مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ دی ۱۳۲۶ نشست ۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویبنامهها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
سال سوم - شماره ۸۵۱
مدیر سید محمد هاشمی
۴شنبه ۳۰ دی ماه ۱۳۲۶
دوره پانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۵۳۷
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۴۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز بیست و هشتم دی ماه ۱۳۲۶ نشست ۴۰
مجلس ساعت شش بعد از ظهر به ریاست آقای امیر حسین ایلخان (نایب رئیس) تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
صورت جلسات قبل را آقای فولادوند (منشی) قرائت کردند.
ساعت شش و ده دقیقه بعد از ظهر روز پنج شنبه ۲۴ دی ماه مجلس ریاست آقای رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
اسامی غائبین جلسة گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین با اجازه- آقایان: محمد علی دادور- عسگر صاحب جمع- عزیز اعظم زنگنه- مهدی معین زاده باقری- عبدالله وثوق- عبدالحسین اورنگ- محمد علی منصف- عبدالرحمن فرامرزی- فرج الله آصف- جواد ملک پور- حسین وکیل- جواد گنجه‌ای- فتحعلی افشار- ابوالفضل حاذقی.
غائبین بی اجازه – آقایان: عزت الله بیات- اردشیر شادلو- حسن اکبر- جواد عامری- کامل ماکوئی- محمد تقی بهار- احمد دهقان- شهاب خسروانی- عبدالحسین نیکپور- منوچهر گلبادی- محمد ساعد.
دیرآمدگان با اجازه – آقایان: دکتر جلال عبده
دیر آمدگان بی اجازه- آقایان:مهدی ارباب- دکتر عبدالحسین راجی- رستم گیو- آقا خان بختیار- دکتر عبدالحسین طبا- محمد علی مسعودی- احمد شریعت زاده- اسدالله ممقانی- یمین اسفندیاری- محمد تقی خوئیلر- آرام بوداغیان- اسدی.
آقای آشتیانی زاده راجع به تذکرات خود توضیحی دادند و صورت مجلس تصویب شد، سپس راجع به سوگند وفاداری که نسبت به اعلیحضرت همایونی یاد کردند همچنین لزوم حفظ حزب دمکرات و تصفیه آن از افراد ناصالح و اقدامات آقای خسرو هدایت در تصفیه باشگاه حزب و اتحادیه»امکا» و سوء استفاده هائی که بعمل آمده و عملیات آقای عزت الله هدایت در بنگاه راه آهن شرح مبسوطی ایراد و از دولت تقاضای رسیدگی و تعقیب نمودند.
آقای خسرو هدایت در پاسخ آقای آشتیانی زاده راجع به وجود حزب و هزینه تشکیلات و رژه سال اول آن و اشغال حزب و کلوپها و وضع بنگاه راه آهن وآزادی عمل کارگران در غیر ساعات اداری توضیحاتی دادند و آقای رئیس بیان داشتند که مجلس نباید میدان مبارزه اشخاص باشد و آقای رضوی نیز در این باب طبق ماده ۴۵نظامنامه اعتراض کردند.
در این موقع طرحی که از طرف آقای اردلان و جمعی از نمایندگان به قید دو فوریت راجع به لغو قانون ۲۸ آبان ۱۳۲۱ مربوط به اجازه نشر اسکناس تقدیم شده بود مطرح گردید و آقای اردلان توضیح دادند که بعد از تصویب این قانون بنا به تقاضای متفقین قریب هشت میلیارد اسکناس در جریان گذاشته شد و اکنون باید وضعیت به حال سابق برگردد و دولت درظرف یک ماه لایحه قانونی حداکثری که بانک مجاز به نشر اسکناس باشد به مجلس تقدیم نماید.
آقای حائری زاده با دو فوریت مخالف و با یک فوریت طرح موافق بودند که مورد مطالعه قرار گیرد آقای نبوی توضیح دادند که این قانون استثنائی بوده و دیگر مجوزی برای ادامه آن نیست و فوریت اول آن تصویب شد.
در فوریت دوم آقای دکتر معظمی در اطراف اسکناس و صد درصد اعتبار و پشتوانه آن توضیحاتی دادند و آقای وزیر دارائی با توضیحی بیان داشتند که اگر مقصود اعاده اختیار نشر اسکناس به مجلس شورای ملی است دولت مخالف نیست.
آقای ملک مدنی با شرحی در تأیید بیانات آقای دکتر معظمی و رفع سوء تفاهم از بانک ملی و پول رایج کشور با یک فوریت موافق بودند که طرح به کمیسیون ارجاع شود.
آقای مکی در لزوم تصویب فوری طرح توضیحاتی دادند و فوریت دوم نیز تصویب و ماده واحده قرائت شد.
آقای مسعودی مخالف و آقای دکتر اعتبار موافق بودند آقای عباس اسکندری پیشنهاد نمودند که دولت در طی سه ماه لایحه مربوط به جریان مقدار ضروری اسکناس را تقدیم مجلس نمایدآقای فولادوند گفتند که چون حق حاکمیت مجلس است با دو فوریت آن موافقند و پیشنهاد آقای اسکندری تصویب شد سپس به ماده واحده و تبصره هر یک جداگانه اخذ رأی و تصویب و سه دوازدهم بودجه دولت مطرح گردید آقای دکتر معظمی بعنوان مخالف با گزارش کمیسیون بودجه بیان داشتند که یکی از وظایف اساسی نمایندگان رسیدگی به بودجه کشور است و چون باید دولت را برای بودجه سال ۱۳۲۷ روشن کرد پیشنهاد می‌کنند که جلسات متوالی تشکیل و سه دوازدهم زودتر تصویب شود سپس با قرائت مواد مورد استدلال خود از قانون محاسبات عمومی گفتند مراحلی که قانون برای تهیه و تصویب بوده پیش بینی کرده درست طی نشده و بعد با قرائت اصول ۹۷ و ۹۸و۹۹ قانون اساسی معتقد بودند که وزارت دارائی باید برای اقلامی که مبنای قانونی ندارد از مجلس استحازه کند و در مقدمه بودجه سیاست مالی کشور را تشریح نماید و نیز دولت قانون تشکیلات وزارت خانه‌ها را توأم با بودجه به مجلس تقدیم کند سپس به وضع فعلی مستخدمین دولت و لزوم تهیه اساسنامه صحیحی برای روشن شدن وضع آینده و طریق ترقی آنها همچنین عدم تناسب بودجه وزارت دارائی وسنگینی آن در بودجه کشور، اداره کل غله و کسر مخارج آن عمل کرد اداره قند و شکر و توزیع آن در ولایات و تبعیض بین اهالی تهران وشهرستانها پرداخته نسبت به بانک صنعتی گفتند محتاج اساسنامه‌است و نیز باید از سیاست خارج شود.
و توضیحات مفصلی راجع به املاک واگذاری دادندو تقاضا نمودند صورت املاکی که تاکنون واگذار شده در روزنامه رسمی طبع شود و راجع به مستشاران خارجی گفتند قرارداد استخدامشان باید به مجلس تقدیم شود که کمیسیونهای مربوطه اظهار نظر کنند و راجع به اداره گمرک و مأمورین سرحدی و لزوم حفظ سرحدات و شرکت بیمه و فرش و راه آهن که مجلس از بودحه آن اطلاعی ندارد همچنین راجع به بانک رهنی و کشاورزی و ایجاد شعب در ولایات و لزوم قید سود بانک ملی ولزوم توجه به امور بانکهای خارجی که در ایران تأسیس می‌شود شرح مبسوطی بیان داشتند و نسبت به وزارت فرهنگ و وضع دبیرستانها و شورای فرهنگ و تشکیل انجمن ترجمه برای استفاده از کتب علمی ممالک دیگر و ذکر علل هجوم محصلین به دانشکده حقوق و علوم سیاسی و عدم ضرورت مدارس اختصاصی وجوب ایجاد مدارس صنعتی به تفصیل اظهار نظر و عقیده نمودند همچنین راجع به تشکیلات وزارت دادگستری و تثبیت مقام قضات و حفظ استقلال و تأمین معاش آنها و تشکیل شورای قضائی توضیحاتی دادند و در قسمت وزارت بهداری و وسایل بهداشت اهالی ولایات عقیده داشتند طبیبها را با تفاوت به ارز حقوق به خدمت در شهرستانها تشویق بکنند. گ در این موقع هشت و چهل دقیقه بعد از ظهر تنفس داده شد و ساعت ۶ بعد از ظهر روز یکشنبه ۲۷ دی ماه مجلس به ریاست آقای گنجه‌ای نایب رئیس تشکیل گردید.
اسامی غائبین روز یکشنبه ۲۷ دی ماه ۱۳۲۶
غائبین با اجازه- آقایان: عسکر صاحب جمع- عزیز زنگنه- عبدالحسین اورنگ- عبدالرحمن فرامرزی- دکتر جلال عبده- حسین وکیل- سلمان اسدی- عباس فاضلی-
غائبین بی اجازه – آقایان: عزت الله بیات- اردشیر شادلو- کامل ماکوئی- محمد تقی بهار- شریعت زاده- احمد دهقان- شهاب خسروانی- عبدالحسین نیکپور- منوچهر گلبادی- محمد ساعد.
دیرآمدگان با اجازه – آقایان: جواد عامری- علی اقبال- محمد علی مسعودی.
دیر آمدگان بی اجازه- آقایان: نصر الله لاهوتی- دکتر راجی- آقا خان بختیار- دکتر طبا- آرام بوداغیان- ابوالقاسم لیقوانی.
آقای دکتر معظمی در دنباله مذاکرات جلسه گذشته نسبت به بودجه وزارت بهداری اظهار نمودند که حیلی کم و بی تناسب است بخصوص برای شهرستانها و نیز کنترل دارو و داروخانه‌ها را جدا لازم شمردند و بعد در قسمت وزارت اقتصاد ملی و تشکیل شورای اقتصادی و اختلاف فاحش واردات و صادرات و لزوم اصلاحات اساسی در وزارت کشور و اصلاح قانون حکومت نظامی و قانون انتخابات و وضع شهرداری تهران و ولایات و ایلات و انتقال مهاجرین از حوزه گلپایگان و تقویت خورده مالکین و رعایا با تقسیم اراضی و کمک بانک کشاورز و اصلاح امور مالی ارتش و لزوم تقلیل دوره خدمت وظیفه و اضافه بودجه وزارت امور خارجه و معاهدات استرداد مقصرین شرح مبسوطی ایراد نمودند وبعد به قسمت وزارت راه و اعتبار ساختمان راه آهن و اتصال خطوط آذربایجان و خراسان و آسفالت جاده‌های کشور پرداخته از وضع پست و تلگراف غالب نقاط و لزوم حمل مراسلات به وسیله طیاره و روابط دولت با شرکت تلفن تذکراتی دادند و و بالاخره الحاق وزارت کار را به وزارت اقتصاد ملی و ایجاد کار برای بیکاران و حذف بودحه تبلیغات را لازم شمردند و سپس به قسمت سایر هزینه‌های بودجه کشور مربوط به اسناد خزانه و دیون خارجی و اعتبار دولت و بنگاههای دولتی اشاره و اظهار نظر نموده نسبت به حوزه انتخابیه خود گفتند در نتیجه منع کشت خشخاش و بی آبی و سن خوارگی وضع ساکنین آن خوب نیست و در خاتمه به موضوع سه دوازدهم و گزارش کمیسیون عطف سخن و تأکید نمودند که اکثریت جز کاری که به صلاح مملکت باشد از دولت نمی‌خواهد، دولت باید لوایح اصلاحی بیاورد و جلسات مکرر تشکیل شودو مملکت رو به اصلاح برود.
