مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ امرداد (اسد) ۱۳۰۳ نشست ۴۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ امرداد (اسد) ۱۳۰۳ نشست ۴۸
Page 1 missing
داخل شویم و بهترین و برجسته ترین کارهای دولت جلوگیری از همان ترتیبات بود که گمان نمیکنم هیچ کس با آن ترتیبات موافقت داشته باشد و دیگر قسمت اعلان حکومت نظامی بود اعلان حکومت نظامی یک چیزی نبود که قانون نداشته باشد در همین مجلس برایش قانون وضع کردند برای یک چنین مواقعی. دولت هم وقتی اعلان کرد همان قانون را یادآوری کرد و گفت امروز موقع اجرای این قانون است و مطابق مواد آن قانون عمل کرد.
خوب اگر روزنامه برخلاف حکومت بازقلم برداشت و شروع کرد باینکه هر چه دلش خواست بنویسد پس چطور حکومت نظامی می شود؟ و چه طور دولت می تواند از این تحریکات و دسائس جلوگیری کند؟ البته هر روزنامه که برخلاف رفتار کرد توقیف میشود.
آن روز عرض کردم تنها روزنامه های اقلیت نبود روزنامه شفق سرخ که اقلیت نبود آنرا هم وقتی برخلاف حکومت نظامی و برخلاف آن دستور چیزی نوشت با وجود اینکه یکی از مدافعین جدی دولت بود قانون بدون استثناء اجرا شد وآنرا هی توقیف کردند.
الان آقای ملک الشعراء وقتیکه بنده عرض کردم افراد اقلیت را توقیف کردند فرمودند اکثریت مردم را البته همین طور هم هست وقتی که اعلان حکومت نظامی شد و بر خلاف قوانین حکومت نظامی از طرف هر کس اقداماتی بعمل آمد باید جلوگیری کنند.
اجتماعات وقتی ممنوع شد هر کس اجتماعات را دائر کرد وقتی باو یک مرتبه اخطار کردند و باز دست برنداشت البته باید بگیرند و اگر نمیگرفتند کار صحیح نمیکردند زیرا قانون را اعلان کردند و باید بدون استثناء اجرا کنند.
ما سوسیالیست ها که موافق دولت بودیم و حاضریم . الان هم دفاع میکنم با سایر موافقین دولت آقایان تجدد هم حاضرند کدام یک از مجامع ما باز است این کلوپ سوسیالیست ها نزدیک است از روزی که اعلان حکومت نظامی شد کدام دو نفری جمع شدند در آنجا وقتی که دولت این اعلان را کرد موافق و مخالف در نظر نداشت جز مصلحت عمومی.
یک زمینه و عملی پیش آمد که حقیقتاً یک لکه بود برای ایرانی و برای جلوگیری و پاک کردن این لکه وقتی که اعلان حکومت نظامی شد دیگر تفاوت موافق و مخالف در بین نیست.
احتیاطاً هر کس بر خلاف قانون رفتار کرد (ماهم خودمان وکیل بودیم میدانستیم) جلوگیری کردند و بعد از آنکه اخطار کردند اجتماعات متفرق شوند البته باید متفرق شوند و ارباب جراید هم بتکلیف خودشان عمل کنند.
آمدیم سرمسئله استیضاح استیضاح شد.
بنده داخل نمی شوم در موضوع مذاکراتی که آقایان اقلیت هر روز استیضاح میکردند حتی پریروز آقای حائری زاده در ضمن صحبتشان اظهار کردند. و در هر موقع خارج از نزاکت چه کردند. عنواناتی وکیل مصون و آزاد است در اظهار عقاید ولی بدبختانه در مملکت ما هر چیزی یک معنای خاصی دارد وقتی گفتند مردم آزادند در اظهار عقیده تصور میکنند آزادند در تهمت و افتراء و فحاشی وکیل آزاد است در عدم نزاکت؟ آزاد است در اینکه هر چه دلش میخواهد بگوید؟
خیر یک نظامنامه داخلی هست قانونی هست من باندازه آزادم که به آزادی دیگری صدمه نزنم والا این خودپرستی و آخرین درجه استبداد است که من هرچه دلم میخواهد بگویم آن وقت هم بگویم آزادم و از تعرض مصونم.
