مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین (حمل) ۱۳۰۳ نشست ۱۱

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین (حمل) ۱۳۰۳ نشست ۱۱

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین (حمل) ۱۳۰۳ نشست ۱۱

مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۵

جلسه: ۱۱

(صورت مشروح مجلس لیله دوشنبه ۲۶ برج حمل ۱۳۰۳ مطابق ۹ رمضان‌المبارک ۱۳۴۲)

(مجلس سه ساعت و نیم از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید) (صورت‌مجلس یوم شنبه شانزدهم حمل را آقای میرزاشهاب‌الدین قرائت نمودند).

رئیس- صورت‌جلسه گویا مخالف نداشته باشد. (بعضی گفتند خیر)

رئیس- راپورت اعتبارنامه آقای سردارمعظم خراسانی در جلسه گذشته جزو دستور بود مخالفت شد بعد ماند برای جلسه امشب گویا آقای ناصرالاسلام مخالف بودند.

ناصرالاسلام- بلی.

رئیس- در مخالفت خودتان باقی هستید؟

ناصرالاسلام- بلی بلی.

رئیس- می‌خواستم این مسئله را به عرض مجلس برسانم مخالفتی که نسبت به یک اعتبارنامه می‌شود دو رقم است یک مخالفتی است که راجع‌به جریان صحت و سقم انتخابات می‌شود البته مدافع این قبیل اعتراضات مخبر کمسیون شعبه خواهد بود.

(بعضی از نمایندگان- صحیح است.)

ولی اگر اعتراضات به شخص وکیل باشد گمان می‌کنم تا آن شخص حاضر نباشد ایراد کردن و مذاکره کردن و رأی دادن در آن صورتی نداشته باشد. (گفته شد- صحیح است)

رئیس- آقای ناصرالاسلام (اجازه)

ناصرالاسلام- این موضوعی را که آقای رئیس فرمودند نه در قانون مطرح است و هیچ سابقه هم ندارد در هر حال موکول می‌کنیم برای مجلس

رئیس- اگر قانونی بود که بنده اصلاً جزء دستور نمی‌کردم. چون در قانون تصریح نشده است به عرض مجلس رساندم که هرطور صلاح بدانند همان‌طور مقرر شود این مسئله اختصاص به آقای سردارمعظم ندارد دو سه نفر دیگر هم هستند که همین حال را دارند یکی شاهزاده شیخ‌الرئیس است. یکی آقای سرداراجل است. نسبت به آقای سردارعشایر هم که در جلسه قبل مذاکره شد چون مخالفت را مسترد کردند این بود که رأی گرفته شد. حالا هم اگر می‌خواهید رأی بگیریم.

مدرس- اجازه بفرمایید.

رئیس- بفرمایید.

مدرس- از قراری که بنده شنیده‌ام در راه هستند دو سه روز دیگر خودشان می‌آیند اگر این قسم است و چند روز بیشتر طول نمی‌کشد داعی ندارد که صحبتی بشود یا رأی گرفته شود خوب است یک چندروزی بماند بنده که این قسم شنیدم حالا موکول به نظر آقایان است.

رئیس- آقای سهام‌السلطان. (اجازه)

سهام‌السلطان- بنده هم با اظهارات آقای مدرس موافقم پیشنهادی هم نوشته‌ام که در دستور خارج بشود بعد از چهار و پنج روز دیگر که ایشان وارد شدند مطرح بشود.

رئیس- آقای آقاسیدیعقوب. (اجازه)

آقاسیدیعقوب- در جلسه سابق راجع‌به آقای شیخ‌الرئیس هم صحبت شد و مخالفت کردند آقای شیخ‌الرئیس هم حاضر نبودند بعد اظهار کردند که از دستور خارج شود.

آقای رئیس التجار اظهار کردند چرا از دستور خارج شود اگرمخالفتی دارند اظهارکنند و بگویند بنده تعجب می‌کنم که نسبت بآقای شیخ الرئیس اینطور رأی میدهندولی نسبت بآقای سردار معظم می‌فرمایند باشد تا خودشان تشریف بیاورند!! بنده که یکی از مخالفین آقای سردارمعظم هستم چه تشریف داشته باشند چه نداشته باشند مخالفت خود را عرض خواهم کرد ولی می‌خواهم عرض کنم مجلس تابحال همچو سابقه نداشته است اگر مخالفت با یکنفرازنمایندگان می‌شد در آن جلسه صحبت نمی‌شد ومی ماند برای جلسه دیگر و درجلسه دیگر صحبت می‌شد یا این که اکثریت رأی می‌داد یا رد می‌گردد دیگر مخصوصا دریک فردی بجلسه دیگر بیندازیم ودر یک فرد دیگر رأی بگیریم تصور می‌کنم این راه راهی نیست که بتوانیم بآخربرسانیم چرا؟

چه اختصاص دارد آقای سردار معظم با آقای شیخ الرئیس؟ یا فلان وکیل بفلان وکیل چه اختصاص دارد؟ درهرجا بنا باشد باید بطریق واحد باشد این است که بنده عرض می‌کنم نظیر این هم در مجلس چهارم بوده است مخالفت می‌شود از این جلسه به جلسه دیگر می‌افتد ولی حتماً بماند تا دیگری بیاید رسم نبوده است الا در مسئله حاج مخبرالسلطنه آنهم چون سؤالاتی نسبت بشخص ایشان بود اشتباهاتی حاصل شده بود این بود که مجلس رأی داد بماند تا ایشان بیایند وتحقیقاتی بکند تا رفع اشتباه بشود اما نسبت بآقای سردار معظم یک سؤال شخصی نیست یک سؤالی است که بنده از خارج دارم و باادله قانونی درپشت تریبون عرایض خود را عرض می‌کنم و حکمیت و قضاوت آنرا واگذار می‌کنم برأی آقایان نمایندگان. دیگر محتاج بشخص سردار معظم نیست هیکل مبارکشان هم درنظر همه ماهاهست

رئیس-بنده گمان می‌کنم آقای آقا سید یعقوب اشتباه می‌کنند.