آقای دکتر اعتبار با اشاره به لزوم تشکیل متوالی جلسات و اظهار نظر موافقین و مخالفین در بودجه به موضوع عوارض گمرکی که بیش از حد قانونی اخد و موجب ترقی هزینه می‌شود همچنین اطاق بازرگانی و کمیسیون حل اختلافات مالیاتی انجمن شهر و شهرداری و فرمانداری تهران پرداخته در قسمت وزارت دارائی گفتند این وزارت خانه به شکل فعلی علت وجود وضع فعلی مملکت است و معتقد بودند که قسمت اعظم ادارات وزارت دارائی باید به وزارت خانه‌های دیگری که بیشتر تناسب دارندمنتقل شود و سپس با اشاره به تمرکز تمام امور در تهران اعتراض نمودند که اسباب ویرانی غالب استانها و شهرستانها شدهاست و معتقد بودند همان وسایل و تسهیلاتی که در تهران وجوددارد در شهرستان‌های دیگر نیز باید فراهم گردد و بعد بنرخ ارز قبل از جنگ که هشتاد ریال بوده و ۱۳۰ ریال تثبیت شده و ۱۵ میلیارد ضرر به کشور وارد ساخته اشاره نموده گفتند همه با ترقی نرخ ارز مخالفند ونرخ آن باید به قبل از جنگ برگردد و رویه اصل تهاتر را در تجارت مملکت لازم شمردند به طوری که هر چه صادر می‌شود به همان نسبت وارد شود و در موضوع محصول قند و شکر و کارخانجات عقیده داشتند که منابع و وسایل داخلی کفاف هزینه مملکت را می‌دهد و بانک صنعتی باید با سرمایه کافی به اقتصادیات کشور کمک کند و در این صورت احتیاجی به قرض خارجی نیست فقط مطالبات ما از متفقین و طلاهای ذخیره کشور از اتحاد جماهیر شوروی دریاف شود کافی است و بعد به موضوع آب هیرمند اشاره نموده گفتند دولت باید با یک ضرب الاجل به وسیله سازمان ملل متحد دراستر داد حق پایمال شده کشو اقدام کند و در خاتمه نسبت به تبصره دو ماده واحده و سه دوازدهم گفتند تصمیمات کمیسیون باید پس از تصویب مجلس اجرا شود و نیز وضع وخیم مملکت ایجاب می‌کند که فعالیت فوق العاده به کار رود و ایجاد کار برای بیکاران و کار اجباری مورد مطالعه دولت واقع شود و یک تحول آنی و مفیدی در مملکت به وجود آید.
در این موقع آقای وزیر بهداری اظهار نمودند که وزارت بهداری تا سال ۱۳۲۴ سازمان قانونی نداشت و لایحه سازماین که در سال مذکور به مجلس تقدیم و در کمیسیون تصویب گردید باید در یک دوره دوساله آزمایش شود و بعد به تصویب مجلس شورای ملی برسد اکنون با قید یک فوریت تقدیم می‌شود که باز بکمیسیون برود و دوره آزمایش آن سه سال تمدید شود و نیز لایحه دیگری که دولت سابق راجع به سازمان جهانی بهداشت تقدیم داشته‌است تقاضا نمودند زودتر مورد تصویب قرار گیرد.
آقای اردلان در اطراف بودجه کشور آغاز سخن نموده گفتند نخست دولت باید نسبت به تثبیت نرخ لیره به یکصد ریال و دلار در ۲۵ ریال تصمیم بگیرد والا نمایندگان ناچار طرحی در این خصوص تقدیم خواهند داشت و سپس در موضوع سه دوازدهم بودجه توضیحات مبسوطی دادند و تقاضا نمودند آنچه مالیات باید گرفته شود لوایح قانونی آن تقدیم مجلس شود و معتقد بودند که هزینه ادارات دولت باید تحت نظارت دقیق درآید و قانون دیوان محاسبات اجرا شود و بالاخص در باب انتقال موادی به مواد دیگر و یادآور شدند که وزارت دارائی اسامی اعضای جدید دیوان محاسبات را به مجلس تقدیم دارد تا انتخاب شوند و بعد راجع به هزینه ا نتقال بی جهت مستخدمین و وضع بازنشستگی و مأخذ حقوق تقاعد واقدام به ایجاد توازن دخل و خرج تذکراتی دادند و راحع به نیم عشر اوقاف اظهار نمودند که دولت دخالت نکند و بانجمنهای هر شهرستانی واگذار شود.
ساعت هشت بعد از ظهر مجلس ختم و جلسه آینده به روز دوشنبه ۲۸ دی ماه ساعت چهار بعد از ظهر محول و دستور انتخاب شعب و گزارش کمیسیون بودجه مقرر گردید.
نائب رئیس-آقای آشتیانی زاده راجع به صورت جلسه فرمایشی دارید؟ بفرمائید.
آشتیانی زاده-ضمن اظهاراتم در جلسه گذشته یعنی جلسه قبل بنده دو اصل را اینجا توجیه کردم که در صورت جلسه منظور نشده یکی موضوع اشغال اتحادیه امکا بود با اتکاء قوای نظامی و ابداً اسم از آقای هدایت نبردم که ایشان اشغال کردند ابداً اسم ازایشان نبردم که آقای هدایت اشغال کرده‌اند ایشان قدرتی ندارند عرض کردم که ایشان با اتکاء قوای نظامی اتحادیه امکا را اشغال کردند و یکی هم استدا از مجلس شورای ملی بود به منظور اینکه چون مجلس شورای ملی مظهر آزادی و مظهر قانون است سعی بکند که آزادی نسبت به مردم در خارج از مجلس محفوظ بماند یک قسمت هم بنده عرایض مفصلی کردم راجع به تعداد کارگرانی که در اتحادیه امکا بودند و اینها به منظور حفظ این اتحادیه از صندوق راه آهن هم فوق العاده دریافت می‌کردند و هم مزد روزانه خواستم به جناب آقای نخست وزیر متذکر شوم که این موضوع برخلاف اساس و اصول بوده و مخصوصاً باید رسیدگی بشود در بنگاه راه آهن و دیگر اینکه می‌خواستم ببینم این وجوه را از چه راهی و از چه محلی تأمین کرده که برای امور اجتماعی و سیاسی بکار برده از صندوق راه آهن یک مبالغی پرداخت بشود و بالنتیجه یک عده‌ای را از کار بیکار بکنند و هم ضرری به صندوق راه آهن بخورد.
نائب رئیس-اصلاح می‌شود آقای عامری نسبت به صورت جلسه فرمایشی دارید؟ عامری-چون در جلسه گذشته بنده را غایب بدون اجازه نوشته بودند بنده کسالت داشتم و توسط آقای شریعت زاده هم اجازه خواسته بودم تقاضا می‌کنم که اصلاح شود.
نائب رئیس-در صورت مجلس ایرادی نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسات گذشته تصویب شد.
- اقتراع شعب ششگانه
۲- اقتراع شعب ششگانه
نائب رئیس-نظر به اینکه مدت مقرر شعب منقضی شدهاست و امروز باید تجدید انتخاب شعب ۶ گانه بعمل بیاید لذا شروع می‌شود به انتخاب شعب شش گانه عده حاضر در مرکز ۱۱۷ نفر هر شعبه ۱۹ نفر خواهد بود بعلاوه به شعبه یک و دو و سه یک نفر علاوه می‌شود خواهشمند است آقایان هیئت رئیسه شعب را زودتر انتخاب بفرمایند واعضای کمیسیون عرایض ومرخصی زودتر معین شوند انتخاب شعب با قرعه شروع می‌شود و نیز چندی قبل از طرف آقای اردلان راجع به اصلاح قانون مطبوعات طرحی تقدیم مجلس شده بود و به کمیسیون مبتکرات طرح مزبور را قابل توجه دانسته و تقاضا نمودند که به کمیسیونهای فرهنگ و دادگستری ارجاع شود برای استحضار آقایان نمایندگان عرض شد که به کمیسیونهای فرهنگ و دادگستری ارجاع گردد.(انتخاب شعب ۶ گانه به حکم قرعه بعمل آمد و اعضای آن به شرح زیر معین شدند)
شعبه اول- آقایان: ابوالفتح قهرمان- دکتر راجی- دکتر مجتهدی- احمد دهقان- علی اقبال- لاهوتی- تقی زاده – دکتر مصباح زاده- موسوی- عباسقلی عرب شیبانی- کهبد- منوچهر گلبادی- فولادوند- دکتر علی امینی- آصف- علیمحمد غضنفری- محمد آخوند جرجانی- مهدی مشایخی- ابوالمکارم معتمد دماوندی.
شعبه دوم-آقایان: سید هاشم وکیل- ابوالقاسم لیقوانی- نیک پور- حسن نبوی- دکتر شفق- مسعود ثابتی- دکتر متین دفتری- اسدالله مامقانی- دکتر آشتیانی- جواد گنجه‌ای- عباس اسلامی- سلطانی شیخ الاسلامی- علی اکبر ملکی- عباس مسعودی- احمد بهادری- ناصرالدین ناصری- نصرت الله اسکندری - حسین وکیل- عباس نراقی.
شعبه سوم- آقایان: اردلان- شریعت زاده- سلطان العلماء- عسکر صاحب جمع- سزاوار- کشاورز صدر- دکتر اعتبار- قبادیان- مهدی ارباب- ناصر ذوالفقاری- ابوالحسن رضوی- امیر حسین ظفر بختیار- آشتیانی زاده- حاذقی- ظفری- محمد قلی قوامی- تولیت- صادقی- سید علی بهبهانی.
شعبه چهارم-آقایان: دکترجلال عبده- دکتر معظمی- دکتر ملکی- افخمی- نواب یزدی- ابوالقاسم امینی- معین زاده-هدایت الله پالیزی- ابوالقاسم بهبهانی- سالار بهزادی- عبدالله وثوق- جعفر کفائی- صاحبدیوانی- دکتر طبا- محمد تقی خوئیلر- امیر تیمور- حسن مکرم- سلمان اسدی- یمین اسفندیاری.
شعبه پنجم-آقایان:مهندس رضوی- محمد علی مسعودی- برزین- شریف زاده- حائری زاده- عباس اسکندری- علی اکبر امامی- جواد عامری- ضیاء ابراهیمی- دادور- محمد عباسی- رضا حکمت- محمد حسین قشقائی- مکی- دکتر بقائی- هاشم ملک مدنی- علی وکیلی- افشار- اعزاز نیک پی.
شعبه ششم-آقایان:باتمانقلیچ- صفا امامی- فاضلی- محمود محمود- آرام بوداغیان- حبیب الله امین- عبدالقدیر آزاد- فرامرزی-محسن گنابادی- مهندس هدایت- احمد اخوان- هراتی- حاج آقا رضا رفیع- منصف- آقا خان بختیار- نورالدین امامی- محمد ذوالفقاری- دکتر فلسفی- رحیمیان به شعبه اول آقای رستم گیو و به شعبه دوم آقای عبدالحسین اورنگ و به شعبه سوم آقای مهی صدر زاده اضافه می‌شود.
نائب رئیس-چنانچه تذکر دادم استدعا می‌کنم زودتر شعب انتخاب هیئت رئیسه خود را بفرماین در جلسه قبل آقای مسعود ثابتی یک سؤالی از آقای وزیر دارائی فرمودند و ایشان هم فرمودند حاضرم برای جواب آقای مسعود ثابتی اگر حاضرید بفرمائید.
بعضی از نمایندگان-دستور.
