مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ اردیبهشت ۱۳۰۴ نشست ۱۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ اردیبهشت ۱۳۰۴ نشست ۱۵۷
جلسه صد و پنجاه و هفت
صورت مشروح مجلس یوم پنج شنبه دهم اردی بهشت هزار و سیصد و چهار مطابق ششم شوال المکرم ۱۳۴۳
(مجلس سه ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید)
(صورت مجلس سه شنبه هشتم اردی بهشت را آقای آقا میرزا شهاب الدین قرائت نمودند)
رئیس – آقای ضیاءالواعظین (اجازه)
ضیاء الواعظین –بنده پس از تصویب صورت مجلس عرضی دارم۰
رئیس – آقای سر کشیک زاده (اجازه)
سر کشیک زاده – بنده راجع به صورت مجلس عرضی ندارم-. پس از تصویب صورت مجلس عرضی دارم.
رئیس – آقایان نسبت به صورت مجلس ایرادی ندارند؟
(گفته شده. خیر)
رئیس – آقای ضیاء الواعظین (اجازه)
ضیاء الواعظین – مدتی است راجع به پروگرام مدارس یک سؤالی از وزارت معارف شده و برای جواب حاضر نشده‌اند چون اول سال تحصیلی نزدیک است و برای اول سال تحصیلی باید پروگرام مرتب شود تمنی دارم مقرر فرمائید برای جواب حاضر شوند.
رئیس – آقای سر کشیک زاده (اجازه)
سر کشیک زاده – بنده تقریباً در دوازدهم حوت گذشته از وزارت داخله سئوالی کرده بودم تاکنون برای جواب حاضر نشده‌اند استدعا می‌کنم از طرف ریاست نوشته شود که آقای منصور الملک برای جواب حاضر شوند.
رئیس – آقای اخگر (اجازه)
اخگر – راجع به معدن گل سرخ بنده مدتی است سؤالی از وزارت معارف کرده‌ام و هنوز برای جواب حاضر نشده‌اند تمنی می‌کنم تذکر داده شود برای جواب حاضر شوند.
رئیس – دستور امروز خبر کمیسیون بودجه راجع به مستشار عدلیه است بعد قانون استخدام و ضمناً انتخاب کمیسیونها. دو فقره خبر از کمیسیون مرخصی رسیده است قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(راپرت مرخصی آقای وکیل الملک به شرح ذیل قرائت شد) آقای وکیل الملک نماینده محترم نظر به اینکه اخویشان مریض و بستری و در تهران در تحت معالجه هست و بالاخره اطباء اکیداً تجویز کرده‌اند که ایشان را از تهران حرکت دهند و خودشان باید متصدی انتقال و پرستاری ایشان باشند اجازه غیبت چهار ماه از تاریخ حرکت خواسته بودند کمیسیون عذر ایشان را برای مدت سه ماه از تاریخ حرکت موجه دانسته تصویب می‌نماید.
رئیس – آقایانی که مرخصی سه ماهه آقای وکیل الملک را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.(راپرت دیگر راجع به مرخصی آقای آقا سید محی الدین به ترتیب ذیل خوانده شد)
آقای آقا سید محی الدین نماینده محترم تقاضای دو ماه اجازه غیبت از تاریخ اول تیر ماه به جهت حرکت به شیراز و اصلاح امور معوقه خود کرده‌اند کمیسیون عذر ایشان را موجه دانسته تصویب می‌نماید.
رئیس – آقایانی که مرخصی آقای آقا سید محی الدین را برای مدت دو ماه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
رئیس – تصویب شد. آقایان آقا میرزا سید احمد و صدرائی تشریف ببرند بیرون برای اخذ آراء ماده اول راپرت کمیسیون بودجه راجع به مستشار عدلیه مطرح است. قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول – وزارت مالیه مجاز است از اول حمل ۱۳۰۳ الی انقضاء مدت کنترات مسیوپرنی سالی چهار هزار و دویست تومان به عنوان کمک خرج علاوه بر مبلغی که به موجب کنترات قانونی سی و یک جوزای ۱۳۰۲ مقرر است درباره مسیوپرنی پرداخت نماید.
رئیس – آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی – بنده در جلسه گذشته عقاید خودم را در این موضوع به عرض آقایان رساندم و بعضی مسائل را تلویحاً و پارهُ را تصریحاً اظهار کردم و گمانم این است نمایندگان محترم هم بیش از بنده از این موضوع اطلاع داشته باشند معذلک محض تذکر لازم می دانم عرایض خودم را تجدید کنم این آدم چندین سال است که در وزارت عدلیه سمت مستشاری برقرار است. حالا خدمت کرده یا نکرده خوب کرده یا نکرده این خارج از موضوع است لکن همین قدر عرض می‌کنم کنترات این شخص که در دورهُ چهارم به مجلس آمد (آقای شریعت زاده از عرایض بنده چون تصریح نداشت استفاده فرمودند و. به بنده اعتراض فرمودند که البته در مجلس موافق و مخالف هست در صورتی که مقصود بنده این نبود نهایت این که خواستم به طور نزاکت مطلب را ادا کرده باشم و گمان می‌کنم خودشان هم ملتفت بودند و بنده منتظر نبودم از عرض بنده سوء‌استفاده شود اکثریت مجلس بلکه نزدیک به اتفاق با اصل این کنترات مخالف بود و نه تنها مجلس مخالف بود بلکه کمیسیون بودجه هم مخالف بود و به همین دلیل چندین ماه در کمیسیون بودجه لایحه کنترات این شخص تعویق افتاد و بالاخره در اواخر دورهُ چهارم به مجلس آمد و چون احتمال قوی بلکه نزدیک به یقین بود که کنتراتش به همان صورتی که بود رد شود در اثر بعضی مطالب که به فرد فرد وکلاً گفته شد یا از آنها خواهش شد و بالاخره به همان صورتی که بود تصویب شد. در آن موقع خود این آدم این جا بود آقایان هم که در آن دوره بودند حالا تشریف دارند. من جمله حضرت والا شاهزاده نصرة الدوله که مخبر کمیسیون بودجه و مدافع بودند. بنده تعجب می‌کنم مطالبی که امروز گفته می‌شود آن روز گفته نمی‌شد. اگر این شخص با آن ترتیب که مجلس تصویب کرده بود! باز امتناع داشت ممکن بود همان روز استعفا بدهد و برود ولی در آن موقع که کنتراتش تصویب شد (به طور ساده هم تصویب نشد) هیچ اعتراضی نکرد و حالا یک دلائلی برایش اقامه می‌شود مثلاً آقایان می‌گویند اگر این شخص در فرانسه مستخدم بود و مدت خدمتش را به پایان می رساند حقوق تقاعدی به او می‌دادند و به همین دلیل ما هم باید یک اضافهُ به او بدهیم. بنده عرض می‌کنم اگر فرضاً این شخص رئیس جمهور یا صدر اعظم فرانسه می‌شد حقوقش زیادتر بود اگر به ایران نمی‌آمد و مستخدم نمی‌شد ما هم هیچ به او نمی‌دادیم (این کلمه اگر چیز غریبی است و با اگر اگر که نمی‌شود پول داد.) اگر ما یک نفر مستشار استخدام کردیم مطابق کنترات او باید به او حقوق بدهیم به قدری که برای ما خدمت کرده است ما هم به او حقوق داده‌ایم. اگر باید قدردانی و تشکر بکنیم به چشم تشکرات صمیمانه هم تقدیم می‌کنیم قدر هم می دانیم زیاده از آن مقداری که خودش منتظر است ولی اگر این شخص علاوه بر تشکر و قدردانی اضافه حقوق هم می‌خواهد ما قوهُ تأدیه نداریم. قناعت کند به همان تشکر و قدردان که تقدیم می‌کنیم. دیگر هم تشکر بخواهد هم قدردانی هم اضافه حقوق…
آقا شیخ فرج – هم مستمری.
کازرونی – موضوع مستمری را هم در موقع خودش عرض می‌کنم محض رضای خدا یک کاری نکنید که علاوه بر این مالیاتهائی که تازه تحمیل شده است هر روز یک لایحه مالیاتی بیاید این جا و یک اسامی مقدس رویش بگذارند که برای راه آهن و طی الارض و آپروپلان و چه و چه است. و عاقبت معلوم شود برای مسیوپرنی است. یعنی برای اضافه حقوق و مستمری است چرا این طور کنیم؟ آقایان پول دهندگان محتاجند؟!مملکت کدامست؟ رودربایستی ندارد. والله در مملکت صدای ضجه عجه از همه طرف بلند است هر کسی راست می‌گوید یک قران از کیسه خودش بدهد. مال کی را می‌دهند؟ نداریم نمی‌دهیم تمام شده.
عماد السلطنه – مخبر کمیسیون بودجه – فرمایشات آقای کازرونی یک قسمتش بیشتر شبیه بود به امور شخصی تا امور مملکتی و مجلسی ولی بنده می‌پردازم به خلاصه مطالبی که فرمودند دو سه جمله بود. یکی این که مجلس چهارم اکثریت بلکه به اتفاق مخالف بود. بنده این را نمی‌توانم قبول کنم و بهترین دلیل هم تصویب کنترات مسیوپرنی است که در مجلس چهارم در جوزای ۱۳۰۲ به اکثریت تصویب شده است. یک قسمت دیگر از اظهاراتشان این بود که مسیوپرنی در صورتی که با این ترتیب کنترات حاضر بشود مستخدم شود. می‌خواست استعفا بدهد و برود خوبست این را در نظر بگیرید که مسیوپرنی خودش را با اصرار و فشار به دولت تحمیل نکرده است. نظر به اینکه وزارت عدلیه وجود او را لازم می‌دانست او را استخدام کردند و به این طریق قانعش کردند که در موقع افتتاح مجلس پنجم کنترات او صلاح خواهد شد. و به همین جهت هم در بدو افتتاح مجلس پنجم از طرف وزارت عدلیه یک اصلاحی به مجلس پیشنهاد و تقاضای تصویب آن شد اما یک قسمت دیگر فرمودند که آنچه را مجلس چهارم رد کرده است حالا به مجلس آورده‌اند این را هم برای اطلاع خاطر آقایان عرض می‌کنم که در مجلس چهارم رد نشده است. در اواخر مجلس چهارم یک کنتراتی به مجلس آمد و تصویب هم شد. ولی از همان موقع مسیوپرنی اعتراض داشته و آنچه را هم که تاکنون گرفته است به رسم علی الحساب بوده است بقیه اعتراضات آقای کازرونی را هم چون در جلسه قبل جواب عرض کرده‌ام محتاج به تکرار نمی دانم (در این موقع چند نفر از نمایندگان برای خروج از مجلس از محل خود حرکت نمودند)
رئیس – آقایان تشریف نبرند. تأمل فرمایند تا آنهائی که رفته‌اند برگردند بعد تشریف ببرند رأی هم که م نویسید همین جا بنویسید. (نمایندگان مزبور مراجعت و به جای خود جلوس نمودند پس از چند دقیقه آقای حائری زاده خارج شدند)
رئیس – چون عده کافی نیست اجازه می فرمائید جلسه را ختم کنیم؟ (در این موقع جلسه تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس – آقای تهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمد علی تهرانی – اگر چه به طور کلی بنده اصولاً با کنترات مخالفم ولی چون راجع به مسیوپرنی اطلاعات کافی و شافی دارم ناچارم موافقت کنم و آقایان محترم تذکر می‌دهم به اینکه دولت وقت قبل از اینکه مجلس افتتاح شود کنتراتی با مسیوپرنی بسته بود البته مأمورینی که از خارج کنترات می‌شوند طرف آنها دولت است اعم از اینکه مجلس رأی بدهد او حق دارد که حقوق خودش را از دولت مطالبه کند.