و حالا بنده داخل نمی شوم که یکی یکی بشمارم که در این موقع از طرف وکلای اقلیت چه عدم نزاکت هائی در ضمن مذاکرات در مجلس اظهار شد …
ملک الشعراء- بفرمائید چه عیب دارد.
سلیمان میرزا- چون بنده شنیده ام و حالا نمی خواهم آن عبارت خارج از نزاکت را بگویم.. ملک الشعراء بنده تکذیب میکنم. سلیمان میرزا- اگر میخواهید حرف بزنید اجازه بخواهید و الحمدالله خیلی هم فصیح و بلیغ می توانید صحبت کنید و مطالب را هم خوب میتوانید جلوه بدهید و شنوندگان هم همه مذاکرات را می شنوند ماهم که وکیل این دوره و تازه نیستیم چندین دوره وکیل بودیم پس لااقل این اصل را که یکی حرف میزند قبول بفرمائید تا حرفش تمام بشود رعایت کنیم ملاحظه فرمودید شما وقتی که نطق میفرمودید ماها مثل مجسمه گوش کردیم سرکار هم حقا لااقل این قدر حوصله داشته باشید که بنده عرایض خودم را بکنم دفتر سفید جلوتان است یادداشت کنید و بعد جواب بفرمائید. نظاماتمان اینست انشاءالله که فراموش نخواهید فرمود بعد آمدیم سرمسئله استیضاح و قسمتی که از صبح راجع بعدم مصونیت وکلاء مذاکره فرمودید این مسئله بر دو قسم است.
یکی راجع بداخل مجلس است و یکی هم راجع بخارج مجلس در داخل مجلس و حفظ و حراست همه بارئیس محترم مجلس است و این مسئله در نظامنامه داخلی هم مطرح است و مجلس منطقه ایست که تمام انتظاماتش بعهده آقای رئیس مجلس است و هر قضیه که اتفاق می افتد باید بعرض ایشان رساند و شخص محترم ایشان هم که متفق علیه همه ماها هستند البته مطابق ترتیب رسیدگی میکنند و بوظیفه خودشان عمل مینمایند پس بنده وارد مذاکره در قسمت داخلی مجلس نمیشوم ولی آنچه که امروز خودمان دیدیم این بود که آقای مدرس خیلی عصبانی بودند و میدانیم بچه ترتیب آمدند و چه گفتند وچه شنیدند. بنده داخل این قسمت نمیشوم که سایر وکلای اقلیت سوء استفاده کردند از این که دیدند موقع استیضاح است و اکثریت می خواهد بسکوت بگذراند آن وقت چه توهینات و ناملایمات و عبارات غریب و عجیبی اظهار نمودند زیرا الان عرض کردم که این وظیفه رئیس مجلس است و هر کس هر شکایتی دارد باید خدمتشان عرض کند و ایشان هم البته بوظیفه خود عمل خواهند کرد و یک قسمت علت اینکه امروز صبح مجلس تشکیل نشد برای این بود که آقای رئیس مشغول تحقیقات همین قضایا بودند و علت دیگری نداشت. اما آمدیم سر مسئله خارج از مجلس.
البته در خارج مجلس حفظ و مصونیت همه با دولت است و دولت هم باید کاملا همه را حفظ و حراست نماید چنانچه به وظیفه خودش هم عمل کرده است در این مسئله هیج اقلیت و اکثریتی در کار نیست اگر نسبت بآقای مدرس و کازرونی و حائری زاده آن حرکاتی که فرمودند صورت گرفته البته جای تأسف است زیرا همه ماها وکیلیم.
اما یک عبارتی سرکار فرمودید که من حق دارم در اینجا گله کنم.
