مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ نشست ۱۱۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوازدهم | تصمیم‌های مجلس | اساسنامه‌های مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوازدهم
استعفای اعلیحضرت رضاشاه پهلوی و اعلام سلطنت والاحضرت ولایتعهد |
دوره دوازدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روزسه شنبه ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰
مجلس سه ربع ساعت پیش از ظهر بر پاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۳ شهریور ماه آقای (طوسی) منشی خواندند
- تصویب صورت مجلس
۱ـ تصویب صورت مجلس
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد)
صورت مجلس تصویب شد. بطوریکه آقایان مستحضرید قرار بود جلسه آینده ما روز یکشنبه ۳۰ شهریور ماه منعقد بشود ولی بواسطه اتفاق مهمی که افتاده‌است لازم بود جناب آقای نخست وزیر مطلب را باطلاع عموم برسانند و مجلس معطل کنند این است که با هیئت آقایان وزیران حاضر شدند در مجلس که آن مطلب مهم را بعرض مجلس شورای ملی برسانند آقای وزیر بفرمائید.
- بیانات آقای نخست وزیر دائر باعلام استعفای اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و قرائت استعفا نامه ایشان و اعلام سلطنت والاحضرت ولایتعهد
۲ـ بیانات آقای نخست وزیر دائر باعلام استعفای اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و قرائت استعفا نامه ایشان و اعلام سلطنت والاحضرت ولایتعهد
نخست وزیر (آقای فروغی) یکی از مهمترین قضایا و امور را باطلاع عموم ملت برسانم و متاسفم که با این کسالت مزاج و اینکه نفس ندارم و قضیه هم طوری بسرعت انجام گرفته‌است که مجالی نداشته‌ام فکری بکنم تا بیاناتی که در این جا می‌کنم مرتب باشد از این جهت معذورت می‌خواهم و اگر ملاحظه می‌خواهم و اگر ملاحظه فرمودید که قدری بیاناتم نامرتب است معذورم دارید. وآن قضیه این است که اعلیحضرت رضا شاه پهلوی بموجباتی که حالا می‌خواهم خواند اراده کردند که از سلطنت کناره کنند و امر سلطنت را بجانشین قانونی خودشان تفویض فرمایند ایشان استعفا نامه نوشتند و والاحضرت همایون ولایتعهد زمام امور را بدست گرفتند استعفا نامه ایشان این است:
نظر باینکه من همه قوای خود را در این چند ساله مصروف امور کشور کرده و ناتوان شده‌ام حس می‌کنم که اینک وقت آن رسیده‌است که یک قوه و بنیه جوانتری بکارهای کشور که مراقبت دائم لازم دارد بپردازند و اسباب سعادت و رفاه ملت را فراهم آورد بنابراین امر سلطنت را بولیعهد و جانشین خود تفویض کردم از کار کناره نمودم از امروز که روز ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰ است عموم ملت از کشوری و لشکری ولیعهد و جانشین قانونی مرا باید بسلطنت بشناسد و آنچه نسبت به من از پیروی مصالح کشور می‌کردند نسبت بایشان بکنند کاخ مرمر تهران ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰ امضاء.
بطوریکه عرض کردم بحمدالله اعلیحضرت سابق جانشین جوان لایق محبوبی دارند که بر طبق قانون اساسی می‌توانند فورا«زمام امور سلطنت ایران را بدست بگیرند و بدست گرفتند و بنده را مامور و مفتخر فرمودند که با همکاری که سابقا» معین شده بودند باتفاق آنها در جریان امور مملکت بوظایف خودمان بپردازیم ولی در این موقع که ایشان زمام بوظایف خودمان بپردازیم ولی در این موقع که ایشان زمام امور را بدست گرفتند و بنا شد که ما کناره گیری اعلیحضرت سابق و زمامداری اعلیحضرت لاحق را بملت اعلام کنیم امر فرمودند که باطلاع عموم و مجلس شورای ملی برسانم که ایشان در امر مملکت و مملکت داری نظریات خاصی دارند که چون مجال نداشتیم تهیه کنیم و بر روی کاغذ بنویسیم نمی‌توانم بتفصیل عرض کنم لذا با جمال عرض می‌کنم و آن این است که ملت ایران بدانند که:
من کاملا«یک پادشاه قانونی هستم و تصمیم قطعی بر این است که قانون اساسی دولت و مملکت و ملت ایران را کاملا» رعایت کنیم و محفوظ بدارم و جریان عادی قوانین را هم مجلس شورای ملی وضع کرده‌است یا وضع خواهد کرد تامین کنم و اگر در گذشته نسبت بمردم جمعا«و فردا» تعدیاتی شده‌است از صدر تا ذیل مطمئی باشند که اقدام خواهیم کرد از برای اینکه آن تعدیات مرتفع حتی الامکان جبران بشود.امیدوارم این سلطنت نو بر ملت ایران و آروزهائیکه ملت ایران نسبت بخودش دارد آرزوهای که ملت و وطن پرست ایران نسبت باین دولت و ملت و مملکت دارند در سایه توجهات شاهنشاهی جوان جدید صورت پیدا کند.