بعضی از نمایندگان – (به طور همهمه) این طور نیست تا کنترات به تصویب مجلس نرسد رسمیت ندارد
طهرانی – حالا مسئولیت متوجه کیست چرا کنترات را به مجلس نیاورده‌اند؟ چرا یک ماده بر آن اضافه کرده‌اند که تا به تصویب مجلس نرسد رسمیت ندارد؟ اینها موضوع علیحده ایست یک کنتراتی با مسیوپرنی بسته شده. حالا بعضی از آقایان می‌فرمایند او کار نکرده. کار کردن و کار نکردن او به واسطه حیثیت و خواستن وزرای وقت عدلیه بوده است بعضی از اوقات وزراء مایل بوده‌اند کارها را مستقلاً‌خودشان اداره کنند و اگر بعضی معایب پیدا شده است بنده گمان نی کنم به واسطه ملاحضات شخصی وزراء و عدم مداخله دادن به مسیوپرنی بوده است در امور عدلیه. مخصوصاً در کمیسیون عدلیه با بودن آقای مشیر الدوله و سایر آقایان مذاکره شد که ایشان برای عدلیه کنترات شده‌اند اعم از اینکه در عدلیه کار بکند یا نکند و از صبح تا غروب در منزل باشد یا بیاید به عدلیه باید اقدامات قانونی قضائی بنماید. بنده هم مخالف هستم که حقوق زیادی به او داده شود ولی این را هم باید عرض کنم که مسیوپرنی یک آدمی است که در این مملکت خدمت کرده قوانینی که متناسب با وضعیات مملکت و دنیا است برای عدلیه پیشنهاد کرده است و از کمیسیون عدلیه و مجلس هم گذشته است و امروز ما تشنهتریم به الغاء کاپیتولاسیون. استقلال و سیاست و بقای مملکت ما فوق العاده مقتضی است برای الغاء کاپیتولاسیون امروز شخص مسیوپرنی فوق العاده در این موضوع زحمت کشیده و رنج برده با تمام سفارتخانه‌ها مذاکره کرده که مدرسه حقوقی که در این مملکت تأسیس می‌شود تمام خارجیها قضاتی که از این مدرسه در تحت یک پروگرام معین که دارای معلومات فقهیه هم باشند خارج می‌شوند آنها را قاضی بشناسد امروز دولت عثمانی و دولت ترکیه با آن زحمات و صدمات و آن فدیه هائیکه داده است
رئیس – اینها خارج از موضوع است
آقا سید یعقوب – به علاوه دو موافق هم پشت سر هم حرف زده‌اند
طهرانی – بالاخره عرض بنده این است که چون معلومات قضائی ایشان به حال مملکت نافع است از این جهت بنده مضر نمی دانم که مطابق کنتراتی که به دولت بسته است به ایشان اضافه حقوق داده شود.
رئیس – آقای آقا شیخ فرج الله (اجازه)
آقا شیخ فرج الله – بنده در ماده ثانی عرضی دارم
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است (بعضی دیگر گفتند کافی نیست)
رئیس – رأی گرفته می‌شود آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام فرمایند
اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به ماده اول
آقا سید یعقوب – بنده پیشنهادی دارم
رئیس – خطاب به آقا سید یعقوب کدام پیشنهاد شما خوانده شود. هر دو
آقا سید یعقوب – بنده دو پیشنهاد تقدیم کرده‌ام. یکی هزار تومان و یکی هزار و پانصد تومان ابتداء به هزار تومانی رأی گرفته شود اگر خدای نخواسته رد شد بعد به آن یکی پیشنهاد ایشان به این مضمون خوانده شد مقام محترم ریاست بنده پیشنهاد می‌کنم که کمک خرج هزار تومان باشد
یک نفر از نمایندگان – رأی بگیرید
آقا سید یعقوب – اجازه بفرمائید بنده مطابق نظامنامه حق دارم توضیح عرض کنم. ولی قبلاً یک کلمه در جواب آقای طهرانی عرض کنم و اگر هم بفرمائید خارج از موضوع است حاضر هستم مسیوپرنی را که در این مملکت آوردیم برای معلمی مدرسه حقوق بود و او را بهترین حقوق دانهای این مملکت می دانیم با این حال چه طور و نمی داند که باید تمام کنتراتها به تصویب مجلس برسد خود مسیوپرنی که حقوقدان و قاضی است می داند که در قانون اساسی نوشته شده تمام کنتراتها باید به تصویب مجلس برسد و دولت‌ها در زمان فترت هیچ حق ندارد و اما آمدیم سر این مسئله که عمادالسلطنه فرمودند در زمانی که آقای سردار معظم در کابینه آقای مشیر الدوله وزیر عدلیه بودند فقط یک سال از عمر مجلس گذشته بود که کنترات مسیوپرنی به مجلس آمد و تصویب شد و به او هم اطلاع دادند و در واقع در دوره چهارم مطابق همان کنتراتی که از مجلس گذشته مسیوپرنی مشغول کار بود و اگر راضی نبود وقت هم باقی بود که کنترات او را اصلاح کنند. حالا نظر به اینکه مسیوپرنی آدم حقوق دانی است و از قوانین عدلیه اطلاع دارد می‌خواهند به او اضافه حقوق بدهند و چون مدرک قانونی ندارد بنده پیشنهاد کردم که این عطیه و التفات و محبتی که می‌خواهند درباره او بکنند هزار تومان باشد.
رئیس گرفته می‌شود آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام نمانند
(چند نفر برخاستند)
رئیس – رد شد. پیشنهاد دیگر ایشان قرائت می‌شود (این طور قرائت شد)
مقام محترم ریاست بنده پیشنهاد می‌کنم کمک خرج از اول فروردین هزار و پانصد تومان باشد
رئیس – رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که تصویب می‌فرمایند قیام فرمایند
(معدودی قیام نمودند)
رئیس – رد شد پیشنهاد آقای مدرس قرائت می‌شود (این طور قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده بدون لفظ سالی نوشته شود
مدرس – بنده به عقیده خودم عرض می‌کنم که نسبت به مسیوپرنی بعضیها عامی می‌شوند و بعضی افراط و تفریط می‌کنند. بنده یک حد وسطی را قائل شده‌ام چون از مسیوپرنی ضرری برای مملکت ندیده‌ام این است به پیشنهاد کرده‌ام این که در اینجا نوشته شده است سالی فلان قدر به مسیوپرنی داده شود آن سالی برداشته شود که از ابتدای مدت کنترات تا آخر مدت کنترات که دو سال یا دو سال ونیم فقط چهار هزار و دویست تومان به او داده شود و خود من هم به این رأی خواهم داد ولی به ماده دوم رأی نمی‌دهم
رئیس- این تقریباً مثل پیشنهاد آقای سید یعقوب است چهار هزار و دویست تومان را که تقسیم کنیم به چهار سال هزار و پانصد تومان می‌شود. آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد. رأی گرفته می‌شود به ماده اول پیشنهاد کمیسیون.آقایان موافقین قیام نمایند
جمعی قیام نمودند
رئیس – تصویب نشد. علی الرسم باید به ماده پیشنهادی دولت رأی گرفته شود مخالفی ندارد؟ مدرس بخوانند معلوم شود
(این طور خوانده شد)
ماده دوم – از تاریخ اول حمل ۱۳۰۲ الی انقضای کنترات سالیانه مبلغ دو هزار و هشتصد تومان علاوه بر آنچه که به موجب قانون سی و یکم جوزای ۱۳۰۲ تصویب شده است به حقوق سابق مشارالیه اضافه می‌شود یک نفر از نمایندگان – مبلغش با مبلغ پیشنهادی کمیسیون که رد شد یک اندازه است این هم رد شده است
رئیس – آقای مخبر می‌توانند توضیح بدهند که مبلغش مساوی است یا نه؟
عمادالسلطنه- در مبلغ تفاوتی پیدا نمی‌شود.پیشنهاد دولت سالی دو هزار و هشتصد تومان بود برای مدت سه سال در کمیسیون چهار هزار و دویست تومان کردیم برای مدت دو سال
رئیس – پس رد شده است. ماده دوم مطرح است. پیشنهادی از طرف آقای مدبر الملک رسیده است که از دستور امروز خارج آقای مدبر الملک (اجازه)
مدبر الملک – نظر به اینکه در موقع رأی یک عده از آقایان برای انتخاب کمیسیونها بیرون تشریف داشتند و از آن طرف هم ماده اول پیشنهادی کمیسیون رد شده است و باید در کمیسون تجدید نظری درش بشود بنده پیشنهاد کردم از دستور امروز خارج شود
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مدبر الملک آقایان موافقین قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. اکنون استخدام کشوری مطرح است پیشنهاد ششم است از دستور خارج شود پیشنهاد قرائت می‌شود (به این مضمون قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم قانون استخدام از دستور امروز خارج شود. میرزا جواد خان
رئیس – آقای آقا میرزا جواد خان (اجازه)
آقا میرزا جواد خان – آقایانی که اصلاً‌قانون استخدام را پیشنهاد کردند دو نظر داشتند یک نظرشان این بود حقوق اشخاصی که به واسطه این قانون از بین رفته و پایمال شده است اصلاح شود و نظر دوم هم این بود که دولت اشکالاتی در آن قانون مشاهده می‌کرد که فوق العاده برای اصلاح ادارات دشوار بود در این قانون که اخیراً در کمیسیون نوشته شده است حقوق مستخدمین که ضایع شده بود نه تنها ملاحظه نشده بلکه بدتر شده است به علاوه مشکلاتی که این قانون برای دولت فراهم کرده و می‌بایست اصلاح شود چون از طرف دولت نماینده خواسته نشده بوده است آن هم اصلاح نشده است این است که استدعا می‌کنم فعلاً این لایحه از دستور خارج شود تا پروژه که خود دولت تهیه کرده است و اصلاحات لازمه را در قانون نموده‌اند به مجلس بیاید بعد مطرح شود
وزیر عدلیه – همین طور که پیشنهاد کردند گمان می‌کنم دولت هم موافق باشد که از دستور امروز خارج شود تا نظریات دولت هم معلوم شود بعد بیاید به مجلس
رئیس – آقای دولت آبادی (اجازه)
حاج میرزا یحیی دولت آبادی – بنده با خارج شدن قانون استخدام از دستور مخالفم.قبل از اینکه مجلس انعقاد پیدا کند یکی از مسائلی که پیش تمام نمایندگان محترم طرف توجه بود و یکی از مسائل مهمه شمرده می‌شد تجدید نظر در قانون استخدام کشوری بود باید ملاحظه کرد تجدید نظر کردن در این قانون چه ضررهائی متوجه مملکت می‌نماید به عقیده بنده خارج شدن این قانون از دستور هیچ صلاح نیست و باید مطرح شود اگر دولت یا دیگران هم نظریاتی دارند ممکن است در ضمن شور مواد اظهار نمایند
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقا میرزا جواد خان. آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب بر خاستند)
رئیس – تصویب شد پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود (به شرح ذیل خوانده شد)
مقام محترم ریاست. بنده پیشنهاد می‌کنم قانون الغاء منع صدور پوست بره جزء دستور امروز شود.