فرمودید وکلای حساس مثل اینکه وکلا را دو قسمت کردید. وکلای حساس. یکی هم مفهوم مخالفش البته گمال میکنم همچو مقصودی نداشتید ولی ظاهر عبارت اینطور بود در هر حال بنده عرض میکنم وکلا و مردم و اهل ایران هم حساسند. و همه ماها از این اتفاقی که نسبت بسه نفر از وکلا درخارج رخ داده متأسفیم و دولت هم البته جبران خواهد کرد و هیچ محل اختلاف نیست که وقتی یک ترتیب خلاف قانون اتفاق افتاد. دولت باید جبران کند و خود سرکار بهتر شاهد این قضیه هستید چنانچه فرمودید در اطاق اقلیت یک قسمت را رئیس محترم دولت شخصاً دولت جلوگیری کردند درصورتی که حسب الوظیفه آقای رئیس باید جلوگیری کنند و چون ایشان تشریف نداشته اند رئیس دولت جلوگیری کرده اند مقصود این است که بدانید رئیس دولت تا این درجه دقیق هستند که در داخل مجلس هم امنیت بوکلا میدهند و بدیهی است در این موضوع هم تمام جدیت خودشان را بکار خواهند برد و هیچ تفاوتی نمگذارند بهرکس اعم از وکیل یا غیر وکیل در کوچه یک صدمه بزنند و بی احترامی بکنند یک مجرائی دارد که از آن مجرا رسیدگی و احقاق حق خواهد شد علی الخصوص که طرف وکیل هم باشد.
پس در این قسمت گمان میکنم هیچ اشکالی باقی نیست. باقی می ماند یک قسمت دیگر- و آن این است که از مجلس سؤال فرمودند که با این ترتیبات تکلیفشان چیست؟ هر چند مطابق نظامنامه داخلی (اگر بنده فراموش نکرده باشم) وکیل از وکیل نه حق سؤال دارد و نه حق استیضاح. چه رسد بآنکه از تمام وکلاء و جامعه مجلس سؤال بشود.
اما این سؤال ایشان را بنده به آن معنای سؤال مجلسی معنا نمی کنم. و گمان می کنم خود آقای ملک هم به آن معنی نفرمودند.
در هر حال تکلیف مجلس به موجب نظامنامه داخلی و قانون اساسی معین است. وکلای که استیضاح کرده اند یک مطالبی نوشته اند و توضیحاتی میخواهند. آنها البته مطالب خودشان را بطور استیضاح- سؤال خواهند نمود و جواب هم بعرضشان خواهد رسید بالاخره مطابق آن ترتیبی که درنظامنامه داخلی و قانون اساسی مطرح است عمل خواهد شد و اینکه در خارج بدو سه نفر از وکلا یک توهینی شده البته مطابق ترتیب جبران خواهد شد ولی آن چیز دیگری است و تکلیف این سئوال اخیرشان هم که از مجلس فرمودند مطابق نظامنامه معلوم است. دیگر بسته بنظر آقایان است.
رئیس- ایشان یک مقدمه ای برای استیضاح خودشان قرار دادند ولی هنوز داخل استیضاح نشده اند.
ملک الشعراء- مقصود بنده استیضاح نیست حتی بعد از مذاکره شاهزاده سلیمان میرزا هم نمیخواستم صحبتی بکنم زیرا مأموریت ندارم.
به بنده امر شد شرح این وضعیتی که رخ داده بود بعرض مجلس برسانم و قضایائی که بر خلاف انتظام و نصوص قوانین اساسی امروز از صبح تا بعد از ظهر اتفاق افتاده و عدم مصونیت وکلا در اینجا بسمع مبارک آقایان برسانم و بگویم که با این ترتیب آیا تکلیف یک عده وکیل چیست؟
حضرت والا از یونان از این طرف و آن طرف صحبت کردند و هیچ راجع بسؤال بنده نبود.
قضیه وضعیات شهر تا وقتی که در یک محکمه معلوم نشده نباید بیک افق غیر نامعلومی حمله کرد آن وقت ما هم حق داریم حمله کنیم.
شما یکی حمله میکنید؟
بنده راجع بحکومت نظامی حرفی نزدم. اعتراضی نکردم. آن یک موضوع دیگری است که اگر در استیضاح اعتراضی میشد حضرت والا میبایستی جواب داده باشند.
بنده از مجلس سئوال استیضاحی نکردم بنده فقط پرسیدم که باین وضعیات مجلس میتواند مصونیت یک عده نماینده را قبول کند یا نمیتواند. اگر میتواند قبول کند بیابند استیضاح کنند و اگر نمیتواند بروند خانه هایشان به نشینند و غیر از این عرضی ندارم خوب است تکلیف را معین کنند.