- سوال آقای مسعود ثابتی راجع به شیلات و نفت جنوب و جواب آقای وزیر دارائی
۳- سؤال آقای مسعود ثابتی راجع به شیلات و نفت جنوب و جواب آقای وزیر دارائی
مسعود ثابتی-یکی از مواردی که به بنده فرصت می‌دهد مطالبی را بعرض برسانم همین مورد سؤال است بنده قبلاً هم اجازه خواسته بودم و مطالب زیادی داشتم که تصور می‌کنم بعضی از آنها کاملاً ضرورت داشت ولی فعلاً فقط در اطراف سؤالی که دارم می‌خواهم توضیحاتی بعرض برسانم و امیدوارم در آینده فرصت پیدا کرده و مخصوصاً در امر زراعت و اختصاصاً راجع به رابطه بین زارع و مالک با اینکه تا چه حد خطرناک است هر گاه بدون مراعات نکاتی در این قسمت دخالت بشود بعرض آقایان برسانم و همچنین به شدت آرزو دارم که اگر فرصت شد با دلایل قطعی ثابت سازم که بالاترین خدمت به مردمی که ما نماینده آنها هستیم این است که از این تماس فوق العاده زیاد مأمورین دولت با آنها جلوگیری کنیم و بنابراین من با مالیات املاک هر چند زیاد هم باشد و به هر مقدار موافقم ولی چه گناه بزرگی مرتکب خواهیم شد اگر این مالیات نوعی باشد که مستلزم مراجعه دائمی مأمورین از ممیزی و بازرسی و تجدید نظر و کمیسیون تشخیص و از این قبیل باشد که در این صورت این زراعت ناقص هم از بین خواهد رفت(صحیح است) و عواقب بسیار وخیم برای مملکت خواهد داشت به هر صورت عرایض بنده زیاد است و مترصد فرصت خواهم بود اما سؤال بنده دو قسمت است یکی راجع به شیلات است و دیگری راجع به نفت جنوب و هر چند عرایض بنده بعنوان سؤال است ولی اتفاقاً وارد در متن دستور جلسه هم هست و راجع به عواید مملکت است(صحیح است) و بنابراین امیدوارم که آقایان هیئت دولت هم کسل نشوند اگر بنده مختصر وقتی بگیرم ممکن است از نوبه خودم استفاده نکنم و بنابراین باقی مذاکرات مختصر شود البته تردید ندارد و آقایان تصدیق می‌فرمایند که جز در سایه اقتصاد رسیدن به هیچ هدفی و تأمین، هیچ آرزوئی ممکن نخواهد بود اصل اقتصاد است و صحیح است بزر می‌تواند لشگر آراستن نظم مملکت رفاه ملت، آسودگی رعیت ترقی و تعالی و همه چیز فقط و فقط در سایه اقتصاد ممکن است و بس(صحیح است) بنابراین وقتی اقتصادیات مملکت مطمح نظر ما بود ناچار اولین شرط بهبود اقتصاد این خواهد بود که از منابع عایدات مملکت و ثروت داخلی مملکت به نحو کامل استفاده کرده و حقوق حقه خودمان را در هر قسمت و نزد هر کس باشد بدون چشم پوشی و اغماض تا دینار آخر مطالبه کنیم(صحیح است) که منبع مهم ثروت مملکت ما یکی در جنوب شرکت نفت است ویکی در شمال شرکت بهره برداری شیلات(صحیح است) در هر دو قسمت طرف معامله مادو دولت همجوارند که دولت و ملت ایران به دوستی و یگانگی با این دو دولت معظم و مقتدر کمال اهمیت را می‌دهد(صحیح است) و آرزومند است که همه روزه مبانی این دوستی و حسن تفاهم محکمتر شده و خلل ناپذیر گردد(آفرین، صحیح است) وخیلی جای تأسف است هر گاه تقاضاهای حقه ما با ایراد و اعتراض نسبت به حساب منافع ما و یا شکایات از شریکی که به منافع شرکت فیمابین ضرر میرساند و بالاخره اقداماتی که در راه بهبود اقتصاد ضرورت دارد و با این منابع تماس حاصل می‌کند دوستان معظم ما غیر دوستانه تلقی کرده و من غیر حق از ما رنجش حاصل کنند زیرا مطابق حق و انصاف، نصفت و عدالت بایستی این دو قسمت از هم جدا بوده و حساب معامله با روابط دوستانه مخلوط نگردد(صحیح است) که هر گاه غیر از این باشد ایکاش طرف معامله ما اشخاصی بودند که تا این پایه مقیدبه قیود دوستی نبودیم و اینکه ازقدمی گفته شدهاست معامله با بیگانه و باید حتی المقدور از معامله با آشنا ودوست خودداری کرد برای همیناست که بعقیده بنده منظور از بیگانه یعنی طرفی که رنجش او یا قهرا و تیرگی روابط او مؤثر نباشد و بالاخره حق و حساب فدای روابط دوستانه نشود(صحیح است) در اشتیاق و آرزوی دولت و ملت ایران تردیدی نیست اما این نکته قابل توجه تست که آیا دول معظمی که ما چنین اشتیاقی به دوستی آنان داریم آیا آنان هم مقابلة چنین اشتیاقی دارند یا اینکه فقط این عش و علاقه یک طرفی است؟ زیرا ملت ایران در گذشته خاطرات نامطلوبی از این دوستی یک طرفی دارد و بنده انتظار دارم با جوابی که به سؤالات بنده داده خواهد شد در آینده امیدوار باشیم که اشتیاق به دوستی وابراز حسن تفاهم طرفینی باشد و روابط دوستانه ما از معامله و حقوق حقه ما تفکیک گردد حساب حساب باشد و کاکا برادر، و نظر به اینکه بنده مخصوصاً یادگار تلخی از اصطکاک منافع و حقوق خودمان با حسن روابط داریم و ضمناً برای اینکه بعضی رادیوها و خبرگزاریهای خارجی را راهنمائی بکنیم که برای موجبات عدم رضایت نمایندگان مجلس شورای ملی ایران نسبت به شرکت با همسایگان زحمت بیهوده به خود راه نداده بدون جهت تحمل مشقت سفر دریا نکرده و به آن ور دنیا سفر نکند که بلکه موجبات اصلی عدم رضایت در همین رفتاری که در شمال و جنوب به مملکت خودمان می‌شود جستجو کند توضیحاً قسمتی را بعرض میرسانم بنده در ۱۳۲۱ بعضویت هیئت مدیره شیلات برقرار شدم اولاً اینکه راجع به شیلات عرض می‌کنم چون تابحال از چهل سال مشروطیت راجع به شیلات در اینجا صحبتی نشده‌است ووضعیت عمومی شیلات ولو مختصر هم در اینجا تشریح نشده‌است حالا اگر میل دارید بنده مختصر عرض می‌کنم بنده در ۱۳۲۱ بعضویت هیئت مدیره شیلات برقرار شدم شرکت شیلات در ۱۳۰۳به موجب قرار دادی که در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده به وجود آمده سهام این شرکت بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی مساوی است و خلاصه امتیاز استفاده از شیلات با شرایطی و برای مدت ۲۵ سال از طرف دولت به این شرکت واگذار گردید، هیئت مدیره شرکت شش نفر است که سه نفر ایرانی و سه نفر از طرف شوروی تعیین می‌گردد ودر قرار داد صریحاً قید شده که کارکنان شرکت غیر از چند نفر از متخصص باید ایرانی باشند و باز به موجب ماده ۴ و ۱۱ همین قرارداد مخصوصاً قید شدهاست که باید حتی المقدور سعی شود هرچه زودتر متخصصین هم تبدیل به ایرانی گردد(صحیح است) تا ۳۱۰ مدیر عامل از طرف شوروی انتخاب می‌شد و متخصصین هم شوروی بودند و چون همه ساله در موقع انتخاب مدیرعامل ایجاد گفتگو می‌شد و طرف شوروی از اصرار و ابرام نسبت به انتخاب مدیر عامل که از طرف شوروی باشد خودداری نمی‌کردند بالاخره در ۳۱۰ برای اینکه تکلیف این قسمت به طور قطع معین شده باشد و بعد از آن به طرف ایران داده شود ده سال تمام شد و باز برای یک سال تجدیدشد، یک سال هم تمام شد و باز برای یکسال تجدید شد و همینطور شد تا این تاریخ که شش سال گذشته و هنوز هم به طرف ایران داده نشده‌است حالا باید دید مدیرعامل چه تأثیری دارد مدیر عامل یعنی تمام شرکت برای نمونه تأثیر مدیر عامل عرض می‌کنم در سالی که بنده عضویت هیئت مدیره شیلات را پیدا کردم در پائیز همان سال به مناسبت بعضی دستورات بی مطالعه مدیر عامل راجع به قدغن صید ماهی جا ر و جنحالی در بندر پهلوی ایجاد شده بود که بیم بلوا می‌رفت و تلگرافاتی به دولت و هیئت مدیره شیلات می‌رسید و قضایا صورت جدی پیدا می‌کرد هیئت مدیره ایران که در آن موقع آقای معززالدوله نبوی ریاست هیئت مدیره را عهده دار بودند و آقاتی غلامحسین ابتهاج و بنده عضویت هیئت مدیره را داشتیم بدواً تلگرافی به اداره مرکزی شیلات یعنی بندر پهلوی مخابره کردیم و متذکرشدیم که مقتضی است از هر گونه تغییر رویه معمول و دستور جدیدی خودداری شود تا با مطالعه بیشتری طبق مقتضیات ومصالح شرکت تصمیمات لازم اتخاذ گردد و برای رسیدگی به این موضوع بنده مأموریت پیدا کردم که به بندر پهلوی رفته و با مشاهده وضعیت و اطلاع از جریا به نحوی که ممکن باشد اختلافاترا مرتفع کنم و بنده هم رفتم(صحیح است) حالا برای اینکه آقایان از وضعیت عمومی شیلات و تأثیر مدیر عامل چه از نظر مالی و چه از نظر تأثیری که در زندگانی مردم ساحلی دارد تاحدودی مسبوق باشند قسمتی از یادداشتهائی که در مراجعت از همین مسافرت برای عرض گزارش تهیه کرده بودم بعرض میرسانم، این جریانات مربوط به سال ۱۳۲۱ است ولی متأسفانه ضمن همین جریانات با مختصر شدت و ضعفی تکرار می‌شود و تا همین امسال هم تغییری در این رویه داده نشده‌است چنانچه دو ماه قبل باز هم تکرار شد و در بندر پهلوی جنجالی بود که حتی آقای دماوندی می‌گفتند در این موضوع صحبت خواهم کرد نمیدانیم فرصت پیدا نکردند برای این اختلافی که عرض کردم بنده رفتم اصل و ریشه اختلاف ماهی سفید است که در قرارداد استثناء شده ولی مدیر عامل کوشش دارد صیادان آزاد را ملزم نماید که مانند سایر ماهیهای دیگر شصت درصدآن به شیلات تحویل گردد زیرا به طور کلی ماهیهای حرام صد در صد و سایر اقسام ماهی حلال شصت درصد طبق آئین نامه صیادی به اداره مرکزی یعنی شیلات تحویل می‌گردد.
