زلزله دهشتناک شرق خراسان ۹ شهریور ماه ۱۳۴۷
زلزله دهشتناک شرق خراسان ۹ شهریور ماه ۱۳۴۷
در روز شنبه ۹ شهریور ماه ۱۳۴۷ خورشیدی، ساعت ۱۴ و بیست دقیقه، زمین لرزه سختی به نیروی ۷ ریشتر در شرق خراسان رخ داد. مرکز زلزله « کاخک » بود که ویران شده است. زلزله در شرق خراسان در شهرها و روستاها و بخش‌های گناباد، کاشمر، فردوس، قاین، تربت حیدریه، تربت جام، طبس، کاخک، بیدخت، بجستان، خواف، فیض آباد، نیشابور و آخرین نقطه جنوبی بیرجند و روستاهای درون این منطقه روی داد. سازمان شیر و خورشید سرخ مرکز و خراسان بی درنگ به حال آماده باشد درآمدند. از ساعت ۲۳ گروه امدادگران شیر و خورشید سرخ مشهد دربرگیرنده پزشک‌های جراح و مامورین نجات با چهار کامیون، پنج آمبولانس، یک دستگاه بی سیم سیار، پانصد دستگاه چادر، سه هزار تخته پتو و پانصدهزار ریال پول نقد از مشهد رهسپار گناباد گردیدند و کمک‌های اولیه بی درنگ به زلزله زدگان انجام یافت. تا بامداد ۱۰ شهریور ماه ساعت ۸ بامداد، بیش از ۱۵۰۰ تن زخمی به بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های گناباد، تربت حیدریه و بیرجند برده شده‌اند. این بیمارستان‌ها گنجایش کافی برای پذیرش زخمی شدگان ندارند. پزشکان از پس از رخداد زمین لرزه تا بامداد یک سره سرگرم درمان و پانسمان زخمی شدگان می‌باشند. گزارش‌های زلزله پیوسته به آگاهی شاهنشاه و شهبانو می‌رسد.
در تربت حیدریه سقف یک سینما و مسجد جامع و چند خانه و مغازه فرو ریختند. از سوی شیر و خورشید سرخ تربت حیدریه ۲۵۰ پتو، ۱۰۰ دستگاه چادر و پنجاه دست پوشاک از سوی غلامرضا حاجی زاده مدیر عامل شیر و خورشید سرخ تربت حیدریه، فرمانده پادگان تربت و هم چنین ۴ پزشک جراح، هشت بهیار و ده کارمند بیمارستان به گناباد فرستاده شدند. یک صد تن سرباز ارتش شاهنشاهی با پنج دستگاه کامیون برای کمک به زلزله زدگان بیدخت و کاخک فرستاده شدند.
ساعت یک و پانزده دقیقه بامداد، سه ساعت پس از زلزله نخستین، بار دیگر پیرامون گناباد، بیدخت و کاخک زلزله سختی رخ داد و اهالی را که بیشتر در خیابان‌ها، کوچه‌ها و بیابان‌ها نشسته بودند، بیش از پیش وحشت زده شدند. کشته شدگان در کاخک و ده‌های پیرامون و بیدخت و قاین و خضری و دشت سفید زیاد است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که پایین کلاته و پایه گدار از توابع شهرستان گناباد زلزله شکاف‌های بسیار ژرفی در زمین ایجاد کرده است و بخش‌هایی از این دهات درون زمین فرورفته‌اند. قتات‌ها و راه‌ها به این مناطق نیز نابود شده است.
پس از نیم روز ۱۰ شهریور ماه هویدا نخست وزیر به همراه وزیر کشور، وزیر بهدای، وزیر کشاورزی، وزیر راه، کورس آموزگار معاون کل وزارت آبادانی و مسکن، صدقیانی مدیر عامل بانک کشاورزی و سپهد بهروز معاون نخست وزیر برای بازدید منطقه‌های زلزله زده و کمک‌های فوری رهسپار تربت حیدریه شدند. از دیروز که نخست وزیر از زلزله آگاهی یافت، بی درنگ، با همه سازمان‌های مربوطه تماس برقرار نمود و اوامر شاهنشاه را در کمک فوری به زلزله زدگان داد. سازمان‌ها گزارش خود را شبانگاه به دفتر کار نخست وزیر دادند. هویدا در فرودگاه گفت که من به تربت حیدریه می‌روم و ستاد عملیات در آنجا بر پا خواهد شد و تا سر و سامان دادن به وضع منطقه در آنجا خواهیم ماند.
سخنگوی جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به آگاهی رساند:
- شوربختانه بر پایه گزارش‌های رسیده زلزله‌ای که ساعت ۱۴ و سی دقیه روز ۹ شهریور ماه در منطقه وسیعی روی داده که در سه نقطه چرمه از شهرستان فردوس و دشت بیات از شهرستان بیرجند و کاخک از شهرستان گناباد در درجه نخست و در حومه قاین در دجه دوم تلفات و خسازات نسبتا زیادی داشته است. ...
شهر گناباد ماتمکده بزرگی شده است. اداره‌ها و سازمان‌ها بسته‌اند و از هر خانه‌ای سدای شیون و زاری به گوش می‌رسد. برابر با ساعت ۱۱ و سی دقیقه ۱۰ شهریور پسا زلزله سختی در مشهد رخد داد و مردم هراسان به خیابان‌ها ریختند.