رئیس- در واقع این مسئله مسکوت گذاشتن استیضاح برای یک موقع غیر معینی.
ملک الشعراء- خیر آقا حاضرند.
رئیس- آقای حاج عزالممالک
(اجازه)
حاج عزالممالک- مطابق سابقه که در مجلس بود اگر خاطر مبارک باشد آقای نیرالسلطان از دولت وقت آنزمان که آقای سپهسالار بوده استیضاح کرده و خواستند مسکوت بگذارند.
بنده خاطر دارم که آقای رئیس فرمودند یا باید امروز استیضاح کنید یا باید پس بگیرند.
حالا هم تصور میکنم باید همین طور باشد. یا استیضاح کنندگان بیابند و سؤالات خودشانرا بکنند و جواب بشنوند و قضاوت آن هم بامجلس است یا پس بگیرند.
ملک الشعراء- خوب بنده میروم همین را جواب عرض میکنم
رئیس- آقای آقاسید یعقوب
(اجازه)
(آقای ملک الشعراء برای خروج از مجلس براه افتادند)
آقا سید یعقوب- بنده هم می خواستم عرض کنم مطابق نظامنامه باید ….
رهنما- آقا بنشینید- جواب بیاورند
(صدای زنگ)
(آقای ملک الشعراء از وسط مجلس عودت نمودند)
آقا سید یعقوب- اجازه گرفته ام مطالب خود را باید بگویم.
(صدای زنگ)
رئیس- آقای ملک الشعراء تشریف ببرید.
ملک الشعراء- بنده صبر میکنم تا آقایان فرمایشات خودشانرا بفرمایند و جواب ببرم که در غیاب مذاکراتی نشده باشد.
رئیس- بعداز مراجعت ممکن است آقای آقاسید یعقوب اظهارات خودشان را بفرمایند.
(آقای ملک الشعراء خارج شدند)
رئیس- چون می بینم بعضی از آقایان تشریف میبرند بیرون پیشنهاد میکنم ده دقیقه تنفس شود تا بعد از تنفس تکلیف قطعی معین شود.
(جمعی از نمایندگان- صحیح است)
در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- آقای ملک الشعراء
(اجازه)
ملک الشعراء- بیاناتی که در مجلس محترم در جواب اظهارات اینجانب شد بعرض نمایندگان اقلیت رساندم ومتأسفم از اینکه دو دفعه حضور آقایان عرض کنم که این اظهاراتی که اینجا شد بهچوجه نمیتواند نمایندگان اقلیت را در مصونیت و امنیت آنها یعنی امنیت فکری و امنیت شخصی آنها را اقناع کند و بالاخره امر و اشاره آقایان را بعرض مجلس میرسانم.
آقایان اظهار میکنند و تا وضعیات به حال حاضر است و تا موقعی که حقوق مجلس و مجلسیان بموجب قانون اساسی محفوظ نیست ما استیضاح خودمان را مسکوت میگذاریم و مسترد نمیداریم و در عین حال در مجلس هم حاضر نمیشویم.
(در این موقع از مجلس خارج شدند)
رئیس- آقایانی که خواسته بودند استیضاح کنند بالفعل هیچکدام حاضر نیستند واز بیانات آقای ملک الشعراء بنده اینطور می فهمم که آقایان نمیخواهند استیضاح کنند پس در اینصورت دیگر موضوع برای مذاکرات باقی نمیماند.
رئیس الوزراء- ولی این برای دولت کافی نیست دولت حقیقة برای حفظ اصول قانون آلت شده است و البته یک مملکتی که میخواهد زندگی کند با این طریق ممکن نیست آقایان میخواهند استیضاح بکنند یا نمی خواهند ولی برای دولت تکلیف لازم است.
اگر اقلیت هر روز بیک عنوانی اسباب زحمت دولت را فراهم کند برای دولت پیشرفت ندارد
(چهارده نفر یا هفت نفر از اقلیت (درست در نظرم نیست) ورقه استیضاح دادند ولی دولت متکی باکثریت است اگر اکثریت دارد برود عقب خدمت خودش و اگر هم ندارد تکلیف خودش را بفهمد بهرحال دولت رأی اعتماد میخواهد.