رئیس آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد اشتباهی شده است فعلاً کمیسیون موجود نیست که راپرت مطرح شود خوبست آقایان زودتر اعضاء کمیسیونها را انتخاب کنند بعد مطرح شود عده آقایانی که رأی داده‌اند از هفتاد نفر بیشتر نشده است مابقی هم خوبست امروز رأی بدهند که کمیسیونها انتخاب شود پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود (این طریق قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم خبر کمیسیون بودجه راجع به یک دوازدهم جزء دستور شود اعتبار الدوله.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای اعتبار الدوله. آقایان موافقین قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد قرائت می‌شود (به ترتیب ذیل خوانده شد)
ماده واحده – مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهد که از بابت برج حمل ۱۳۰۴ در حدود یک دوازدهم بودجه مصوب ۱۳۰۳ برای مخارج بر طبق بودجه تفصیلی ۱۳۰۳ به مصرف برساند. مخارج انتفاعی وزارت مالیه ممکن است تا حدود مبلغ سیصد هزار تومان تأدیه گردد. یک دوازدهم فوق شامل مستمریات و شهریه‌ها و حقوق منتظرین خدمت نیز خواهد بود
رئیس – آقای اعتبار الدوله (اجازه)
اعتبارالدوله – بنده موافقم
رئیس – آقای حائری زاده (اجازه) حائری زاده – این سابقه یک دوازدهم تقریباً در دورهُ پنجم گذاشته شده و در دوره چهارم این حرف پیدا نشده بود. در دوره پنجم اتصالا آقایان یک دوازدهم را آوردند به مجلس و مجلس هم با یک موافقتها و مخالفتهائی بالاخره تصویب کرد.در سال اول ممکن بود این حرف تا اندازه معقول به نظر بیاید که چون دولت وقت پیدا نکرده است بودجه‌هایش را کاملاً تنظیم کند و عایداتش صحیحاً معلوم نبوده که به چه نحو مجلس به عایدات رأی خواهد داد و چقدر عایدات را رد خواهد کرد این حرف معمول باشد. به علاوه بودجه‌های تفضیلی طبع و توزیع شده بود و اغلب آقایان به یک چیز فهمیدة رأی می‌دادند و می‌گفتند مطابق یک دوازدهم بودجه که از مجلس چهارم گذشته است بپردازند و معلوم بود مأمور فلان وزارتخانه در بم چه حقوقی دارد علی ای حال به یک چیز فهمیده رأی می‌دادند. ولی بودجه‌های سال گذشته هنوز طبع و توزیع نشده است و سوای یکی دو فقره ما بودجه‌ها را هنوز ندیده‌ایم و نمی دانیم چیست حتی نمی دانیم این اعتبار کلی که آقایان گرفتند چه شکل تقسیم کردند یک وقتی راجع به بودجه وزارت داخله معلوم شد که اصلاً یک پستی را برای صرفه جوئی حذف کرده‌اند و حال آن که ممکن است یک نماینده معتقد باشد که این پست لازم است و همین طور به وزارت عدلیه به موجب یک بودجه اعتباری اجازه دادند که تشکیلات خودش را منظم کند و او هم یک محاکمی که وجودش خیلی لازم بود از نقطه نظر صرفه جوئی لغو کرد و محاکم صلح نامحدود را که قانونش که از مجلس گذشته است دولت خواست برای امتحان به موقع اجراء گذارد و این کار را می‌بایستی از مرکز شروع کند و اول باید محاکم ابتدائی مرکز را منحل کند و به جای آنها محاکم صلح نامحدود بگذارد زیرا در مرکز پهلوی محکمه صلح محکمه استیناف هست و زحمتی برای کسی ندارد زیرا به مجرد این که کسی محکوم شد از این اطاق به آن اطاق می‌رود و به محکمه استیناف شکایت خواهد کرد. ولی در قسمت جنوب که صد و پنجاه فرسخ راه باید برای استیناف دادن بیاید به طهران در همچو جائی صلح نامحدود درست کردن این را نمی‌شود گفت سیاست خوبی است. ما برای قضات سابقاً یک شرایطی معتقد بود که باید لو باشند عادل باشند. چه باشند وقتی که نسبتاً آن قضات دورهُ استبداد را بگذاریم پهلوی این قضات فعلی که در عدلیه هستند و مقایسه کنیم می‌بینیم همان آخوندهای قدیمی به عقیده بنده خیلی متدین تر بودند از این افرادی که امروزه در عدلیه هستند.
شیروانی – این طور نیست
حائری زاده – به عقیدهُ خودم عرض کردم نه به عقیده شما.
شیروانی – شما حق ندارید به دیانت اشخاص حمله کنید.
حائری زاده – بسیار خوب. آنها صحیح العمل تر بوده‌اند و علت اینکه مردم محاکم عدلیه ترجیح دادند بر حکومت‌های انفرادی برای این که کار جریان پیدا کند و دو سه نفر در عمل یکدیگر و در محاکمات نظارت داشته باشند و در واقع اصول محاکمات از حال انفرادی به صورت شوروی در آید و به صورت قضائی به طوری که امروزه در دنیا معمول است در آید. به هر حال مقصود من این بود که ما وقتی که یک اعتبار کلی به آقایان و وزراء می‌دهیم آنها می‌روند و مطابق میل و سلیقهُ خودشان یک تشکیلاتی می‌دهند و بدیهی است اشخاصی که پستها را در مرکز اشغال کرده‌اند وقتی که دولت می‌خواهد محاکم بدایت را منحل کرده و به جای آنها صلح نامحدود بگذارد اگر بخواهند این کار را در مرکز به موقع اجرا بگذارند مسلم است که عده از این آقایان بیکار خواهند شد. چون در مرکزند ناچار اسباب زحمت آقای وزیر را فراهم خواهند آورد و آقای وزیر هم بدیهی است که هیچ وقت نمی‌خواهد ناراحت باشند از این جهت آمده‌اند و این کار را در قزوین و رشت و استرآباد و فارس به مناسبت این که دور از مرکز هستند اجرا کرده‌اند. برای اینکه ملاحظه کرده‌اند که اگر فرضاً‌هم مردم خواسته باشند شکایت کنند باید کلمهُ دو عباسی پول بدهند تا بتوانند شکایت تلگرافی کنند. آن وقت هم تازه صورت شکایات آنها در دوسیه ضبط خواهد شد بدون اینکه آنها را ببینند. اهالی ولایات ما را اینجا فرستاده‌اند از بدبختی هایشان جلوگیری کنیم. آقایان وقتی که یک اعتبار کلی گرفتند بدیهی است که نمی‌خواهند راحتی خودشان را از دست بدهند. بنده هم از نقطهُ نظر راحتی خودم و این که می‌بینم شکایات زیادی می‌رسد و ناراحت هستم ناچار می‌شوم اینجا بیایم و داد وفریاد کنم. مثلاً از جائی که مرا انتخاب کرده‌اند هر روزه شکایت و اعتراض می‌کنند که: تو که در مرکز هستی مگر مرده که محکمهُ ما را منحل می‌کنند و حرف نمی‌زنی؟ اگر باز بودجه را سال گذشته آقایان نوشته بودند و به ما داده بودند و بعضی از آقایان مخالفت و عده دیگر موافقت می‌کردند و قضیه به طول می‌انجامید آن وقت ممکن بود تصور کنم که رأی دادن به یک دوازدهم مورد دارد ولی ما نمی دانیم تشکیلات وزارت خانه‌ها (همان تشکیلات چهار دیوار) بر روی چه اساسی بوده است و در کجا محاکم را منحل کرده یا در چه جا صلح نامحدود درست کرده‌اند؟ یا در کجا وزارت خارجه نماینده دارد و کجا کار گذار دارد و در چه محل سفارت خانه را منحل کرده و یا کار گذاری را برقرار کرده و همین طور وزارت داخله را نمی دانیم کجا نماینده دارد و چه جا ندارد و به هیچ وجه اطلاع از این مراتب نداریم.لهذا به یک چیز موهومی رأی دادن به عقیده بنده متسحسن نیست و دولت هم این قدر نباید معطل کند. در خود مجلس شورای ملی هر شش ماه شش ماه مباشرینش عوض می‌شوند و تغییر می‌کنند. الان قریب هفت هشت روز است که مباشرین عوض شده‌اند و تا دو سه روز دیگر هم بودجهُ خودشان را تنظیم و تکمیل کرده و برای تصویب به مجلس شورای ملی خواهند آورد. همین قدر هم دولت آقای سردار سپه دولتی نیست که تازه روی کار آمده باشد. مدتها است که روی کار است و یک دولت تازه نیست که ما بگوئیم تازه روی کار آمده و اطلاع ندارد و باید کسب اطلاع نماید. همین طور دکتر ملیسپو مدتیست که از امریکا آمده و در ایران مشغول کار و کسب اطلاعاتست و آدمی نیست که جدیداً آمده باشد و اطلاع نداشته باشد عوائد هم همین مالیاتهائی است که فعلاً داریم و تصور نمی‌کنم. آقایان منتظر گذشتن یک مالیات جدیدی باشند که مطابق آن عوائد یک تشکیلات جدیدی بدهند عوائد ما همین است که هست. حالا یا می‌چاپند یا به عدالت از مردم می‌گیرند در هر حال عوائد همین مالیاتهای کج و معوجی است که امروزه اخذ می‌شود و بودجه شش ماه به آخر سال مانده باید مجلس آمده باشد و برای شب نوروز بودجه از مجلس باید بیرون رفته باشد و دولت هم اجراء کند حالا مدتی است از سال گذشته و اگر امروزه ما این یک دوازدهم را تصویب کنیم. دولت تا آخر سال می‌خواهد این عمل را مجری کند و نفهمیده به یک چیز موهومی رأی دادن به عقیده بنده غلط است و ما باید کم کم این صل را ترک کنیم.
