس - آقای ارباب کیخسرو
ارباب کیخسرو - توضیح مفصلی ندارد اینجا البته مقصود این نبوده که هر سه نفر را مجبور کنند که یک مرتبه ناخوش بشوند. مقصودشان «هر یک» بود.
مخبر - صحیح است قبول می‌کنم
پیشنهاد آقای فرهمند
بنده پیشنهاد می‌کنم ماده دوم تجزیه و در دو ماده نوشته شود به این ترتیب:
ماده دوم - چنانچه مهندسین مزبور سه ماه متوالی به واسطه عارضه کسالت از انجام خدمت معذور باشند برای این مدت حق دریافت حقوق خواهند داشت.
ماده سوم - دولت می‌تواند هر وقت بخواهد کنترات آنها را فسخ نموده و معادل سه ماه حقوق به اضافه خرج مسافرت به آنها بپردازد.
رئیس - آقای فرهمند
فرهمند - عرض کنم راجع به این ماده مذاکراتی شده که اگر سه ماه ناخوش بشوند حقوق به آنها داده شود و اگر هم دولت بخواهد کنترات آنها را فسخ کند سه ماه حقوق به آنها بدهد و کنترات آنها را لغو کند عقیده بنده این است که اگر تجزیه شود و در دو ماده نوشته شود در موقع عمل دچار یک مشکلاتی نخواهد شد.
مخبر - نظر ایشان این است که آن ایرادی را که آقای شریعت‌زاده گرفتند متوجه نشود و دو ماده‌اش کرده‌اند ولی اگر دو ماده کردیم سوءتعبیر خواهد شد به همین ملاحظه بود که یک ماده‌اش کردیم و الا ممکن بود که دولت شش ماه حقوق بدهد. ما مخصوصاً در کمیسیون بودجه این ماده را یکی کردیم و این کلمه (و نیز) را هم اضافه کردیم تا نتوانند از آن سوءاستفاده کنند. دولت هم دو ماده پیشنهاد کرده بود ما مخصوصاً این طور کردیم که از قانون نتوان سوءاستفاده کرد و دو دفعه سه ماه حقوق داد مقصود این است حالا اگر عبارت بهتری به نظرشان می‌رسد که رفع ابهام را بکند ممکن است پیشنهاد بفرمایند.
رئیس - آقای بامداد
بامداد - بنده برای رفع سوءتفاهمی که آقای آقاسید یعقوب تذکر دادند برای تجزیه این ماده فایده نمی‌بینم زیرا الان از قسمت اولش یک قسم استفاده می‌کنند و از قسمت دومش طور دیگر و اگر دو ماده بشود حتماً ایجاب می‌کند که دو دفعه حقوق بدهند. سه ماه در موقع ناخوشی و سه ماه هم در موقع فسخ کنترات و مرخصی. عقیده بنده این است همان توضیحاتی که در مجلس داده شده کافی است و از مجموع مذاکرات همچو معلوم شد که یک سه ماه حقوق بیشتر داده نخواهد شد. در پارلمان‌های دنیا هم همین طور است که وقتی یک چیزی ابهام داشت و در اطراف آن توضیحات داده شد و مخبر کمیسیون توضیحات داد. همان توضیحات خودش مدرک و به منزله سند قاطع است.
رئیس - پیشنهاد آقای دکتر رفیع
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم جمله «و نیز دولت می‌تواند هر وقت بخواهد» تا آخر حذف شود؟
رئیس - آقای دکتر رفیع
دکتر رفیع خان - بنده این پیشنهاد را کردم برای این که همان طور که آقای فرهمند فرمودند عرض کنم که ماده مبهم است. برای این که دولت در دو مورد می‌تواند این کار را بکند. یکی این که خودش خواسته باشد به جهاتی فسخ کند در این صورت مجبور است که سه ماه حقوق به او بدهد و اضافه خرج هم به او بدهد یک مورد دیگری هم هست و آن این است که از طرف خود متخصص ممکن است نقض عهد و خلاف قانون بشود در این صورت چه خواهد شد؟ در این صورت آیا باز دولت مکلف است که سه ماه حقوق و خرج سفر را بدهد یا نه؟ چون بنده شرایط قانون ۲۳ حمل را برای تعیین این قبیل شرایط کافی می‌دانم این است که این پیشنهاد را کردم.