عرض کنم که در قرارداد شیلات اشخاص زیادی یعنی افراد کارگر ایرانی خیلی تعداد زیادی در سواحل شمالی هستند که ریشه ارتزاق آنها، زندگانی آنها از همان صید ماهی و ریشه ارتزاق همین است(صحیح است) حقوق اینها محفوظ است و اینها حق صید دارند اولاً اینکه بایستی در تحت یک شرایطی که آئین نامه صیادی برای اینها معین کرده و بر طبق آن عمل بکنند و طبق این آئین نامه صیادی صیادان آزاد بایستی هر چه ماهی حرام صید می‌کنند صد درصد به شیلات بدهد و آنچه ماهی حلال صید می‌کنند از اقسام ماهی که باب ایران تشخیص شدهاست از قبیل سوف و کپور و کلمه از این قبیل ماهی بایستی شصت درصد بدهند فقط و فقط ماهی سفید استثناء شدهاست زیرا بابت ایران تشخیص شده ووسیله ارتزاق اهالی تشخیص شده بنابراین در قرارداد صریحاً استثناء شده که شیلات نبایداز صیادان آزاد ماهی سفید مطالبه کنند ولی شیلات یعنی مدیر عامل اصرار دارد که این قسم ماهی سفید بایستی شصت درصد بیاورند و به من بدهند و چون در قرارداد با وکلاوریب اسپیت که یک شرکت شوروی و خریدار انحصاری محصولات شیلات ایران می‌باشد قیمت این قسم ماهی دو ریال وکسری معین گشته البته اداره مرکزی مقید ا ست به قیمتی ارزانتر یعنی بالاخره حداکثراز قرار هر عدد یک ریال و ده شاهی خریداری بکند تمام محصول شیلات ایران فروخته می‌شود به کمپانی کلاوریپ اسپیت که این خریدار انحصاری محصول شیلات ایران است و قیمت اینها را هم مدیر عامل به هر قسم که خودش دلش می‌خواهد معین می‌کند در آن سال هم قیمت را با این کمپانی دو قران معین کرده بود در صورتی که سال ۲۱ سختی بود گیلان در مضیقه بود تهران هم در مضیقه بود به طوری که در همان سال به ۶ تومان، ۷ تومان ماهی در تهران بفروش رسید و بنابراین در بندر پهلوی در خود بندر پهلوی ماهی یک تومان قیمت داشت ولی اینها ۳۰ شاهی قیمت معین کرده بودند و البته برای مردم مشکل بود که بیایند این کار را بکنند و به میل شیلات رفتار بشود کار مشکلی بود در نتیجه همین جنجال پیدا شد البته آقایان توجه دارند که چنانچه عرض شد این یادداشتها مربوط به سال ۱۳۲۱ است که در آن سال قسمتها دافعتاً چندین برابر شدو افراد خیلی در مضیقه زندگی بودند در تهران هم سختی بود چنانچه قیمت ماهی به هفت تومان رسید به هر حال مدیر عامل برای رسیدن به مقصود از تشبث به هر اقدامی و عملی کوتاهی نکرده و هیچ منطق و دلیلی را قبول نمی‌کند سال گذشته از یک طرف اخذ التزام و سخت گیری مدیر عامل و از طرفی وفور صید ماهی که به هر دو قسمت کمک و مساعدت مأمورین محلی هم اضافه شده بود که شهدالله در مساعدت به شیلات کاملاً انجام وظیفه کرده و از هیچ قسم کمک خودداری ندارند در نتیجه اداره مرکزی شیلات موفق شده بود که یک میلیون و ششصد هزار عدد ماهی سفید به قیمت هر عدد یک ریال و چهار شاهی خریداری نماید در صورتی که در بازار آزاد دو قران و ده شاهی قیمت داشت نصف قیمت معین کرده بود در نتیجه یک میلیون و ششصد هزار عدد گرفته بودند از صیاد بندر پهلوی ولی سالی که بنده رفتم اولاً مدعی بود که باید قطعاً دو میلیون بیاورند ماهی سفید و یک میلیون و ششصد هزار کم است و ثانیاً باید قیمتش سی شاهی باشد در صورتی که به همان نصف قیمت هم اگر معین می‌کرد باید پنج قران تفاوت قیمت داشته باشد با این دو تفاوت فاحش یعنی مضیقه زندگی در آن سال و از آنطرف هم تفاوت فاحش قیمت تازه ۲۷ درصد از قیمت نصف هم پائینتر بود بنابراین کار خیلی مشکلی بود که صیاد آزاد زیربار برود… همین پیش بینی که کار مشکلی است باعث شده بود که مدیر عامل اطمینان ندارد که عمل پارسال هم تجدید شود درصورتی که برعکس مایل است در سالجاری بیشتر اطمینان داشته و لااقل دو میلیون ماهی سفید از بندر پهلوی به وسیلة صیادان آزاد محصول داشته باشد و بنابراین خود را مجهز کرده‌است که به همین نسبت فشار وسخت گیری و محدودیت نسبت به صیادان آزاد را شدیدتر نماید تا بالاخره برخلاف صریح قرارداد مجبور باشند محصول خودشان را به قیمت ارزان تحویل نمایند در این زمینه تمام قرارداد امتیاز و آئین نامه صیادی را مورد دقت قرار داده می‌خواهد از تمام اختیارات و امتیازاتی که برای شرکت منظور شده برضرر صیادان آزاد استفاده نماید وتاجائی که ممکن شود آنان را در مضیقه و زحمت انداخته به قسمی که عرصه را بر آن جماعت تنگ سازد که به ناچار تسلیم گشته و به منظور او که تحویل ماهی سفید باشدتن در دهند راهی که در این زمینه به نظر مدیر عامل رسید و بدان اقدام نموده و منجر به جار و جنجال شده از این قرار است که باستناد تبصره ماده ۴۴ آئین نامه صیادی که می‌گوید شرکت می‌تواند به اقتضای جهت حرکت ماهی محل صید صیادان آزاد را از نقطه‌ای به نقطه دیگر از لحاظ طرز صحیح استفاده از ذخایر ماهی انتقال دهد(معتمد دماوندی- در آئین نامه جدید اینها اصلاح شدهاست)صید در درگاه را قدغن کرده وخودش در این نقاط صید نماید، چنانکه ملاحظه میفرمائید مفهوم تبصره غیر از عمل مدیر عامل است زیرا قدغن وقتی ممکن خواهد بود که از لحاظ حفظ ذخایر ماهی باشد که در این صورت البته خود شرکت هم نباید اقدام به صید نماید.
این است که بنده عرض کردم باستناد این تبصره گفت صید قدغن است و کسی حق ندارد و موقعیت مخصوص بندر پهلوی را البته آقایان که دیده‌اند مسبوقند که مرداب به وسیله چند درگاه با دریا متصل است و چون به طور کلی ماهی در فصل معینی برای تخم ریزی به طرف مرداب که آب شیرین است هجوم می‌کند واضح است که در درگاهها اقدام به صید خیلی آسان خواهد بود و بعضی درگاهها اصولاً قدغن است که راه عبور ماهی به کلی مسدود نباشد. به این جهت ملاحظه میفرمائید که صیاد را قدغن کرد که استفاده نکند و خودش استفاده کرد ودر نتیجه جار وجنجال شد و در نتیجه این توضیحات معلوم شد که جنجال از چه لحاظ پیدا شده بود و عمل صیادان از روی چه بود، و خلاصه بعداز این عمل صیادان آزاد از روی ناچاری و کمال بیچارگی حاضر شدند که تعهداتی مطابق میل مدیرعامل بدهند و بالاخره با همان قیمت ارزان شصت درصد صید خودشان را تحویل نمیند ولی مدیر عامل زیر بار نرفت و بالاخره چنین می‌گوید که شرکت حاضراست از این حق خودش یعنی استفاده از تبصره ماده ۴۴ صرفنظر نماید مشروط بر اینکه صیادان آزاد به موجب سند رسمی که باید از طرف مأمورین رسمی به رسمیت شناخته شود متعهد شوند مقدار ۲ میلیون ماهی سفید به قیمت هر عدد سی شاهی به شرکت تحویل نمایند و مبلغ یکصدر هزار تومان هم وجه نقد قبلاً به شرکت وجه التزام کارسازی دارند، البته مذاکرات خیلی مفصل است وخیال می‌کنم که آقایان خسته شده باشند باقی این یادداشت خیلی مفصل است و بنده نمی‌خواهم وقت آقایان را بگیرم ولی همینقدر عرض می‌کنم که آخر این جریان چه شد … یک روز هم بالاخره این جماعت گرسنه عصیان ورزیدند و بی اجازه به صید پرداختند که معلوم است فوراً به وسیله مأمورین وظیفه شناس سرکوب شدند و مورد تعقیب و مجازات سخت قرار گرفتند عاقبت هم در یکی از جلسات یا آخرین جلسه که بنده اطلاع دارم که مأمورین و فرماندار هم حاضر بودند ویکی از مأمورین رسمی سیاسی آنها هم حضور داشت بعد از مذاکرات مفصل و تأسف از بیفرمانی و خودسری صیادان و بعضی گفتگوهای دیگر که م خارج از موضوع صیادان تشخیص می‌دادم ولی در نتیجه سختی و فشار و گرفتن آخرین نفس مردم معلوم نیست با چه صورت و قبول چه تکالیف طاقت فرسا همین مردم فقیر شخصی را به نام هادی نظری حاضر کردند که صد هزار تومان را بدهد و هر چه دلخواه مدیر عامل است قبول کند و این عمل الان هم تجدید می‌شود و بنده بعد از چند سال که با این یادداشتها نگاه می‌کنم حقیقتاً متأثر می‌شود زیرا این قضیه تمام شد ولی خاطرات شوم آن هرگز از یاد من نخواهد رفت زیرا همه روزه این مردم فقیر و خوش قلب بندر پهلوی و این تودة کارگران نجیب ایران را که در کنار دریا می‌دیدم استغاثه و تضرع آنهارا می‌شنیدم و به دشت متأثر می‌شدم تا بامروز این عقده در گلوی من باقی است چرا؟ به چه مناسبت؟ این چه عدالت است؟ افراد نجیب ایران در زمین ایران در سواحل ایران و زیر آسمان ایران این چه رفتاری است؟ باری نتیجه که از همین یک معامله نصیب ما شدهاست و بنده در آن تاریخ بعنوان پیش بینی یادداشت کرده بودم و عیناً همانطور بود قسمتی از آنها از این قرار است:
۱- ضرر به افراد بی بضاعت و فقیر پهلوی هفده میلیون ریال.
۲- دو سه مقابل شدن قیمت ماهی در تهران از نظر کمپانی(چنانچه شد و تا پنج تومان و هفت تومان به فروش رسید) و سختی معاش ساکنین گیلان
۳- مستقیماً حیات و ممات بیست هزار نفر ساکنین بندر پهلوی صد در صدد قبضه اقتدار آنها است و ضررهائی که از این راه عاید گردیده و مقتضیات دیگر محتاج به شرح نیست.
۴- ضرر دولت بابت تفاوت همین معامله دو میلیون ریال توضیح اینکه همین ماهی برای شرکت با همین قیمت ارزان و سایر مخارج تازه نسبت به قیمتی که به گلاوریب اسپیت محسوب خواهد شد هر عدد یک ریال ضرر خواهد داشت.
