تفاوت میان نسخه‌های «مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۵»

از مشروطه
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
 
{{سرصفحه پروژه
 
{{سرصفحه پروژه
 
| عنوان = [[تصمیم‌های مجلس]]
 
| عنوان = [[تصمیم‌های مجلس]]
−
[[مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم]]
+
[[مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم]]
 
| قسمت =
 
| قسمت =
 
| قبلی = [[مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم]]
 
| قبلی = [[مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم]]
خط ۱۱: خط ۱۱:
 
'''مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۵'''
 
'''مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۵'''
  
−
جلسه یک صدو سی و پنجم صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه سیزدهم برج حوت ۱۳۰۳مطابق هفتم شعبان المعظم ۱۳۴۳
+
صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه سیزدهم برج حوت ۱۳۰۳ مطابق هفتم شعبان‌المعظم ۱۳۴۳
  
−
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظظهر بر پاست آقای موتمن الملک تشکیل گردید (صورت مجلس یوم یکشنبه یازدهم حوت را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت نمودند )رئیس_آقای سر کشیکزاده (اجازه)سرکشیکزاده -بنده در دستور عرض دارم.
+
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
  
−
رئیس_ آقای اقا سید یعقوب (اجازه )آقاسید یعقوب_در صورت مجلس راجع بنظامه اجرای قانون یک پیشنهادی هم بنده کرده بودم در صوت مجلس اسمی از آن برده نشده چون آن پیش نهاد خوانده نشده بود برای این که از بین نرود خواستم تذکر بدهم که در صورت مجلس نوشته نشده رئیس _پیش نهادخوانده نشده بود برای این که از بین نرود خواستم تذکر بدهم که در صورت مجلس اسمی از آن برده نشده چون آن پیش نهاد خوانده نشده بود برای این ه از بین نرود خواستم تذکر بدهم که در صورت مجلس می نویسند ولی آنهائیکه دیر میرسد و قرائت نم شود و ارجاع می شود بکمیسیون اسمی از آنها برده نمی شود.
+
(صورت مجلس یوم یکشنبه یازدهم حوت را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت نمودند)
  
−
آقای سر کشیک زاده . (اجازه ) سر کشیکزاده _بنده از آقایان محترم معذرت میخواهم که به اندازه دو دقیقه وقت آقایان را اشغال می کنم عرایض بنده مربوط بدستوور امروز و سایر روزها است و البته مخالف نیستم با اینکه لایحه اوزان و مقادیر در دستور گذاشته شود لایحه سجل احوال بلکه این دو لایحه وسایر لوایح را از بهترین لوایح میدانم و البته آقایان بایدموافقت کنند وکمتر صحبت کنند که این قبیل لوایح و قوانین زودتر از مجلس شورای ملی بگذرد عرض بنده مربوط بطرح هائی است که غالباً از طرف آقایان نمایندگان محترم تقدیم مجلس می شود وبکمیسیون مبتکرات ارجاع میگرددوکمیسیون مبتکرات هم وظائف خودش رانجام وراپورت میدهد اگر واقعاً مقصود آقایان از امضاء کردن این طرحها فقط یک امضاء است البته اشکال ندارد ممکن است امضاء شود و بعد عملی نشود ولی اگر آقانیکه امضاء شود وبعد عملی نشود ولی اگر آقایانیکه امضاء می کنند مقصود شان این است که این طرح ها قانون شود وبکمیسیون های مربوطه برود باید تکلیف آنها معلوم بشود مخصوصاً بعضی از این طرحها گاهی مربوط بوقت می شود.
+
رئیس - آقای سرکشیک‌زاده (اجازه)
  
−
مثلا حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا صری راجع بترتیب تقدیم پیش نهاد کرده بودند بکمیسیون مبترات رفته بود کمیسیون هم در آن رای داد این طرح مربوط باول سال آینده است در کمیسیون مدت عمرش منتفی شد کمیسیون ثانی هنوز موفق نشده است که مجدداً رای بدهد همین صور آقای داور طرحی راجع بمعاملات دولت وادعاهائی که دولت بر اشخاص دارد و همینطور مردم بدولت دارند پیش نهاد داده بودند در کمیسین اول قابل توجه شد و این کمیسیون هنوز موفق نشده است رای بدهد بالفرض هم این کمیسیون راپرت بدهد باز تصور میکنم آن بمجلس نیاید که عمر این کمیسیون هم منتفی شد ویک کمیسیون دیگر معقد شود مثلا آقای دامغانی یک طرحی پیش نهاد کردند تقریباً نه ماه است سه کمیسیون راجع به این طرح را پرت داده اند . ولی هنوز بمجلس نیاید که عمر این کمیسیون منتفی شد ویک کمیسیون راجع به این طرح را پرت داده اند.  
+
سرکشیک‌زاده - بنده در دستور عرض دارم.
  