رئیس - آقای آقاسید یعقوب
آقا سیدیعقوب - گمان می‌کنم آقای دکتر رفیع خان توجه نفرمودند به این که دست دولت باید باز باشد که
هر وقت بخواهد بتواند کنترات یک مستخدمی را فسخ کند ما نمی‌توانیم دولت را مقید و ملزم کنیم که هر وقت مستخدمی را می‌آورد تا آخر نگاه دارد. حکایت ۱۳۳۰ نظرتان نیست؟ دولت باید نسبت به مستخدمین خارجی دستش باز باشد و باید اختیار داشته باشد که هر وقت بخواهد کنترات آنها را فسخ کند. پس حالا که دست دولت را باز می‌گذاریم و قائل می‌شویم که هر وقت بخواهد می‌تواند کنترات آنها را فسخ کند از آن طرف هم ناچاریم حقی برای طرف قائل شویم و بگوییم چون تو خودت را برای دو سال خدمت حاضر کرده بودی و در وسط کار دولت کنترات تو را فسخ می‌کند برای جبران خسارتی که از این راه به تو وارد می‌آید حق داری سه ماه حقوق بگیری. این یک چیز عادلانه است که ما باید قبول کنیم. از یک طرف دولت نباید در مضیفه باشد و باید دستش باز باشد و از طرف دیگر چون حق خیار فسخ در هر موقعی دارد برای رعایت حال آن متخصص و ملاحظه او باید سه ماه حقوق به او داده شود و این یک چیز عادلانه و صحیحی است. در قوانین خیار فسخ باید باشد چنانچه در عقود شرعیه هم هست. ولی در آن مسأله که شما فرمودید و متذکر شدید مراعات آن قسمت هم شده که اگر مستخدم با متخصص مداخله در امور مذهبی یا سیاسی کرد تکلیفش چیست این مسأله از شرایط فرعی است مخصوصاً در کمیسیون بودجه در این باب مذاکرات شد. آقایان اعضای کمیسیون خارجه هم قطعاً به این مسأله توجه نموده و نظرشان بوده است. ولی چون این قانون یک نظامنامه دارد (چنانچه برای هر قانونی که از مجلس می‌گذرد یک نظامنامه نوشته می‌شود) این مواد فرعی در نظامنامه کاملاً مراعات خواهد شد و در آنجا پیش‌بینی می‌شود که اگر متخصص در امور یا سیاسی مداخله کند تکلیفش چیست؟ چند ماده برای این کار نوشته شده و معین است غالباً که ما صحبت می‌کردیم دولت عطف به این شرایط و مواد می‌کرد: در قانون شرایط اصلی باید نوشته شود و مواد فرعی در نظامنامه باید نوشته شود.
رئیس - رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(معدودی قیام کردند)
رئیس - قابل توجه نشد پیشنهاد آقای عدل
(به مضمون ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم عبارت آخر ماده به طریق ذیل نوشته شود:
و نیز دولت می‌تواند کنترات هر یک از آنها را که بخواهد فسخ نموده معادل سه ماه حقوق به اضافه خرج مسافرت به مشارالیه بپردازد.
عدل - عرض کنم در آخر عبارت این ماده نوشته شده و نیز دولت می‌تواند هر وقت بخواهد کنترات آنها را فسخ نموده معادل سه ماه حقوق به اضافه خرج مسافرت به آنها بپردازد. در این قسمت آقای ارباب ایراد کردند بنده هم می‌خواستم عرض کنم که لفظ (هر یک) نوشته شود و اساساً عیده بنده است در قوانینی که راجع به خارجی‌ها نوشته می‌شود باید دقت کرد که خیلی صریح و روشن باشد. عبارت این ماده به طوری که نوشته شده درست معلوم نیست که مقصود هر یک از آنها است یا هر سه آنها و حال آن‌که باید طوری نوشت که هر وقت دولت خواست کنترات هر یک از آنها را هم فسخ کند همین حق را داشته باشد. از این جهت بنده پیشنهاد کردم عوض این عبارتی که اینجا نوشته شده است نوشته شود دولت می‌تواند کنترات هر یک از آنها را فسخ کند و در این صورت معادل سه ماه حقوق و خرج سفر باید به آنها بپردازد.
رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام کردند)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای احتشام‌زاده.
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول ماده دوم به طرق ذیل اصلاح شود:
ماده دوم - چنانچه مهندسین مزبور سه ماه متوالی به واسطه عارضه کسالتی که به تصدیق طبیب صحی مانع انجام وظیفه شد از خدمت معذور باشند.
رئیس - آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده - چون در این ماده به طور مطلق نوشته شده: که به واسطه عارضه کسالت. اولاً معلوم نیست که کسالت مقصود چه کسالتی است البته مقصود یک کسالت‌های جزیی نیست و یک کسالت‌هایی است که حقیقتاً مانع انجام وظیفه باشد. به علاوه مشخص این کسالت‌ها کیست؟ بنده چنانچه در پیشنهاد هم عرض کرده‌ام تصور می‌کنم مشخص باید طبیب صحی باشد و کسالت هم کسالتی باشد که مانع از انجام وظیفه باشد.
مخبر - صحیح است. تصدیق طبیب صحی هم اضافه می‌شود.
رئیس - آقای بامداد
بامداد - گرچه آقای مخبر این پیشنهاد را قبول کردند ولی گنجاندن این جزییات در قانون به عقیده بنده لزومی ندارد. البته اگر امشب متخصص ذکام کرد و فردا صبح عرق کرد، این را نمی‌شود جزء کسالت شمرد. مقصود کسالتی است که نتواند به خدمتش ادامه دهد و به علاوه سه ماه طول بکشد در هر صورت نوشتن این جزییات در قانون هیچ لزومی ندارد.
رئیس - پیشنهاد آقای دهستانی.
(به مضمون آنی خوانده شد)
تبصره ذیل را به ماده دو اضافه می‌کنم.
تبصره - چنانچه متخصصین مزبور بخواهند قبل از انقضای مدت به استخدام خود خاتمه دهند مکلف خواهند بود سه ماه قبل به دولت اطلاع داده که دولت عوض آنها را استخدام نماید در این صورت دریافت مخارج رفتن را نخواهند داشت
رئیس - آقای دهستانی
دهستانی - عرض کنم در ماده نوشته که اگر دولت خواست کنترات را فسخ کند سه ماه اضافه حقوق بدهد. بعد آقای یاسایی تذکر دادند که اگر در یک موقع سختی خواستند از این مملکت بروند آن وقت چه خواهد شد؟ پیشنهاد شد که اگر آنها خودشان خواستند بروند و کنترات‌شان را فسخ کنند هیچ حقی نخواهند داشت بنده تعجب می‌کنم در این مملکت قرارداد طوری باید باشد که مستلزم رعایت حق طرفین باشد. اگر دولت فسخ کرد سه ماه اضافه حقوق می‌دهد و اگر آنها فسخ کردند باید سه ماه از حقوق‌شان را نگیرند. بنده عقیده‌ام این است همین طوری که سه ماه اضافه حقوق می‌گیرند اگر دولت کنترات آنها را فسخ نکرد...
بعضی از نمایندگان - فسخ
دهستانی - و خودشان خواستند بروند سه ماه حقوق نباید بگیرند یعنی اگر گرفته‌اند مسترد کنند. این بود که بنده پیشنهاد کرده هر آن‌که می‌خواهند استعفا بدهند باید قبلاً بدون اطلاع بدهند که دولت عوض آنها را بگیرد تا در محظور نباشد.