عمادالسلطنه – خیلی خوشوقتم که یک مقدار از دلائلی را که بنده برای تصویب این یک دوازدهم باید عرض کنم خود آقای حائری زاده در آخر قسمت فرمایشاتشان فرمودند. آن قسمت راجع به نواقص عدلیه و انحلال پاره صلحیه‌ها بود و در نتیجه همان شکایات که سال گذشته در همین مجلس از طرف آقایان ایراد شد چه از بابت تشکیلات عدلیه‌ها و صحیه‌ها ولایات و چه از بابت معارف و صحیه و خرابی راهها و غیره به همین لحاظ دولت در نظر گرفت بودجهُ‌هذه السنه (۱۳۰۴) را طوری تنظیم کند که با احتیاجات امروزه مملکتی تناسب داشته باشد و البته در تنظیم یک چنین بودجهُ اولاً باید مطالعات بشود و تشخیص داده شود که احتیاجات ضروری فعلی چیست و مسئله الاهم فالاهم کاملاً‌در نظر گرفته شود بعد از آن که یک مبلغی برای هر یک ازوزارتخانه‌ها در نظر گرفته‌اند و دیدند که این مخارج با عوائدی که با عوائدی که ما داریم بهیچوجه تکافو نمکند و دولت برای جبران این کسر ناچار شد که منابع جدید را در نظر بگیرد و یکی از آن منابع همان مالیاتی بود که چندی پیش از تصویب مجلس گذشت و شاید یک قسمت مهم از مخارج بوسیله این محل جدید جبران شود پس اینکه میفرمائید چرا تاکنون بودجه به مجلس نیامداست.در این باب نمی‌توان اعتراضی به دولت وارد کرد و برای اطلاع خاطر آقایان عرض می‌کنم که بودجه تمام وزارتخانه‌ها تمام شده و برای مطالعه آخری بوزارت مالیه رفته است که در آنجا مطالعهُ آخری بشود و امیدوارم تا چند روز دیگر به مجلس تقدیم و رفع نگرانی خواهد شد. اما اینکه فرمودید سابقه یک دوازدهم از دوره پنجم گذاشته شده است. بنده عرض می‌کنم که این سابقه اصلا یک سابقه بدی نیست و اگر یک سابقه بدی شده است. بنده عرض می‌کنم که این سابقه اصلا یک سابقهُ بدی بوده آن دولتهائیکه پانصد ششصد سال است مشروطه شده‌اند این سابقه را قبول نمکردند اگر به اخبار خارجه ملاحظه فرمائید می‌بینید دولت فرانسه همین روزها دو دوازدهم تصویب کرده است و علت اینکه سابقاً در مملکت با این سابقه نبود برای این بود که اصلاً ما بودجه نداشتیم تا یک دوازدهمی در کار باشد و اعتراضاتی در دوره چهارم مپاره مخارجی که در ایام فترت شده بود ایجاب کرد که ما بودجه را تصویب کنیم. هیچ خرجی بدون تصویب مجلس شورای ملی نشود. ولی ضمناً ممکن است که یک مخارج خیلی ضروری پیش بیاید که نتوان معطل کرد و تا صدور اجازه قانونی از مجلس ممکن است یک ضررهائی به دولت متوجه شود. به این جهت ناچار شده‌اند یک دوازدهم را به مجلس پیشنهاد و تصویب آنرا بخواهند. این نکته را هم باید به عرض برسانم که بودجه‌ها عماً قریب به مجلس خواهد آمد. آن آرزو و آمالی که آقایان سال گذشته در نظر داشتند و اظهار می‌کردند تا درجه در بودجه منظور شده است ولی آقایان باید خودشان را حاضر بنمایند که از برای کسر مخارج یک منابعی جدیدی هم در نظر بگیرند.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب. (اجازه)
آقا سید یعقوب – آن چیزی که حق ما وکلاء هست و مکرر در دورهُ چهارم و پنجم گفته شده است اولا و بالذات مسئله بودجه است. اساساً ما نماینده و امین از برای همین مسئله هستیم در سال گذشته مکرر آقای عماد السلطنه این فرمایشات را فرمودند مکرر ما هم جوابشان را عرض کردیم ولی نه به آقایان وزراء اثر کرد و نه به آقای مخبر کمیسیون که این قدر از وزراء دفاع می‌کنند مکرر عرض کردیم حتی آقای تدین هم پیشنهاد کرد که صورت مالیاتهای قانونی را به مجلس بیاورند تا ما مستحضر شویم و رأی بدهیم و بنا بود یک ماهه صورت این عواید را بیاورند و ما تقریباً هم به همین شرط بودجه رأی دادیم ولی نیاوردند. این مخارجی که کرده‌اید یا به قول آقای سردار معظم این چهاردیواری را که ما رأی دادیم بودجهُ تفصیلش را نیاوردند که ما درست مطلع بشویم و هر وقت هم که در اینجا مذاکره شد و اعتراض کردیم آقایان وزراء فشار آوردند که اگر به بودجه رأی ندهند دنیا زیر و زبر خواهد شد. بنده موافقم که مخارج ضروری که متضمن مخارج قشون و نظمیه و امنیه است تصویب شود زیرا تأمین جانی و مالی از مردم می‌کند ولی سایر مخارج نباید رأی داده شود تا بودجهُ تفصیلی هر یک به مجلس بیاید که بدانیم مثلا طرز تشکیلات وزارت داخله و یا خارجه از چه قرار است و پس از این که مطلع شدیم آنوقت رأی خواهیم داد مسلم است که دولت محل اعتماد است ولی ما نمی‌توانیم به یک امر مجهولی که نمیدانیم و هزار ایراد به وزارتخانه‌ها داریم حالا رأی بدهیم. ما عقیده نداریم که به مأمورین مالیه این قدر حقوق داده بنده در طرز تشکیلات مأمورین ولایات نظر دارم. مأمورین مالیه در ولایات آتش برپا می‌کنند از این جهت نمی‌توانم به یک دوازدهم رأی بدهم و البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که رأی دادن باید از روی عقیده ناشی شود خاصه الان که یک توپ بزرگی هم انداختند که با این ترتیب بنده اساسا رأی نخواهم داد و آن این بود که فرمودند باز کسر داریم و با این که مالیات دخانیات را تصویب کردیم باز کسر داریم بنده عقیده دارم خود آقای مخبر کمیسیون مخارج ضروری که راجع بتأمیناتست و آنچه را که بنظرشان می‌رسد پیشنهاد کنند و مابقی را زودتر به مجلس بیاورند که ما مستحضر بشویم و آن وقت رأی بدهیم والا با این ترتیب همانست که عرض کردم خاصه اینکه لزوم تصویب مالیات جدید را تذکر دادند الان یک مالیاتهای غیر قانونی در مملکت ما هست که از دویست سال قبل همینطور معمول بوده و می‌گیرند و همیشه هم زیاد کرده‌اند ملاحظه بفرمائید از زمان نادر شاه و زندیه و قاجاریه و مشروطه هر تحمیلی که شده است و هر چه را که معمول بوده می‌گرفتند و هی زیاد کرده‌اند مثلاً هی ما داد و فریاد کردیم که مالیات سرانه را خوبست براندازیم ولی وزارت مالیه یکقدم در این بات با ما همراهی نکرد و صورت عواید را هم نداده است پس ما نماینده کجا هستیم؟ ما نماینده تهران نیستیم که برای خوش آمد ادارات حرف بزنیم ولایات و ایالات هم مستعمرهُ طهران نیستند!؟ آنها هم جزء ایران هستند و حق حیات و استفاده دارند. حق صحیه دارند. حق امنیت دارند. کدام یک از اینها را اولیای تهران متذکر هستند و با تمام اینها بنده ناچارم که در موقع بودجه عرایض خودم را بعرض مجلس برسانم و با این که بنده مخالفم معذلک عقیده دارم که مخارج ضروری را که راجع به امنیت است بگذرانیم و مابقی باشد تا بودجهُ تفصیلی به مجلس آمده و ما از طرز تشکیلات مطلع شویم
رئیس – آقای سهام السلطان (اجازه)
سهام السلطان – اساساً شرحی را که آقای آقا سید یعقوب اظهار کردند در نظر دولت هم بوده است و دولت نظر داشت که نواقص را که در سال گذشته در بودجه بوده است حالیه مرتفع کند و چون دولت این نظر را داشته و در بودجه وزارت عدلیه و سایر وزارتخانه‌ها یک اضافاتی باید منظور شود و چون می‌خواست از روی دقت اینکار را بکند از این جهت نتوانسته است بودجهُ تفصیلی هذه السنه را بطور تفصیل برای هذه السنه حاضر نماید حالا هم اگر تصویب مخارج ادارات که همه شان ضروری است تأخیر بیفتد چرخ ادارات می‌خوابد و کار مملکت از جریان می‌افتد زیرا دولت مجبور است در آخر ماه حقوق مردم را بدهد. اینکه فرمودند فقط مخارج تأمینات تصویب شود راست است که آن قسمت لازمتر است ولی باقی ادارات هم لازمند و مخارج سایر ادارات هم لازم است پرداخته شود زیرا نمی‌شود حقوق فلان مستخدمی را که از صبح تا شام کار می‌کند در آخر ماه نداد همنیطور محتاج به تعمیر است یک سیلی می‌آید و راه را خراب می‌کند در اینجا باید فوراً مخارج لازمه را برای جلوگیری از خسارت کرد و اگر دولت بخواهد منتظر شود خسارت زیادی متوجه خواهد شد. از این جهت بنده معتقدم که این یک دوازدهم را ما تصویب کنیم و حقوق ادارات را بدهند. ضمناً به دولت تأکید شود که بودجهُ تفصیلی را هر چه زودتر با مطالعه و از روی دقت تمام کند و به دولت تقدیم کند و ما هم از روی فرصت تشکیلات را ملاحظه کنیم و رأی بدهیم.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است. (بعضی کافی نمی‌دانستند)
رئیس – رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که کفایت مذاکرات را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(جمعی قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. پیشنهاد‌ها قرائت می‌شود. (بشرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنیم که به دولت اجازه داده شود که بودجه قشون و امنیه و نظمیه را مثل سال گذشته برداشت و تأدیه نماید و نسبت سایر بودجه‌ها تا صورت جامع آن به مجلس نباید حق پرداخت نداشته باشد مگر مخارج ضروری فوری روحی. شیروانی بنده پیشنهاد می‌نمایم که راپورت کمیسیون بودجه بشرح ذیل اصلاح شود.
ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است که یک دوازدهم حقوق قشون و نظام و امنیه و نظمیه ۱۳۰۳ را بابت حقوق قشون و نظام و امنیه و نظمیه ۱۳۰۳را بابت حقوق ماه فروردین ۱۳۰۴ قشون و امنیه و نظمیه برسم علی الحساب بپردازد
شیخ جلال رئیس – آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – عقیده بنده راجع به بودجه همان است که سال گذشته عرض کردم اینهم که حالا اجازه نگرفتم حرف بزنم علتش این بود که تغییر عقیده نداده‌ام و آقایان همه عقیده مرا می دانند. بنده بدون اینکه به دیانت اشخاص حمله کنم یا راجع به لباس اشخاص حرفی بزنم یا تیپ اشخاص را مورد حمله قرار دهم عرض می‌کنم که طرز تشکیلات ما صحیح نیست و همینطور که سابقاً عرض کردم غلط است و تا طرز تشکیلات ادارات ما درست نشود. بعقیده بنده پول دادن به این مؤسسات غلط بی مورد است آقای مخبر می‌فرمایند که این یک دوازدهم همان بودجه سال گذشته است و همان طور که آقای حائری زاده اظهار کردند دورهُ چهارم باز یک بودجه داشت و آن را طبع کردند و به دست ما دادند. ولی بودجه سال گذشته هنوز تماماً به مجلس نیامده که بدانیم چیست تا یک دوازدهم آنرا تصویب کنیم. فقط بودجه وزارت جنگ یک ترتیب منظمی داشته که تغییر نکرده است و بودجه امنیه و نظمیه هم چون یک موضوع ضروری و برای استقرار امنیت لازم است از این جهت باید تصویب شود ولی سایر بودجه‌ها خاصه با آن قانون استخدام که الان تحت نظر آقایان نمایندگان است و اگر دو سال دیگر به این نحو باقی باشد هر قدر ما مالیات وضع کنیم این قانون تمامش را می‌خورد و بلع می‌کند. باید بماند تا صورت تفصیلی آن به مجلس بیاید آقای مخبر میفرمائید کسر خرج داریم. بلی بنده هم تصدیق می‌کنم که اگر این قانون استخدام باقی باشد همه ساله مقدار زیادی کسر خرج برای ما درست می‌کند و تا ما ترتیب قانون استخدام را ندهیم و یک اشل معینی برایش تصویب نکنیم همه ساله کسر مخارج خواهیم داشت. اگر بنا شود ماه به ماه هی متصل ما یک دوازدهم را تصویب کنیم بالاخره آخر سال می‌بینیم مثل سال گذشته دو میلیون و نیم کسر داریم و با این حال چون به سربازی که در خوزستان جنگ می‌کند یا در آنجا ساخلو است نمی‌شود گفت حقوق نگیر یا پلیسی که از شب تا صبح کشیک شهر را می‌کشد و مراقب امنیت شهر است نمی‌شود. مرتباً حقوق ندارد و ضمناً ممکن است یک مخارجی ضروری هم که پیش بیاید که تأخیر آن اسباب خسارت باشد و معطل ماندن آن اصلاح نیست از این جهت بنده این پیشنهاد را کردم بعلاوه بطوریکه آقای مخبر فرمودند بودجه تفصیلی تا چند روز دیگر به مجلس خواهد آمد اگر اینطور است. بنده اصلاً طرح کردن این یک دوازدهم را لازم نمی دانم خوب است این چند روزه را هم تأمل کنیم تا بودجه بیاید و همینکه بودجه تفصیلی به کمیسیون آمده بنده از طرف خودم و از طرف خیلی از رفقا که مخالف با یک دوازذهم هستند قول می‌دهیم که موافقت کرده و آنوقت هر قدر می‌خواهند یک دوازدهم بیاورند و تصویب می‌کنیم ولی بالاخره بودجه تفصیلی باید هر چه زودتر به مجلس بیاید که مثل پارسال نشود که وقتی بودجه را به مجلس آوردند هفت ماه گذشته بود. این موضوع را هم عرض می‌کنم که اگر ما حالا یک دوازدهم را تصویب بکنیم تا آخر سال همین عمل را مجری خواهند کرد. به عقیده بنده خوب نیست که ما فتح باب را بکنیم از این جهت بنده و آقای روحی این پیشنهاد را تقدیم کردیم و این عین همان پیشنهادی است که سال گذشته آقای مدرس کردند و اغلب آقایان هم با آن موافق بودند وزیر فوائد عامه – باید عرض کنیم که به نظر آقایان تنظیم و تکمیل بودجه‌ها خیلی آسان و سهل به نظر می‌آید ولی اگر بدانید که دولت‌های وقت چه زحمتی برای تهیه بودجه‌ها دارند آنوقت اقرار خواهید فرمود که اعتراض بر دولت متوجه نیست در یک مملکتی که عوائدش محدود است و احتیاجاتش زیاد تهیه کردن بودجه آنهم یک بودجه که تمام احتیاجات مملکتی را بتواند مرتفع و برطرف کند خیلی مشکل است.بهر حال بودجه‌های تمام وزارتخانه‌ها تهیه شده و به وزارت مالیه داده شده است و در آتیه خیلی زودی به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد شد. و آن هم یک بودجه ایست که مطالبق احتیاجات مملکتی تهیه شده است. اگر این بودجه مثل سال گذشته بود معطلی نداشت ولی چون مطابق احتیاجات مملکتی تهیه شده است و باید همینطور باشد و کسر خرج حاصله را می‌بایستی به یک ترتیبی جبران کنیم از این جهت قدری طول کشیده. آقایان پیشنهاد کردند فقط یک دوازدهم برای قشون و امنیه تصویب شود معنی این تصویب این است که به معلمین و قضات حقوق داده نشود و تعمیر راهها موقوف شود و سایر اصلاحات مملکت انجام نشود و تلگرافخانه که اجزایش از صبح تا غروب کار می‌کنند حقوق نگیرند و اداره حمل و نقل کار نکند و بالاخره همه چرخهای ادارات از کار بیفتد
شیروانی – مسؤل کیست دولت است
سردار معظم وزیر فوائد عامه – مسؤل هر کس می‌خواهد باشد بهر حال یا این عبارت نتیجهُ مطلوبه بدست نمیاید.اعتراض فرمودند که ادارات خرابست مگر شما تصور می‌کنید که با تصویب نکردن یک دوازدهم ادارات درست می‌شود؟ شرحی از قانون استخدام فرمودند مگر تصور میفرمائید تمام این کسر مربوط به قانون استخدام است و تمام پولی است که به اجزاء ادارات داده می‌شود؟ اولا وزارت معارف شامل قانون استخدام نیست وزارت عدلیه هم شامل قانون استخدام نیست احتیاجاتی مملکت دارد که هیچ مربوط به قانون استخدام نیست وزارت جنگ و امنیه مشمول قانون استخدام نمی‌شود بنابراین اعتراض به قانون استخدام نمی‌تواند احتیاجات مملکت را در حال وقفه نگاهدارد و مجلس شورای ملی لازم است یک دوازدهم بودجه را برای کلیه احتیاجات مملکتی تصویب کند و از آنطرف هم باید سعی کرد که زودتر بودجه‌ها به مجلس بیاید و زودتر بگذرد آنوقت در ضمن بودجه عمومی هر اصلاحی در نظر دارید بفرمائید.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای شیروانی.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عدهُ قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال هم ضمناً رد شده است پیشنهاد آقای دامغانی قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم به استثناء حقوق وزراء و معاونین در یک دوازدهم حقوق ادارات رأی گرفته شود-رضا دامغانی
وزیر فوائد عامه – بنده برای اینکه آقایان خیال نکنند وزراء و معاونین برای خودشان این کار را می‌کنند به نام دولت این پیشنهاد را می‌پذیرم.
عمادالسلطنه مخبر کمیسیون – کمیسیون نمی‌پذیرد.
تدین – بنده مخالفم.
رئیس – دولت قبول کرد.
مدرس – این نظر شخصی بود. آقای سردار معظم به تنهائی که دولت نیستند.
رئیس – پیشنهاد آقای تهرانی قرائت می‌شود. بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده واحده بطریق ذیل اصلاح شود.
ماده واحد مجلس شورای ملی اعتبار می‌دهد به وزارت مالیه که یک میلیون از برای مخارج ضروری مملکت از قبیل امنیه و نظمیه و قشون و سایر مخارج ضروری به مصرف برسانند طهرانی.
آقا شیخ محمد علی طهرانی حقیقتاً وضعیت این دوره اسف آور است که یک دوازدهم یک دوازدهم یک سال بگذرد و در سال بعد هم همینطور یک دوازدهم می‌آید به مجلس و حقیقتاً این ترتیب اسباب تأسف است و چون مخارج ضروری مملکت از امنیه و نظمیه نظام و راهها و محمولات پستی بیشتر از یک ملیون نمی‌شود اینست که بنده پیشنهاد کردم یک ملیون اعتبار داده شود که به این مصارف به خصوص برسد فرضاً ما یک دوازدهم هم تصویب کنیم وزارت مالیه حقوق می‌گیرد و سایر وزارتخانه‌ها از قبیل عدلیه و معارف و غیره حقوقشان پنج ماه پنج ماه عقب می‌ماند چنانچه حقوق سال گذشته منتظرین خدمت هنوز مانده است. در صورتیکه اعضاء ادارات دولت تمام مشابه یکدیگرند ولی آنچه که ضرورت قطعی برای مملکت دارد این سه اداره است و بعضی مخارج ضروری از قبیل صحیه که در فلان سر حد هست اینها ضروری است و بقیه را تا ده روز دیگر که بودجه‌ها به مجلس آمد به همه حقوق بدهند یعنی حقوق وزارت مالیه هم چند روز مثل سایر وزارتخانه‌ها عقب بیفتد پس این یک ملیون که بنده پیشنهاد کرده‌ام برای مخارج ضروری کافی است تا اینکه بودجه‌ها به مجلس بیاید.