(بعضی از نمایندگان صحیح است)

رئیس-نسبت بشاهزاده شیخ الرئیس مادامی که مخالفت نشده بود جزء دستوربود. بعد از آنکه مخالفت شد ماند برای امشب اینجا تبعیض نشده بود.

آقای نظم الملک.(اجازه)

نظم الملک- بنده همانطور که آقای مدرس و سهام السلطان فرمودند موافقم و اطلاع دارم که آقای سردار معظم تا دوروز دیگر وارد می‌شوند

رئیس-آقای ناصرالاسلام (اجازه)

ناصرالاسلام-بنده عرض کردم اصراری ندارم که حتماً امشب مطرح شود البته برای مجلس قاطع خواهد بود زیرا مخالفت بنده نسبت بایشان هم از نقطه نظر جریان انتخابات است هم از نقطه نظر صلاحیت شخصی ایشان در هر حال اصراری ندارم که همین امشب مطرح بشود و باکی هم ندارد که ایشان حاضر بشوند و از خودشان دفاع بکنند مذاکره را هم کافی میدانم وبرای مجلس واگذار می‌کنم.

رئیس-خوب آقایان مذاکرات را کافی میدانند؟

(جمعی از نمایندگان بلی کافی است)

رئیس- پس آقایانیکه تصویب می‌کنند بماند تا خودشان بیایند قیام فرمایند

(اغلب نمایندگان قیام نمودند)

رئیس-تصویب شد.

آقای مشار اعظم.

(احضار برای قرائت راپرت)

(آقای مشاراعظم راپرت شعبه پنجم را راجع بنمایندگان آقای یمین الملک ازخرم آباد بشرح ذیل قرائت نمودند)

درشعبه ۵ دوسیه انتخابات خرم آباد و لرستان مطالعه شد.

آراء خرم آباد و توابع عموماً درحدود نظامات و مقررات قانونیه اخذ و اکثریت حاصله نتیجه تمایل اهالی بآقای یمین الملک و آقای آقاشیخ عبدالرحمن که راپرت آن محول بشعبه دیگر است بوده و راپرتهای واصله و توضیحات مندرجه در صورت مجلس و اطلاعاتیکه از ناحیه حکومت محلیه رسیده است عموماً حاکی از این است که در رعایت نکات قانونی کاملا توجه شده و درصحت جریان انتخابات آن ولایت واهتمامی که لازم بوده است بعمل آمده است شکایاتی هم در دوسیه ملاحظه شد که قابل توجه نبوده‌اند وچون بنیان شکایات غالباً بر این نظر قرارگرفته بود که چرا اقدامات فوق العاده درنقاطی که وضعیات محلی اجازه نمی‌داد بعمل گذاشته شده‌اند و این شکایات طبعاً مورد پیدا نمی‌کرد لهذا نه در وزارت داخله و نه درمحل جلب توجهی نکرد اعضاء شعبه هم با دقت درمتن شکایات دلیلی برای صحت آن نیافتند ولهذا باکثریت رأی داده شد که انتخاب آقای یمن الملک از لرستان صحیح و قانونی بوده و راپرت آن برای استحضار نمایندگان محترم بشرح معروض تقدیم می‌شود.

رئیس- آقای سرکشیک زاده (اجازه)

سرکشیک زاده-بنده مخالفم.

رئیس – می‌ماند برای جلسه بعد.

آقای مشاراعظم دوباره تشریف بیاورند

(آقای مشاراعظم در محل نطق حاضر و راپرت شعبه پنجم را راجع بنمایندگی آقایان رهنما ووحیدالدوله ازتبریز بشرح ذیل قرائت کردند)

دوسیه انتخابات شهر تبریز وتوابع برای رسیدگی بانتخاب دو نفراز نمایندگان آنولایت آقای رهنما مدیر روزنامه ایران و آقای وحید الدوله بشعبه پنج ارجاع شده اعضاء شعبه در کلیه اوراق دوسیه از صورت مجلس و اعتبارنامه و تلگرافات و مکاتبات مطالعه و دقت نموده تحقیقات خود را بحد کفایت رسانیدند.

ادله و براهین صحت جریان انتخابات از اوراق مزبورکاملا مستفاد است وظایف انجمن نظارا ز نشر تعرفه بمرحله استرداد اوراق و قرائت آنهأ در فواصل معینه هر قسمتی بنوبه خود درحدود قانون بمرحله عمل گذاشته شده و این اصول مهمه با تمام نکات قانونی مراعات و بطوریکه مستبط است اعضاء انجمن مرکزی تبریز که از اشخاص معتمد و موثق از طبقه علماء و تجار و غیره تشکیل شده‌اند در اجرای وظایف خود توجه کافی داشته‌اند ودرآخرین مرتبه نیز برای رسیدگی بشکایات قانونی حاضر برای دریافت اوراق اعتراضات شده و مطابق تصریحات صورت مجلس منحصر شکایتی که بانجمن مرکزی پس از انجام امر انتخابات رسیده است دو فقره شکایت است که مربوط باختلاف حاصله در لقب واسم مشترک است – در لقب ظهیرالممالک ضهدید مدعی حاج ظهیرالممالک کاندیدای محل شده و دراسم دونفر موسوم به سیف الله خان آراء باین نام را که کلمه اسکندری اضافه نداشته است مربوط به سیف الله خان اسکندری حائز اکثریت نمیدانند. اعتراضات و شکایاتی که دراین زمینه بانجمن رسیده است در هیئت نظاربجلب دقت وتوجه تأثیر داشته واعضاء انجمن درحل موضوع اختلافات متشابه باستناد براهین وادله که بنظرشان رسیده است موفق شده‌اند ولی توضیح مفصل آن چون مربوط بانتخاب آقای رهنما و وحیدالدوله نمی‌باشد در این راپرت مسکوت مانده و بشعبه که مأمور و مکلفند مربوط خواهد بود. در دوسیه محلی غیر از این موضوع که انجمن محل آن موفق شده است موضوع دیگری باعتراض برنخورده دردوسیه وزارت داخله نیز شکایتی دیده نشده فقط در این ایام اخیره یک فقره شکایت کتبی بمجلس شورای ملی رسیده و بر علیه انتخابات بطور کلی ایراد و اعتراضاتی نموده‌اند که آنهم درمقابل توضیحات و تصریحات دوسیه ناچیز و برای نفی ادله وبراهینی که هیئت نظار و ایالت وآقای ناظم العلوم مفتش انتخابات هریک برحد تکلیف و وظایف محوله در پیشرفت قانونی انتخاب درضمن تقدیم راپرت اظهار واقامه نموده‌اند غیر قابل اهمیت تلقی گردیده و اعضاء شعبه از مطالعه دوسیه انتخابات دو نفر نمایند گان فوق الذکر صاحب این عقیده شده‌اند که جریان انتخابات ولایت مزبور علی الاصول در کل و جزء منطبق با قانون و یک فقره شکایتنامه قلیل الامضاء که اعضاء شعبه در تنظیم آن از نقطه نظر مشابه سبک خطوط قهراً درامضاهای آن دچار تردید وشبهه شده‌اند صرف نظر از اینکه این شکایت هم بعلت تأخیر وصول و هم بعلت تزلزل دراساس تنظیم آن برهاناً متوجه انتخاب نمایند گان موضوع این راپرت نیست اساساً در هیچ یک از مواد انتخابات تبریز هم قابل تأثیر نبوده و نظر بعدم وصول شکایات درتمام مدت جریان انتخابات و عدم استباط مطلبی که سبب تامل درجریان انتخابات تبریز بشود اعضاء شعبه پس ازادراک مطالب دوسیه بشرحی که معروض افتاد صحت نمایندگی آقایان راهنما ووحیدالدوله را تصویب و باستحضار نمایندگان محترم میرسانند.