ستاد فرماندهی نیروهای کمک زلزله‌زدگان سرگرم آماده ساختن برنامه جامع برای کمک رسانی به بازماندگان می‌باشند. زخمی شدگان این زلزله بیش از چند هزار تن نیستند و ماموران بهداری اوضاع را در کنترل دارند. دارو، درمان، خوراک و پوشاک به اندازه چشمگیری
بازدید شاهنشاه آریامهر و شهبانو از سرزمین‌های زلزله‌زده
چهارشنبه ۱۳ شهریور ماه ۱۳۴۷ شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی با هواپیما وارد بیرجند شدند. اعلیحضرتین تا آدینه کنار زلزله‌زدگان خواهند ماند. در فرودگاه این شهر هویدا نخست وزیر و علم وزیر دربار و چند تن از وزیران از اعلیحضرتین پیشباز کردند. هویدا نخست وزیر در پای پلکان تازه‌ترین گزارش‌های زلزله و کمک‌ها را به آگاهی اعلیحضرتین رساند. شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو از چند قریه آسیب دیده با هلیکوپتر دیدن فرمودند و از نزدیک با بازماندگان گفتگو کردند. دیدار اعلیحضرتین موجی از امید در دل بازماندگان روستاهای آسیب دیده و مردم خراسان بوجود آورد و مردم کم کم روحیه خود را بازیافتند.
پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به ملت ایران پس از بازدید از زلزله‌زدگان خراسان [۱]
پس از بازدید از صفحات بیرجند و گناباد که متأسفانه دچار قهر طبیعت شده و زمین لرزه دهشتناک چند روز قبل ساکنین قسمتی از این منطقه را دچار مصیبتی بزرگ نموده‌است، شهبانو و من تنها یک تسلی خاطر داریم و آن جنبش عمومی و توجه همه فرزندان این آب و خاک نسبت به برادران و خواهران بلاکشیده آنها است.
نه تنها جنبش عمومی دیروز تهران و سایر نقاط کشور قوت قلب هر ایرانی وطن‌پرست است که احساس می‌کند این ملت در غم و شادی یکدیگر شریک بلکه یک پارچه هستند، بلکه فداکاریهایی که پس از حادثه مشاهده شد نیرو و امید به مصیبت‌دیدگان و کمک‌دهنگان هر دو می‌بخشد.
افسری که هفده نفر کسان و فرزندان خود را از دست داده و با شهامت ساعتها و روزها به یاری دیگران شتافته‌است، نمونه یک فرزند برومند این آب و خاک است. افسر دیگری که در ساعات اولیه این حادثه نه تنها خود بلکه با همسر خویش بیچارگانی را از مرگ حتمی نجات داده‌است، تا جایی که پنجه و بازوی خویش را مجروح ساخته، رئیس شیر و خورشید و شهردار و سپاهی انقلابی که با مصیبت‌زدگی کمر همت به نجات دیگران بسته، روستانشینان و شهرنشینهایی که با تمام وسایل آناً به محل حادثه شتافته‌اند، مریضی که هزینه مسافرت به اروپا را به منظور معالجه و کمک به آسیب‌دیدگان اختصاص می‌دهد، کسانی که به طور گمنام اندوخته زندگی خود را نثار برادران خویش می‌نمایند، کودکان پرورشگاه شهرداری که مقرری یک ماه خویش را اهدا می‌کنند، کارگر و پیشه‌وری که تمام سرمایه خود را در طبق اخلاص می‌گذارد، دانشگاهی و دانشجویی که سر از پا نشناخته آناً به کمک هموطن خود می‌رود، بچه‌ای که تنها اسباب‌بازی خود را برای برادر و یا خواهر بلازده‌اش می‌فرستد، همه نمونه نژاد پاک ایرانی می‌باشند و شواهدی هستند که روشن می‌دارند این ملت کهن همیشه زنده و جاویدان خواهدماند و به یاری خدای توانا همیشه بر مشکلات پیروز خواهدگشت.
این بلای آسمانی مرگبار و گرانبار بود، ولی یک بار دیگر راز بقای ایران را به ظهور رساند.
من از همه این فرزندان، چه آنها که با نثار خود و مال خود به یاری هم میهنان خویش شتافته‌اند و چه آنها که در محل، فداکاریهای بزرگ نموده‌اند قلباً امتنان دارم.
ضمن اظهار همدردی عمیق و تسلیت خود به بازماندگان این حادثه اطمینان می‌دهم که شهبانو و من به پاس این فداکاری، ترمیم خرابیها را شخصاً زیر نظر خواهیم‌داشت تا به خواست خدای متعال منطقه‌ای آبادتر و سرسبزتر و مردمی خوشحال‌تر از همیشه آغاز زندگی کنند و سرزمینی که مظهری از زندگی عالی و مرفه انسانی و کشاورزی پیشرفته باشد، جای ویرانه‌های کنونی بر پا گردد.
دولت و شیر و خورشید سرخ و ارتش و ژاندارمری و شهربانی و انجمن‌های خیریه و بانوان و غیره، همه وظایف خویش را به خوبی انجام داده و می‌توان گفت بر حادثه مسلط گردیده‌اند. لازم می‌دانیم رضایت خاطر خودمان را از زحمات آنها ابراز بداریم.