مخبر – این پیشنهاد آقای تهرانی عملا رد شده است. برای اینکه دو پیشنهاد بود که یک دوازدهم بودجهُ نظام و امنیه و نظمیه پرداخته شود و رد شد. زیرا حقوق این سه اداره را که روی هم بگذارند می‌شود دوازده میلیون و یکدوازدهم آن می‌شود یک میلیون. آقا پیشنهاد می‌فرمایند یک میلیون اعتبار داده شود آنوقت این یک میلیون فقط به مصرف نظام و امنیه و نظمیه می‌رسد و برای سایر مخارج ضروری که خود آقا فرمودند چیزی باقی نمی‌ماند. بعلاوه اصلا بنده نمیدانم چه چیز ایجاب می‌کند یک تلگرافچی که شب تا صبح درپای دستگاه تلگراف مشغول کار است که همه آقایان هم میدانند حقوقشان چقدر است در آخر ماه حقوقش را ندهند. یا یکنفر امین صلح که با ماهی چهل تومان حقوق در فلان نقطه دوردست خدمت می‌کند چرا آخر ماه نباید حقوق او داده شود؟ اگر دولت هنوز بودجه‌ها را مرتب نکرده است به مستخدمین چه اعتراضی وارد است؟ بنابراین، پیشنهاد هیچ عملی نیست.
رئیس – رأی گرفته می‌شود. آقایانیکه پیش نهاد تهرانی را قبول توجه میدانند قیام فرمایند.
(معدودی برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای شریعت زاده قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل خوانده شد) راپورت کمیسیون بودجه را به ترتیب ذیل اصلاح می‌کنیم:
ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است مخارج نظام. امنیه. و نظمیه و مخارج انتفاعی و سایر مخارج فوریه مملکتی را در حدود بودجه مصوب ۱۳۰۳ مرتباً بپردازد تا وقتیکه بودجه کل مملکتی بمجلس شوری ملی تقدیم و تصویب شود.
شریعت زاده – بنده در تقدیم این پیشنهاد بهیچوجه نظرم این نیست که اعتراض بر تأخیر تقدیم بودجه بکنم. زیرا میدانم دولت برای تقدیم یک بودجهُ مجبور است یک مطالعات خیلی زیادی راجع به اوضاع عمومی مملکت و احتیاجات و مملکتی بنماید و البته این مطالعات هم وقت لازم دارد. ولی در همان حال تأخیر تقدیم بودجه و بالاخره عدم مسئولیت دولت در این مسئله موجب نیست که یک حقایقی به عرض مجلس شورای ملی نرسد و توجه نمایندگان محترم به این مسئله جلب نشود مسأله بودجه یک مسأله‌ای است که می‌توان مهمترین علل تشکیل حکومت ملی دانست و بالاخره ملت و نمایندگان ملت باید وظایف خودشان را در تشخیص احتیاجات مهمه و صرف وجوه مملکت به مصارفی که سعادت مملکت را تأمین می‌کند در موقع تصویب بودجه انجام بکنند. به عقیده بنده کلیتاً هر اصلاح مؤثر در سعادت مملکت در وقت مباحثه در بودجه طرف دقت واقع می‌شود. زیرا بالاخره در بودجه است که باید در تشکیلات مملکت و وضعیاتی که بالاخره نصب و تغییرش ضرورت دارد مطالعه بشود و یک بودجهُ که حقیقة احتیاجات مملکت را تأمین کند ترتیب شود تا در نتیجهُ تعقیب اصول مذکوره در آن اصلاحات مادی چه از حیث تأثیر آن نسبت به دولت و چه نسبت به مملکت به عمل آید. این است که بنده خیال می‌کنم که (چنانچه بعضی از آقایان هم فرمودند) تصویب یک دوازدهم بطور کلی مصلحت نباشد از طرفی هم باید این مسئله را تصدیق کرد. بنده که می‌گویم نباید یک دوازدهم را تصویب کرد نظر ندارم که به فلان امین صلح حقوق نرسد یا به فلان اداره حقوق نرسد زیرا بنده مخالف با مستخدمین نیستم بلکه آنها را مستحق می دانم. آنها انجام وظیفه می‌کنند و بایستی حقوق بگیرند. اما بایستی دید لزوم تأدیه حقوق به مستخدمین مستلزم این است که قبل از اینکه به یک مسائل اساسی و حیاتی مملکت مراجعه بشود. و بالاخره قبل از اینکه بودجه مملکتی تحت مداقه بباید بدون هیچگونه مطالعه گفته شود یک دوازدهم داده شود. بنده در همان حالیکه به حقوق مستخدمین به احترام نگاه می‌کنم اصلاح اوضاع عمومی مملکت را که نتیجه تدوین یک بودجه متناسبی است مقدم بر آن میدانم. و از طرف دیگر هم نمی‌توانم تصدیق کنم که مخارج فوریه و ضروریهُ مملکت یعنی مخارج قشون و قوه تأمینه و مخارج انتفاعی که صرف او مستلزم تکثیر منافع برای مملکت است رعایت نشود. از این نقطه نظر است که بنده برای رفع حوائج عمومی و برای رفع احتیاجات فوری و تأدیهُ حقوق نظام و امنیه این پیشنهاد را کردم. زیرا این پیشنهاد تأمین می‌کند مصلحت دولت را تا وقتیکه بودجه تصویب شود و البته بودجهُ که تصویب می‌شود در خلال مباحثات راجع به بودجه مسائلی که مؤثر در اصلاح عمومی است مراعات می‌شود و اگر یکی دو ماه تأخیر شود اهمیتی ندارد. زیرا همان آقایان مستخدمین خیلی خوشوقت و مسرور خواهند بود که مجلس شورای ملی برای تأمین سعادت مملکتشان این کار را به تأخیر انداخته است تا بالاخره یک بودجه متناسبی که احتیاجات عمومی را چه نسبت به مستخدمین و چه نسبت به مملکت تأمین بکند تدوین نماید. و گمان می‌کنم از هر لحاظ مقتضی باشد با این عقایدی که بعرض مجلس رساند موافقت شود زیرا بالاخره اگر موفق نشویم در این دوره راجع به بودجه یک ترتیبی اتخاذ کنیم که حقیقة ما را موفق کند به تهیه بودجه متناسبی تصور نمی‌کنم در آتیه نزدیکی بتوانیم این موفقیت را تحصیل کنیم.
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – پیشنهاد آقای شریعت زاده گمان نمی‌کنم احتیاجات فعلی مملکتی را رفع کند. بعلاوه ممکن است از این پیشنهاد اینطور استفاده شود که تا موقعیکه بودجه‌ها به مجلس بیاید دولت اختیار داشته باشد این مخارج را بکند و این برخلاف عقیده همهُ آقایان است. برای اینکه تمام مخالفتها مبنی بر این است که زودتر بودجه‌ها بمجلس بیاید تا با یک دقت کاملی از نظر آقایان نمایندگان محترم بگذرد و به تصویب مجلس شورای ملی برسد و چون تعویق افتاده است برای اینکه بیش از این به تعویق نیفتد از این جهت این مخالفتها می‌شود. و بنده تصور می‌کنم در این قسمت هم همین اندازه‌ها از برای تأمین مقصود کافی باشد. و با این نظر که اگر چنانچه برای ماه دیگر دولت بودجه را تهیه نکند و به مجلس تقدیم ننماید دیگر یک دوازدهم را تصویب نخواهند نمود تصور می‌کنم اکثریت کامل بلکه اتفاق مجلس موافق باشد و بنده هم یکی از آن موافقین خواهم بود. ولی وضعیت مملکت همین است که هست و به این سهولت هم اصلاح نمی‌شود و اصلاح بودجه از امور ضروری است و در سایر نقاط دنیا هم اگر التفات بفرمائید بودجهُ مملکتی یکی از مسائل معضله و مشکلهُ مملکتی است. حتی ملاحظه میفرمائید و در جراید همهُ آقایان خوانده‌اند که در مملکت فرانسه که تشکیلاتش قطعناً منظم است همین اوقات چندین یک دوازدهم تصویب کرده‌اند و از اول سالشان تا حالا مکرر این مطلب را خوانده‌ایم. پس سوء تشکیلات دلیل نیست و در این قسمت معلوم می‌شود یک چیزهای دیگر هم موجود است. و بعلاوه اهمیت قشون و امنیه و نظمیه در محل خودش محرز است ولی مجموع ادارات دولتی حکم یک دستگاه ماشینی را دارد که تمام اعضاء و اجزاء ادارات به منزلهُ چرخها و آلات و ادوات و پیچهای آن ماشینی هستند و هیچ منطقی ندارد که بگوئیم فلان ثبات حقوق بگیرد ولی فلان مستخدم جزء حقوق نگیرد. خیر مادامیکه در اداره هست و سی تومان و سی و پنج تومان حقوقش بیشتر نیست البته باید بگیرد. بنده با تبعیض مخالفم. تمام اینها مستخدم یک جامعه هستند و هر کدام در محل خودش لزوم داشته است که استخدام کرده‌اند. حالا اگر بعضیها به عقیده بعضی استخدامشان لزوم نداشته او را ممکن است از راه دیگری اصلاح کنید. ولی عدالت و انصاف مقتضی نیست که یک دوازدهم را یک مبلغش را تخصیص بدهم به نظام و امنیه و نظمیه و بقیه را از حیث حقوق محروم بکنیم. این از نقطهُ نظر عدالت و انصاف هیچ مقتضی نیست و بنده استدعا می‌کنم و آقایان موافقت بفرمائید با این یک دوازدهم و در یک دوازدهم دیگر بنده بالصراحه عرض می‌کنم که اگر به کمیسیون بودجه آمده بنده یکی از مخالفین خواهم بود و اصلا از کمیسیون بودجه راپرت نخواهیم داد.
رئیس – آقایانیکه پیشنهاد آقای شریعت زاده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – آقایانیکه پیش نهاد آقای شریعت زاده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. پیشنهاد دیگری است قرائت می‌شود (به مضمون آتی خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که راپرت کمیسیون بشرح ذیل اصلاح شود.
ماده واحده – وزرات مالیه مجاز است برای مخارج فروردین هزار و سیصد و چهار یک میلیون و پانصد هزار تومان بحواله دولت برای مخارج ضروری کارسازی دارد.
یکنفر از نمایندگان – امضاء را بخوانید.
رئیس – امضاء آقا شیخ جلال است (خطاب به آقا شیخ جلال) بفرمائید.