رئیس- رئیس مخالفتی ندارد؟

مدرس- بنده مخالفم.

رئیس-با هردو؟

مدرس – بارهنما مخالفم با وحیدالدوله هم مخالفم.

رئیس- می‌ماند برای جلسه دیگر

(آقای داور)

(احضار برای قرائت رائرت)

آقای داور راپرت شعبه ششم را راجع بنمایندگی آقای آقا شیخ عبدالرحمن ازخرم آباد قرائت نمودند شعبه ششم به دوسیه انتخابات لرستان رسیدگی کرده وخلاصه آنرا بعرض مجلس میرساند:

انتخابات لرستان در۲۵ ذی قعده ۱۲۴۱شروع ودر۱۸برحسب۱۳۴۲ختم شده.

مجموع آراء مأخوذه ۱۱۸۵۱و از این عده آقای آقا شیخ عبدالرحمن با۱۰۰۸۳حائزاکثریت شدند.

انجمن نظار صحت جریان انتخابات آنجا را تصدیق و نمایندگی آقای آقا شیخ عبدالرحمن را اعلام کرده و بشعبه نیزپس ازدقت دردوسیه نظر انجمن را تصویب نموده وبنمایندگی آقای آقا شیخ عبدالرحمن رأی می‌دهد.

رئیس- آقای سرکشیک زاده مخالفند؟

سرکشیک زاده – ممکن است از آقای مخبر تقاضا کنم که این راپرت را فعلاً مسترد بدارند.

رئیس – این چندان صورت قانونی ندارد.

مخالف هستید یا نه؟

سرکشیک زاده – بلی مخالفم.

رئیس – می‌ماند برای جلسه بعد.

درچندی قبل که مجلس شورای ملی شروع کرد برسیدگی با عتبارنامه‌ها ملاحظه شد که بخلاف سابق در ظرف مدت قلیلی که دو سه روز بیشتر نبود بسه ربع اعتبار نامه‌ها رسیدگی کرد و رأی داد و از اینجا معلوم شد که مجلس شورای ملی میل دارد مراحل مقدماتی را با سرع ما یمکن طی کرده و زودتر وارد مراحل قانونی و مشغول امور مملکتی بشود و اگر چند روزی در امور مجلس یک وقفه پیدا شد آنهم قهری ومی‌توانم عرض کنم که ازروی یک مآل اندیشی بود. آقای رئیس الوزراء که چند روز کناره گیری کردند درواقع رعایت سوابقی را نمودند که دراین مجلس گذاشته شده بود و می‌خواستند که مجلس شورای ملی درغیاب ایشان بدون ملاحظه ورودربایستی تمایل خودش را به رئیس الوزراء معین کند.

(جمعی از نمایندگان – صحیح است)

مجلس شورای ملی هم بپاس خدمات درخشان سابق آقای رئیس الوزراء و بامید وانتظارخدماتی که درآتیه از جدیت ایشان سراغ دارد نظر باین خدمات تمایل خودش را نسبت به آقای رئیس الوزراء اظهار کرد وبا یک اکثریت قریب باتفاق اعتماد خودش را نسبت بایشان ابراز نمود.

(جمعی از نمایندگان- صحیح است)

اینست که خیلی مسرور هستم که امشب آقای رئیس الوزراء وآقایان وزراء عظام برای معرفی بمجلس شورای ملی تشریف آوردند وامیدوار هستم بعد از طی این مرحله دیگر مجلس شورای ملی داخل کارهای مهم مملکتی واساسی بشود و از دوره پنجم تقنینیه یک یادگار خوبی درصفحات تاریخ این مملکت گذاشته شود.

(بعضی از نمایندگان- انشاءالله)

رئیس الوزراء- بطوری که آقای رئیس فرمودند اکنون که مجلس شورای ملی اظهار رأی اعتماد کردند بمن وبه خدمات من منهم با کمال شوق وافتخار هیئت دولت را معرفی می‌کنم.

• آقای ذکاءالملک وزیر امور خارجه
• آقای مدیر الملک وزیر مالیه
• آقای معاضد السلطنه وزیرعدلیه
• آقای امیر اقتدار وزیر پست و تلگراف
• آقای مشارالدوله کفیل وزارت اوائد عامه و
• آقای آقا میرزا قاسم خان کفیل وزارت داخله برای وزارت معارف هم درآتیه تعیین و معرفی خواهد شد پروگرام هیئت دولت هم تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود.