وزیر مالیه - بنده از خود نماینده محترم یک انصافی می‌خواهم. یک قضیه به این جزیی آیا قابل این است که این همه پیشنهاد بشود و در اطراف آن حرف زده شود؟! یک پیشنهادی شد. آقای مخبر هم قبول کردند و تمام نظریات تقریباً تأمین شده آیا با این حال سزاوار است که باز در هر قسمت یک پیشنهاد و توضیح داده شود! به این طریق وقت مجلس تلف می‌شود و با این ترتیب اگر بخواهیم کار کنیم وضع قانونگذاری حقیقتاً کار مشکلی می‌شود.
رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دهستانی
آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای کازرونی
(به این مضمون خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که کلمه مهندسین در ماده دوم به متخصصین مبدل شود.
کازرونی - پیشنهاد بنده توضیح زیادی لازم ندارد. در ماده اول می‌نویسد متخصص. در ماده دوم می‌نویسد مهندس. اگر مهندس است در ماده اول هم باید مهندس نوشته شود و اگر هم متخصص است که در ماده دوم هم باید متخصص نوشته شود. از این جهت بنده این طور پیشنهاد کردم.
مخبر - هر دو اگر باشد قبول می‌کنم.
کازرونی - هر دو باشد.
رئیس - پیشنهاد آقای بیات
(به مضمون آنی خوانده شد)
قسمت اول ماده دوم را به شرح ذیل اصلاح می‌نماید.
ماده دوم - چنانچه هر یک از مهندسین مزبور بیش از سه ماه متوالی مبتلا به کسالت شوند که نتوانند برای خدمت حاضر شوند تا سه ماه حقوق به آنها پرداخته و بعد از سه ماه حقوق و خرج مسافرت داده نخواهد شد.
مرتضی‌قلی خان بیات - اساساً فلسفه این ماده که در کمیسیون مطرح مذاکره شد این بود که اگر یک وقتی متخصص که آورده‌ایم ناخوش شد و مبتلا به مرض شد و آن مرض طولانی شد به طوی که مانع از انجام کار شد در این صورت پس از تبادل نظر همچو قرارد داده شد که سه ماه به او حقوق داده شود چون اگر کسالتش ادامه پیدا کند و طولانی شد. به موجب کنترات ممکن است اظهار کند که من حق دارم تمام حقوقم را بگیرم از این جهت همچو در نظر گرفته شد در صورتی که این متخصصین ناخوش شدند و مرض‌شان طول کشید و فرضاً هر قدر هم که بیش از سه ماه شد دولت فقط سه ماه حقوق به آنها می‌دهد. این مسأله در کمیسیون بودجه مذاکره شد و برای کلیه کنترات‌ها همین نظر ملحوظ شده. ولی این قسمتی که حالا در اینجا نوشته شده احتمال این می‌رود که ممکن است کسی باشد که گذشته از آن سه ماه حقوق کسالت بتواند ادعای آن سه ماه خرج سفر را هم بنماید و حال آن‌که این طور نیست از این جهت بنده پیشنهاد کردم که اگر مبتلا به مرض شد و بیش از سه ماه طول کشید دیگر نه حقی به خرج سفر و نه حقی به آن سه ماه اضافه داشته باشد چون آقای وزیر مالیه اظهار کردند که نظر ما هم همین است پس اگر اقعاً نظر این است باید عبارت روشن و صریح باشد تا نظر تأمین شود.