آقا شیخ جلال – عقاید بنده در بودجه روی یک اصلی است که در سال گذشته به عرض آقایان رسانده‌ام و آن اصل احتیاج است: وقتی که مملکت محتاج به یک مخارج ضروری باشد باید بگیرند و به مردم بدهند و اگر طرف احتیاج نباشد ولی یک پول هم که باشد نباید بدهند. و بنده معتقدم که عملیات مجلس باید طوری باشد که در نتیجه حقیقة موفق شده باشد باینکه وظایف خود را در خصوص بودجه انجام دهد و عقیده شخص بنده این است که این لایحه مبهم یک قانون موقتی از برای خرج و دخل مملکت نیست و فقط یک اعتباری است که دولت از مجلس می‌خواهد و البته اگر چنانچه مجلس مطابق نظامنامه لازم دید که این اعتبار را بدهد تصویب می‌کند والا رد خواهد کرد. و همچنین از نقطهُ نظر یک نفر آوکا این نظر را دارم چنانچه هم در نظامنامه و هم در قانون اساسی و هم قانون محاسبات عمومی ترتیب بودجه را متذکر شده و این قسمت دوازدهم که اختراع شده دورهُ پنجم است هیچ داخل در این عناوین نیست و معتقدم که مجلس صالح نیست از برای تصویب این قسمت. ولی از طرف دیگر معتقدم که یک قاعده کلی هست که بودجه و قانون و تمام قضایا از برای احتیاج است. حالا اگر دولت مسامحه کرده یا اینکه یک وضعیاتی به او اجازه نداده است که بتواند لایحه بودجه را تنظیم و تقدیم مجلس کند آنوقت دیگر نباید مردم از گرسنگی بمیرند و نباید تشکیلات مملکت منحل شود. پس مطابق نظریه دولت که منتظر است مجلس یک ترتیبات مساعدی برای او معین کند که بتواند کار کند بنده پیشنهاد کرده‌ام یک میلیون و پانصد هزار تومان به اختیار دولت داده شود که بتواند مخارج ضروری خود را اداره نموده تا بعد بودجه را به مجلس بیاورد. اگر مراجعه کنیم به صورت مجلسهای سال گذشته آقایان تصدیق خواهند فرمود که همیشه مخبر و مدافعین بودجه اظهار می‌نمودند که آقا با بودجه بطور یکدوازدهم تا به حال تصویب شده است. دیگر چرا مخالفت می‌کنید بنده عرض می‌کنم این ترتیب هم برخلاف مصالح مملکت و هم برخلاف وظیفه وکالت ماست.
مخبر - اینجا آقای آقا شیخ جلال در آخر اظهاراتشان یک نسبتی به بنده دادند و گفتند که مخبر میگفته است با بودجه که یک دوازدهمش تصویب شده است چرا مخالفت می‌کنید در صورتیکه هیچ ممکن نبوده است بنده همچو حرفی بزنم و تاکنون نگفته‌ام و نخواهم گفت. اما راجع به این بودجه به فرمایش خودشان چند اصل ذکر کردند. یکی اصل احتیاج یکی اصل آوکائی. از آوکائی که بنده اطلاع ندارم. اما اصل احتیاج: هیچ احتیاجی بالاتر از این موقع نیست که الان چهل روز از سال گذشته و پارهُ مخارج ضروری و فوریست که دولت باید بپردازد و اگر در تصویبش تأخیری شود ممکنست مبلغ خطیری به عایدات امسال لطمه بزند. به علاوه همان طور که عرض کردم به یک مستخدمی که از اول ماه تا آخر ماه خدمت کرده است نمی‌شود گفت چون بودجه دولت هنوز تنظیم نشده آخر ماه حقوق نگیرید این اعتراضی نیست که بر او وارد باشد اگر هم وارد باشد متوجه متصدیان این امر است اما در آخر فرمایشاتشان فرمودند که مجلس صالح نیست درین کار مداخله و رسیدگی کند (!) بنده نفهمیدم این چه اصل آوکائی است که مجلس صالح نباشد. اگر مجلس صالح نباشد پس که صالح است؟! به علاوه اساساً یک مبلغی را معین فرمودند که یک میلیون و نیم اعتبار به دولت بدهند. این را بنده مخالف هر اصلی می دانم برای اینکه ما در اینجا یک دوازدهم بودجه مصوب هزار و سیصد و سه را مطابق همان بودجه‌های تفصیلی که سال گذشته داده‌اند محدودشان می‌کنیم ولی جناب عالی می گوئید یک میلیون و نیم تصویب کنیم ولی مخارجش معلوم نباشد و غیر محدود باشد و این شکل عجیبی است و تصور نمی‌کنم آقایان همچو پیشنهادی را تصویب بکنند
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی برخاستند)
رئیس – قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای آقا میرزا یدالله خان قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل خوانده شد)
نظر به اینکه لفظ یک دوازدهم قانون بودجه مملکتی را تا به امروز متزلزل و بی تکلیف گذاشته است لهذا این بنده پیشنهاد می‌کنم که در راپرت اضافه شود مشروط بر اینکه تا بیستم اردیبهشت بودجه تفضیلی مملکتی را وزارت مالیه تقدیم مجلس نماید والا حق اینکه بعدها یک دوازدهم تقاضا کند نخواهد داشت
رئیس – گمان نمی‌کنم با این پیشنهاد بشود رأی گرفت
جمعی از نمایندگان – صحیحست
رئیس – پیشنهاد یاسائی (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده واحده به استثنای مستمری و شهریه‌ها رأی گرفته شود.
رئیس – بفرمائید
یاسائی – در سنه گذشته یک قسمت از اوقات مجلس صرف مذاکره در اطراف مستمریها و شهریه‌ها شد و تصور می‌کنم در هذه السنه هم این مذاکرات تجدید شود زیرا شهریه‌ها و مستمریها اغلب از روی استحقاق و لیاقت و خدمت به اشخاص داده نشده است. نظریات خصوصی و حوادثی در کار بوده که همین طور آنها را ادامه داده‌اند
بعضی از نمایندگان – همه این طور نیست.
یاسائی – بنده هم عرض نکردم همه اش بنده عرض می‌کنم یک قسمت از شهریه بگیر‌ها و مستمری بخورها مستحق نیستند و آنهائی هم که مستحقند بر فرض اینکه اینجا رأی بدهیم بشان نخواهند داد زیرا اگر یک زن بیوه هزار مرتبه برود در وزارت مالیه داد و فریاد بکند نخواهد داد ولی فلان آقا کارتش را که می‌فرستد برای وزارت مالیه فوری حواله اش صادر می‌شود. البته این عملیات هست و بنده عقیده دارم که مستمریها را از این ماده واحده خارج کنند و ماده واحده را بدون مستمری و شهریه تصویب کنند زیرا که مستمری سالیانه است و اگر بعد در ضمن بودجه کل تصویب شود اشکالی ندارد و لازم نیست در ضمن یک دوازدهم تصویب شود زیرا یک دوازدهم مستمری را حتماً نخواهند داد مخصوصاً‌بعضی از آنها که خیلی جزئیست و یک مرتبه می‌دهند. به علاوه یک عده زیادی از آقایان نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند و طرح قانونی تقدیم مجلس کرده‌اند راجع به این که معادل پنجاه هزار تومان از شهریه‌ها و مستمریها ئی که به استحقاق داده نمی‌شود از دفتر مستمری و شهریه حذف شود و تخصیص داده شود به معارف این طرح آمد به مجلس و قابل توجه شد و اکثریت قریب به اتفاق هم بود (فراموش نکرده‌ام) رفت به کمیسیون بودجه و در آنجا یک کمیسیون فرعی انتخاب کرده‌اند برای رسیدگی به ارقام و اقلام شهریه و تفکیک مستمری و شهریه درین صورت بنده مقتضی می دانم عجاتاً مسأله مستمری و شهریه مسکوت و عنه بماند تا در ضمن بودجه کلی تکلیفش معلوم گردد اینست که بنده این پیشنهاد را تقدیم نمودم
شیروانی – بنده هم این پیشنهاد را کرده‌ام
رئیس – مال جنابعالی راجع به شهریه است.
یاسائی – تقاضا می‌کنم به طور تجزیه در موقعی که به ماده واحده رأی گرفته می‌شود رأی گرفته شود
رئیس – پیشنهاد آقای مدرس (این طور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده به رسم علی الحساب علاوه شود
مخبر – این پیشنهاد را قبول می‌کنم
مدرس – قبول دارید؟ هیچ عرض نکنم.
مخبر – این هم همان معنای علی الحساب را می‌دهد معهذا برای خاطر ایشان بعد از «بودجه هزار و سیصد و سه» جمله «به رسم علی الحساب» را اضافه می‌کنم
رئیس – آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کرده‌اند جلسه ختم شود
(همهمه بین نمایندگان)
آقا سید یعقوب – عرض دارم
رئیس – بفرمائید
آقا سید یعقوب – از مذاکره درین مسئله یک دوازدهم هم بنده می‌بینم آقایان خسته شده‌اند.
بعضی از نمایندگان – با همهمه این طور نیست.
آقا سید یعقوب – خیر آقایان خیلی تازه نفس هستند برای گذراندن لوایح از مجلس در این باب آقایان همه می دانند که ماها نظریات نسبت به تمام مخارج دارم وپیشنهاد هائی هم نسبت به قانون استخدام شده است این است برای تقدیم آن پیشنهاد‌ها بنده پیشنهاد کردم جلسه ختم شود و بماند برای روز یکشنبه که هم آن پیشنهاد‌ها داده شود و هم در این باب رأی داده شود
رئیس – رأی گرفته می‌شود. آقایان موافقین با این پیشنهاد قیام فرمایند.
(عده کمی برخاستند)
(ماده واحده به شرح ذیل خوانده شد)
مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهد که از بابت برج حمل ۱۳۰۴ در حدود یک دوازدهم بودجه مصوب ۱۳۰۳ برای مخارج مملکتی بر طبق بودجه تفصیلی ۱۳۰۳ رسم علی الحساب به مصرف برساند
مخبر – برج حمل هم به فروردین تبدیل می‌شود
رئیس – تجزیه می‌شود به سه قسمت. رأی گرفته می‌شود به قسمت اول تا تأدیه گردد.
بعضی از نمایندگان – عده کافی نیست.
رئیس – آقای آقا شیخ جلال. آقا شیخ جلال – بنده پیشنهاد تجزیه کرده‌ام.
رئیس – چه چیز را تجزیه کنند.(پیشنهادی از طرف آقای آقا شیخ جلال به مضمون ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که راپرت کمیسیون بودجه تجزیه شود اول به یک دوازدهم بودجه ۱۳۰۳ قشون و امنیه و نظمیه برای حقوق ماه فروردین ۱۳۰۳ قشون و امنیه و نظمیه و پس از آن نسبت به سایر ادارات و مخارج رأی گرفته شود.
رئیس – این تجزیه مورد ندارد. اسمی از قشون و نظمیه در ماده نیست.
بعضی از نمایندگان – صحیح است
رئیس – رأی گرفته می‌شود به قسمت اول ماده تا تأدیه گردد آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. یک دوازدهم فوق شامل مستمریها خواهد بود رأی گرفته می‌شود به این قسمت آقای موافقین قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به حقوق منتظرین خدمت آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد
(ماده واحده به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده – مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهد که از بابت برج فروردین ۱۳۰۴ در حدود یک دوازدهم بودجه مصوب ۱۳۰۳ برای مخارج مملکتی علی الحساب بر طبق بودجهُ تفصیلی ۱۳۰۳ به مصرف برساند مخارج انتفاعی وزارت مالیه ممکن است تا حدود مبلغ سیصد هزار تومان تادیه گردد. یک دوازدهم فوق شامل مستمریات و شهریه‌ها و حقوق منتظرین خدمت نیز خواهد بود.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به ماده واحده با ورقه آقایان موافقین ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد. این جا اشتباهاً برج فروردین قرائت شد ماه فروردین است اخذ و استخراج آراء به عمل آمد نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید.