رئیس- آقای رئیس الوزراء میفرمایند که در این موقع باید تکلیف دولت معین شود و رأی آقایان وکلاء نسبت بدولت باید معلوم شود.
(جمعی از نمایندگان- صحیح است)
رئیس- آقای سردار معظم.
(اجازه)
سردار معظم- تصور میکنم نمایندگانی که اینجا هستند همه جزو اکثریت دولت هستند و نظر باینکه از شخص رئیس الوزراء استیضاح شده بود تمام حضاری که اینجا نشسته اند به شخص رئیس الوزراء اعتماد دارند و اگر اعتماد نمیداشتند در مجلس حاضر نمیشدند پس تمام اشخاصیکه در اینجا حاضرند به شخص رئیس الوزراء اعتماد دارند.
رئیس- آقای رهنما.
(اجازه)
رهنما- بعد از اینکه افراد محترم اقلیت اکثریت دولت را تردید کردند استیضاح کردند و روشن شد که دولت اکثریت دارد ولی بنده معتقدم که این کافی نیست حالا که اینطور است بنده معتقدم که برای دولت رأی اعتماد گرفته شود زیرا آقایان اقلیت هنوز مدعی هستند که استیضاح خودشان به قوت خودش باقی است.
(جمعی گفتند باقی نیست)
و اگر آقایان موافقت کنند رأی اعتماد باورقه گرفته شود.
رئیس- آقای سلیمان میرزا.
(اجازه)
سلیمان میرزا- گمان نمیکنم دیگر موضوعی باقی باشد که وقت مجلس تلف شود مطابق نظامنامه باید استیضاح کننده بیاید و دلائل استیضاح خودش را بیان کند اینکه آقایان دو اطاق درست کرده اند وزیر مختار وسفیر مدعی العموم و تمام اینها را خواستند بمانشان بدهند میروند و برای ما پیغام میاورند و پیغام میبرند در هر حال ما کار نداریم ولی چیزی که حالا هست که رئیس محترم دولت تقاضای رأی اعتماد دارند و البته همان طور که آقای سردار معظم فرمودند اگر اشخاصی که اینجا نشسته رأی اعتماد به دولت ندادند بایستی در آن اطاق به نشینند و یا میرفتند در آنجا و اینجا نمی نشستند در هر صورت برای اینکه صورت رسمیت پیدا کند هیج اشکالی ندارد و تقاضای ایشان هم قانونی است ما هم ورقه های سفید خود را حاضر کرده ایم تقدیم میکنیم بیش از پنج ثانیه هم وقت لازم ندارد.
رئیس- آقای طهرانی پیشنهاد کرده اند که رسماً رأی اعتماد گرفته شود ولی باید عبارات بر طبق نظامنامه بنویسند تا رأی بگیریم.
سردار معظم- اجازه میفرمائید. رئیس- موقع مذاکره جناب عالی نیست.
سردار معظم- در این پیشنهاد عرضی دارم.
رئیس- بفرمائید.
سردار معظم- بعقیده بنده در اصل مطلب مخالفی نیست ولی باز هم بعقیده بنده در تعقیب استیضاح توافق نشده نماینده حق پیشنهاد رأی گرفتن ندارد و چون استیضاحی نشده است گمان میکنم موضوعی برای این پیشنهاد باقی نباشد و این حق تصور میکنم حق مختص رئیس دولت است زیرا رئیس دولت همیشه حق دارد از مجلس تقاضای رأی اعتماد بکند پس هیچ یک از نمایندگان حق پیشنهاد رأی اعتماد ندارند و این همشه حق مشروع رئیس دولت است که بگوید میخواهم بدانم در مجلس اکثریت دارم یا خیر این منطقی نیست که نماینده پیشنهاد کند رأی اعتماد گرفته شود. استیضاحی بنا بود بشود بعد از بین رفت خود کسانیکه میخواستند استیضاح کند بهر علتی از علل که بود نخواستند بکنند کسی را هم نمیشود مجبور کرد که بیا استیضاح کن .