عجالتا" عرض کردم چون امکان نداشت که به تفصیل بیان کنم و توضیح مفصل بدهم باین مختصر اکتفا می‌کنم برای اینکه هر چه زودتر مجلس شورای ملی و ملت ایران از این وقوع مهم خبردار شوند و تقاضا می‌کنم که موافقت فرمائید که فردا مجلس شورای ملی را باز تشکیل بدهند که اعلیحضرت همایونی تشریف بیاورند و به وظایف قانونی خود در این باب عمل کنند (نمایندگان ـ صحیح است)
- بیانات آقای دشتی
۳- بیانات آقای دشتی
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ البته مطلب خیلی زیاد است و مطلب گفتنی مخصوصا" خیلی زیاد است اما بمتابعت از نظر آقای نخست وزیر ما از تمام مطالب گفتنی صرفه نظر می‌کنیم فقط یک موضوع است اینجا که بسیاری از رفقاء مجلسی من با من صحبت کردند و این حکایت از این می‌کند که یک نگرانی فوق العاده بین مردم است. قسمت اخیر آقای نخست وزیر که فرمودند اعلیحضرت همایون جدید میل دارند باین که تمام خرابکاری ترمیم شود بنده را تایید و تشجیع می‌کند که این نگرانی آقایان را بعرض آقای نخست وزیر برسانم در مدت تقریبا«متجاوز از بیست سال اعلیحضرت شاه سابق زمامدار مطلق و اختیاردار بدون نظارت در تمام امور مالی و اقتصادی مملکت بودند مردم عجالتا می‌خواستند که این قسمت به طور صریح معلوم شود که حقوق مملکت و حقوق افراد و دولت به طور صحیح حفظ شده باشد خلاصه وکلا میل دارند که بفهمند تعدی و اجحافی به مالیه مملکت نشده‌است و بنابراین بیشتر از هیئت دولت این تقاضا می‌شود که مواظب این کار باشند ما میل داریم ببینیم چه تدابیری اتخاذ می‌کنند البته خود دولت تدابیر حقوقی اتخاذ می‌کنند و این را باید بدانیم که چه اقدامی می‌کنند مخصوصا» در قسمت جواهرات سلطنتی که اخیرا" مطرح بود در این موضوع باید رسیدگی کامل شود و اینکه صد نفر یا دویست نفر بروند آنجا و جواهرات را به بینید فایده ندارد بلکه باید یک هیئت طرف اعتماد مجلس معین شود که آنها نخست وزیر استدعا کنم که آیا در اینخصوص فکری کرده‌اند و می‌توانند از این بابت اسباب اطمینان مجلس شورای ملی را فراهم کنند.
- اظهارات آقای نخست وزیر در جواب بیانات آقای دشتی
۴ـ اظهارات آقای نخست وزیر در جواب بیانات آقای دشتی
نخست وزیر ـ بنده همانطوری که عرض کردم نه حالتم و نه فرصتم اجازه نمی‌دادند در این باب بتفصیل عرض کنم بطور اجمال عرض کردم اولا«اعلیحضرت پادشاه جدید کاملا» نظر دارند که مطابق قانون اساسی عمل شود و یکی از مقتضیات قانون اساسی این است که هیئت وزیران در امور مربوطه آن اختیارات داشته باشند که مطابق آن اختیارات و مسئولیتی که در مقابل مجلس شورای ملی دارند بکنند بنده را شخصا" آقایان می‌شناسند گمان می‌کنم امتحان خود را هم داده باشم صحیح است اگر غیر از این بود زیر بار نمی‌رفتم و اگر غیر از این باشد زیر بار نخواهم رفت (صحیح است ـ احسنت) بنابراین از امروز به بعد ما امیدواریم بلکه یقین داریم که جریان امور مملکت آنطوری که باید دولت و مجلس شورای ملی با همکاری تام و تمام بطوریکه همه از همه امور مطلع و مستحضرند باشند جریان پیدا کند در مسئله جواهرات که فرمودند حالا بنده نمی‌خواهم عرض کنم درست این است یا نیست در جلسه گذشته آقای وزیر دارائی گزارش مطلب را دادند البته این تقاضای آقای دشتی یک تقاضای صحیح و مقعولی است که در دست رسیدگی شود جواهرات ثبت و دفتر دارد و این را بنده مطمئن هستم که این ثبت‌ها و دفترهاست و محفوظ است و جواهرات هم در بانک ملی هست می‌توانند هر کس را که میل دارند تعیین بفرمایند کمیسیونی از داخل مجلس بهر قسمتی که تصویب میفر مائید تشکیل بدهند مردمان در بصیر در سر فرصت مجال به بینند تطبیق کنند اگر درست است انشاء الله فبها اگر هم درست نیست آنوقت تکلیف معلوم است.