شرکت شیلات حقیقت معنایش این است که یعنی یک شرکتی در آنجااست و مردم می‌روند ماهیهای حلال را هم شصت درصد بیاورند و تحویل شرکت بدهند این شرکت تازه ضرر ندارد بیلانش این ضرر را نشان می‌دهد، این بیلان چند ساله‌است که بنده عرض می‌کنم در ۱۹۴۰ سود ویژه داشته‌است ۲۹۵۵۴/۲۰ ریال در ۱۹۴۱ زیان داشته ۲۰۷۳۸۰۲/۲۰ ریال و باز در ۴۲ سود داشته‌است ۱۴۵۵۲۳۹/۵۵ ریال در ۱۹۴۳ سو داشته به میزان ۱۴۲۴۴۱/۶۰ ریال و در ۱۹۹۴ زیان داشته به مبلغ ۱۲۷۹۶۹۸/۱۵ ریال و در ۱۹۴۵ باز سود داشته‌است بله این میزان ۴۷۷۶۹۲/۶۵ ریال و در ۱۹۶۴ سود داشته‌است یعنی ۱۷۵۷۷۰۲/۳۵ ریال است، خلاصله به طوری که ملاحظه میفرمائید یک سال سود یک سال زیان داشته تمام این بودجه را که آقایان ملاحظه میفرمائیدآن قسمتی را که نوشته شده ست بابت امتیازشیلات و رودخانه‌ها قسمت رودخانه‌ها را که تفکیک بکنید چیزی جز آن هشتادهزار تومان باقی نمی‌ماند و حالا منظور بنده از آن عرایضی که کردم و نتیجه‌ای که می‌خواهم بگیرم مدیر عامل است که مدیر عامل حتماً بایستی نصیب طرف ایرانی بشود (صحیح است) چون آئین نامه صیادی هر سه سال یک مرتبه تحدیدمیشو و در هیئت وزراء تصویب می‌شود توجه داشته باشند عبارت آن خیلی ساده و روشن بوده و خلاسه نظایر تبصره ۴۴ در آن وجود نداشته باشد و دیگر آنکه چون در اکتبر اختیارات یک ساله مدیر عامل تمام شده وباید مدیر عامل جدید انتخاب شود و سال گذشته هم شنیدم برای آخرین مرتبه با قید کلمه استثنائاً موافقت شه بود بنابراین هر چه زودتر نسبت به انتخاب یک نفر مدیر ع امل ایرانی اقدام شود و برای لزوم انجام این قسمت دلایل بیشماری موجود است که بنده به ذکر مختصری از آنها اکتفا می‌کنم این مورد تصدیق است که علاقه مندی دولت نسبت به شمال و بندر پهلوی منحصر به اداره شیلات نیست بلکه تمام مأمورین و دوار مربوطه بایستی اشتراک نظر داشته و در عین حال برای حسن جریان اداره مربوط به خودشان به انحام وظیفه بپردازن نسبت به منظورهای اساسی دولت که عبارت از حفظ انتظامات، وصول عایدات و سایر نظریات باشد با یکدیگر مشترکاً بذل مساعی نموده و در ضمن تأمین منافع اداره مربوطه سایر مقتضیات را نیز از نظر دور ندارند. نه مانند مدیر عامل شرکت که برای تأمین یکی از اقلام ماهی تمام مقتضیات را فراموش کرده پشت سر هم تصمیماتی اتخاذ کند که هر یک از آنها دولت را دچار مخمصه و مشکلات بسازد؟ در ایامی که بنده آنجا بودم شکایات مفصلی از عده زیادی از اهالی بندر پهلوی رسیده بود که راه عبور و مرور آنها مسدود گشته و دچار زحمت شده‌اند و نیز اداره دارائی محل شرحی شکایت کرده و دلایلی متذکر شده بود که چون راه را اداره و شیلات مسدود ساخته ضرر و زیان هنگفتی به مالیات و عوارض وصولی دولت متوجه گشته بعداز رسیدگی معلوم شد آقای مدیر عامل از نظر اینکه راه متصل به شیلات را مسدود نماید از نظر جلوگیری قاچاق ماهی مؤثر است چنین اقدامی کرده مثل آتش زدن قیصریه برای دستمالی. ایرادات کاملا وارد به جریان تشکیلات داخلی شرکت زیاد است ولی بالاخره آخرین دلیل که جای هیچگونه بحثی باقی نمی‌گذارد وضعیت مالی شرکت است که بعضی نمونه‌های آن بعرض رسید و بیلان شرکت بهترین معرف وضعیت مالی آن است و هر گاه بهره برداریی شیلات به طور صحیح اداره شود مطمئن باشید که یکی از منابع مهم عایدات کشور خواهد بود و مردم ساحلی نیز از قید مشکلات آزاد خواهند بود بنده تصور نمی‌کردم که عرایضم خیلی مفصل بشود(سزاوار- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم) تصور می‌کنم سؤال دوم بنده خیلی انترسانتر باشد خواهش می‌کنم در این قسمت سؤال بنده دقت بفرمایند چون عرایض بنده در قسمت شمال مفصل شد در قسمت دوم سؤال هم عرایضی دارم که بایستی کاملاً دقت بفرمایند اما سؤال دوم بنده راجع به حساب نفت جنوب است (صحیح است) که چون عرایض بنده در قسمت شیلات مفصل شد سعی می‌کنم به اختصار بکوشم.
استدعا می‌کنم توجه بفرمائید برای اینکه با توجه به این قسمت بنده تصور می‌کنم که ۱۵۰ میلیون بودجة مملکت در این قسمت تفاوت خواهد کرد. بنده در دورة نهم سمت نمایندگی داشتم و خوب بخاطر دارم که در اوایل آن دوره بعد از مدتی گفتگو و جریاناتی که آقایان بی اطلاع نیستند امتیاز نامة فعلی جانشین امتیاز دارسی شد(آشتیانی زاده – آقا خود شما هم رأی دادید) …اصولاً رأی بنده تأثیری نداشت ولی اتفاقاً رأی ندادم شما که به بنده لطف داشتید بنده خیلی چیزها رأی ندادم و هر چند در آن ایام فقط اداره یک نفر یعنی شخص اول مملکت حکومت می‌کرد و اراده ملت ایران در این تجدید و تمدید دخالت نداشت اما چنانچه معمول آن ایام بود نسبت به انجام تشریفات قصور نمی‌شد و بنابراین نسبت به امتیاز جدید و مزایای آن چه در مجلس و چه در کمیسیونهای مربوطه (معتمد دماوندی- هیچ کدام مزایائی ندارد)… آقایان تصور بفرمائید بنده در متن بودجه صحبت می‌کنم الان هم دستور جلسه بودجه‌است این را ملاحظه بفرمائید توضیحات داده می‌شد و در آن تاریخ به طوری که بنده استنباط می‌کردم قیافه عمومی مجلس و همچنین وزرا از جمله جناب آقای تقی زاده که فعلاً هم تشریف دارند نسبت به تمدید ناراضی بود و حتی شنیده شد که خود اعلیحضرت فقید هم با اکراه در قسمت تمدید موافقت کرده‌اند ولی راجع به مزایای امتیاز جدید هیچ تردیدی نبوده وآینده درخشانی از نظر عایدات پیش بینی می‌کردند این قسمت شیفر است خواهش می‌کنم دقت بفرمائید و خلاصه چنین می‌گفتند که:
۱- سابقاً ۱۶ درصد منافع خالص به دولت می‌رسید مطابق امتیاز جدید سی درصد سود سهام متعلق به دولت خواهد بود.
۲- از بابت هر تنی که استخراج می‌شود ۴ شلینگ پرداخت خواهد شد که در سابق نبوده.
۳- از بابت مالیات هر تنی شش پنس و از شش میلیون به بالا هر تنی ۹ پنس دریافت خواهد شد که آن هم نبوده‌است.
۴- ۱۶ درصد سابق منحصراً از منافع خود شرکت پرداخت می‌شد در صورتی که از حالا به بعد منافع تمام شرکتهای تابعه نیز محسوب خواهد شد.
۵- و مهمتر از همه اینکه عواید ما با طلا تضمین شدهاست.
زیرا در همان ایام تازه انگلیس باز طلا را از روی لیره کاغذ برداشته بود و شاید در آن موقع ۲۰ الی ۳۰ درصد تفاوت بین لیره طلا و کاغذبیشتر شه بود و احتمال می‌رفت تفاوت در آینده بیشتر شود(چنانچه شد) بنابراین عوای ثابت به موجب بنده یک از قسمت پنج ده امتیاز نامه با طلا تضمین شدهاست که ماده مزبور از این قرار است هر گاه موقعی قیمت طلا در لندن از شش لیره استرلینگ در مقابل انس تری تجاوز نماید برای هر پنی که علاوه بر ۶ لیره استرلینگ در مقابل یک انس تری در روز پرداخت قیمت طلا ترقی نماید بر کلیه مبالغ لازمة التأدیه به دولت از طرف کمپانی به موجب این قرار داد(باستثنای مبالغی که بر حسب جزوه‌های یک و سه الف و ب این ماده و جزو ۱ الف از اده ۲۳ باید به دولت برسد) به میزان یک یکهزار و چهارصد چهلم به مبالغ مزبور افزوده خواهد گردید.
هرچند عباراتی که در امتیازنامه جدید ذکر شده تا حدی پیچیده به نظر می‌رسد ولی خلاصه این است که قیمت یک انس تری که میزان وزن آن ۲۸/۳۵ گرام است شش لیره معین شده که ۱۳۰ شلینگ باشدو ۱۴۴۰ پنی می‌شود و گفته شدهاست که قیمت انس تری هر چه از این مبلغ ترقی بنماید به همان نسبت تفاوت در حساب عواید ما منظور می‌گردد یعنی اگر مثلاً انس تری ۹ لیره قیمت پیدا کرد و عواید ما که معین شده باشد و پنج درصد علاوه خواهد شد ۱۲ لیره قیمت خواهد داشت و اگر سه برابر شده بود بایستی ۱۸ میلیون بپردازند صد در صد و بنابراین عواید ما طلا خواهد بود حالا بنده از توضیحات خودداری می‌کنم و می‌خواهم به قول مرحوم تیمور تاش که غالباً می‌فرمودند زیان ارقم از هر بیانی فصیح تر است به ذکر بعضی ارقام بپردازم و امیدوارم از مقایسه ارقام قضیه به قدر کافی روشن شود و آقایانی که مثل بنده شاهد مذاکرات سابق بودند منافعی که پیش بینی می‌شد با نتایج حاصله مقایسه کنند.
از سال ۱۹۳۳ طبق امتیاز نامه جدید عمل می‌شود ولی اختلاف با شرکت از دو سه سال قبل برآن شرع شده بود که بالاخره اولاً از ۱۹۳۰ دولت ایران شرکت را مشمول مالیات می‌دانست و علاوه اختلافات دیگری بود که خلاصه بعد از تراضی بابت همان سه میلیون لیره تصفیه شد بنابراین حساب عادی شرکت طبق امتیاز دارسی همان سالهای ۱۹۳۰ به قبل است که بنده چند سالی بعرض آقایان میرسانم و این ارقام درست همان است که آقای سرجان سیمون در جامعه ملل سابق ذکر کرده بودند:
- ۵/۷۰۰/۰۰۰/۲۹ تن ۱/۴۳۷/۰۰۰ لیره
- ۴/۲۵۰/۰۰۰/۲۸ تن ۱/۳۱۰/۰۰۰ لیره
- ۴/۸۰۰/۰۰۰/۲۷ تن ۱/۴۰۰/۰۰۰ لیره
- ۴/۰۰۰/۰۰۰/۲۶ تن ۱/۰۵۴/۰۰۰ لیره
- ۱۸/۷۵۰/۰۰۰ تن ۵/۲۰۱/۰۰۰ لیره
- به طور متوسط ۴/۷۰۰/۰۰۰ تن استخراج و ۱/۳۰۰/۰۰۰ ریال دریافتی
و حالا یعنی در ۱۹۴۶ آنچه به ما پرداخت شده از این قرار است:
- ۱۸/۴۱۸/۱۷۰ تن استخراج از بابت چهار شلینگ تنی ۳/۶۸۳/۶۳۴ لیره از بابت مالیات ۵۳۷/۴۵۲/۵ لیره صرف طلای
عواید فوق ۱/۸۳۷/۰۶۱/۶ لیره از بابت ۲۰ درصد سود سهام ۱/۰۷۴/۰۰ لیره ۷/۱۳۰/۱۴۹/۱۱ لیره (صرف طلا به سود تمام تعلق نمی‌گیرد) و رقمی به نام عواید شرکتهای تابعه در حساب نیست در اینجا مقایسه دوقسمت خیلی جالب توجه‌است یکی سود سهام و دیگری عواید کلی اما سود سهام که به تصور ما ۲۵ درصد ترقی کرده و ۱۶ درصد تبدیل به ۲۰ درصد شده یعنی زیادتر شدهاست وقتی که چهار میلیون و هشتصد هزای تن استخراج می‌شد اگر با پول طلا حساب بکنید چون حساب ما روی طلا می‌شد نتیجه حاصله از این قرار است که چنانچه ملاحظه فرمودید با همان حساب امتیاز دارسی سالیانه به طور متوسط ۱/۳۰۰/۰۰ یعنی لیره طلا به ما می‌رسد در مقابل حد متوسط چهار میلیون ونیم تن استخراج یعنی با حساب امروز صد میلیون تومان یا بیشتر و جمع چهار ساله تقریباً مطابقت دارد
با استخراج یک ساله ۱۹۴۶ و بنابراین مخصوصاً با جنابعالی که دنیا راجع به نفت دارد هیچ کس تصور نمی‌کند که نفت تنزل کرده باشد و حق داشتیم منتظر باشیم که عواید ما بابت سود سهام لااقل با حساب سابق یعنی چهار صد میلیون دریافتی بابت همین مقدار استخراج مطابقت داشته بلکه ۲۵ درصد هم اضافه بوده و بالاخره پانصد میلیون تومان عواید سهام داشته باشیم در صورتی که کلیه عواید سهام ۱/۰۷۴/۰۰ لیره‌است که این پول تضمین زر هم ندارد و بنابراین چهارده میلیون یا به حساب بازار سیاه ۲۵ میلیون تومان است یعنی از نظر مقایسه ۲۰ یا سی برابر کمتر و بنده حقیقتاً نسبت به این حساب متحیرم.
