بازدید اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو از مناطق زلزله‌زده خراسان ۱۳ تا ۱۵ شهریور ماه ۱۳۴۷
| درگاه اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی | سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
زلزله هفت ریشتری در شرق خراسان
در روز ۹ شهریور ماه ۱۳۴۷ خورشیدی، ساعت ۲۰ و سی دقیقه، زمین لرزه سختی به نیروی ۷ ریشتر در شرق خراسان رخ داد. مرکز زلزله « کاخک » بود که ویران شده است. زلزله در شرق خراسان در شهرها و روستاها و بخش‌های گناباد، کاشمر، فردوس، قاین، تربت حیدریه، تربت جام، طبس، کاخک، بیدخت، بجستان، خواف، فیض آباد، نیشابور و آخرین نقطه جنوبی بیرجند و روستاهای درون این منطقه روی داد. سازمان شیر و خورشید سرخ مرکز و خراسان بی درنگ به حال آماده باشد درآمدند. از ساعت ۲۳ گروه امدادگران شیر و خورشید سرخ مشهد دربرگیرنده پزشک‌های جراح و مامورین نجات با چهار کامیون، پنج آمبولانس، یک دستگاه بی سیم سیار، پانصد دستگاه چادر، سه هزار تخته پتو و پانصدهزار ریال پول نقد از مشهد رهسپار گناباد گردیدند و کمک‌های اولیه بی درنگ به زلزله زدگان انجام یافت. تا بامداد ۱۰ شهریور ماه ساعت ۸ بامداد، بیش از ۱۵۰۰ تن زخمی به بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های گناباد، تربت حیدریه و بیرجند برده شده‌اند. این بیمارستان‌ها گنجایش کافی برای پذیرش زخمی شدگان ندارند. پزشکان از پس از رخداد زمین لرزه تا بامداد یک سره سرگرم درمان و پانسمان زخمی شدگان می‌باشند. گزارش‌های زلزله پیوسته به آگاهی شاهنشاه و شهبانو می‌رسد.
پس از نیم روز ۱۰ شهریور ماه هویدا نخست وزیر به همراه وزیر کشور، وزیر بهدای، وزیر کشاورزی، وزیر راه، کورس آموزگار معاون کل وزارت آبادانی و مسکن، صدقیانی مدیر عامل بانک کشاورزی و سپهد بهروز معاون نخست وزیر برای بازدید منطقه‌های زلزله زده و کمک‌های فوری رهسپار تربت حیدریه شدند. از دیروز که نخست وزیر از زلزله آگاهی یافت، بی درنگ، با همه سازمان‌های مربوطه تماس برقرار نمود و اوامر شاهنشاه را در کمک فوری به زلزله زدگان داد. سازمان‌ها گزارش خود را شبانگاه به دفتر کار نخست وزیر دادند. هویدا در فرودگاه گفت که من به تربت حیدریه می‌روم و ستاد عملیات در آنجا بر پا خواهد شد و تا سر و سامان دادن به وضع منطقه در آنجا خواهیم ماند. ساعت هفت بامداد ۱۱ شهریور ماه هیات وزیران در ستاد فرماندهی کمک و امداد مناطق زلزله زده در فرمانداری گناباد به ریاست هویدا نخست وزیر و وزیر راه، وزیر کشور، وزیر بهداری و وزیر کشاورزی و هم چنین گروهی از بزرگان محلی و فرماندهان نظامی برگزار شد. گفته شد که به دستور شاهنشاه آریامهر که بر روش کمک ها به زلزله زدگان نظارت مستقیم دارند یک فرودگاه موقت در گناباد تا پایان روز ۱۱ شهریور ساخته شد. کمک ها از تهران به مشهد و سپس با هواپیمای داکوتا به فردوس و گناباد ترابر می شوند.
هویدا نخست وزیر در مناطق زلزله زده ۱۰ شهریور ماه
ارتش شاهنشاهی بی درنگ در مناطق زلزله زده
ارتش شاهنشاهی به یاری زلزله زدگان می شتابند
سپاه دانش در جای خدمت جان باخت
بازدید اعلیحضرتین از سرزمین‌های زلزله‌زده
چهارشنبه ۱۳ شهریور ماه ۱۳۴۷ شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی با هواپیما وارد بیرجند شدند. اعلیحضرتین تا آدینه کنار زلزله‌زدگان خواهند ماند. در فرودگاه این شهر هویدا نخست وزیر و علم وزیر دربار و چند تن از وزیران از اعلیحضرتین پیشباز کردند. هویدا نخست وزیر در پای پلکان تازه‌ترین گزارش‌های زلزله و کمک‌ها را به آگاهی اعلیحضرتین رساند. شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو از چند قریه آسیب دیده با هلیکوپتر دیدن فرمودند و از نزدیک با بازماندگان گفتگو کردند. دیدار اعلیحضرتین موجی از امید در دل بازماندگان روستاهای آسیب دیده و مردم خراسان بوجود آورد و مردم کم کم روحیه خود را بازیافتند.
مردم آسیب دیده در کنار ویرانه‌های زیر چادرهای شیر و خورشید سرخ جلوی هر یک از چادرها درنگ فرمودند و از وضع زندگی و کار و مصیبت وارده به آنان می‌پرسیدند و آنان را دلداری می‌دادند و دستورهایی درباره تامین زندگی و رفاه آنان می‌دادند، چون تشکیل شرکت‌های زراعی ویژه آسیب دیدگان زلزله و سهیم ساختن همه آنها و ساختن قریه و شهر مدرن در جای مناسب بر پایه اساس بهداشت و اسلوب ساختمانی امروز که دارای همه تجهیزات باشد و واگذاری زمین‌های کشاورزی به شرکت سهامی زراعی آنها در هر نقطه‌ای که مناسب تشخیص داده شود.
بررسی‌ها از سوی مهندسان و زمین شناسان که فراخوانده شده بودند، آغاز گردید. نکته دیگری که مورد توجه اعلیحضرتین قرارگرفت به کار انداختن دو آشپزخانه سیار شیر و خورشید و پخش خوراک گرم بود. امور بهداشتی و گروه‌های پزشکی و بانوان مددکار شیر و خورشید سرخ که در چادرهای ویژه انجام می‌یافت مورد خرسندی و تشویق اعلیحضرتین قرارگرفت. هم چنین اعلیحضرتین کوشش‌های هیات دولت و هیات‌های شیر و خورشید سرخ و همه کسانی که ار روز بروز زلزله در این مناطق تلاش کرده‌اند، ستودند و دستورات موکد برای فراهم ساختن نیازمندی‌های مردم آسیب دیده دادند. برای تکمیل امور بهداشتی و مراقبت کامل در تندرستی آنها دستور فرمودند پنج دستگاه « اونی موک » بیمارستان سیاری که مانند تانک می‌تواند از جاهای دشوارگذر (صعب العبور) رد شود به منطقه آسیب دیده آورده شود. دکتر خطیبی مدیر عامل جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران ماموریت یافت که این مهم را به انجام برساند. هیچ نقطه‌ای در این بازدید از دید اعلیحضرتین دور نماند و اعلیحضرتین با مهربانی بسیار آسیب دیدگان را به مهر شاهانه و آینده امیدوار می‌ساختند.
در روستای خضری و دشت بیاض شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو سراغ کودکان یتیم را گرفتند و دستور دادند همه کودکان بی سرپرست گردآوری شوند و در پرورشگاهی که دو روز پیش به دستور علیاحضرت در شهر گناباد راه اندازی شد، زیر سرپرستی قرار گیرند. دراین دو روستا چندین کودک که پدر و مادر خود را از دست داده بودند را نزد علیاحضرت شهبانو آوردند. شهبانو بر چهره آنان دست نوازش کشیدند و دستور دادند که زیر سرپرستی بانوان امداد شیر و خورشید سرخ و پرورشگاه گناباد قرارگیرند و اگر لازم باشد به پرورشگاه فرح پهلوی مشهد و یا تهران فرستاده شوند و در نگاهداری و آموزش آنان کوشش شودو گزارش آن را پیوسته به آگاهی معظم لها برسانند. هنگام بازدید مسله گرد آوردن کودکان بی سرپرست توجه اعلیحضرتین را به خود کشیده بود و چند تن ماموریت یافتند اوامر اعلیحضرتین را بی درنگ به اجرا گزارند. در پایان بازدید اتوبوسی که آماده شده بود، کودکان را با چند بانوی سرپرست به پرورشگاه گناباد بردند.
جوانی ساکن دشت بیاض پیش آمد و داستان عم انگیز خود را با شهبانو در میان گذاشت. این جوان حسن برهان نام داشت، وی جوانی بود که از این روستا برای درس خواندن در دبیرستان به دبیرستان هدایت مشهد رفته و بی درنگ پس از آگاهی یافتن از زلزله سراسیمه به روستا آمد و خود را تنها یافت، از یازده تن وابستگانش یک تن نیز زنده نمانده بود. هنگامی که علیاحضرت سرگذشت وی را شنیدند، به وزیر کشور دستور دادند که ترتیب ادامه تحصیل و سرپرستی او داده شود.
اعلیحضرتین در برابر چادرهای آسیب دیدگان با شنیدن سرگذشت غم انگیز آنان چند بار گریستند و با اشک در چشم زنان و مردان مصیبت دیده را دلداری می‌دادند و بر سر و چهره کودکان آنان دست نوازش می‌کشیدند و آنها را به آینده‌ای بهتر و زندگی مرفه تری امیدوار می‌ساختند. اعلیحضرتین ساعت ۱۸ به بیرجند بازگشتند و فردا از کاخک و دیگر روستاهای آسیب دیده شهر فردوس که در زلزله دوم ویران شد، بازدید خواهند فرمود.
اعلیحضرتین در روستای خضری
بازدید از دشت بیاض
بازدید اعلیحضرتین از کاخک و فردوس
بامداد روز پنجشنبه ۱۴ شهریور ماه، شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو با هواپیمای کوچک از بیرجند رهسپار گناباد شدند. در گناباد هویدا نخست وزیر گزارشی به آگاهی همایونی رساند و گفت که کارهای امدادی به شیر و خورشید سرخ ایران واگذار شده است و شیر و خورشید سرخ همه منطقه زلزله زده را زیر کنترل دارد. عملیات ساختمانی، کشاورزی، آبیاری، و از آنجا با هلیکوپتر به مناطق زلزله زده رفتند. نخست کاخک و سپس شهر فردوس و بیمارستان امداد صحرایی شیر و خورشید سرخ مورد بازدید فرار گرفت.
اعلیحضرتین ساعت ده و چهل و پنج دقیقه بامداد با هلیکوپتر به روستای کاخک در ۲۴ کیلومتری گناباد وارد شدند. نخست شاهنشاه و شهبانو از نقشه فریه کاخک و پروزه‌های عمران و آبادانی و نوسازی این منطقه دیدن کردند. به آگاهی همایونی رسید که جمعیت شهر بر پایه آمار شناسنامه‌ای در شهریور ۱۳۴۷ بیش از ۶٫۷۰۰ تن ، ۱٫۳۵۰ خانوار و ۹۵۰ واحد مسکونی بوده است. سطح کل شهر ۱۲ کیلومتر و بخش ویران شده ۲۱۶٫۰۰۰ متر مربع می‌باشد آسیب وارده به ساختمان‌های مسکونی بجز ساختمان‌های دولتی هفت میلیون تومان می‌باشد. بازمانده تندرست ۲٫۲۱۶ تن، زخمی ۴۱۳ تن و به خاک سپرده شده ۱٫۱۲۵ تن می‌باشد و سرنوشت دیگران روشن نیست. وزیر کشور گفت آمارها تا روز شنبه ۱۶ شهریور ماه آماده خواهند شد. شاهنشاه فرمودند باید آمار قطعی به دست آورد و از بازماندگان آنها پرسید تا کاملا روشن شود. شاهنشاه آریامهر درباره فرآورده‌های کشاورزی منطقه پرسش فرمودند. به آگاهی همایونی رسید که این منطقه سالانه ۱٫۵۰۰ کیلو زعفران تولید می‌کند. شاهنشاه فرمودند بسیار خوب همین برنامه‌ها باید ادامه داده شود.
اعلیحضرتین سپس از برابر صف کارمندان بهداری و پرستاران و پزشکان که در برابر چادرهای خود ایستاده بودند، گذشتند و از یک یک آنان جویا شدند که از کجا آمده‌اند و چکار می‌کنند. در این جا درباره کودکان بدون سرپرست به اعلیحضرتین آگاهی داده شد و سرپرست سپاه بهداست گفت که در نقاط ویران شده، شماری کودک بدون سرپرست مانده‌اند، خواستیم که آنها را جا به جا کنیم ولی دریافتیم، کسانی که پافشاری می‌کردند که این کودکان را با خود ببرند، می‌خواستند دارایی و زندگی پدر و مادر آنان را که در این زمین لرزه از بین رفته‌اند، صاحب شوند. شهبانوی نیکوکار سپس از چادر کودکان بدون سرپرست دیدن کردند و فرمودند که از تهران خواسته‌اند بی درنگ اسباب بازی و دیگر چیزها برای کودکان را بفرستند. شهبانو به بانوان هموند جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران فرمودند: کاری که شما می‌توانید انجام دهید این است که این مردم را از چهره افسردگی و خمودگی نجات دهید و در آنان امید بوجود بیاورید.
اعلیحضرتین آنگاه به میان چادرهای بازماندگان زلزله وارد شدند و با مهر بسیار، زیر آفتاب سوزان به خواسته‌های آنان رسیدگی فرمودند. بیشتر مردم درخواست کردند که پیکر عزیزانشان از خاک هر چه زودتر بیرون کشیده شود. شاهنشاه فرمودند:
- من درد شما را درک می‌کنم و می‌دانم چه می‌گویید، اما مسله این است که در شرایط کنونی این کار خطرناک است و بیرون آوردن اجساد مساوی با بیمار شدن شما است. کوشش ما بر این است که زودتر از همه چیز برای شما زندگی تهیه کنیم. البته زندگی شما برای مدتی تامین می‌شود، اما باید این را بدانید که برای تجدید حیات، خودتان باید زحمت بکشید. خیال نکنید که با وقوع این زلزله زندگی هم به پایان رسیده، این اول زندگی است و شما باید با کوشش هر چه بیشتر و با امید به آینده کار کنید زیرا زندگی امروز برای شما بیش از هر موقعی اهمیت دارد.
شاهنشاه درباره بازسازی و ترمیم چاه‌های آب دستورات موکدی دادند و درباره کمک رسانیدن به روستاهایی که تاکنون به آنها کمک فرستاده نشده، دستوراتی دادند. آنگاه شاهنشاه امر فرمودند که افراد و اکیپ‌های تکاور از گارد شاهنشاهی به خدمت مردمی که در نقاط دوردست قرار دارند، بروند، یا این که با چتر نجات برای آنان آذوقه و پتو و پوشاک فرستاده شود. شاهنشاه سپس درباره وضع تحصیلی فرزندان ده پرسیدند و مقرر نمودند که وزارت آموزش و پرورش تاریخ امتحان‌ها را به زمان دیگر فرافکند و هم چنین ترتیبی داده شود که کلاس‌های درس، زیر چادر هم که شده تشکیل گردد و چنانچه لازم باشد، درخواست شود که افراد سپاهی دانش بیشتری به این منطقه گسیل داده شوند. شاهنشاه تاکید فرمودند که زندگی این مردم باید به مراتب بهتر از گذشته شود.
بازدید اعلیحضرتین از فردوس پس از سومین زلزله
زلزله نخست از شهر چهارده هزار تنی فردوس هیچ بر جای نگذاشت. زلزله نخست ساعت ۱۴ و بیست دقیقه روز شنبه و زلزله دوم ساعت ۱۱ روز یکشنبه نیمی از شهر را ویران کرد و اما زلزله سوم که ساعت ۳ بامداد روز چهارشنبه ۱۳ شهریور رخ داد دیگر ساختمان‌هایی که بر جای مانده بودند را با خاک یکسان ساخت و خوشبختانه تلفاتی نداشت. شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو ۹ ساعت پس از رخداد زلزله سوم، یعنی ساعت ۱۲ پنجشنبه ۱۴ شهریور ماه در میان آسیب دیدگان فردوس بودند و به بیمارپرسی (عیادت) زخمی شدگان در بیمارستان صحرایی شیر و خورشید سرخ در باغ فرمانداری فردوس پرداختند. هلیکوپتر آوردنده اعلیحضرتین نزدیک این باغ بر زمین نشست و هزاران تن مردم بی خانمان و داغدیده فردوس که در نخستین زلزله کسان خود را از دست داده بودند، ورود شاهنشاه و شهبانو را با ابراز احساسات گرم گرامی داشتند. نخستین گزارشی که پیش از بیمارپرسی به آگاهی رسید، نقشه شهر و چگونگی ویرانی‌ها و ساختمان شهر جدید بود که کوروس آموزگار معاون وزارت آبادانی و مسکن روی تابلویی کشیده بود. از آنجا که فرمان همایونی بر شتاب در ساختن بناهای نوین داده شده بود و در پی آن این نقشه آماده گردیده بود، تا اگر نقشه تصویب شود، بی درنگ کارهای ساختمانی آغاز گردد.
شاهنشاه فرمودند از شهر فردوس آن گونه که از آسمان در ارتفاع پایین دیدم، چیزی باقی نمانده و دیگر قابل تعمیر نیست، باید مطالعه کنید، در کنار شهر در فضای مناسبی هر چه سریع تر، خانه‌های موقت برای سکونت اهالی ساخته شود که در زمستان مردم سر پناه داشته باشند و به موازات این اقدامات مقدماتی، شهر ویران شده در هم کوبیده شود و صاف گردد و بعد روی آن شهر مدرن و نوساز با اصول امروزی و با تمام تجهیزات ساخته شود و بدیهی است نسبت به کسانی که در این مصیبت آسیب زیاد دیده و احتیاج دارند باید کمک شود.
بیمارستان صحرایی یک سد تختخوابی شیر و خورشید مجهز به همه ابزار جراحی، دستگاه رادیولوژی و دیگر ابزارها و دستگاه‌های یک بیمارستان کامل می‌باشد. گروهی از پزشکان و جراحان و شکسته بند و پرستار و کمک بهیار هم چنین گروهی بانوان داوطلب، امور این بیمارستان را بر عهده گرفته و از جان و دل خویشکاری‌های خود را به انجام می‌رسانند. اعلیحضرتین پس از گزارش دکتر بهداد رییس بیمارستان به بازدید از بخش‌های گوناگون پرداختند. زیر هر چادری از زنان و مردان و کودکانی که از زیر آوار بیرون کشیده شده بودند، به بیمارپرسی و گفتگو پرداختند. بیشتر این زخمی شدگان کسانی بودند که دچار شکستگی کمر، پا و دست بودند که گچ گرفته شده بود. شماری نیز سر و چهره شان زخمی بود، زخمی شدگان در هر چادری، با دیدن شاهنشاه و شهبانوی ایران بی اختیار اشک می‌ریختند و دست به دعا برمی‌داشتند و می‌گفتند: خدا تو را از ما نگیرد، خدا تو را عمر و عزت بدهد، قربون قد و قامتت که به سراغ ما داغدیده‌ها آمده‌ای، ای شهبانوی مهربان تصدق شکل ماهت.
صحنه‌های بی اندازه غم انگیزتر از بیماران کاخک بود، زیرا اینان بازماندگان زخمی زلزله‌های مناطق گوناگون بودند که دچار نقص عضو نیز شده‌اند، آنان نه تنها همه دارایی خود را بلکه همه کسان خود را از دست داده‌اند. هنگامی که شاهنشاه و شهبانو از آنها بیمارپرسی می‌کردند و از حالشان می‌پرسیدند و داستان غم انگیز آنان را گوش می‌دادند، اشک می‌ریختند، می‌پرسیدند اهل کجاهستی؟ چه می‌کردی؟ چگونه از زیر آوار بیرون آمدی؟ چه کسانی را از دست داده‌ای؟ غمگین نباش! همه چیز برایت درست می‌شود. بیش از یک ساعت بیمارپرسی زخمی شدگان در زیر آفتاب سوزان به درازا کشید و اعلیحضرتین تا آخرین بیمار را دیدند و با وی گفتگو کردند. در این بازدید اعلیحضرتین خرسند بودند که چنین تجهیزاتی چنان شتابان آماده شده است و بدین روی همه کارکنان شیر و خورشید سرخ را تشویق کردند.
پیام همایونی به ملت ایران پس از بازدید از زلزله خراسان
پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به ملت ایران پس از بازدید از زلزله‌زدگان خراسان [۱]
پس از بازدید از صفحات بیرجند و گناباد که متأسفانه دچار قهر طبیعت شده و زمین لرزه دهشتناک چند روز قبل ساکنین قسمتی از این منطقه را دچار مصیبتی بزرگ نموده‌است، شهبانو و من تنها یک تسلی خاطر داریم و آن جنبش عمومی و توجه همه فرزندان این آب و خاک نسبت به برادران و خواهران بلاکشیده آنها است.
نه تنها جنبش عمومی دیروز تهران و سایر نقاط کشور قوت قلب هر ایرانی وطن‌پرست است که احساس می‌کند این ملت در غم و شادی یکدیگر شریک بلکه یک پارچه هستند، بلکه فداکاریهایی که پس از حادثه مشاهده شد نیرو و امید به مصیبت‌دیدگان و کمک‌دهنگان هر دو می‌بخشد.
افسری که هفده نفر کسان و فرزندان خود را از دست داده و با شهامت ساعتها و روزها به یاری دیگران شتافته‌است، نمونه یک فرزند برومند این آب و خاک است. افسر دیگری که در ساعات اولیه این حادثه نه تنها خود بلکه با همسر خویش بیچارگانی را از مرگ حتمی نجات داده‌است، تا جایی که پنجه و بازوی خویش را مجروح ساخته، رئیس شیر و خورشید و شهردار و سپاهی انقلابی که با مصیبت‌زدگی کمر همت به نجات دیگران بسته، روستانشینان و شهرنشینهایی که با تمام وسایل آناً به محل حادثه شتافته‌اند، مریضی که هزینه مسافرت به اروپا را به منظور معالجه و کمک به آسیب‌دیدگان اختصاص می‌دهد، کسانی که به طور گمنام اندوخته زندگی خود را نثار برادران خویش می‌نمایند، کودکان پرورشگاه شهرداری که مقرری یک ماه خویش را اهدا می‌کنند، کارگر و پیشه‌وری که تمام سرمایه خود را در طبق اخلاص می‌گذارد، دانشگاهی و دانشجویی که سر از پا نشناخته آناً به کمک هموطن خود می‌رود، بچه‌ای که تنها اسباب‌بازی خود را برای برادر و یا خواهر بلازده‌اش می‌فرستد، همه نمونه نژاد پاک ایرانی می‌باشند و شواهدی هستند که روشن می‌دارند این ملت کهن همیشه زنده و جاویدان خواهدماند و به یاری خدای توانا همیشه بر مشکلات پیروز خواهدگشت.
این بلای آسمانی مرگبار و گرانبار بود، ولی یک بار دیگر راز بقای ایران را به ظهور رساند. من از همه این فرزندان، چه آنها که با نثار خود و مال خود به یاری هم میهنان خویش شتافته‌اند و چه آنها که در محل، فداکاریهای بزرگ نموده‌اند قلباً امتنان دارم.
ضمن اظهار همدردی عمیق و تسلیت خود به بازماندگان این حادثه اطمینان می‌دهم که شهبانو و من به پاس این فداکاری، ترمیم خرابیها را شخصاً زیر نظر خواهیم‌داشت تا به خواست خدای متعال منطقه‌ای آبادتر و سرسبزتر و مردمی خوشحال‌تر از همیشه آغاز زندگی کنند و سرزمینی که مظهری از زندگی عالی و مرفه انسانی و کشاورزی پیشرفته باشد، جای ویرانه‌های کنونی بر پا گردد.
دولت و شیر و خورشید سرخ و ارتش و ژاندارمری و شهربانی و انجمن‌های خیریه و بانوان و غیره، همه وظایف خویش را به خوبی انجام داده و می‌توان گفت بر حادثه مسلط گردیده‌اند. لازم می‌دانیم رضایت خاطر خودمان را از زحمات آنها ابراز بداریم.
بازگشت اعلیحضرتین به تهران
علیاحضرت شهبانو پیش از نیم روز از انبار تجهیزات شیر و خورشید سرخ بازدید فرمودند. همه سالن‌ها پر از اجناس و لوازم نو بود. شهبانو پرسیدند که با این اجناس چه خواهید کرد و چگونه به مناطق زلزله زده ترابر خواهید کرد؟ و دستور دادند از پیشاهنگان استفاده شود زیرا شمار شما کم است. به آگاهی رسید که قرار است از فردا روزی ده کامیون جنس ترابر شود. شهبانو دستور دادند که نخست چراغ خوراک پزی و بشقاب و قاشق و پوشاک بفرستید. اکنون مردم زیر یک چادر کوچک هستند و جا ندارند، پس از آنکه خانه‌های آنان آماده شد، بقیه اجناس را به آنان واسپارید. شهبانو پیش از ترک انبار از همه زنان و جوانانی که زیر آفتاب کار می‌کردند سپاسگزاری کردند و گفتند می‌دانم در این آفتاب خیلی زحمت می‌کشید اما مردمی که در آنجا هستند نیاز به سرعت عمل شما دارند.
شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو پس از بازدید از سرزمین‌های ویران شده فردوس و گناباد رهسپار مشهد شدند. در مشهد هزاران تن گرد آمده بودند و ابراز شور و هیجان از ورود اعلیحضرتین می‌کردند. شهر سیاه پوش بود و پرچم‌های سیاه در همه آویخته شده بود. ساعت ۱۷ و سی دقیقه اعلیحضرتین از فرودگاه مشهد به تهران بازگشتند.
خانه‌های نوین برای زلزله‌زدگان
در روز ۱۶ شهریور ماه ۱۳۴۷ به آگاهی رسید که آسیب دیدگان و بازماندگان زلزله دهشتناک خراسان تا دو ماه دیگر صاحب خانه‌های جدید خواهند شد. پروژه‌های نوسازی دهات آسیب دیده از سوی ستاد فرماندهی کمک به آسیب دیدگان آماده شده است و در روز ۱۷ شهریور ماه گزارش آن به پیشگاه شاهنشاه آریامهر فراداشته خواهد شد. پس از تصویب این طرح‌ها کارهای نوسازی بی درنگ با کمک سازمان‌های گوناگون کشوری و لشکری آغاز خواهد شد. مهندسان شهرسازی به نخست وزیر قول داده‌اند که خانه‌های نوین را تا دو ماه دیگر آماده زندگی نمایند. پس از بازگشت نخست وزیر و چند تن از وزیران کابینه که همراه ایشان در سرزمین‌های زلزله زده به سر می‌برند، دکتر خطیبی مدیر عامل شیر و خورشید سرخ ایران و تیمسار سپهبد بهروز معاون نخست وزیر و آقای صدقیانی رییس کل بانک کشاورزی در ستاد فرماندهی کمک به آسیب دیدگان در گناباد هستند. در روز آدینه ۱۵ شهریور ماه نشست پایانی هیات وزیران با بودن نخست وزیر در گناباد برگزار شد و در این نشست پروژه‌های عمرانی و آبادانی و بازسازی روستاهای زلزله زده مورد تصویب نهایی قرار گرفت.