−
ولی هنوزبمجلس نیامده است و مطرح نشده است و همین طور سایر طرحها. بنده خواستم از نمایندگان محترم تقاضا کنم که اگر اجازه بقرمایند در اول هر جلسه دو عدد از این طرحهای قانونی در مجلس مطرح شود. البته اول مرتبه زیاد در آن مذاکره نمی شودیعنی یارد می شود یا قابل توجه می شود واگر این طور بشود میکنم کمیسیون مبتکرات هم موفق می شود که برای هر هفته تکلیف هفت هشت طرح را معین کند که در هفته که مجلس چهار جلسه دارد تمام طرحها تکلیفش معلوم می شود بنابراین پیش نهادی کرده ام تقدیم مقام ریاست می کنم اگرموافقت میفرمایند همینطور معمول شود. رئیس _راجع به امروز است
+
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
  
−
سر کیشک زاده _ بلی رئیس_امروز که جاضر نیست می ماند برای جلسات بعد. سر کشیک زاده_ بسیار خوب رئیس_ لایحه اوزان و مقادیر از ماده هفتم مطرح است . (بشرح ذیل قرائت شد) ماده هفتم برای اجرای این قانون وترتیب و تفتیش ودسیدگی وساخت و استعمال اوزان و مقیاس های جدید و جلوگیری از اوزان تقلبی . وزارت عوائد عامه نظامنامه مخصوص ترتیب وپس از تصویب دولت بموقع اجرا گذارده می شود. رئیس _ ماده هفتم تصویب شده است جمعی از نمایندگان _ صحیح است.  
+
آقا سید یعقوب - در صورت مجلس راجع به نظامه اجرای قانون یک پیشنهادی هم بنده کرده بودم در صوت مجلس اسمی از آن برده نشده چون آن پیشنهاد خوانده نشده بود برای این که از بین نرود خواستم تذکر بدهم که در صورت مجلس نوشته نشده رئیس - پیشنهادهایی که قرائت می‌شود در صورت مجلس می‌نویسد ولی آنهایی که دیر می‌رسد و قرائت نمی‌شود و ارجاع می‌شود به کمیسیون اسمی از آنها برده نمی‌شود.
  
−
رئیس ¬ماده هشتم قرائت می شود
+
آقای سرکشیک‌زاده. (اجازه)
  
−
(اینطور قرائت شد )ماده هشتم _ دولت مکلف است که از تازخ تصویب این قانون در ضرف سه سال وسائل اجرای این قانون را درتمام مملکت تهیه نموده و در آخر سال سوم آن را اجرا نماید. چهار ماه قبل از اجراء باید اعلانی درهر محلی از طرف دولت انتشار یابد وموقع اجراء این قانون قبلا به اهالی خاطر نشان گردد رئیس _ آقای کازرونی (اجازه )
+
سرکشیک‌زاده - بنده از آقایان محترم معذرت می‌خواهم که به اندازه دو دقیقه وقت آقایان را اشغال می‌کنم عرایض بنده مربوط به دستور امروز و سایر روزها است و البته مخالف نیستم با این که لایحه اوزان و مقادیر در دستور گذاشته شود لایحه سجل احوال بلکه این دو لایحه و سایر لوایح را از بهترین لوایح می‌دانم و البته آقایان باید موافقت کنند و کمتر صحبت کنند که این قبیل لوایح و قوانین زودتر از مجلس شورای ملی بگذرد.
  
−
کازرونی _ عرض ندارم
+
عرض بنده مربوط به طرح‌هایی است که غالباً از طرف آقایان نمایندگان محترم تقدیم مجلس می‌شود و به کمیسیون مبتکرات ارجاع می‌گردد و کمیسیون مبتکرات هم وظایف خودش را انجام و راپورت می‌دهد اگر واقعاً مقصود آقایان از امضا کردن این طرح‌ها فقط یک امضا است البته اشکال ندارد ممکن است امضا شود و بعد عملی نشود ولی اگر آقایانی که امضا شود و بعد عملی نشود ولی اگر آقایانی که امضا می‌کنند مقصودشان این است که این طرح‌ها قانون شود و به کمیسیون‌های مربوطه برود باید تکلیف آنها معلوم بشود مخصوصاً بعضی از این طرح‌ها گاهی مربوط به وقت می‌شود.
  