اما وقتی تمام حساب را در نظر بگیریم بالاخره ۷/۱۳۰/۰۰۰ تمام مبلغ است که با نرخ رسمی ۹۰ میلیون و به حساب بازار سیاه ۱۴۰ میلیون تومان است و از عواید شرکتهای تابعه هم بنده اثری در این حساب ندیدم چنانچه در قسمت مربوط به تضمین زر ذکر شده قیمت یک انس تری شش لیره معین شدهاست و حالیه با اینکه طلا نسبت به لیره کاغذ ۲۵۰۰ درصد ترقی کرده تفاوتی که از این بابت در حساب مامنظور شده فقط در حدود ۴۰ درصداست یعنی گفته می‌شود که قیمت طلا در بازار لندن از ۱۲۰شلینگ به ۱۷۲ شلینگ ترقی کرده ولی حقیقت قضیه این است که در همان بازار قیمت ه مان سه لیره و نیم است و این قیمتی که برای طلا قائل شده‌اند پرس فرسه و قیمت دولت است که به این قیمت خرید وفروش نمی‌شود و بنابراین حرف است نه طلا و چنانچه در بندب از قسمت پنج ماده ده امتیازنامه قید شد که هرگاه از طلا مبنای عمومی قیمت نباشد دولت می‌تواند تضمین دیگری تقاضا نماید به هر حال اگر باز هم طلا مبنای قیمتهاباشد در هر صورت حرف طلا مبنای قیمها نیست و به نظر بنده دولت بایستی در اصل حساب دقت نماید و واقعاً فهمیده شود که چه اتفاقی افتاده آیا واقعاً نفت تا این پایه تنزیل کرده و بالاخره چه شده که حساب ما به این صورت درآمد و همچنین نسبت به تفاوت قیمت طلا قطعاً بایستی اقدام شود و بدیهی است که هر گاه محصول ما بتواند از مملکت ما خارج شده و به مملکت آنها وارد شود ناچار قیمت آن هم بایستی از آنجا خارج شده و به اینجا واردگردد و خلاصه ترتیبی بدهند که یا به قیمت عادله پرداخت شود و یا اینکه صد در صد بایستی طلای تضمین شده عیناً پرداخت گردد.
اصل همین حسابها ست و باقی همه حرف است اصل اقتصاد است و این وضعیت حساب ما است(صحیح است) آنوقت ما برای زندگی یومیه مان معطلیم، چند روز قبل بنده با آقای عزت الله خان هدایت رئیس بنگاه راه آهن صحبت می‌کردم و از ایشان پرسیدم که آیا شما می‌توانید بگوئید که راه آهن مشهد چقدر خرج لازم دارد و چقدر عایداتش خواهد شد گفت من الان می‌گویم راه آهن مشهد ۲۵ میلیون تومان خرج دارد و به طور قطع تمام خواهد شد و وقتی تمام شد به طور قطع با همین وضعیت فعلی عبور ومرور بدون اینکه زیاد شده باشد سالی ۱۲ میلیون از نظر مسافر عایدات خواهد داشت وسی میلیون از نظر باقی حمل و نقل به طور کلی بنابراین بنده می‌خواهم ببینم از نظر خراسان، خراسان خیلی حق دارد، خوب تا حالا گوش نکردند از حالا به بعد ما مجبوریم که صدای خراسان را به سمع آقایان برسانیم (معتمد دماوندی- همه جا حرف دارند) ولی من مجبورم ببینم نه از نظر خراسان، دولت ما که الحمدالله تجارت می‌کند همه کار می‌کند، زراعت می‌کند آخر از نظر خودتان این کار را بکنید و این تجارت را بکنید و ۲۵ میلیون بگیرید این بد تجارتی است؟ شما که تاجر هستید پس اینکار را بکنید چرا نمی‌کنید؟ لابد پول ندارید به این حسابها برسید این حساب نفت بایستی مورد توجه قرار بگیرد(صحیح است) و بنده پیشنهاد می‌کنم باید از طرف مجلس در اینموضوع حتماً رسیدگی شود(صحیح است، احسنت، آفرین)
اردلان- آفرین. بسیار خوب است.
نائب رئیس-آقای وزیردارائی.
وزیر دارائی - آقای نماینده محترم این طور فرمودند که قصد دارند راجع به بودجه راجع به سه دوازدهم یک صحبتهائی بکنند و در ضمن هم یک سؤال مختصری راجع به شیلات و نفت جنوب دارند بنده هم عرض کردم که برای جواب سؤالات آقای نماینده محترم حاضر هستم ولی ایشان یک سؤال خیلی مشروح مفصل فنی با ارقام اینجا فرمودند که اگر بنده می‌دانستم قبلاً از ایشان خواهش مکردم تشریف بیاورند در وزارت دارائی، در اداره مربوطه تا این ارقام را درست ببینیم و بررسی بکنیم و تبادل نظر بکنیم و آنوقت اگر یک مطالبی درست توجه نشده و اگر درست مستحضر شدیم بفهمیم و حالا همینقدر می‌خواهم به طور اجمال از ایشان تشکر بکنم و همچنین از تمام آقایان محترم که راجع به بودجه ومسائل اقتصادی و مالی به دولت تذکر می‌دهند و راهنمائی هائی می‌کنند و بعضی مسائل را مطرح می‌فرمایند، راجع به این دو مسئله که فرمودند و تصدیق میفرمائید که این دولت چند روز است مشغول کار شدهاست(صحیح است) تمام این مسائلی که اینجا مذاکره شد راجع به بودجه و همچنین دو سؤالی که آقا فرمودند مورد توجه دولت هست و دولت در هر قسمت مشغول مطالعه‌است، مشغول مذاکره‌است و تا همان منظوری را که آقایان محترم دارند و دولت هم دارد انجام بگیرد و آنها جزء وظایف دولت است مشغولیم و البته راجع به هر کدام نتیجه‌ای گرفته شد بعرض آقایان محترم میرسانیم این مسئله مسلم است، و البته مورد توجه‌است و هم مسائل راجع به نفت و حسابمان با نفت جنوب و امیدوار که بعد از مطالعه دقیق و اقدام و نتیجه آن مطالب را بعرض آقایان برسانیم و لهذا بنده استدعا دارم همانطوری که آقایان توجه دارند این لایحه سه دوازدهم لایحه بودجه نیست لایحه بودجه که عنقریب تهیه می‌شود و به کمیسیون بودجه خواهد آمد و تمام مطالب در آن هست راجع به این سه دوازدهم خواهش می‌کنم که توجه بفرمائید زودتر تصویب شود(صحیح است) و با اینکه همیشه هم وعده میفرمائید که دولت را تقویت میفرمائید یکی از علائم آن این است که زودتر این کار را ا نجام بدهید و بودجه را بگذرانید (صحیح است)
امینی-بنده مطابق ماده ۵۴ اخطار دارم.
نائب رئیس-بفرمائید.
امینی-ماده ۵۴ حکایت می‌کند از اینکه نمایندگان می‌توانند در بدو و ختم مجلس از وزراء سؤالات نمایند از موضوع سؤال باید قبل از وقت وزیر مستحضر شود آقای وزیر دارائی یادداشت دادند که من حاضرم برای جواب بنده تعجب می‌کنم از اینکه جناب آقای وزیر دارائی حاضر باشند برای جواب مستحضر باشند و مطالعه فرموده با شند، در این صورت چرا یادداشت دادندکه حاضرند و قریب دو ساعت وقت مجلس را گرفتند.
سزاوار-بنده اخطار دارم.
بعضی از نمایندگان-دستور.
نائب رئیس- بفرمائید آقای سزاوار.
سزاوار-سؤال را البته می‌شود نماینده از دولت قبل از جلسه و یا در آخر جلسه بکند ولی در دستور مجلس هر وقت باید تغییری داده شود باید به ارای مجلس باشد و دستور بودجه بوده‌است، گذشته از این لایحه سه دوازدهم فوریت داشته‌است و اساساً این سؤال موقعیت نداشته‌است و به نظر بنده سؤال اگر فرضاً هم باید بشود در آخر جلسه باید بشود.
بعضی از نمایندگان-دستور، دستور.
نائب رئیس-اجازه بفرمائید در جواب آقای سزاوار عرض کنم که این مذاکره در جلسه دیشب شد و آقای وزیر دارائی هم خودشان برای جواب حاضربودند و البته هر سؤالی را هر نماینده‌ای می‌تواند از وزیری بکند. آقای مخبر کمیسیون بودجه.
- بقیه مذاکره در اطراف سه دوازدهم بودجه کشور
۴- بقیه مذاکره در اطراف سه دوازدهم بودجه کشور
دکتر مصباح زاده-(مخبر کمیسیون بودجه) بیاناتی که جناب آقای مسعود ثابتی فرمودند که مسلماً مورد توجه کمیسیون بودجه قرار خواهد گرفت و ما با وقت کافی بررسی خواهیم کرد (صحیح است) در این دو جلسه نمایندگان محترم به مناسبت مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون بودجه بیاناتی فرمودند که بنده لازم میدانم در بعضی قسمتها توضیحی عرض کنم.
آقای دکتر معظمی در ابتدا فرمایشاتشان فرمودند که انتظار داشتند کمیسیون بودجه گزارش مربوط به لایحه بودجه را به مجلس تقدیم بکند و تعجب کردند که ما گزارش سه دوازدهم را تقدیم کردیم. قبلا هم بعضی از نمایندگان محترم راجع به کمیسیون بودجه مطالبی را در اینجا گفته بودندو لازم بود که بنده یک توضیحی خدمت نمایندگان محترم عرض کنم. برای کمیسیون بودجه اگر می‌خواست خوب کار کند یک عواملی لازم بودکه یکی دولت باشد یکی هم بودجه باید اول به کمیسیون بودجه بودجه‌ای فرستاده بشود و یک دولتی هم باشد که از آن بودجه دفاع کند آقایان به خاطر دارند که تا اواسط مهر ماه اصولاً دولتی نداشتیم، دولت آقای قوام السلطنه در اواسط هر ماه رأی اعتماد گرفت و از آنوقت بود که وزیر دارائی در کمیسیون بودجه حاضر شد قبل از این تاریخ در چند جلسه‌ای که کمیسیون بودجه تشکیل شده بود تمام افراد کمیسیون متفق الرأی بودند که باید در بودجه مملکت صرفه جوئی کاملی بشود و در این خصوص جناب آقای دکتر شفق طرحی را که سابقاً در زمان دولت آقای قوام السلطنه تهیه شده بود خود ایشان و آقای نجم آقای دکتر امینی، آقای اسدی، آقای وکیل، آقای صهبا و آقای حائری زاده در آن کمیسیون شرکت داشتند به اسم کمیسیون رسیدگی و تمظیم بودجه مملکتی اینطرح را جناب آقای دکتر شفق در کمیسیون بودجه مطرح کردند و ما موافقت کامل خودمان را به آن ابراز داشیتم و همین که دولت رأی اعتماد گرفت و آقای وزیر دارائی خواستیم که این منظور کمیسیون بودجه را عملی کند وزیر دارائی وقت هم در هیئت دولت موضوع را مطرح کرد و منتهی به آن تصویبنامه شد که در زمان آقای قوام السلطنه صادر شد برای جلوگیری از حیف ومیل در اموال دولت و تعیین تکلیف اشخاصی که به سن تقاعد رسیده‌اند و بسیاری از مسائل دیگر ولی متأسفانه آن دولت موفق نشد که این تصویبنامه را اجرا کند و افتخار آن نصیب دولت، جناب آقای حکیمی شدهاست و ما امیدواریم همانطوری که شروع فرموده‌اند ادامه بدهند و مخارج غیر ضروری و تجملی را حذف بفرمایند(انشاءالله) پس ملاحظه میفرمائید که تا اواسط مهر ماه اصلاً بودجه‌ای نبود که کمیسیون بودجه به آن رسیدگی کند و خودش یک تصمیماتی گرفت که حالا عرض می‌کنم.