(آقای ذکاءالملک پروگرام هیئت دولت را بشرح ذیل قرائت نمودند)

پروگرام عملی هیئت دولت بقراری است که ذیلاً به عرض مجلس شورای ملی می‌رسد.

تشبید روابط حسنه بادول متحابه.

تکمیل قوای دفاعیه مملکت وگذرانیدن قانون خدمت نظامی عمومی.

اصلاح و تکمیل ادارات امنیه ونظمیه ولایات برمبنای جدیده و گذرانیدن قانون سجل احوال، تکمیل قوانین عدلیه و بسط تشکیلات آن درولایات تکمیل وسائل تعمیم وترقی معارف وصحیه وگذرانیدن قانون استخدام معلمین :تعدیل بودجه و گذرانیدن قانون ممیزی واصلاح طرزوصول مالیات بطریقی که رعایت حال مؤدیان مالیات بشود، گذرانیدن امتیاز نفط شمال موافق قانونی که درمجلس چهارم گذاشته است وتقدیم لایحه راه آهن و راه شوسه با استفاده از منابع ثروت مملکت، توحید اوزان و مقادیر از روی مبانی علمی تکمیل تأسیسات پست و تلگراف و بسط آنها بنقاطی که تا کنون موجود نبوده است و تأسیس پست هوائی و تلگراف بیسیم،

رضا

رئیس – این پروگرام امشب طبع شده و بین آقایان نمایندگان توزیع می‌شود آنوقت جزو دستورجلسه بعد خواهد شد.

(صحیح است)

حالا اگر اجازه میفرمائید تنفس داده شود ولی بعد از تنفس یک لایحه فوری است راجع ببودجه مملکت باید جلسه تشکیل شده و در آن باب مذاکره شود.

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس ازنیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)

رئیس- یکی دو فقره اعتبارنامه مانده است که بایستی مذاکره شود آقای سرکشیک زاده مخالفت خودشان را نسبت به آقای یمن الملک و آقای شیخ عبدالرحمن مسترد نمودند و همینطور آقای کازرونی نسبت به آقای سرداراجل. مانعی نداردکه امشب رأی بگیریم…

(بعضی از نمایندگان –خیر)

رئیس- خوب اول رأی می‌گریم بوکالت آقای سردار اجل آقایانی که وکالت ایشانرا تصویب می‌کنند قیام قرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس – تصویب شد.

رأی می‌گریم بنمایندگی آقای شیخ عبدالرحمن کسانی که وکالت ایشانرا قبول می‌کنند قیام نمایند.

(اکثر برخاستند)

رئیس – تصویب شد.

رأی می‌گیریم به نمایندگی آقای یمن الملک آقایانی که وکالت ایشانرا تصویب می‌نمایند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس – تصویب شد.

وزیر مالیه – چون بودجه‌های هذه السنه از تصویب مجلس شورای ملی نگذاشته است و مخارج ادارات دولتی و وزارت خانه‌ها بواسطه این تأخیر مختل شده است لهذا از طرف هیئت دولت لایحه تقدیم مجلس شورای ملی میشودکه یکدوازدهم بودجه سال گذشته را موقتاً تصویب کنند که پرداخته شده و اختلالی درامور فراهم نشود تقاضا دارم که همین امشب بفوریت رأی بدهند که بتأخیر نیفتد.

(لایحه فوق بشرح آتی قرائت شد)

مقام مقدس مجلس شورای ملی

نظر بلزوم تأدیه مخارج ادارات دولتی دربرج حمل ۱۳۰۳ واختلالی که ممکن است تا تصویب بودجه ازطرف مجلس شورای ملی بواسطه تأخیردرپرداخت بودجه ادارات و مخارج دولتی فراهم گردد لهذا با نهایت توقیر و بقید فوریت تصویب ماده واحده ذیل را تقاضا می‌نماید.

ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است ازبابت بودجه و مخارج وزارتخانها وادارات دولتی در برج حمل ۱۳۰۳ یکدوازدهم ازکلیه بودجه منظورة درسنه ۱۳۰۲ در وجه وزارتخانها یا ادارات دولتی تأدیه نماید. درهرحال یک دوازدهم مزبور ازمبلغ یک میلیون و هشتصد وهشتادودوهزارتومان تجاوزنخواهدکردبدیهی است وجوه مشاغل مجذوفه پرداخته نخواهد شد.

رئیس الوزرا-رضا

وزیر مالیه – مدیر المللک

رئیس –چون راجع بتقاضای وجه است یک شورمی شود ولی چون فوریتش را تقاضا کرده‌اند بدواً باید درخصوص فوریت آن مذاکره کرد و رأی گرفت

آقای حائری زاده.(اجازه)

حائری زاده – بنده با فوریتش مخالفم.

رئیس – بفرمائید

حائری زاده – بنده به دو سه جهت با فوریت این لایحه مخالفم یکی اینکه دولت هنوز تکلیف خودش معلوم نیست باید پروگرامش درمجلس مطرح شده و رأی اعتماد داده شود و دولت تثبیت شود آنوقت لایحه اش بمجلس بیاید.

ثانیاً – بودجهائی را که آقایان برای امسال حاضرکرده‌اند خوب بودتقدیم مجلس می‌کردند آنوقت تقاضا کنند که یکدوازدهم بودجه سال گذشته را مجلس اجازه بدهد بپردازند برای اینکه چرخها رویهم نخوابد و چندان مسئله مهمی هم نیست امروز بیست و چهارم برج حمل است هنوزیک هفته دیگربآخراین برج مانده است ارجاع بکمیسیون بشود وکمیسیون در اطرافش یک مطالعاتی بنماید و راپرت بدهد و آن راپرت طبع و توزیع بشود تا آقایان نمایندگان اطلاعات کافی پیدا بکنند وبا فهمیدگی آنرا قبول کنند ورأی بدهند وبنده با نفهمیدگی رأی دادن مخالفم و این فوریت الزام می‌کند که ما با نفهمیدگی رأی بدهیم

وزیر امور خارجه – دلائلی که آقا برای مخالفت با فوریت این لایحه فرمودند بنظر بنده و هیئت دولت کافی نیست اما اینکه فرمودند هیئت دولت هنوز پروگرامشان تصویب نشده است.