دلش نخواست از این حق استفاده کند.
بسیار خوب تکلیف مجلس چیست؟ مجلس حقا اگر رئیس دولت تقاضای رای اعتماد نمیکرد حقش این بود که وارد دستور شود یا جلسه امروز را ختم کند و دستور جلسه آتیه را معین کند که استیضاح از بین رفته باشد با این تفاصیل باز تکرار میکنم که اگر رئیس دولت تقاضای رأی اعتماد کند مجلس میتواند رأی بدهد و چون تمام ماها که رأی اعتماد داریم بشخص رئیس الوزراء هیچ مانعی ندارد که حالا رأی خودمان را بدهیم
و رأی هم میدهیم ولی این تقاضا نمیشود در اثر پیشنهاد یک نفر نماینده باشد. آقا شیخ محمدعلی تهرانی بنده پیشنهاد خودم را مسترد داشتم.
رئیس- از روی چه عبارتی میخواهید رأی بگیرید. سردار معظم- اجازه میفرمائید عرض کنم.
رئیس- سه طور میتوانید رأی بگیرید.
سردار معظم- آن در مورد استیضاح است در نظامنامه داخلی در قضیه استیضاح سه طور رأی قائل شده رأی ساکت و رأی منفی و رأی مثبت ولی اگر استیضاحی نشده باشد نمیشود متوسل بشقوقی که نظامنامه برای استیضاح معین کرده شد چنانچه در سایر جاها هم معمول است فرض بفرمائید دولت یک سیاستی اتخاذ کرده برای اطمینان از اینکه آن سیاستی که اتخاذ کرده مورد تصدیق مقنن ویا پارلمان هست یا نه؟
بدون هیچ استیضاحی میتواند خودش تقاضای رأی اعتماد کند پس بنابراین فرمول های سه گانه که در نظامنامه معین شده مربوط بموارد استیضاح است و بنده باز هم تکرار میکنم چون استیضاحی نشده که این فرمولهای استیضاح به موقع عمل آید.
بنابراین اگر رئیس دولت تقاضای رأی اعتماد نمیکرد مجلس باید صحبت را ختم میکرد و وارد دستور عادی میشد اما چون رئیس دولت تقاضای رأی اعتماد کرده باید بر حسب تقاضای رئیس دولت تقاضای رأی اعتماد کرده باید بر حسب تقاضای رئیس دولت نمایندگانی که نسبت برئیس الوزراء رأی اعتماد دارند و موافقند ورقه های سفید خودشان را بدهند
. رئیس- چون غیر از این موارد سه گانه چیزی دیگر در نظامنامه نیست پس باید آقایان یک عبارتی بنویسند تا بنده از روی آن عبارت رأی بگیرم.
سردار معظم- خوب دولت بنویسد.
رئیس الوزراء- رأی اعتماد با هر چه می خواهید بگیرید با سیاه سفید. قرمز هر چه میخواهید بگیرید تقاضای ما معین شدن تکلیف ما است.
رئیس- رأی می گیریم هر چند که مطابق نظامنامه نیست ولی سابقه هم بشود. آقای سردار معظم باید این مسائل را بهتر بدانند. رأی میگیریم نسبت به هیئت دولت….
محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس- بنده سئوالی دارم.
رئیس- چه میفرمائید؟
شیخ الرئیس- مقصود بنده این بود که این رأی راجع به شخص رئیس الوزراء است یا هیئت دولت.
رئیس- عرض کردم بنویسید بدهید به بنده تا رأی بگیریم.
رأی میگیریم نسبت به آقای رئیس الوزراء و هیئت دولت آقایانیکه اعتماد دارند قیام فرمایند.
(آقایان نمایندگان- باتفاق قیام نمودند)
بعضی از نمایندگان- باتفاق رأی داده شد.
رئیس- اتفاق است. جلسه را اگر تصویب میفرمائید ختم کنیم؟
(نمایندگان- صحیح است)
رئیس- جلسه آتیه روز پنجشنبه دستور راپورت کمیسیون نفت.
(مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)
منشی- م شهاب معظم السلطان.
رئیس- مجلس شورای ملی
موتمن الملک