بودجه را در ۲۰ آبان به مجلس دادند و کمیسیون بودجه در ۲۵ آبان رسیدگی کرد و آخر آبان گزارش خود را برای دو دوازدهم تقدیم کرد و برای اینکه کمیسیون درظرف این چند روز نمی‌توانست در بودجه مملکتی تصمیم بگیرد این گزارش کمیسیون بودجه در هفتم آذر به تصویب مجلس شورای ملی رسید همین که این دو دوازدهم تصویب شد و ما خواستیم شروع بکنیم کابینه دولت آقای قوام السلطنه متزلزل شد در ۱۵ آذر وزراءاستعفا کردند و در ۲۰ آذر خود دولت ساقط شد و باز کمیسیون بودجه بلاتکلیف ماندگر چه بودجه‌ای داشت ولی چون مدافع نداشت ما صبر کردیم تا اینکه دولت جدید تشکیل شد و رأی اعتماد گرفت و ما هفته گذشته اولین جلسه را با حضور دولت تشکیل دادیم و شروع به رسیدگی کردیم ملاحظه بفرمائید که کمیسیون بودجه البته من نمی‌خواهم بگویم خوب انجام وظیفه کرده ولی تا آن اندازه‌ای که می‌توانسته انجام وظیفه کرده‌است به علاوه در ضمندر این دو سه ماه کمیسیون بودجه تصمیمی گرفت و آن تصمیم را اجرا کرده‌است و اجرا هم خواهد کرد وآن این بود که ما ملاک کار خودمان را بودجه ۲۴ قرار دادیم گفتیم آن بودجه‌ای که برای ما پایه و اساس قانونی دارد آن بودجه را ما قبول داریم از آن بودجه که گذشتیم آنچه که در ۲۵، ۲۶ چه از حیث مخارج و چه از حیث عواید ایجاد شدهاست ما باید به ارقام رسیدگی کنیم و یک یک اقلام آن را مورد مطالعه قرار دهیم و این تصمیم را کمیسیون بودجه گرفت و روی آن هم عمل کرده یعنی تا بحال بودجه بعضی از وزارت خانه‌ها، بعضی از ادارات را ما مورد موردمطالعه قرار دادیم و قسمتهای اضافی را حذف کردیم مثل بودجه بازرسی نخست وزیری و قسمتهای دیگر را هم ما مشغول رسیدگی هستیم و هم اکنون مشغول رسیدگی به بودجه وزارت کشور با موافقت جناب آقای وزیر کشور حذف شد و همین کار را ما ادامه می‌دهیم منظور این است که تصور نشود کمیسیون بودجه در این مدت بیکار نشسته بود کار بلکه خودش را می‌کرد(مکی- غالباً تشکیل نمی‌شد آن طوری که من شنیدم) بنده عرض کردم که کمیسیون بودجه خوب کار نکرده ولی تا آن اندازه‌ای هم که می‌توانسته کارش را انجام داده‌است اگر بنده می‌گفتم که کمیسیون بودجه از صبح تا شب تشکیل بود و به بودجه مملکتی رسیدگی می‌کرد فرمایشات جنابعالی کاملاً صحیح بود ولی بنده چنین عرضی نکردم و بنده خودم هم از کمیسیون بودجه تا حدی شکایت دارم(احسنت) ما خودمان هم میدانیم ولی منظورم این است که تا ما آن اندازه‌ای که ممکن بوده و مقتضیات ایجاب کرده کار خودمان را کردیم، اگر دولتی باشد و اگر بودجه‌ای باشد و اگر مجلس هم خوب کار کند کمیسیون بودجه نیز مجبور است که وظیفه خود را خوب انجام بدهد(آصف- خواهش می‌کنم علت عدم رضایت خودتان را بفرمائید چون در خارج بد شایع می‌شود) اینکه جناب آقای آصف فرمودند حقیقت این است که بعضی از آقایان دوستان سروقت حاضر نمی‌شوند و بعضی هم غیبت می‌کنند اسامی آنهادر مجله رسمی درج شدهاست ملاحظه خواهید فرمودولی بسیاربی از آقایان هم مرتباً مثل جناب آقای آصف و آقایان دیگر که حالا اسمشان را نمی‌برم برای اینکه ممکن است فراموش کرده باشم و بعد مورد گله قرار بگیرم از این جهت اسم نمی‌برم ولی مسلم است که بعضیها واقعاً وظیفه خودشان را انجام داده‌اند در موقعی که دولت رأی اعتماد گرفت یک جلسه‌ای کردیم با خود دولت برای اینکه تکلیف بودجه را تعیین بکنیم پس از مذاکرات مفصلی که بعمل آمد تصمیم گرفتیم که دو موضوع را از هم جدا بکنیم یکی بودجه سه دوازدهم بود ویکی بودجه سال ۱۳۲۷ ما گفتیم که لازم است یک گزارش راجع به سه دوازدهم تهیه بکنیم و به مجلس تقدیم بشود و مجلس هم هر چه زودتر آن را تصویب بکند تا دولت بتواند در این مدتی که باقی است بودجه سال ۲۷ را روی یک اصول و اساس قانونی که رعایت تمام جوانب شده باشد بکندو به مجلس شورای ملی تقدیم بکند و ما هم مجال داشته باشیم که راجع به بودجه سال ۲۷ با یک فرصت کافی ووقت زیادتری رسیدگی بکنیم وآقایان هر نظری که دارند در آن موقع بفرمایند.
راجع به گزارش سه دوازدهم ما چند مطلب را در نظر گرفتیم اول این بود که ما خواستم در این دو ماهه آخر سال دست دولت را باز بگذاریم تا چرخهای کشور از کار نیفتد این یکی دوم اینکه خود دولت را مکلف بکنیم در ظرف این دو سه ماهی که از آخر سال باقی است آنچه که غیر ضروری و تجملی به نظرش می‌رسد آنها را خود دولت حذف بکند.
کمیسیون بودجه هم مطابق تصمیمی که گرفته‌است رویه خودش را ادامه می‌دهد و نسبت به مخارج غیر ضروری رسیدگی می‌کند و آنها را حذف می‌نماید قسمت چهارم که یک موضوع اساسی است تصویبنامه هائی بود که در دوره فترت گذشته و ما خواستیم این موضوع را هم برای همیشه روشن کنیم این بود که در گزارش کمیسیون بودجه پیش بینی کردیم و گفتیم که دولت در ظرف یک ماه نسبت به این تصویبنامهها تجدید نظر بکند و آنچه را که لازم ومفید میداند لایحه آن را به مجلس بیاورد برای تصویب وآنچه را هم که لازم نمیداند لغو بکند بنابراین این گزارش سه دوازدهم تقریباً همان گزارش دو دوازدهمی است که آقایان تصویب کردند و چیز زیادی در آن نیست ولی با این حال نسبت به این گزارش یک ایرداتی شده که بنده مکلف هستم جواب بدهم.
آقای دکتر معظمی فرمودند این گزارش ناقص است برای اینکه اجازه وصول عواید در اینجا پیش بینی نشده همین موضوع در دو ماه قبل هم وقتی که گزارش سابق کمیسیون اینجا مطرح شد به میان آمد و علت اینکه ما صحبتی از وصول عواید نکردیم این بود که این عوایدی که دولت وصول می‌کرد در واقع طبق تصویبنامه‌های دولت سابق و برخلاف قانون بود(صحیح است) ما از این جهت نمی‌خواستیم در گزارش کمیسیون بودجه به آن اشاره‌ای کرده باشیم حتی اگر به خاطر داشته باشند ما در گزارش دو دوازدهم یک تبصره‌ای داشتیم و گفتیم پرداختهائی که دولت می‌کند مؤید این تصویبنامهها نخواهد بود و نظر کمیسیون بودجه هم تغییری نکرده و این ایرادی هم که آقای دکتر معظمی فرمودند خواستم عرض کنم که علت اینکه ما ذکر این موضوع را نکردیم از این جهت بوده به اضافه جنابعالی خودتان میفرمائید که این بودجه‌ای که دولت آورده یک بودجه قانونی نیست و ما اگر در این بودجه غیر قانونی مالیاتهائی که برخلاف قانون وصول کرده‌اند تأیید می‌کردیم این حق را کمیسیون بودجه نداشت برای اینکه کمیسیون بودجه نمی‌توانست این کار را بکند و برای اینکه تصویبنامهها صورت قانونی پیدا بکند باید گزارش آنها به مجلس بیاید و به کمیسیون مربوطه ارحاع شود(صحیح است) و یکی هم اصولاً در یک دوازدهم و دو دوازدهم مرسوم نبوده‌است که هر سال این اجازه داده شود معمولاً در اول هر سال این اجازه داده می‌شود و راجع به بودجه‌ای که مربوط به دو سال قبل است و بیست و دو ماه آن عمل شدهاست و دو ماه دیگر از آن باقی است تصور می‌کنم که این اشکال زیاد وارد نباشد دیگر اینکه آقای دکتر معظمی فرمودندکه گزارش کمیسیون بودجه متناقض است(دکتر معظمی- اشکال اصولی وارد است) برای اینکه در ماده واحده ما اجازه می‌دهیم به دولت که برای سه ماه پرداخت بکند و در تبصره میگوئیم که کمیسیون بودجه به رسیدگی سیاهه جزء بودجه سال ۱۳۲۶ ادامه خواهد داد و آنچه زاید بداند حذف خواهد کرد حضور آقایان عرض کنم که ما دولتی را مکلف نکردیم که یک خرجهائی بکند و این ایراد وارد نیست یک اجازه پرداختی دادیم و گفتیم به این شرط شما این خرجها را بکنید و از آن تاریخی که کمیسیون بودجه دولت خرج نخواهد کرد بنابراین تناقضی بنده نمی‌بینم، بیاناتی آقای دکتر ا عتبار فرمودند که اگر این قسمت تبصره دو را مجلس تصویب کند حقوق مجلس تضییع شدهاست بنده هیچ نمفیهمم که حقوق مجلس چرا تضییع شدهاست خود مجلس به کمیسیون بودجه چنین اجازه‌ای می‌دهد که رسیدگی به بودجه بکند و مخارج زیادی را حذف بکند اگر مجلس این اجازه را به کمیسیون بودجه ندهدمطمئن باشد بودجه یک وزارتخانه که سهل است، یک اداره کل که سهل است یک دفتر وزارتی را هم مجلس نمی‌تواند در یک ماه رسیدگی بکند و من تصور می‌کنم که مجلس با تصویب این گزارش خصوصاً این تبصره کمک بزرگی برای پیشرفت این کارها کرده‌است برای اینکه ما نمی‌توانستیم در ظرف ی ماه کاری را که مجلس در ظرف یک سال هم نمی‌توانست انجام بدهد انجام بدهیم(صحیح است) اما راجع به خود بودجه که به مجلس تقدیم شده آقای دکتر معظمی چندین ایران اصولی به این بودجه گرفتند اول نسبت به شکل و هیکل بودحه ایراد گرفتند و فرمودند که این بودجه‌ای که دولت به مجلس آورده مطابق قانون محاسبات عمومی تدوین نشده‌است یکی از ایراداتشان این بود که باید بودجه مملکت به فصول و به مواد تقسیم شده باشد(صحیح است) و این بودجه‌ای که دولت به مجلس آورده‌است رعایت این قسمت را نکرده‌است. خواستم عرض کنم که آن طوری که سابقه بوده و هست و اگر مراجعه به بودجه هائی که در