گفتن این حرف درموقعی جا دارد که یک لایحه از طرف هیئت دولت بیاید وبا پروگرام هیئت دولت ارتباط داشته باشد. مسئله بودجه و مخارج ادارات یک چیزی است که هیچ مربوط باین هیئت دولت یا هیأت دولت دیگری نیست هر وزیری هررئیس الوزرائی هر هیئت دولتی باشد باید مخارج ادارات را بپردازد واما اینکه فرومودند بودجه امسال بیاید بعد از این تقاضا شود لازمه این را هم بنده ملتفت نشدم چه جهت دارد؟

اگر بودجه سال گذشته با بودجه هذه السنه یک ارتباط وبستگی با هم داشته است آنوقت اینحرف جا داشت اما اینکه می‌فرمایند باید از روی فهمیدگی رأی بدهیم به عقیده بنده این یک چیزی نیست که اگر حالا رأی بدهند نفهمیده بأشد. مطلب خیلی واضح و روشن است و این مسئله در تمام دنیا معمول است وبسا اتفاق افتاده است که بواسطه موانع و پیش آمد هائی بودجه سال حاضره که می‌بایست قبلاً حاضر شده و بتصویب مجلس شورای ملی برسد نرسیده است از آن طرف ادارات را هم که نمی‌شود معطل ومعوق گذاشت در این صورت دولت مجبورمی شود که برسبیل موقت یکدوازدهم بودجه سال گذاشته را بپردازد وچون ما می‌خواهیم مثل همه ممالک مشروطه دنیا باصول مشروطیت رفتار کنیم نمی‌خواهیم پرداختن این مخارج بدون تصویب مجلس شورای ملی باشد و اما اینکه فرمودند فوریت ندارد کمال فوریت را دارد گویا نظر آقا فقط بحقوق اعضاء ادارات است که می‌فرمایند هفت روز هشت روز دیگر باقی است. باید بخاطر بیاورند که مخارج دولت تمام مربوط بحقوق اعضاء ادارات نیست یک مخارج فوری دارد که بسا هست اگر امروز تصویب نکنید ممکن است تولید یک ضررهائی بکند. بنابراین با این دلایلی که عرض کردم این مسئله هیچ ارتباطی ببودجه امسال وبه پروگرام هیأت وزراء ندارد و کمال ضرورت را هم دارد و تقاضا می‌کنم بفوریت رأی بدهند.

رئیس – آقای ارباب کیخسرو موافق هستید؟

ارباب کیخسرو- بنده یک سؤالاتی داشتم قبل از اینکه جواب بشنوم نمی‌توانم عرض بکنم.

رئیس – راجع بفوریت است

ارباب کیخسرو – بنده می‌خواهم جوابش را بشنوم آنوقت معین می‌شود که با فوریت موافق هستم یا نیستم.

رئیس– بفرمائید.

ارباب کیخسرو – اینجا بطوریکه دولت پیشنهاد کرده است تقاضای یک دوازدهم می‌کند. که پرداخته شود. بنده اولاً خواستم سؤال کنم راجع بقسمت وزارت مالیه درسنه گذشته درضمن بودجه که پیشنهاد کردند نسبت بوزارت مالیه یک بودجه پیشنهاد کردند وچون تشکیلاتشان هنوز درست معین نشده بود یک اختیارات مطلقه گرفتند برای اینکه درموقع ضرورت خرج کنند یقین است درسال گذشته امتحانات خودشان را کرده وتشکیلاتشان را داده‌اند در اینصورت خواستم که آقای وزیر مالیه توضیح بدهند که راجع باین قسمت چه صورتی را اتخاذ خواهند کرد اولاً آیا درچه حدود خرج خواهند کرد ثانیاً خواستم سؤال کنم که آیا بودجه شان تا چه موقع خواهد آمد که مجلس این رأی را بدهد البته بنده تصدیق می‌کنم که یک مخارج لازمی هست و ما هم نمی‌خواهیم آنرا معطل کنیم ولی لازم است در ضمن ما هم این قضیه را بدانیم تا بتوانیم درحدود یک اطلاعاتی رأی بدهیم.

وزیر مالیه – ازبابت پرداخت بودجه وزارت مالیه بطوریکه تقاضا شده مثل حوت سنه ماضیه پرداخته می‌شود اما در موضوع بودجه هذه السنه هزار وسیصد وسه بودجه تمام وزارت خانها حاضراست باید یکمرتبه در هیئت وزرا در آن مراجعه شده پس از آن تقدیم مجلس شورای ملی بشود و تصورمیکنم قبل ازیک هفته تمام بودجهای مملکتی تقدیم مجلس شورای ملی بشود.

رئیس – آقای داور (اجازه)

داور – بنده موافقم.

رئیس – آقای عمادالسلطنه چطور؟

عمادالسلطنه – بنده هم موافقم.

رئیس – آقای سهام السلطان هم موافقند؟

سهام السلطان – بلی موافقم.

رئیس – آقای حاجی عزالممالک موافقید؟

حاج عزالمملک-بلی بنده هم موافقم.