- بیانات آقای انوار
۵ـ بیانات آقای انوار
رئیس ـ آقای انوار
انوار ـ الخیر فیما وقع یک پیش آمدی واقع شده‌است که انشاء الله الرحمن امیدواریم این پیش آمد نیکی باشد و خیر و سعادت ملت ایران در این پیش آمد باشد که از تحت یک فشار خیلی ممتدی نجات پیدا کردند و من یک خوشوقتی دارم که الان دارم در یک مجلسی صحبت می‌کنم که عموم نمایندگان مجلس مثل مجلس سابق یک روح اتحاد و یگانگی با پشتیبانی از کابینه و دولت دارند که انشاء الله امیدواریم تمام خرابیهای سابق ما ترمیم شود که مثلا" ما میگوئیم سوال دارم یا استیضاح دارم از فلان وزیر فوری آن وزیر حاضر شود روزنامه‌های ما نباید مثل مرغ منقار چیده در قفس آهنین باشند تا کی باید ملت ایران صدا نداشته باشد که بگوید آقا ظلم خانه مرا خراب کرده‌است (یکنفر از نمایندگان ـ هنوز مختاری سرجایش هست) بعد از این کار بنده و جنابعالی آقای دشتی امیدواریم که کارها تحت نظارت خودمان یعنی مجلس شورای ملی بیاید و بعد از این هم باید برای سعادت مملکت کار کنم و وزرا هم بعد از این راه مجلس را گم نکنند آقای فروغی شما پرورده مجلس هستید بنده یک روز در جائی گفتم آقا بفرمائید وزراء بیایند در مجلس گفتند وزراء بمجلس کاری ندارد به قانون اساسی که باید عمل کنند قانون اساسی روح مردم ایران است خونبهای از اموال مردم ایران بایستی مسئول مجلس باشند اینکه آقای رئیس الوزراء (آقای نخست وزیر) الفاظ را هم خراب کردند (خنده حضار) نمیگوئیم که شما در حدود خودتان مختار نباشید ما گفتیم وزراء کدخدائی هستند که در حوزه وزارتی شان ولی ما هم این حق راداریم که مطابق قانون عمل کنیم (نمایندگان ـ مذاکرات کافی است)
- بیانات نخست وزیر در قبال اظهارات آقای انوار
۶ـ بیانات نخست وزیر در قبال اظهارات آقای انوار
آقای نخست وزیر ـ فرمایشات آقای انوار همانطور است که ملاحظه فرمودید و بنده اطمینان می‌دهم و امیدوارم که جریان امور بر طبق دلخواه باشد چیزی را که می‌خواهم عرض کنم این است که متاسفانه بطوریکه در جلسه قبل آخر ما آمدیم باستحضار خاطر نمایندگان محترم رساندیم قضایا و پیش آمدهای بر خلاف ترصد و میل ماواقع شده‌است که من جمله یکی این بود که در بعضی از قسمتهای کشور ما قوای شوروی و در یک قسمت دیگر قوای انگلیس اقامت کند چیزهای دیگری که در آن یادداشتهای ملاحظه فرمودید که آنها چه تقاضا کردند و در مقابل چه تقاضا کردیم و بالاخره چه نتیجه حاصل شد عجالتا قرار براین شده‌است که قوای شوروی و انگلیس در بعضی از قسمتهای خاک ما باشند اینها برای یک مقاصدی آمده‌اند حوائجی دارند و کارهای دارند ناچار رفت و آمدهائی از از شهر به آن شهر از آن خط به آن خط می‌کنند رفت و آمدها برحسب اطمینانهای کتبی و شفاهی که داده شده‌است بهیچوجه مزاحم حل دولت و ملت ایران نخواهد بود و بر ضدیت و مخاصمت و مزاحمت مردم نیست مثلا همین الان خبر دادند که قوای خارجی از جاهای حرکت و بطرف طهران نزدیک می‌شوند هر چند که دولت اقدامات کرده‌است که قوانینها که نیاید و امیدواریم که این اقدامات موثر باشد ولی فرضا هم نزدیک طهران هم این را باید خاطر آقایان نمایندگان مسبوق باشد که اینها برای مخاصمت نمی‌آیند برای مقاصد خودشان نسبت بکارهای که دارند می‌آیند و می‌روند اگر احیانا از این حرکات بگوش آقایان خبر برسد آقایان نمایندگان و مردم تصور می‌کنند مقاصد خصمانه دارند آن اندازه که بما اطمینان داده‌اند و ما هم البته این اطمینان حاصل کرده‌ایم مطلب این است ولی باز مبادا مثل چند روز پیش مردم در طهران وحشت کنند و اسباب زحمت بر ما سخت شود مشکلات برای ما ایجاد گردد از این جهت عرض کردم که عموم ملت و عموم مردم مطلع باشند از این جهت پریشان خاطر نباشند و بهراس نیفتند.
- موقع و دستور جلسه آینده ـ ختم جلسه
۷ـ موقع و دستور جلسه آینده ـ ختم جلسه
رئیس ـتصویب میفرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است)
جلسه آتیه فردا چهارشنبه ۲۶ شهریور ماه چهار و ساعت و نیم بعداز ظهر دستور هم همان که آقای نخست وزیر می‌فرمایند.
(مجلس ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری