بازدید علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از استان گیلان ۲۳ تا ۲۵ خرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
| برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ | درگاه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
دکترای افتخاری و سایر نشان‌های تقدیم شده به علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی |
برنامه عمرانی پنجم/سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی |
بازدید علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از استان گیلان ۲۳ تا ۲۵ خرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
۲۳ خرداد ماه ۲۵۳۶ علیاحضرت شهبانو برای یک بازدید سه روزه از استان گیلان، ساعت ده و پانزده دقیقه به رشت تشریف‌فرما شدند. در فرودگاه آقای معتدل استاندار گیلام خوش آمد گفت و فرمانده آموزش نیروی دریایی شاهنشاهی و پایگاه دریایی بندر پهلوی گزارش نظامی دادند. آنگاه سلام شاهنشاهی نواخته شد و آیین احترامات نظامی از سوی گارد احترام انجام یافت. علیاحضرت شهبانو آنگاه از برابر پیشبازکنندگان گذشتند و آنان را مورد مهر قرار دادند. در برابر صف قاضی‌ها شهبانو از کارهای شوراهای داوری و خانه‌های انصاف پرسیدند. به آگاهی رسید که هم اکنون ۱۶ شورای داوری و ۶۳۷ خانه انصاف وجود دارد و فعالیت این خانه‌ها ۱۴۷۶ روستا را در بر می‌گیرد. علیاحضرت در برابر هموندان کانون‌های حزبی از شمار کانون‌ها پرسش فرمودند. پاسخ داده شد که ۲۱۳۰ کانون حزبی در سطح استان گیلان فعالیت دارند.
پس از آیین پیشباز علیاحضرت شهبانو در فرودگاه رشت و پرسش و پاسخ‌های کوتاهی در برابر انبوه پیشبازکنندگان، از مسئولان اداری استان، علیاحضرت شهبانو درباره فراهم ساختن امکانات و تأسیسات بیشتر ورزشی دستورهایی دادند و دو میلیون و پانصدهزار ریال برای ساختمان بزرگترین گردایه ورزشی گیلان، استخر سرپوشیده و تکمیل تأسیسات ورزشی کنونی ویژه شد.
شهبانو سپس در برابر مدیران اداری استان درباره فراهم ساختن امکانات و تاسیسات بیشتر ورزشی دستورهایی دادند. علیاحضرت سپس در برابر رده هموندان سازمان زنان از فعالیت این سازمان و زنان استان جویا شدند، به آگاهی رسید که ۱۶ شعبه در سطح استان، و پنج شعبه مرکز رفاه و یکان آموزشی و بهداشت و تنظیم خانواده و حقوقی فعالیت دارند. در برابر صف انجمن‌های ملی، شهردار رشت از سوی اهالی این شهر خوش آمد گفت. علیاحضرت شهبانو و همراهان پس از انجام پیشباز رسمی در فرودگاه رشت رهسپار بازدید از کارخانه گونی‌بافی رشت شدند.
رییس کارخانه پس از پیشباز و خوش آمد گویی به شهبانو، گزارش خود را به آگاهی رساند و گفت که این کارخانه به فرمان اعلیحضرت رضاشاه کبیر در سال ۲۴۹۳ شاهنشاهی آغاز به کار کرد و تا سال ۲۵۲۰ اداره امور کارخانه در دست بخش خصوصی بود و در سال ۲۵۳۰ شاهنشاهی [۱۳۱۰ خورشیدی تازی] وزارت اقتصاد این کارخانه را به سازمان گسترش واگذار کرد. در این کارخانه ۴۹۰ کارگر کار می‌کنند و فرآورده این کارخانه با گنجایش پنج هزار کیلو در روز گونی و لفاف کنفی است. به دلیل فرسودگی کارخانه به تازگی کارخانه نوینی با گنجایش ۱۰ هزار تن در سال در کیلومتر ۱۲ رشت - تهران در دست ساختمان است که دستگاه‌های آن تا چند ماه دیگر برنشانده (نصب) خواهد شد. شهبانو پس از شنیدن گزارش رئیس کارخانه و بازدید از بخش‌های گوناگون آن، دستور به ساخت خانه فرهنگ رشت در پهنه بی درخت باغ کارخانه قدیمی گونی‌بافی رشت دادند. بدین سان باغ محتشم پارک عمومی مردم رشت دست نخورده می‌ماند.
شهبانو هم چنین از شبانه روزی جمعیت بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی و نمایشگاه نقاشی و کارهای صنایع دستی گیلان در باغ محتشم و کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را در این باغ دیدن فرمودند. در بازدید از شیرخوارگاه خوابگاه گفته شد که در این مرکز هم اکنون ۱۷۴ کودک و نوجوان نگهداری می‌شوند. این مرکز ۱۴ سال پیش کار خود را آغاز کرده است و در زمینی به پهنه ۱۶ هزار و پانصد متر مربع با همه تاسیسات و تجهیزات ساخته شده است.
علیاحضرت شهبانو در شبانه روزی با فرزندان این جمعیت به گفتگو نشستند و زمانی هم با سرپرستان جمعیت بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی و گردانندگان ابن جمعبت در استان گیلان برنامه‌ها و مسایل وابسته به جمعیت را مورد گفتمان قرار دادند. شهبانو در این گفتگو به بازدیدهایی که از مرکز جمعیت در شهسوار داشتند، اشاره فرمودند و هم چنین در باره چند مرکز در دست ساختمان پرسش‌هایی از بانو خزیمه علم نایب رییس جمعیت بهزیستی و بانو نردین امیر طهماسب مدیر عامل جمعیت نمودند. پاسخ‌ها گزارشی از پیشرفت‌های برنامه‌ها بود. علیاحضرت شهبانو در میان ابراز شور و هیجان کودکان و نوجوانان از شبانه روزی رهسپار باغ محتشم شدند و از نمایشگاه نقاشی و کارهای هنری هنرمندان گیلان دیدن فرمودند. دراین نمایشگاه کار قلابدوزی کانون کارآموزی رشت، چند تابلو از هنرمندان این شهر و هم چنین کارهای سفالی از صنایع دستی به نمایش گذاشته شده بود. علیاحضرت شهبانو در این نمایشگاه نقشه‌های ساختمان خانه فرهنگ را دیدند. شهبانو هنگام تماشای نقشه و پروژه گسترش این مرکز، سپارش فرمودند که برای گسترش این مرکز از ساختمان‌های موجود بهره گیری شود. مرکزهای رفاهی که بیشتر دارای ساختمان‌های نوساز و ناهماهنگ با معماری سنتی گیلان است، دستورهای دادند و رعایت معماری سنتی را در سراسر کشور را سپارش فرمودند و گفتند:
- در کشورهای اروپایی معماری بیرونی خانه‌ها و ساختمان‌ها همان معماری اصیل و قدیمی است، اما از تاسیسات و وسایل رفاهی برای زندگی بهتر و آسوده تر در فضای خانه استفاده می‌شود. اصولا در معماری سنتی هر منطقه، آب و هوای خاص آن منطقه نیز مراعات شده است،برای نمونه سقف‌های بناهای شمال کشورمان که به دلیل بارندگی شدید رد فصل‌های مختلف شیب دار ساخته شده است.
در این هنگام، علیاحضرت شهبانو از وزیر مسکن و شهرسازی درباره فراهم ساختن سازه مناسب معماری سنتی پرسیدند. به آگاهی رسید که با همکاری بخش خصوصی، مرکزی در آمل برای فراهم کردن سقف‌های سفالی مورد استفاده در معماری شمال، آماده بهره برداری می‌شود و اگر بخش خصوصی در این زمینه علاقمند به سرمایه گذاری باشد، دولت زمین مناسب را در اختیار می‌گذارد و ۶۰٪ از مبلغ مورد نیاز پروژه را نیز به صورت وام از سوی دولت و بانک‌های تخصصی در اختیار قرار می‌دهد.
علیاحضرت شهبانو سپس به کتابخانه کانون پرورس فکری کودکان و نوجوانان در باغ محتشم رفتند. بانو لیلی امیرارجمند مدیر عامل کانون به آگاهی معظم لها رسانید که کانون هم اکنون ۱۲ کتابخانه ثابت در سطح استان دارد و هم چنین یک کتابخانه سیار در سال ۲۵۲۲ شاهنشاهی بنیاد نهاده شده و هم اکنون ۶۰۶۵ پوشینه کتاب و ۳۴۷۵ هموند دارد. علیاحضرت شهبانو به هنگام بازدید از این کتابخانه لزوم مشارکت کودکان را در ایجاد فضای سبز گل‌گاری و سبزی‌کاری پیراموان کتابخانه را یادآور شدند.
باغ محتشم بیش از یک سده ( قرن ) ساخته شد و بیش از ۱۴ هکتار مربع پهنه دارد و میان خیابان اسفالته شمال غربی و رودخانه گهررود در جنوب شرقی و جنوبی آن روان است. درختان باغ بیش از ۱۸۶۴ اصله است که از گونه آزاد و شماری « اوجا » می‌باشد و میانگین سن درختان بیش از سد سال می‌باشد. کتابخانه کانون و نیز کوشک قدیمی کلاه فرنگی که تاریخ آن را به ۱۲۸۰ هجری قمری نسبت می‌دهند. باغ محتشم برای مردم رشت خاطرات شیرین و تاریخی دارد. یکی از این خاطره‌ها ماندن اعلیحضرت رضا شاه کبیر در دوران سردار سپهی در ساختمان کلاه فرنگی این باغ بوده است.
علیاحضرت شهبانو شبانگاه در رشت بدون برنامه از پیش نهاده در شهر گردش کردند و به زندان شهر سر زدند. در منطقه قدیمی و پر جمعیت ساغری سازان بیش از یک ساعت که خیابان‌های محله قدیمی در خانه کارمند بازنشسته‌ای میهمان بودند و به هنگام بازگشت از این گردش به استاندار گیلان دستور فرمودند که محله ساغری سازان سنگ فرش شود و امکانات بهداشتی برای ساکنان این محله فراهم آید. ساعت ۲۲ علیاحضرت شهبانو در یک خودرو عادی به همراه دکتر هوشنگ نهاوندی و تیمسار نشاط از اقامتگاه بیرون آمدند، هیچکس نمی دانشت که شهبانو رهسپار کجا هستند. خبرنگاران غافلگیر شده بودند، شهبانو در رشت محله‌ها را گشتند و در پایان بازدید از خیابان‌های پهن و بلوار زیبای رشت به محله قدیمی و پر جمعیت ساغری سازان رفتند، اهالی شهبانو را شناختند و پشت گلدسته قدیمی، یکی از کارکنان به نام آقای رفیع، علیاحضرت شهبانو را به خانه کوچک و دو اتاقه خویش دعوت کرد، کم کم همسایگان نیز گرد آمدند و یک نشست گفت و شنود برگزار شد، در همین نشست کوتاه اهالی دشواری‌های محله خود را با شهبانو در میان گذاشتند.
سپس علیاحضرت شهبانو و همراهان رهسپار زندان شهر شدند. دکتر نهاوندی و تیمسار نشاط از خودرو پیاده شدند و در زندان را زدند. نگهبان از پنجره‌ای به بیرون نگاه کرد و پرسید که کیست که در می‌زند؟ دکتر نهاوندی پاسخ داد که شهبانوی ایران می‌خواهند از زندان دیدن کنند، اما نگهبان خواست که شهبانو را ببیند و مطمین شود که علیاحضرت شهبانو بازدید کننده نیمه شب زندان رشت هستند. پس از آنکه شهبانو را از نزدیک دید، پروانه خواست که با مقام بالاتر تماس بگیرد. ده دقیقه به درازا کشید تا درهای زندان برای بازدید علیاحضرت شهبانو باز شد. علیاحضرت پاسدارخانه و سپس تاسیسات بهداشتی را از نزدیک بازدید کردند. شهبانو پاسداران و نگهبانان زندان که حتی در باره ورود علیاحضرت شهبانو چنین با دقت خویشکاری‌های خود را به انجام رسانده بودند را ستودند و سی دقیقه پس از نیمه شب به اقامتگاه بازگشتند.
شهبانو از نمایشگاه هنرمندان گیلان بازدید می‌فرمایند
شهبانو در کارگاه سفالگری در ماسوله
بازدید لاهیجان
سه‌شنبه ۲۴ خردادماه ۲۵۳۶ علیاحضرت شهبانو در دومین روز سفر به استان گیلان، از مهدکودک، آموزشگاه بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی، و این مهدکودک را گشودند. علیاحضرت سپس از نقشه و طرح آموزشگاه آموزشیاری جمعیت که قرار است در زمین پیشکش شده باغ قیطریه در تهران ساخته شود، دیدن کردند. علیاحضرت شهبانو پس از بازدید از مهدکودک، به مرکز رفاه سازمان زنان تشریف‌فرما شدند و پس از بازدید از بخش‌های گوناگون این مرکز و نمایشگاه صنایع دستی که در این مرکز سازمان یافته بود، و به کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و آرامگاه شیخ زاهد گیلانی از پیکره شاهنشاه آریامهر در استخر لاهیجان پرده برداری فرمودند.
علیاحضرت شهبانو و همراهان در ساعت ده و پانزده دقیقه با هلیکوپتر در استادیوم لاهیجان فرود آمدند. فرماندار لاهیجان و پایوران محلی به پیشباز علیاحضرت و همراهان آمدند. علیاحضرت آنگاه به مهد کودک جمعیت بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی رفتند و این مهد کودک را گشودند. شهبانو در اینجا از نقشه آموزشگاه آموزشیاری جمعیت که قرار است در زمین پیشکش شده باغ قیطریه در تهران ساخته شود، دیدن کردند، این آموزشگاه برای ۲۵۰ تن و هزینه‌ای برابر ۲۰۰ میلیون ریال برای آموزش نیروی انسانی مورد نیاز برای مدیریت کودکستان، مربی اردوهای آموزشی و مجتمع‌های آموزشی ایجاد خواهد شد و نخستین دانش آموختگان این آموزشگاه امسال آماده خدمت در مرکزهای جمعیت می‌شود.
پرده برداری از پیکره شاهنشاه آریامهر
علیاحضرت شهبانو در لاهیجان دستور دادند که مسجد میرشهید با کمک دفتر مخصوص شهبانو و خودیاری و مشارکت مردم بازسازی شود. شهبانو پس از بازدید از مهد کودک به مرکز رفاه سازمان زنان تشریف فرما شدند. در این مرکز به آگاهی علیاحضرت شهبانو رساندند که این مرکز در زمینی به پهنه ۱۵۰۰ متر مربع و زیر بنای ۸۵۰ متر مربع با هزینه‌ای بیش از ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار ریال ساخته شد و از بهمن ماه ۲۵۳۲ شاهنشاهی [برابر با ۱۳۵۲ خورشیدی] از آن بهره برداری گردید. در مهد کودک این مرکز ۶۵ کودک ۳ تا ۶ ساله زنان کارگر نگهداری می‌شوند.
علیاحضرت شهبانو پس از بازدید از بخش‌های گوناگون این مرکز و نمایشگاه صنایع دستی که در این مرکز برگزار شده بود به کتابخانه کودک لاهیجان رفتند. کتابخانه کانون پرورش فکر کودکان و نوجوانان از دو سال و نیم پیش فعالیت خود را آغاز کرد و هم اکنون ۷٫۵۶۷ پوشنیه کتاب و ۲٫۸۱۳ هموند دارد. به هنگام بازدید از کتابخانه کانون آقای صفاری یکی از نیک اندیشان لاهیجان ۱۵ هزار متر مربع زمین در « باغ نمک آبه » لاهیجان برای ساختن آموزشگاه کودک یاری به پیشگاه علیاحضرت فراداشت. آنگاه شهبانو دقایقی را در میان کودکانی که در کتابخانه بودند، گذراندند و به تماشای نمایشنامه‌ای که کودکان هموند کتابخانه اجرا کردند، نشستند..
علیاحضرت شهبانو سپس رهسپار دیدار از آرامگاه شیخ زاهد گیلانی، استاد و مرشد شیخ صفی‌الدین اردبیلی، در ده شیخان، واقع در چند کیلومتری لاهیجان، شدند. این آرامگاه یکی از نفیس‌ترین و جالب‌ترین آثار معماری ایران است و بازسازی این بنا از چندی پیش آغاز شده است و ادامه دارد.
علیاحضرت شهبانو آنگاه به محله استخر لاهیجان تشریف‌فرما شدند و از پیکره شاهنشاه آریامهر پرده‌برداری کردند. از دیگر جاهایی که مورد بازدید علیاحضرت شهبانو قرار گرفت، مرداب و بولوار قدیمی بندر پهلوی بود.
ایوار نشست انجمن‌های ملی استان گیلان در پیشگاه شهبانو برگزار شد. شهبانو درباره از میان برداشتن دشواری‌های کشاورزان و رسیدگی به نیازها و سختی‌های آنان دستورهایی دادند.
بازدید از ماسوله
چهارشنبه ۲۵ خردادماه ۲۵۳۶ علیاحضرت شهبانو و همراهان در ساعت ۱۰ و پانزده دقیقه با هلیکوپتر به ماسوله تشریف فرما شدند، و فرماندار فومن از علیاحضرت شهبانو پیشباز کرد. با ورود علیاحضرت شهبانو غریو شادی اهالی این شهرک که از ساعت‌ها در روی پلکان‌ها و بام خانه‌ها و مغازه هایشان در دامنه کون و در گوشه و کنار چشم به راه شهبانو بودند در فضای این شهرک زیبا پیچید. علیاحضرت شهبانو در شهرک ماسوله در ارتفاع ۱۱۶۰ متری از سطح دریا و در دامنه کوه‌های طوالش در میان روستاییان این شهرک وقت خود را گذراندند و به هنگام گذشتن از کوچه‌های باریک و قدیمی این شهرک، با صاحبان مغازه‌ها در مورد وضع کارشان گفتگو کردند و مقرر داشتند درباره گسترش دامداری و صنایع ماشینی برنامه‌هایی در این شهرک اجرا شود. علیاحضرت شهبانو آنگاه به دفتر پست ماسوله تشریف‌فرما شدند و سپس از خانه انصاف و کتابخانه عمومی و از امامزاده عون بن محمد علی دیدن کردند.
شهرک ماسوله در دامنه کوه‌های توالش قراردارد، ساختمان خانه‌های این شهرک مطبق ساخته شده است به گونه‌ای که حیاط یک خانه پشت بام خانه دیگر می‌باشد و ساختمان این سبک معماری بدان روی است که در این شهرک زمین هموار و یک دست وجود ندارد و همه کوچه‌ها و راه‌ها دارای پلکان است. کتاب‌های تاریخی درباره گیلان پیشینه تاریخی این بخش از گیلان را تا نزدیک ۱۲۰۰ سال پیش می‌دانند و شهرک کنونی ماسوله نزدیک به ۷۰۲ سال قدمت دارد.
علیاحضرت شهبانو در کوچه‌ها و راه‌های ماسوله با روستاییان این شهرک درباره کار و زندگی آنان گفتگو کردند و دستورهایی در باره پیشبرد دامداری و صنایع ماشینی برنامه‌هایی در این شهرک اجرا شود. شهبانو در خانه انصاف از مردم پرسیدند که آیا از کارکرد خانه انصاف خشنود هستند؟ به آگاهی رسید در این خانه از آغاز تاکنون ۸۳۶ پرونده خلافی و ۹۵۶ پرونده حقوقی مورد رسیدگی قرار گرفته است.
شهبانو در یکی از کوچه‌ها به خانه پیرزنی که بر پشت بام خانه خود سرگرم بافتن جوراب بود رفتند و با وی گفتگو کردند. شهبانو آنگاه به دفتر پست ماسوله تشریف فرما شدند و از رییس مرکز درباره فعالیت دفتر پستی پرسیدند. به آگاهی علیاحضرت رسیدکه از این شهرک روزانه ۵۰ تا ۶۰ نامه به شهرهای ایران فرستاده می‌شود. سپس شهبانو از کتابخانه عمومی ماسوله دیدن کردند در این کتابخانه ۹۶۰ پوشینه کتاب وجود دارد. هنگام بازدید علیاحضرت شهبانو طاهر روحانی مبلغ ۳۰۰ هزار تومان برای اجرای برنامه‌های فرهنگی در این شهرک به پیشگاه علیاحضرت شهبانو فراداشت.
علیاحضرت شهبانو پس از نیمروز، دست افشانی‌های محلی و کشتی گیله مردی و بندباری ماسوله تماشا کردند و از ماسوله رهسپار رشت شدند و به تهران بازگشتند.
شهبانو هنگام گفتگو با زنی سالخورده روی پشت بام منزلش
۲۵ خرداد ماه ۲۵۳۶ علیاحضرت شهبانو ساعت ۱۷ و ۴۵ دقیقه پس از یک دیدار سه روزه از استان گیلان به تهران بازگشتند و در فرودگاه مهرآباد از سوی امیر عباس هویدا نخست وزیر، رییس مجلس سنا، رییس سرای نظامی و ژنرال آجودان شاهنشاه آریامهر، رییس کل تشریفات شاهنشاهی فرمانده گارد شاهنشاهی و شماری از بلندپایگان کشوری و لشکری به پیشباز علیاحضرت آمده بودند.
شهبانو در کارگاه سفالگری در ماسوله