ادوار مختلف به مجلس داده شده و ملاحظه کنید می‌بینید که همیشه شکل بودجه همینطور بوده‌است به همین ترتیبی بوده‌است که دولت گذشته به مجلس تقدیم کرده‌است ولی آن نظری که ایشان دارند همیشه دولت در مورد بودجه‌های تفصیلی رعایت کرده‌است و بودجه‌های تفصیلی که به مجلس آورده‌است همیشه تقسیم به فصول و مواد شده و در هر فصل و هر ماده‌ای مطالبی که لازم بوده در جای خودش قید شده بنا براین چه از این نظر و چه از نظر موارد دیگر در این بودجه چهار دیواری منظور می‌شد البته بهتر بود ولی این عمل در هر حال شدهاست حالا در بودجه چهاردیواری نشده‌است و در بودجه وزارت خانه‌ها هست و تقسیم شدهاست به قسمتهای هزینه و مواد دیگر ولی در هر خال مواد و فصول در آنجا رعایت شده فرمودند که در بودجه نباید اعتبار یک ماده‌ای به ماده‌ای دیگر نقل شود و این مانع قانونی دارد همینطور است ولی خواستم حضورتان عرض کنم که دولت و وزارت دارائی این کار را بیخود نکرده خود مجلس شورای ملی به دولت این اجازه را داده‌است و برای اطلاع جنابعالی بنده عین ماده را می‌خوانم ماده قانون بودجه سال ۱۳۲۲ می‌گوید وزارت دارائی محاز است طبق پیشنهاد وزارت خانه‌ها و ادارات در صورت لزوم صرفه جوئی بعضی از مواد هزینه‌های مستمر را برای کمبود مواد همان قسمت مصرف نماید. بنابراین ملاحظه میفرمائید کاری را که دولت کرده‌است با اجازه مجلس شورای ملی بوده‌است و سرخود کاری نکرده‌است (دکتر معظمی- برای یک سال) بعداً همین ماده قانون تمدید شدهاست دو مرتبه گفته‌اند که این ماده به قوت خودش باقی است(اردلان- بنده تقاضای حذفش را کردم) بلی حالا به آنحا هم می‌رسیم که آقای دکتر معظمی فرمودند که در بودجه باید رعایت قانون محاسبات عمومی بشود و تهیه و اجرا و نظارت و تصویب بودجه تمام طبق قانون بعمل بیاید البته این صحیح است و باید این کار هم بشود ولی اگر در این بودجه کاملاً رعایت قانون نشده‌است ممکن نبود برای اینکه ما یک سال قبل مجلس نداشتیم و وقتی مجلس نبود دولت نمی‌توانست بودحه ۲۵و۲۶ را به مجلس بیاورد فرمودند که بودجه باید یک مقدمه‌ای داشته باشد که این مقدمه حکایت بکند از کارهاو اصلاحاتی که دولت در آن سال مالی خواهد کرد و در این بودجه‌ای که دولت به مجلس تقدیم کرده‌است چنین مقدمه‌ای نیست بنده تصور می‌کنم که دولت در این کار غفلت نکرده‌است و تعمد کره‌است و اگر به ارقام بودجه توجه بفرمائید دولت خجالت میکشیده‌است نمی‌توانسته‌است یک وعده‌ای بدهد که انجام آن مقدور و میسر نباشد بنده بعضی از ارقام را برایتان می‌خوانم ملاحظه بفرمائید (دکتر معظمی- بنده این ایراد را نکردم بنده عرض کردم سیاست مالی دولت در این مقدمه باشد روشن بشود) همین سیاست مالی را هم خدمتتان عرض می‌کنم که دولت همان را هم نمی‌توانسته‌است بگوید چرا؟ برای اینکه عرض می‌کنم از این بودجه ۸۱۲ میلیون تومان حقوق و مخارج …آقایان دقت بفرمائید، حقوق کارمندان باستثنای وزارت جنگ و ژاندارمری و شهربانی ۱۰۶ میلیون تومان است کارکنان وزارت جنگ، ژاندارمری، شهربانی یعنی قوای تأمینیه ۷۳ میلیون تومان است خدمتگذاران جزء۴ میلیون تومان، کارمندان اتباع بیگانه یک میلیون و ششصد هزار تومان در تمام وزارت خانه‌ها سایر مخارج کارگزینی بابت مرخصی، فوق العاده بدی آب و هوا ۶۶ میلیون تومان، کمک کارمندان دولت ۱۱۰ میلیون تومان منتظرین خدمت یک میلیون و پانصد هزار تومان مخارج غیر مستمر وزارت خانه‌ها وادارات دولتی ۴۶ میلیون تومان مخارج نگاهداری افراد و تجهیزات و ساز و برگ ارتش ۸۲ میلیون تومان جمع این حقوق بگیرها و این مخارج اداری ۵۸۰ میلیون تومان می‌شود از یک بودجه ۸۱۲ میلیون تومان ۵۸۰ میلیون تومان دولت مخارج اداری می‌کند آنوقت برای مصارفی که به درد ملت می‌خورد از قبیل مخارج بیمارستانها، مؤسسات بهداشتی، مخارج دادگاهها وزارت دادگستری، نگاهداری خطوطر تلگرافی و تلفنی و همچنین مخارج مدارس و مؤسسات فرهنگی و اموزشگاههای بهداشتی، مخارج سرم سازی و دفع آفات نباتی و جنگلبانی و بنگاههای کشاورزی، مخارج هنرسرای عالی و هنرستان وزارت اقتصاد ملی، مخارج راه سازی و تعمیرات و اسفالت راههای شوسه و نگاهداری بنادر و ساختمان راه آهن ومخارج وصول مالیات و وصول عوارض گمرکی آنوقت آنچه که به درد مردم می‌خورد در حدود ۵۰ میلیون تومان است و آنوقت ۷ میلیون تومان هم برای آبیاری دادند، ۲۶ میلیون تومان هم برای افزایش سرمایه بانکها داده شدهاست ۳۰ میلیون تومان هم برای ساختمانها داده شدهاست و ۶ میلیون تومان هم برای مخارج سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی در حدود صد و چند میلیون تومان می‌شود، دولت ۵۸۰ میلیون تومان خرج می‌کند دستگاهی را نگاه می‌دارد برای اینکه ۱۰۰ میلیون تومان خرج مردم بکند ملاحظه می‌کنید یک چنین بودجه‌ای مقدمه لازم ندارد و قابل دفاع نیست و سیاست مالی نمی‌توان برای یک چنین بودحه‌ای معین کرد(دکتر معظمی- پس تأیید می‌کنید) البته البته بنده منظورم این بود که آقایان توجه کنند که این بودجه‌ای که ما حالا در اطراف آن ساعات و روزها صحبت می‌کنیم این بودجه‌ای نیست که دردهای ما را دوا کند باید ما هر چه زودتر به این سه دوازدهم رأی بدهیم و دولت را آزاد بکنیم برود کارش را بکند و بودجه سال ۲۷ را تنظیم بکند روی این اصول و اساس و بیاناتی که آقایان نمایندگان محترم در این جلسات پیشنهاد می‌فرمایند بنده تصور می‌کنم که آقایان آنچه که در این بودجه ۲۷ است در صورتی که بیست و دو قسمت از بیست و چهار قسمت آن انجام شدهاست و هر چه خواستند کردند دیگر صحبتی بشود مؤثر نخواهد بود(یمین اسفندیاری- بودجه ۲۷ کی خواهد آمد؟) البته این دیگر به دست دولت است بنده اطمینان دارم که اگر ما به دولت وقت بدهیم فرصت بدهیم و از دولت پشتیبانی بکنیم دولت به زودی بودجه ۲۷ را خواهد آورد برای اینکه بنده می‌بینم و حس می‌کنم که این دولت برای ما می‌خواهد کار بکند(صحیح است) بایستی حتماً از این دولت پشتیبانی بکنیم برای اینکه وظیفه‌ای را که قبول کرده مسئولیتی را که قبول کرده انجام بدهد(صحیح است) (باتمانقلیچ- مذاکرات کافی است) بنده مطلب زیاددارم اگر آقایان خسته شدید بنده حرفی ندارم(نمایندگان- بفرمائید آقا) جناب آقای اردلان بیاناتی فرمودند که واقعاً قابل توجه بود و بنده هر وقت ایشان اینجا اظهاراتی می‌کنند با دقت گوش می‌دهم و استفاده می‌کنم (اردلان- متشکرم) و بیاناتی که درجلسه قبل فرمودند بسیار صحیح است و خدمتتان می‌خواهم عرض بکنم که از لحاظ اینکه کسر بودجه آمده تذکر فرمودند برای رفع نگرانی عرض کنم اینطوری که تصور فرمودید کسر بودجه نیست برای پرداختهائی که می‌شود برای عواید و مخارج آن یک پیش بینیهائی شده اولاً خودتان بهتر میدانید وقتی که یک بودجه‌ای تنظیم می‌شود همیشه سعی می‌کنند عواید را بحداقل بگیرند ومخارج را به حداکثر حساب میکنندواز این راه همیشه از سال یک صرفه جوئی هائی در بودجه مملکت می‌شود و این صرفه جوئی هم همیشه شده و از هفت تا ده درصد صرفه جوئی می‌شود که اگر ما این را حساب بکنیم در حدود ۷۰،۸۰ میلیون تومان درآخر سال وزارت دارائی پول خواهد داشت مخصوصاً با ذکر اینکه معمولاً تمام مخارجی که در بودجه پیش بینی می‌شود در تمام مدت سال و دوره عمل صرف نمی‌شود مثلاً ساختمان است ساختمان را معمولاً دولت برخلاف مردم اوایل زمستان شروع می‌کند و وقتی که آخر سال می‌شود هنوز اعتبار ساختمانیش تمام نشده‌است وبعضی از آنها هم ا عتبارش هست. مثلاً در همین بودجه نوشته شدهاست سالی ۱۰ میلیون تومان از بابت قرضه دولت به بانک ملی داده شود و این هیچ وقت داده نشده‌است.
عباس اسکندری- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نائب رئیس-طبق چه ماده‌ای؟ عباس اسکندری-اصولاً بایدیک مخالف ویک موافق صحبت بکند طبق نظامنامه و مخبر کمیسیون هم باید دفاع از راپرت کمیسیون بکند ایشان مخالف راپرت کمیسیون هستند ایشان جای بنده را گرفته‌اند.
نائب رئیس-اینطور نیست مخبر کمیسیون هر وقت که بخواهد می‌تواند صحبت کند حرفتان را آقای دکتر مصباح زاده بزنید، جوابتان را بگوئید مخبر کمیسیون هر وقت لازم دانست می‌تواند دفاع کند.
سزاوار-یک مخبر منصفی است.
دکتر مصباح زاده- من راجع به گزارش کمیسیون بودجه کاملاً دفاع کردم و گفتم این گزارش بایستی تصویب بشود و اگر توجه فرموده بودید الان راجع به خود بودجه دفاع کردم و گفتم بودجه کسر خرج ندارد درآمد نه ماهه سال ۱۳۲۴ ما در حدود ۴۰۰ میلیون تومان بوده‌استـ(در این موقع جلسه از اکثریت افتاد)
- ختم جلسه بعنوان تنفس
۵- ختم جلسه بعنوان تنفس
نائب رئیس-اگر آقایان اجازه میفرمائید جلسه را بعنوان تنفس ختم کنیم جلسه فردا شب ساعت چهار بعد از ظهر.
(مجلس ساعت هشت و سی و پنج دقیقه بعنوان تنفس ختم گردید)