رئیس – آقای مدرس (اجازه)

مدرس – تمام ماها مایل هستیم که هرچه زودتر حقوق ادارات و مخارج جاری داده شده و بر طبق قانون رفتارشود ولیکن این فرمایش تقاضای فوریت امشب را ندارد ونکته را که آقای حائری زاده اظهار فرمودند که پروگرام دولت بگذارد و رأی داده شود معنی رأی به پروگرام اطمینان به دولت است ومعنی پول یعنی دولت این پول را خرج کند و قبل ازاینکه رأی بپروگرام داده نشده است این یک صورت خوبی ندارد چهار روز پنجروز فردا پروگرام دولت مطرح شود اگر چه اکثریت بلکه قریب باتفاق حاضر است دررأی دادن به پروگرام دولت و شاید عده مثل من ممتنع باشند ولیکن ترتیب قانونی این است. واینکه آقای ذکاءالملک فرمودند لایحه است پول مقدم برلایحه است بجهت اینکه مرحله رأی مرحله اطمینان است اگر اطمینان نباشد پول مقدم است برلایحه وغرض عرض بنده نسبت باین فرمایش بود که وزیر خارجه فرمودند و فرق گذاردند بودجه را با لایحه در صورتیکه هیچ فرقی ندارد وهردوفرع بر اطمینان بدولت است واطمینان به هیئت دولت هم فرع بررأی بپروگرام دولت است لهذا اگر بخواهند این جهت قانونی را حفظ کنند خوبست فردا پروگرام مطرح شود وبعد از آنکه رأی به پروگرام داده شد البته به بودجه که از اهم امور است نسبت بحقوق اشخاص و مخارج جاری رأی داده می‌شود

رئیس – آقای داور (اجازه)

داور – بنده تصور می‌کنم اینجا یک مختصر اشتباه و سوء تفاهمی شده باشد چون آقای حائری زاده و آقای مدرس از نقطه نظر پروگرام صحبت کردند و اظهار فرمودند از نقطه نظر قانون می‌بایستی اول به پروگرام رأی داده شود بعد بلوایج دولت وبودجه خاطر محترم آقای مدرس را مخصوصاً بنده تذکر می‌دهم باین مسئله که درهیچ قانونی ندارد که اول باید بپروگرام هیئت دولت رأی داده شود و بعد از اینکه بپروگرام هیئت دولت رأی داده شد آنوقت داخل درسایر مسائل شد حتی سابقه هم داردوبنده خاطرم می‌آید که دردوره‌های سابق مدتها دولتهای وقت معلومشان نبوده است پروگرام خود را بیاورند وآقا آنچه فرمودند مقصودشان این بود که مجلس باید بدولت اطمینان داشته باشد بنده تصورمیکنم بطوریکه خودشان هم فرمودند اکثریت قریب باتفاق اطمینان بدولت دارند وباین مناسبت هیچ احتیاج باین نیست که ما تامل کنیم تا پروگرام بگذرد وهمان طوری که خودآقای مدرس تصدیق فرمودند کارهای مملکتی را باید طی کرد وموافق قانون ترتیب داد هرچه زودتربجریان انداخت ما خیلی بایستی متشکرباشیم که دولت فعلی ما یک جدیت فوق العاده میل دارد که کارهای اداری خودش را بطور کلی ازنقطه نظر قانونی انجام بدهد و نمی‌خواهد برخلاف ترتیب با بودجه نگذشته مخارجی کند ازطرفی همان طورکه آقای وزیر امورخارجه اظهارفرمودند یک مخارج فوری وفوتی هست که غیر از مسئله حقوق ادارات است نمی شودصبرکرد البته کارمنظم خواستن پول منظم را هم درمقابل داردو تصور می‌کنم نباید مذاکرات در این موضوع زیاد بطول بیانجامد و باید همین امشب رأی بدهیم بفوریتش تا دولت مشغول کار بشود.

(بعضی از نمایندگان مذاکرات کافی است)

رئیس – مذاکرات کافی است؟

(گفته شد بلی کافی است)

رئیس – رأی می‌گیریم بفوریت آقایانی که فوریت این لایحه را تصویب می‌کنند یعنی بدون اینکه مراجعه بکمیسیون همین جا مطرح شود قیام فرمایند.

(اکثر قیام نمودند)

رئیس – تصویب شد.

(ماده واحده مجدداً بشرح ذیل قرائت شد)

ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است ازبابت بودجه و مخارج وزارتخانه‌ها وادارات دولتی دربرج حمل۱۳۰۳ یک دوازدهم از کلیه بودجه منظوره درسنه ۱۳۰۲ در وجه وزارتخانها یا ادارات دولتی تأدیه نماید درهرحال یک دوازدهم مزبور از مبلغ یکمیلیون و هشتصد وهشتاد دو هزار تومان تجاوز نخواهد کرد. بدیهی است وجوه مشاغل محذوفه پرداخته نخواهد شد.

رئیس – آقای آقا سید یعقوب موافقید؟

آقای سید یعقوب-بلی

رئیس – آقای سلیمان میرزا، (اجازه)

سلیمان میرزا-موافقم

رئیس-آقای حاج عزالممالک جطور؟

حاج عزالمملک-موافقم

رئیس-آقای داورهم موافقید؟

داور-بلی موافقم

رئیس – آقای عمادالسلطنه هم بهم چنین

عمادالسلطنه – بلی بنده هم موافقم:

رئیس – آقای حائری زاده (اجازه)

حائریزاده-بودجه سال گذاشته دارای یک مخارجی بود که نمی‌شود گفت یک دوازدهم آن را در برج حمل خرج کنند مثلاً یکی از مخارج سوخت زمستان است که در حمل آن مخارج را ندارد و خیلی مخارج هست که مال فصل است یک مخارج لازمه را که محل حاجتشان است ممکن است آقایان پیشنهاد کنند و بگویند امروز محتاجش هستیم ولی بعضی مخارج فصلی است که نمی‌شود گفت امروز آقایان همه اش را لازم دارند وباید یک دوازدهمش را تصویب کنیم بنابراین بنده عقیده‌ام این است که آقایان یک تجدید نظری در این لایحه کرده وپس از اصلاح تقدیم نمایند.

وزیر مالیه-بدیهی است مخارجی که مقتضی است پرداخته می شودچیزیکه لازم نیست پرداخته نخواهد شد توضیح واضحات است.

(بعضی از نمایندگان صحیح است)

رئیس-دیگر مخالفتی نیست؟

(گفته شد خیر)

رئیس-رأی می‌گیریم به یکمیلیون وهشتصد وهشتاد دو هزار تومان آقایانیکه تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهد داد.

(اخذ آراء بعمل آمده آقای آقا میرزا شهاب الدین استخراج نمودند و نتیجه بطریق ذیل حاصل شد)

ورقه سفید علامت قبول ۸۳ ورقه سفید بدون امضاء۲

رئیس – با اکثریت هشتادوسه رأی تصویب شد.

