مقاوله‌نامه میان دولت شاهنشاهی ایران و شرکت نفت آمریکایی اکسیدنتال درباره نفت دریای خزر ۳۰ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| درگاه نفت | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز | روز نفت ۹ امرداد ماه |
مقاوله‌نامه میان دولت شاهنشاهی ایران و شرکت نفت آمریکایی اکسیدنتال درباره نفت دریای خزر ۳۰ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
بر اساس مقاوله‌نامه‌ای که در تهران با شرکت نفت آمریکایی اکسیدانتال دستینه شد، ایران از نفت دریای خزر بهره‌برداری می‌کند
ایران با ۱۲۵ میلیون دلار ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار سهم شرکت نفت آمریکایی اکسیدانتال را خرید و مقاوله‌نامه‌ای با این شرکت امضاء کرد که بر اساس آن طرفین طرح‌های مشترکی در ایران و آمریکا، از جمله اکتشاف و بهره‌برداری از ذخایر نفتی دریای خزر، حمل و تصفیه و فروش نفت خام از ایران همکاری و مشارکت خواهند کرد. دولت شاهنشاهی ایران و شرکت نفت آمریکایی اکسیدانتال اعلام داشتند که در تاریخ ۲۰ ژوئن ۱۹۷۶ (۳۰ خرداد ۲۵۳۵) مقاوله‌نامه‌ای متضمن مشارکت ایران در شرکت نفت اکسیدانتال و اجرای طرح‌های مشترک وسیعی در زمینه اکتشاف تصفیه، حمل و نقل و فروش نفت و همچنین مشارکت در امر مستغلات دستینه نموده‌اند. بر اساس این مقاوله‌نامه دولت ایران تعداد ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار سهام ممتاز، ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار گواهی قابل تبدیل به سهام عادی را از قرار ۱۲۵ میلیون دلار از اکسیدانتال خریداری خواهد کرد و گواهی سهام که به مدت ده سال اعتبار خواهد داشت، پنج سال پس از انجام این مقاوله از قرار هر سهم ۲۰ دلار به سهام عادی شرکت نفت اکسیدانتال قابل تبدیل خواهد بود و ایران با در دست داشتن سهام ممتاز خود حق برگزیدن یکی از اعضای هیئت مدیره را خواهد داشت.
دولت ایران اعلام کرد، در صورتی که روزی قصد فروش سهام نامبرده را داشته باشد به شرکت نفت اکسیدانتال در خرید آن‌ها حق تقدم خواهد داد و در این مورد سهام اضافی دیگر ی جز از خود شرکت اکسیدانتال یا به عنوان قسمتی از توافق با شرکت مذکور خریداری نخواهد کرد. اجرای طرح‌های مشترک- در مقاوله‌نامه ذکر شده است که طرفین قصد دارند زمینه‌های لازم را برای اجرای طرح‌های مشترک در ایران و آمریکا و سایر کشورها آماده کنند. از جمله طرح‌های مورد نظر اکتشاف و بهره‌برداری از ذخائر نفی دریای خزر، حمل و تصفیه و فروش نفت خام از ایران، مشارکت اکسیدانتال در امر دامداری و تولید گوشت در ایران و مشارکت ایران در مستغلات و پالایشگاه‌های شرکت نفت اکسیدانتال می‌باشد. اجرای این طرح‌ها از یک طرف با استفاده از منابع طبیعی بسیار وسیع ایران و فرصت‌های مناسبی در نتیجه برنامه‌های گسترده توسعه سریع اقتصادی این کشور به دست می‌آید و از سوی دیگر با بکار گرفتن دانش فنی و تسهیلات و وسائل توزیع و فروش و سایر منابع امکانات اکسیدانتال صورت خواهد گرفت. مذاکرات قبلی دولت شاهنشاهی ایران و شرکت نفت اکسیدانتال با شرفیابی دکتر آرماند هامر رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت مذکور به پیشگاه شاهنشاه آریامهر آغاز گردید و دیدار و گفتگوهایی را با آقای امیرعباس هویدا نخست‌وزیر در پی داشت.
مقاوله‌نامه را آقای هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی و دارایی از سوی ایران و آقای دکتر آرماند هامر از سوی شرکت نفت اکسیدانتال دستینه کردند اجرای این مقاوله‌نامه منوط به تصویب مقامات مربوط دولت شاهنشاهی ایران- ایالات متحده آمریکا- هیئت مدیره شرکت نفت اکسیدانتال و رسیدگی‌های حقوقی، مالی، مالیاتی و عملیاتی اکسیدانتال از طرف ایران و همچنین دستینه شدن قرارداد نهایی پیش از ۳۱ اوت ۱۹۷۶ خواهد بود. فروش در سطح بین‌المللی- شرکت نفت آمریکایی اکسیدانتال در رشته‌های اکتشاف، تولید و توسعه منابع طبیعی، بخصوص نفت و گاز در خارج از ایالات متحده آمریکا و ذغال سنگ در داخل آن کشور فعالیت دارد. فعالیت‌های عمده دیگر این شرکت در رشته‌های فروش و حمل و نقل نفت و فرآورده‌های نفتی در سطح بین‌المللی و همچنین تولید مواد شیمیایی برای مصارف صنعتی و کشاورزی و کودهای شیمیایی و انواع پلاستیک می‌باشد. فروش این شرکت در سال ۱۹۷۵ بالغ بر ۳/۵ میلیارد دلار بوده است.
بهره‌برداری از منابع نفتی- حاکی است که کمپانی اکسیدانتال یکی از کمپانی‌های معروف نفتی جهان است و امضای قرارداد با وی سد این کار را شکست و تاکنون با همه علاقه‌ای که کشورهای نفتی به امضاهای قراردادهایی داشتند، موفق به امضاء آن نشدند. کمپانی‌های اکسیدانتال در حال حاضر چند پالایشگاه بزرگ در آمریکا و انگلیس و بلژیک دارد و صاحب ۴۰۰ هزار بشکه نفت در روز است و علاوه بر آن در رشته‌های پتروشیمی و گاز و دامپروری فعالیت وسیع دارد و صاحب بزرگ‌ترین معدن ذغال سنگ در آمریکا است. ایران در همه رشته‌ها و باضافه مستغلات و زمین و کشتی و نظیر آن شریک خواهد بود. مهم‌ترین اثر این قرارداد همکاری و مشارکت شرکت ملی نفت اکسیدانتال در اکتشاف و استخراج و بازاریابی و فروش نفت در جهان است که ایران از تجربه فنی آن استفاده خواهد کرد و از این مسئله بخصوص برای بهره‌برداری از منابع شمال و دریای خزر است که احتمال داده می‌شود در این منطقه ذخایر قابل توجهی داشته باشد. روشن کردن ذخایر این منطقه خود یکی از رشته‌های بزرگ نفتی است که اکسیدانتال می‌تواند همکار و کمک مهمی برای ایران باشد.