وزیر مالیه - در اصل مطلب هیچ اختلافی نیست حالا اگر این عبارت روشن‌تر است یا عبارتی که پیشنهاد فرموده‌اند. این یک مسأله نظری است. بنده در عبارت ماده که از طرف کمیسیون بودجه پیشنهاد شده هیچ ابهامی نمی‌بینم بلکه خود این حرف‌ها و اظهارات ابهام می‌آورد. ملاحظه بفرمایید همان طوری که آقای بیات فرمودند این که سه ماه نوشته‌ایم برای چیست برای این است که اگر کسی مریض شد اگر مرض مختصری پیدا کرد که هیچ اصلاً قابل ذکر نیست. و اگر خیر مرض طولانی پیدا کرد و معلوم شد که نمی‌تواند انجام وظیفه کند علاوه بر حقوق آن سه ماهی که ناخوش بوده یک خرج سفری هم به او داده می‌شود که برود. این خیلی روشن است و اگر این را عوض کنیم من خیال می‌کنم آن وقت ابهام پیدا می‌کند. بنده نمی‌دانم چه الزامی داریم که این را تغییر بدهیم. چون بنده عبارت پیشنهاد ایشان را درست نشنیدم حالا اگر اصراری دارند ممکن است دوباره پیشنهادشان خوانده شود و رأی بگیرند. ولی در هر حال مطلب همین است
که عرض کردم و هیچ اشکالی ندارد. دو حقوق سه ماهه داده نمی‌شود. یک سه ماهی است که برای ایام مرخصی داده می‌شود. خرج مسافرت هم یک مبلغ معینی است که برای ایاب و ذهاب معین شده و ربطی به آن ندارد هر کدام از این دو تا یک خرج معین علیحده است، خرج سفر که اطلاع بر آن سه ماه حقوق ایام مرض نمی‌شود و همین طور برعکس آن سه ماه اطلاع بر خرج سفر نمی‌شود. با این حال بنده نمی‌دانم این ابهام و اشکال از کجا می‌آید.
رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(معدودی قیام کردند)
رئیس - قابل توجه نشد.
ماده دوم - به ترتیبی که اصلاح شده قرائت می‌شود.
(این طور قرائت شد)
چنانچه هر یک از مهندسین و متخصصین مزبور سه ماه متوالی به واسطه عارضه کسالت از خدمت معذور باشند برای این مدت حق دریافت حقوق دارند و نیز دولت می‌تواند هر وقت بخواهد کنترات آنها را فسخ نموده معادل سه ماه حقوق به اضافه خرج مسافرت آنها بپردازد - در صورتی که مهندسین مزبور و قبل از انقضای کنترات خود استعفا بدهند علاوه بر مدت خدمت انجام شده حقوقی به آنها پرداخت نگردیده و خرج سفر هم به آنها داده نخواهد شد.
مخبر - مهندسین متخصص مزبور دیگر (و او) ندارد تصدیق طبیب هم باید نوشته شود.
رئیس - ماده الحاقیه مطرح می‌شود تا این ماده اصلاح شود.
(سه فقره ماده الحاقیه به شرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه را بنده پیشنهاد می‌نمایم:
دولت مکلف است ده نفر شاگرد به جهت متخصص در تلگراف بی‌سیم به اروپا در ظرف پنج سال اعزام و مخارج آنها را در بودجه بی‌سیم ۱۳۰۷ منظور دارد.
فرمند - حسن خراسانی
بنده به عنوان ماده الحاقیه ماده ذیل را پیشنهاد می‌نمایم.
دولت مکلف است که ده نفر از محصلین لایق برای تحصیل فن تلگراف بی‌سیم به خارجه در مدت پنج سال بفرستد که در آتیه مستغنی از متخصص خارجی باشیم. عمادی
پیشنهاد می‌کنم که ماده الحاقیه ذیل بر لایحه اضافه شود.
ماده الحاقیه - دولت مکلف است سه نفر محصل ایرانی برای تحصیلات فن تلگراف بی‌سیم و تکمیل این علم به خارجه بفرستد و مخارج تحصیل آنها را تا شش سال جزء بودجه منظور دارد. حسن تقی‌زاده
رئیس - آقای فرمند
حاج آقا رضا رفیع - آقای فرمند نوبت خودشان را به آقای تقی‌زاده داده‌اند.
رئیس - آقای عمادی
عمادی - مقصود بنده از این پیشنهاد این است که ما در هر موقعی که وقت پیدا کردیم باید مسأله را که راجع به مصالح مملکت است عرضه بداریم و آنچه را که باعث استغفای ملت و مملکت از متخصصین خارجی است باید عرضه بداریم قصد بنده این است در این موقعی که این لایحه مطرح شده خوب است این ماده الحاقیه هم ضمیمه شود و ده نفر از محصلین داخلی ما به خارج بروند و از همین بودجه تلگراف بی‌سیم بروند تا دیگر ما در آتیه محتاج به متخصصین خارجی نباشیم.
رئیس - آقای تقی‌زاده
تقی‌زاده - بنده توضیح مفصلی ندارم ولی خاطرم هست که مجلس شورای ملی در مواقع عدیده اظهار میل کرد در این که هر وقت از کنترات مستخدمین خارجی
صحبتی بشود مقتضی است که چند نفر از ایرانی‌ها را هم برای تحصیل همان علم به اروپا بفرستیم تا آن علم را فراگیرند. همچو احساس شد که مجلس شورای ملی با این فکر و نظر مساعد است. بنده ده نفر پیشنهاد نکردم البته اگر بیست نفر هم بفرستند بنده با کمال میل و از صمیم قلب راضی هستم. ولی چون تصور می‌کردم ممکن است ده نفر پیش نرود از این جهت سه نفر پیشنهاد کردم بعضی آقایان در ضمن مذاکرات گفتند این یک فن مخصوصی نیست. هر کس از کوچه بیاید فوری می‌تواند این علم را یاد بدهد. ولی این طور نیست. این فن مثل دکتر شدن در علم طب یا حقوق یا سایر علوم تحصیلات مفصله می‌خواهد و شش هفت سال وقت و تحصیل لازم دارد تا کسی مهندس بشود و این علم را تکمیل کند و هیچ فرنگی در ظرف دو سال در ایران نمی‌تواند این علم را یاد دهد اگر ده سال بیست سال در ایران بماند باز تازه نمی‌تواند به کسی که مدرسه متوسط را تمام نکرده تعلیم بدهد و اگر به این قبیل اشخاص هم تعلیم بدهد این اشخاص تا آن ترتیبات فنی و عامی را در جلو لابراتوار ندیده و یاد نگرفته باشند نمی‌توانند جانشین او بشوند بنده این طور استنباط کردم که بعضی از آقایان فرمودند شاید موقع این کار اینجا نباشد بنده می‌خواستم عرض کنم که درست موقع این کار در اینجا است زیرا ما باید این مسأله را در نظر بگیریم که هر وقت یک مستخدم خارجی را می‌خواهیم کنترات کنیم باید در جزء پیشنهاد او رأی بدهیم که یک چند نفری به خارجه بفرستیم که همان علم و فن را فرا گیرند و مخارج آنها هم قهراً به قدر مخارج اشخاصی که کنترات می‌کنیم نخواهد بود اگر بالاخره می‌خواهیم یک روزی این مملکت از مستخدمین خارجه بی‌نیاز شود باید این رویه را پیش بگیریم.
رئیس - آقای آقاسید یعقوب
آقاسید یعقوب - بنده اساساً با فکر آقای تقی‌زاده موافقم ولی بینی و بین‌الله باید تصدیق بفرمایند که قوانین باید موادش یک تناسبی با هم داشته باشند.
بنده حالا عرض می‌کنم معروف است گفته قربان چشم بادامیت بروم. این نمی‌شود غرض این است که جای این کار در این موقع نیست بگذارید پس‌فردا که بودجه پست و تلگراف می‌آید آن وقت مطرح بفرمایید البته بنده هم موافقم ولی حالا که صحبت از کنترات متخصصین خارجی است بحث و طرح این مسأله موردی ندارد. مخصوصاً بعضی چیزها را که آقای تقی‌زاده در خارج با بنده صحبت کردند بنده کاملاً با آنها موافق شدم و با این هم موافقم ما باید یک انقلاب فکری ایجاد کنیم ولی عرض می‌کنم در اینجا که بحث از استخدام متخصصین فرانسوی است فرستادن ده نفر به خارجه موردی ندارد.