کمیسیونهائی که از شعب انتخاب شده‌اند اسامی آقایان اعضاء را عرض می‌کنم.

• کمیسیون بودجه آقای سردار فاخر. معظم السلطان. آقای سردار معظم کردستان. آقای مدرس. آقای مشیرالدوله. آقای سهام السلطان. آقای رئیس التجار. آقای مشیر معظم. آقای عمادالسلطنه. آقای معتمدالسلطنه. آقای ارباب کیخسرو. آقای اعتبارالدوله. آقای شیخ فرج الله. آقای تدین. آقای حاج سیدالمعققین. آقای ناصر الاسلام. آقای آصف الممالک. آقای شیخ العراقین زاده. آقای حاج مشیراعظم
• کمیسیون محاسبات مجلس. آقایان امیر حشمت. سردار معتمد. حائری زاده. آقا شیخ محمدعلی الموتی. صدرالعلماء قائم مقام.
• کمیسیون عرایض و مرخصی – آقای رهنما. آقای حاج میرزاعبدالوهار. آقای آقا سید یعقوب. آقای شیخ الرئیس. آقای حاج ملک التجار. آقای یمن الملک.
• کمیسیون مبتکرات. آقایان. سلطان العلما. آقای سیدحسن کاشان. آقای یاسائی. آقاسید محی الدین. آقای نجات و آقای شیخ جلال هم که انتخاب شده بودند استعفا داده‌اند باید از شعبه‌های مربوطه بجای ایشان دو نفرمعین بشود

کمیسیونهائیکه باید امشب انتخاب بفرمائید: کمیسیون خارجه شش نفرکمیسیون داخله دوازده نفر – کمیسیون نظام هشت نفر – کمیسیون عدلیه بین هشت نفر و دوازده نفراست باید عده اش را معین بفرمائید کمیسیون قوانین مالیه دوازده نفرکمیسیون معارف هم بین هشت و دوازده است بعد رأی می‌گیریم. کمیسیون پست و تلگراف هم هشت نفر

آقای سهام السلطان (اجازه)

سهام السلطان – کمیسیون خارجه در دوره سابق هشت نفربود و در اواخر هم که انتخاب شد هشت نفر بود چون این دوره عده وکلاء زیادتر هستند عقیده بنده این است که کمیسیون فوائد عامه و کمیسیون عدلیه همان دوازده نفری که فرمودید باشد و کمیسیون خارجه هم همان هشت نفر سابق

رئیس – بسیارخوب این را رأی می‌گیریم ولی اینکه فرمودید امسال آقایان نمایندگان عده شان بیشتراست دلیل براین نمی‌شود که اعضای کمیسیون هم عده شان بیشترباشد چون درسابق ملاحظه فرمودید که بعضی آقایان درد و کمیسیون بودند و درست نمی‌توانستند بکارها برسند نسبت به کمیسیون خارجه چون پیشنهاد می‌کنید که هشت نفرباشد رأی می‌گیریم آقایانیکه تصویب می‌کنند که عده اعضاء کمیسیون خارجه هشت نفرباشد قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس – تصویب نشد. نسبت بعدلیه کسی پیشنهاد دارد؟

مدرس – همان هشت نفرباشد.

ضیاءالواعظین – دوازده نفربهتراست.

رئیس – آقای ضیاءالواعظین پیشنهاد می‌کنند دوازده نفرباشد رأی می‌گیریم آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(عده قلیلی برخاستند)

رئیس – تصویب نشد.

معرف هم بین هشت و دوازده نفر است.

آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – بنده سابق هم اجازه خواسته بودم حالا مقام ریاست فرمودند این دلیل نمی‌شود لیکن ما که هستیم اطلاع داریم ومی بینیم این دفعه آقایان خیلی داوطلبند ولی درمجلس رأی پیشنهاد آقای سهام السلطان نمی‌دهند واین مسئله اسباب تشاجروتنازع می‌شود اینستکه بنده راجع بکمیسیون فوائد عامه پیشنهاد می‌کنم دوازده نفرباشد و میدانم که رأی هم نخواهند داد چون کمیسیون فوائد عامه وپست و تلگراف هم کارش زیاد است وهم آقایان بیشترمتوجهند این استکه پیشنهادمی کنم دوازده نفرمعین بشود دیگر اختیار با خودآقایان است.

رئیس – البته رأی نخواهند داد چون از موضوع فرمودید مذاکرراجع کمیسیون معارف بود

(خنده بین نمایندگان)

آقا سید یعقوب – اجازه میفرمائید؟

خارج از موضوع نبود

رئیس – بفرمائید

آقا سید یعقوب – بواسطه اینکه آقای سهام السلطان سه چیزرا پیشنهاد کردند یکی عدلیه یکی خارجه یکی فوائد عامه بنده هم چیز دیگری غیر از این عرض نکردم که خارج ازموضوع بأشد. رئیس – بعد از معارف راجع بفوائد عامه صحبت می‌شود. نسبت بهشت نفربرای کمیسیون معارف مخالفی نیست

(گفته شد خیر)

رئیس – رئیس حالا رسیدیم بپست و تلگراف و فوائد عامه آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد می‌کنند دوازده نفرباشد.

آقای عمادالسلطنه (اجازه)

عمادالسلطنه – بنده راجع به دوازده نفر مخالفم مخصوصاً راجع کمیسیون پست وتلگراف وفوائد عامه چون کمیسیون مهمی است وکار هم دراین دوره بیشتربه آنجا می‌آید بنابراین عقیده بنده اینست که هرچه عده اش کمترباشد بهترکارپیش می‌رود وبهتراین است همان هشت نفری که سابق بودند حالا هم باشند.

رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – بنده خیلی تعجب کردم ازدلیلی که آقای عمادالسلطنه فرمودند وچنین تصور می‌فرمایند که دوازده نفرزیاد است لیکن کسی که درکمیسیون عرایض ومرخصی باشد می‌بیند که چقدراجازه پی درپی می‌دهد اینکه بنده عرض کردم دوازده نفر برای اینکه همیشه عده کافی در کمیسیون حاضر باشند واکثریت داشته باشند ولواینکه بفرمایند شش نفرباشد هیچوقت اکثریت پیدا نمی‌کند پس فایده اش چیست و بنده از نقطه نظر اینکه هم در کمیسیون فوائد عامه خدمت کرده‌ام هم درکمیسیون معارف وهم درکمیسیون عرایض ومرخصی میدانم ودیده‌ام که تشریف آوردن آقایان بچه ترتیب است اینستکه پیشنهاد کردم دوازده نفربرای اینکه همه وقت آقایان بکارخودشان برسند و اما اینکه می‌فرمایند شاید کار زیادتر باشد این طور نیست و عقیده بنده اینستکه دوازده نفرباشد تا بتوانند بکارهای خودشان برسند

رئیس – رأی می‌گیریم به دوازده نفرآقایانی که تصویب می‌کنند کمیسیون فوائد عامه و پست و تلگراف دوازده نفرباشند قیام فرمایند

(اکثریت قیام نمودند)

رئیس – تصویب شد

این کمیسیون را باید امشب معین بفرمائید یک کمیسیون دیگری هم هست که باید فردا تعیین بفرمائید وآن کمیسیون لایحه نفط است.

حائری زاده- هنوز لایحه اش نیامده است.

رئیس-مدتی است آمده است

آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – درکمیسیون لایحه نفط که فرمودید در دوره سابق دولت وقت تقاضا کرد کمیسیون خاصی انتخاب بشود حالا بنده خواستم ازمقام ریاست این مسئله را تحقیق کنم که دردوره سابق کمیسیون خاصی درست شد ومطابق نظامنامه بآنجا مراجعه شد حالا نمی دانم دولت دراین باب تقاضای کمیسیون خاصی کرده است یا نه؟ اگر تقاضای کمیسیون خاصی نکرده باشد مطابق جریان قانونی باید کمیسیون فواید عامه مراجعه بشود چون سئوال قانونی بود عرض کردم که در این باب چه میفرمائید؟

رئیس – اگر پیشنهاد دارید ضمناً بفرمائید.

آقای مدرس (اجازه)

مدرس – گمان می‌کنم تعیین کمیسیونها امشب یک قدری مشکل باشد (صحیح است) باید تبادل آراء کرد و یک مناسبائی را در انتخاب منظور داشت. بنابراین اگر اجازه میفرمائید درجلسه بعد معیین بشود (جمعی از نمایندگان صحیح است)

رئیس – بشرط اینکه فردا شب هم مثل امشب نشود. پس اگرتصویب میفرمائید بماند برای فردا شب

(بعضی از نمایندگان صحیح است)

رئیس – دستورجلسه فردا شب پروگرام دولت است بعد تعیین کمیسیونها.

حائری زاده-راجع به پروگرام دولت اگر بنا است درجلسه آتیه مطرح شودخوب است یک شب فاصله بشود که بیست وچهار ساعت برای طبع وتوزیع شدنش رعایت شده باشد.

رئیس-خوب این هم یک پیشنهادی است مقصود ایشان این است که جلسه بماند برای شب چهارشنبه مخالفی نیست؟

(اظهار کردند خیر)

رئیس –خوب می‌ماند برای پس فردا شب.

(پیشنهادی از طرف آقا سید یعقوب بشرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه نفط درکمیسیون فواید عامه موضوع بحث واقع شود

رئیس – آقای حائری زاده (اجازه)

حائری زاده – موضوع نفط یک موضوع مهمی است که برای مملکت مسئله حیاتی است کارهای کوچکی که مال فوائد عامه وپست وتلگراف است به کمیسیون فوائد عامه مراجعه می‌شود ولی کمیسیون نفط کمیسیون خاصی باید بأشد حالا یا دوازده نفرباشند یا بیشترخوب است در اطرافش مذاکر بکنند و یک کار خطائی بواسطه بی مطالعه گی ازمجلس پنجم بیرون نیاید ومن مخالفم با این پیشنهاد.

(بعضی از نمایندگان صحیح است)

رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – بنده گمان نمی‌کردم آقای حائری زاده با سوابقی که درمجلس دارند این را بفرمایند مگر مسئله پست وتلگراف یک مسئله مماتی است که کمیسیون نفط حیاتی است. تمام این قبیل مسائل حیاتی است و اقتصادی است آن آقایانیکه وضع نظامنامه کرده وکمیسیون را مرتب کرده‌اند تمام این مسائل را تحت نظرآورده ومعیین کرده‌اند دردوره چهارم اگر نظرآقایان باشد وقتی که دراین باب صحبت کردند گفتند باید مراجعه بشود به کمیسیون فوائد عامه ولی رئیس دولت وقت مخصوصاً تقاضا کرد که این مسئله کمیسیون خاصی ارجاع بشود حالا بنده می‌خواهم از خصوصیت وخاصیت خارج بشود چه فرق می‌کند مگر آن دوازده نفری که در کمیسیون فوائد عامه هستند غیراز دوازده نفری هستند که دریک کمیسیون خاصی هستند؟ همان جدیتی که شما تصور می فرمائید یک کمیسیون خاصی برای موضوع می‌کند همان جدیت درکمیسیون فوائد عامه هم می‌شود بعلاوه یک امتیاز مخصوصی برای نفط تنها نیست این است مطابق جریاناتی که بوده است عرض می‌کنم بایست درکمیسیون فوائد عامه مطرح بشود مگراینکه شما تقاضا کنید و یک کمیسیون خاصی را پیشنهاد کنید آنوقت اگرمجلس به پیشنهاد شما رأی داد می‌رود کمیسیون خاص والا مراجعه می‌شود به کمیسیون فوائد عامه

(جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است)

رئیس – (خطاب به آقای آقا سید یعقوب) ایرادی که فرمودید صحیح است طبعاً باید برود کمیسیون فوائد عامه مگراینکه یک پیشنهادی بخلاف پیشنهاد جنابعالی بشود پس اینرا می‌گذاریم برای جلسه پس فردا شب.

(جلسه تقریباً شش ساعت از شب گذشته ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی – مؤتمن الملک