ورقه سفید علامت قبول ۷۱
ورقه کبود علامت رد ۴
رئیس – عده حضار صد و سه با هفتاد و یک رأی تصویب شد.
اسامی موافقین – آقایان: سردار منتصر- یاسائی- سهراب خان- اسکندری- صدق السلطنه- مقوم الملک- خوئی- شریعتمدار- سلیمان میرزا- یمن الملک- دکتر آقایان- وکیل الملک- تقی زاده- مستوفی الممالک- امیر اشرف- آقا شیخ هادی- شیخ الرئیس- نظام التولیه- صدر الاسلام- آقا سید کاظم یزدی- رهنما- اعتبار الدوله- مشیر الدوله- احتشام الحکماء- سردار عشایر- سالار- اشرف- ارباب کیخسرو- علائی- شوشتری- مشیر اعظم- وحید اوله- دیوان بیگی- حاج میرزا اسدلله خان- مصدق الملک- سردار فاخر- فتح الله میرزا هرمزی- صدرائی- مدبر الملک سهراب زاده- عماد السلطنه- آقا میرزا یدالله خان- صدر العلماء مفتی- آقا سید محمد تدین- محمد ولی میرزا- معتمد السلطنه- ضیاء الملک- شیخ الاسلام ملایری- ضیاء الواعظین- ملک التجار- سردار معتمد- امیر اعلم- قائم مقام- مصدق السلطنه- سهام السلطان- غلامحسین میرزا- حاج میرزا علی رضا- حاج سید المحققین- قائم مقام الملک- شیخ عبدالرحمن- احیاء السلطنه- نجات- ملک آراء- هایم- داور-نصرت الدوله. قوام الدوله. امین الشریعه. آقا سید احمد بهبهانی. مدرس. سالار. لشکر. سرکشیک زاده. صولت السلطنه ایزدی.
اسامی مخالفین- آقا میرزا رضا خان افشار. آقا میرزا علی کازرونی. آقا شیخ محمد علی الموتی. امیر احتشام.
رئیس- آقای دولت آبادی از آقای مخبر خارجه سئوالی داشتند.
دولت آبادی – بلی
رئیس – بفرمائید
حاج میرزا یحیی دولت آبادی – مقدمتاً این نکته را عرض می‌کنم بعد سؤال می‌کنم خاطر آقایان مستحضر است که یک قسمت مهمی از هموطنان ما در خارجه منزل دارند و در میان اینها اشخاص خیلی برجسته و معروف و علاقه مند به مملکت هستند وغالباً اشخاصی که در ممالک خارجه اقامت می‌کنند احساسات وطن پرستی شان هم خیلی سرشار و زیاد است و بعبارت دیگر پیش بیگانگان خیلی رودربایستی دارند. چون خود بنده مدتی در خارجه بوده‌ام میدانم وضعیات چطور است وقتی که یک روزنامه میاید که در آن روزنامه یک فتحی یا یک خبر خوشی از مسائل دولت و ملتی و مملکتی در آن هست خوشحالی می‌کنند و جشن می‌گیرند و سرافرازی می‌کنند ولی همین قدر که یک خبر بدی می‌آید اسباب سرشکستگی آنها می‌شود ما که اینجا نشسته‌ایم باید رعایت حال آنها را که در خارجه هستند بکنیم و مهماامکن اجتناب کنیم از کارهائیکه موجب سرشکستگی آنها می‌شود.متأسفانه در اوضاع خارجی چه از حیث اشخاصی که از طرف دولت مامور می‌شوند و چه از جهات دیگر این طوری که باید منظم باشد نیست.اخیراً تلگرافاتی از مصر می‌رسد که غالب آقایان در جراید ملاحظه فرموده‌اند و بنده چون خودم در مصر بوده‌ام از این جهة غالب آن امضاءها را می‌شناسم میان آنها ملا هست، تاجر هست، کاسب هست بزرگان و اشخاص معروف هم هست که خیلی رضایت دارند از ماموری که در مصر بوده است و خیلی اظهار رضایت نموده‌اند که حقوق دولت و تبعه دولت را کاملاً حفظ کرده. و از آن طرف اظهار نگرانی کرده‌اند از ماموری که به جای او می‌خواهند بفرستند و حال آنکه مدت قانونی آن هم هنوز سرنیامده و خود وزارت خارجه هم بر حسب اطلاعاتی که دارم و شنیده‌ام از خدمات این مامور راضی و خشنودند و هیچ ایراد و شکایتی از او ندارند. این تلگرافات از ساکنین مصر رسیده است و البته باید قابل توجه هم باشد و ما نباید به کلی باین قسم اظهارات هموطنان خودمان در نقاطی که تازه می‌خواهیم با آنها روابط حسنه پیدا کنیم و تا اندازهُ‌هم پیدا کرده‌ایم و محکمتر و بهتر می‌شود اهمیت ندهیم و نباید این تلگراف را کان لم یکن دانست و جواب نداد و بدون جهة مامور آنجا را عوض کرد و مامور دیگر فرستاد. این بود که خواستم سؤال کنم وببینم آیا وزارت خارجه است که او را احضار می‌کند یا چیزهای دیگری هم داخلش هست؟ حالا اگر می‌توانند یک توضیحاتی بدهند تازه بعد عرایضم را عرض می‌کنم
وزیر خارجه – در این فرمایشاتی که آقای دولت آبادی فرمودند خواستم خاطرشان را مستحضر کنم که اولا هنوز یک تصمیم قطعی در این باب گرفته نشده است و به علاوه احضار کردن یک ماموری هم دلیل بر این نیست که نظری در کار باشد گاهی مقتضیات اداری موجب می‌شود که یک ماموری بخواهند و یک ماموری دیگری به جای او بفرستند. اینکه فرمودند مدت قانونی آن تمام نشده عرض می‌کنم که همچو قانونی وضع نشده است که مدتی برای آن معین شده باشد بیش از پنج سال نمی‌تواند در محل ماموریت بماند اما این طور نیست که اگر بعد از یک سال لازم شد ماموری را احضار کنند نتوانند.
دولت آبادی – بنده مقصودم از مدت قانونی این بود که به عنوان پنج سال نمی‌شود او را خواست مراد بنده این بود و اینکه اظهار نمودند تصمیمی اتخاذ نشده است. باید منتظر شد که ببینم تصمیمی گرفته می‌شود یا نه؟ و اگر تصمیم مخالف گرفته شود آن وقت بنده عرایض خودم را عرض می‌کنم
رئیس – آقای تهرانی از وزارت فوائد عامه سؤالی داشتید؟
آقا شیخ محمد علی تهرانی – در روزنامجات قبل از فروردین همه آقایان دیدند نوشته شده بود که دولت تصمیم گرفته است از اول حمل یعنی از اول فروردین قیمت ماشین درجه اول یک قران و درجه دوم پانزده شاهی بشود و همینطور واگن‌های شهری سیصد دینار به پنج شاهی تنزل کند و حقاً هم باید همین طور باشد این است که سؤال می‌کنم. این تصمیم از طرف هیئت وزراء گرفته شده بود یا نشده بود؟ اگر گرفته نشده بود چرا وزارت فوائد عامه در روزنامجات تکذیب نکرد و اگر تصمیم گرفته شده بود چه شد که یک تصمیمی که باید محترم باشد به موقع اجرا گذاشته نمی‌شود؟ اگر فرضاً کمپانی واگن راضی نمی‌شود آیا دولت می‌تواند جلوی رعایای خودش را بگیرد که در ماشین و واگن همان اندازه که صندلی دارد همان اندازه بودند بنشینند همانطور که در دورهُ استبداد این حکم شد و عملی هم شد. قانونی هم هست و ما می‌توانیم جلوی رعایای خودمان را بگیریم و در صورت عدم رضایت کمپانی واگن به این مسئله چه شد که یک اقدامی نکردند که جلوگیری نمی‌نمایند از اینکه روزی چهل و پنج تومان افراد طهرانی برای واگن بدهند و سالی سه هزار تومان علاوه بر آن تاکسی که سابق بوده است ماشین بدهند
وزیر فوائد عامه – اگر چه بنده تردید می‌کردم که امروز جواب این سؤال را بدهم زیرا که در باب مطلب مجبور به یک اقداماتی هستیم که شاید بیانش مقتضی نباشد ولی چون آقا سؤال کردند به طور مختصر عرض می‌کنم که علت عدم اجراء آن به واسطه اختلاف نظری است در باب ذیحق بودن دولت و مداخله در قیمت آن بین دولت و کمپانی موجود است به این معنی که آیا قسمت ذیحق بودن دولت در این امر حتمی است یا نه؟ زیرا ما خودمان را دیحق می دانیم که اختیار داشته باشیم در تعیین قیمت ولی طرف ما را ذیحق نمی داند و به همین ملاحظه است که اقداماتی شده است که یک ترتیبی بکنیم و راه حلی بدست بیاوریم
آقا شیخ محمد علی طهرانی – همین اندازه می‌توانم عرض کنم که آقای وزیر فوائد عامه جوابی ندادند و متعلق کردند به آتیه. لیکن ما عملاً دیدیم که آقای علائی که یکی از نمایندگان هستند وقتی وزیر بودند نرخ ماشین و واگن‌ها رامعین کرده و هم چنین در سنه قحطی هم به وسیله اعلان دولت در روزنامجات زیاد شد. آن هم موقتاً نرخ واگن را سیصد دینار قرار دادند و بنا شد که این مسئله وقتی باشد که قحطی است بنابراین گمان می‌کنم که این حق برای دولت ما باشد. ولی در اجرا شدن این تصمیم هنوز ما اطلاعات کامل نداریم و البته بعد جواب خواهند داد
رئیس – جلسه ختم می‌شود جلسه آتیه روز شنبه.
بعضی از نمایندگان – یکشنبه
رئیس – شنبه بیستم شوال مطابق دوازدهم اردیبهشت اخگر – بنده راجع به دستور عرض دارم.
رئیس – بفرمائید
اخگر – بنده پیشنهاد می‌کنم راجع به دستور جلسه آتیه طرحهائی که در کمیسیون مبتکرات حاضر شده و قابل توجه هم شده است در مجلس مطرح و تکلیفشان معلوم شود.
رئیس – مخالفی نیست
(بعضی گفتند خیر)
(مجلس یک ربع بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی مؤتمن الملک
منشی م – شهاب
منشی دکتر احتشام طباطبائی