عبدالرضا انصاری وزیر کشور در پایان این نشست گفت که کارهای عمرانی و دوباره سازی ساختمان روستاهای زلزله زده با توجه به جوانب مختلف، از همین هفته آغاز می‌گردد و بی درنگ کار آماده سازی در و پنجره خانه‌ها آغاز شده است. خانه‌های جدید بر پایه اصول جدید شهرسازی با همه وسایل نیازین ساخته می‌شود. البته خانه‌ها، خانه‌های مجللی نخواهد بود، اما با آنچه در این سرزمین‌ها بوده است از زمین تا آسمان فرق خواهد داشت. خانه‌های جدید داری دو اتاق نشیمن، انباری، آشپزخانه و توالت خواهند بود و در زمینی به پهنه ۵۲ متر مربع ساخته خواهد شد. در نظر است بر مساحت هر خانه افزوده گردد تا اگر دارنده اش بخواهد، خانه را بزرگتر نمایند. ارزش این خانه‌ها هر یک ۸٫۴۰۰ تومان می‌باشد و خانه‌ها در جاهای باز ساخته خواهند شد و در شهرهای جدید با پارک‌ها و پارک‌های کودک، حمام عمومی و ساختمان‌های دولتی برنامه ریزی شده‌اند. در بخش کاخک ۴۰۰ خانه و در شهر فردوس ۲٫۰۰۰ خانه ساخته می‌شوند. خانه‌های جدید، اگر برخی از بازماندگان توان پرداخت آن را نداشته باشند به رایگان به آنها پیشکش خواهد شد.
در روز ۱۶ شهریور ماه هویدا نخست وزیر در یک مصاحبه با رسانه‌ها گفت: [۲]
- کمک‌های اولیه که بلافاصله پس از وقوع زلزله به منطقه رسید، فوق العاده بود، کمک‌های به موقع ارتش، شیر و خورشید سرخ ایران و دستگاه‌های دیگر و حتی مردم به درد اهالی رسید و شک و تردیدی نیست که اگر این کمک‌های اولیه به موقع نرسیده بود، عده تلفات بیشتر می‌شد. تا کنون می‌شود گفت که تلفات بیش از ده هزار تن است و چند هزار تن هم در بیمارستان‌ها هستند و خیال می‌کنم تا چند روز دیگر ارقام صحیح به دست خواهیم آورد. اشکال به دست آوردن آمار صحیح، دوری مناطق زلزله زده از هم است و ما حتی به بعضی نقاط با هلیکوپتر توانستیم کمک برسانیم. باید گفت واقعا یک حس هم نوعی، یک حس برادری از سوی تمام مردم، تمام مقامات در این حادثه نشان داده شد.
- پس از شش روز کمک‌های اولیه منظم شد و اشکالات بر طرف گردید و کمیته‌ای که زیر نظر شیر و خورشید سرخ ایران تشکیل شده است، خواهد توانست همه کمک‌های اولیه مورد لزوم را به موقع برساند. امروز کمیسیون تشکیل می‌شود و منظور ما از این کمیسیون هماهنگی برنامه‌های کشاورزی و شهرسازی خواهد بود. وزیران مسول برنامه هایشان را آماده کرده‌اند. این برنامه در کمیسیون امروز مطرح می‌شود تا یک برنامه دراز مدت برای نوسازی منطقه آماده شود. در عرض چند روز به شرف عرض همایونی برسد و همین که تصویب فرمودند به مرحله اجرا در خواهد آمد. من اطمینان دارم با این برنامه نوسازی خواهیم توانست یک زندگی بهتر برای افراد منطقه در نظر بگیریم.