وزیر مالیه - این نظری که آقای آقاسید یعقوب از لحاظ تناسب مواد فرمودند خیلی صحیح است ولی باید عرض کنم کار خوب را هر وقت بفرمایید خوب است. مسأله فرستادن شاگرد به اروپا مخصوصاً برای تحصیل علوم فنی و تکنیکی و مکانیکی یکی از چیزهای خیلی خوب و حیاتی است که هر جا و در هر مورد ما بتوانیم باید این کار را بکنیم و در هر مورد هم که بکنیم خوب است مخصوصاً قبل از این که آقایان پیشنهاد بکنند با بنده مذاکره کردند و بنده هم موافقت کردم حتی بنده با ده نفر هم موافقت کردم حالا همان طوری که گفته شد اگر از نقطه‌نظر صرفه بودجه بخواهند ده نفر را به پنج نفر تنزل و تقلیل دهند آن امر علیحده است ولی اساساً فرستادن شاگرد به اروپا و تهیه کردن متخصصین فنی داخلی برای مملکت یکی از بهترین چیزها است خوب است آقای آقاسید یعقوب هم موافقت کنند که در همین جا و در همین قانون ذکر شود و مخصوصاً با آن نظری که نماینده محترم دارند و حقیقتاً هم قابل تقدیس است که این مملکت یک روزی بالاخره باید احتیاجات خودش را از اجنبی رفع کند بهتر این است که در همین جا این مسأله نوشته شود.
عمادی - بنده هم پنج نفر پیشنهاد می‌کنم.
شیروانی (مخبر کمیسیون بودجه) - کمیسیون بودجه هم با این نظر که این مسأله در جزء بودجه پست و تلگراف یعنی بودجه تلگراف بی‌سیم پی‌بینی شود کاملاً موافق است و با پنج نفر هم موافق است.
رئیس - آقای تقی‌زاده.
تقی‌زاده - بنده هم موافقم.
رئیس - رأی می‌گیریم به پنج نفر... ماده الحاقیه قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل خوانده شد)
دولت مکلف است پنج نفر محصل ایرانی برای تحصیلات فنی تلگراف بی‌سیم و تکمیل این علم به خارجه بفرستد و مخارج تحصیل آنها را تا شش سال جزء بودجه منظور دارد.
دشتی - به نظر بنده قید مدت لازم نیست. ممکن است تا سه سال تکمیل شوند.
رئیس - اصلاحی دارید پیشنهاد کنید.
(در این موقع آقای دشتی پیشنهاد اصلاحی تقدیم مقام ریاست کردند)
رئیس - آقای دشتی پیشنهاد کرده‌اند شش سال حذف شود. (خطاب به آقای دشتی) توضیحی دارید بفرمایید.
دشتی - قید مدت به نظر بنده لازم نیست. زیرا ممکن است یک تحصیلکرده‌هایی داشته باشیم که در اروپا در عرض سه سال این فن را بیاموزند. غالباً تحصیلات خود تلگراف بی‌سیم هم بیش از سه سال طول ندارد مگر این که بخواهند دوره متوسط را هم تحصیل کنند. آن یک موضوع جداگانه است. ولی اگر کسی ریاضیاتش خوب باشد فرا گرفتن علم تلگراف بی‌سیم بیش از سه سال به نظر بنده طول ندارد ممکن است حداقل و اکثری در نظر بگیریم. لکن مقید کردن به این که حتماً شش سال باشد این به عقیده بنده چندان خوب نیست و خوب است همینقدر نوشته شود تا موقع تکمیل اعم از این که یک سال طول بکشد یا شش سال.
شیروانی مخبر کمیسیون بودجه - اولاً باید عرض کنم که در این ماده الحاقیه بعضی اصلاحات است که باید بشود. یکی کلمه خارج است که به همه جا اطلاق می‌شود و باید تبدیل شود به اروپا دیگر این که نوشته شود تکمیل تمام فنون تلگراف بی‌سیم این به عقیده بنده بهتر است تا قید مدت و منظور آقای تقی‌زاده هم ضمناً به عمل آمده است زیرا مدت واقعی را ممکن است ما هم ندانیم از این جهت اگر نوشته شود تکمیل علم تلگراف بی‌سیم یعنی این بهتر است و از آن طرف هم کلمه (خارجه) باید مبدل به اروپا شود.
رئیس - آقای اعتبار
اعتبار - بنده تصور می‌کنم اگر مدت باشد بهتر است دلیل‌اش هم این است که اگر مدت‌ها قائل شویم ممکن است شاگردانی که می‌روند وقت خودشان را به یک چیزهای دیگری در آنجا صرف کنند و در عرض این مدت معلوماتی را که لازم است فرا نگیرند زیرا مقید نیستند مثل این که الان یک شاگردانی داریم که به اروپا رفته‌اند و چون مدت‌شان کم است و در عرض این مدت نمی‌توانند معلومات لازمه را فرا گیرند مجبورند هر ساله مدتی تمدید بخواهند و به این واسطه آن طوری که باید نتوانسته‌اند استفاده کنند. و شش سال بنده تصور می‌کنم یک مدت خوبی است برای این که بتوانند استفاده برند و کار کنند.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای دشتی به حذف شش سال.
یک نفر از نمایندگان - به ماده باید رأی گرفت.
رئیس - پیشنهاد آقای تقی‌زاده را آقای مخبر قبول کردند لذا به قابل توجه بودن آن نمی‌شود رأی گرفت.
باید رأی اعتماد گرفته شود.
مخبر کمیسیون بودجه- بنده حذف شش سال راهم که آقای دشتی پیشنهاد کرده‌اند اگر مخالف با نظامنامه نباشد قبول می‌کنم
رئیس- مال آقای تقی‌زاده را هم قبول کردید. گویا مشکل است. باید رأی گرفته شود به ماده الحاقیه که آقای تقی‌زاده پیشنهاد کرده‌اند. اگر می‌خواهید یکمرتبه دیگر خوانده شود
شیروانی مخبر کمیسیون بودجه- پس اجازه بفرمایید خود بنده بخوانم
(به شرح آتی قرائت کردند)
دولت مکلف است پنج نفر محصل ایرانی برای تحصیلات فنی تلگراف بی‌سیم به خارجه بفرستد و مخارج تحصیل آنها را (تا شش سال جزو بودجه منظور دارد) به جای شش سال نوشته می‌شود تا تکمیل تحصیل آنها وقتی که تکمیل آمد دیگر قید شش سال لازم نیست. کلمه (به خارجه) هم باید تبدیل شود (به اروپا) اگر اجازه می‌فرمایید تنفس بشود تا در موقع این ماده را اصلاح کنیم.
رئیس- با تنفس کسی مخالف نیست؟
حاج آقا رضا رفیع- بنده مخالفم
رئیس- بفرمایید
حاج آقا رضا رفیع- عرض می‌کنم ما الحمدالله این یکی دو روزه این قدر تنفس داشتیم که حالا دیگر محتاج به آن نباشیم. به علاوه ظهر هم گذشته و بنده استدعا می‌کنم جلسه را ختم کنیم عجالتاً خوب است این کار را تمام کنیم و پس از آن دیگر جلسه را ختم کنیم.
رئیس- عرض می‌کنم هشت نه فقره پیشنهاد هم رسیده است. رأی می‌گیریم به تنفس آقایانی که چند دقیقه تعطیل جلسه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام کردند)
رئیس- تصویب نشد. باید رأی گرفته شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای تقی‌زاده آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه شد. آقای رفیع
حاج آقا رضا رفیع- این پیشنهادی که قابل توجه شد می‌رود به کمیسیون اگر ممکن است سایر پیشنهادات هم ارجاع شود به کمیسیون و جلسه را ختم کنیم.
بعضی از نمایندگان- صحیح است
رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم بقیه مذاکرات می‌ماند برای روز سه‌شنبه.
(مجلس نیم ساعت بعدازظهر ختم شد)