−
رئیس_ آقای سلطان العلماء (اجازه ) سلطان العلماء _ عرض ندارم رئیس اخگر (اجازه )
+
مثلاً حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا طرحی راجع به ترتیب تقدیم پیشنهاد کرده بودند به کمیسیون مبتکرات رفته بود کمیسیون هم در آن رأی داد. این طرح مربوط به اول سال آینده است در کمیسیون سابق رأی به قابل توجه بودنش داده شود.
  
−
اخگر عرضی ندارم شیروانی_ مخالفی نیست رئیس مخالفی نیست ؟ بعضی از نمایندگان خیر
+
ولی چون کمیسیون مدت عمرش منتفی شد کمیسیون ثانی هنوز موفق نشده است که مجدداً رأی بدهد همین طور آقای داور طرحی راجع به معاملات دولت و ادعاهایی که دولت بر اشخاص دارد و همین طور مردم به دولت دارند پیشنهاد داده بودند در کمیسین اول قابل توجه شد و این کمیسیون هنوز موفق نشده است رأی بدهد
  
−
رئیس_ رایمیگیریم . آقایانیکه ماده هشت را تصویب می کنند قیام فرمایند. (اکثر قیام نمودند ) رئیس__تصویب شده ماده نهم قرائت می شود . (بشرح ذیل قرائت شد ) ماده نهم _ پس از انقضاء مدت مذکور در ماده هشتم استعمال هر نوع مقیاس غیر از اوزان و مقادیری که بموجب این قانون تعیین و اعلان شده است ممنوع و درحق کسانی که بر خلاف این ممنوعیت رفتار نمایند مفاد ماده پنجم اجراء خواهد شد رئیس _ مخالفی دارد جمعی از نمایندگان _خیر رئیس _رای میگیریم . آقایان موافقین با این ماده قایم فرمایند. (اغلب قیام نمودند) رئیس _ تصویب شده جدول یک قبرائت می شود (بشرح ذیل قرائت شد )
+
بالفرض هم این کمیسیون راپورت بدهد باز تصور می‌کنم آن به مجلس نیاید که عمر این کمیسیون هم منتفی شد و یک کمیسیون دیگر منعقد شود مثلاً آقای دامغانی یک طرحی پیشنهاد کردند تقریباً نه ماه است سه کمیسیون راجع به این طرح راپورت داده‌اند. ولی هنوز به مجلس نیامده است و مطرح نشده است و همین طور سایر طرح‌ها.
  
−
۱_ مقیاس های طول ۰واحد مقیاس گز مساوی بیکمتر اجزاء:گره ۰ ده یک گز مسازی یک دسی متر اجزاء:بهره ۰ صد یک گز مساوی یک سانتی متر اجزاء :مو هزار یک گز مساوی یک میلی متر اضعاف : میل هزار گز مساوی یک کیلومتر اضعاف: فرسنک :ده هزار گز مساوی یک میر یا متر
+
بنده خواستم از نمایندگان محترم تقاضا کنم که اگر اجازه بفرمایند در اول هر جلسه دو عدد از این طرح‌های قانونی در مجلس مطرح شود. البته اول مرتبه زیاد در آن مذاکره نمی‌شود یعنی یا رد می‌شود یا قابل توجه می‌شود و اگر این طور بشود می‌کنم کمیسیون مبتکرات هم موفق می‌شود که برای هر هفته تکلیف هفت هشت طرح را معین کند که در هفته که مجلس چهار جلسه دارد تمام طرح‌ها تکلیفش معلوم می‌شود بنابراین پیشنهادی کرده‌ام تقدیم مقام ریاست می‌کنم اگر موافقت می‌فرمایند همین طور معمول شود.
  
−
رئیس _ گره ده یک گز _ مخالفی ندارد. (گفتند خیر) رئیس بهرصد یک گز . مخالفی ندارد. یکی از نمایندگان _خیر رئیس مو هزار یک گز . مخافی نیست؟ (اظهاری نشد ) رئیس _میل هزار گز . ایرادی نیست. (مخالفی نشد) رئیس _ فرسنک ده هزار گز مخالفی هست ؟ بعضی از نمایندگان _خیر رئیس _ رای میگیریم بجدول یک . آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند) رئیس تصویب شده جدول دو قرائت می شود. (اینطور قرائت شد ) ۲_ مقیاس های سطح ۰ واحد مقیاس گز مربع مساوی یک متر مربع اجزاء : گره مربع مسازی یک دسی متر مربع اجزاء : بهر مربع مساوی یکسانتی مترمربع اجزاء: موی مربع مساوی یک دکامتر اضعاف _قفیز ۰۰صد گز مربع مساوی یک دکامتر اضعاف _جریب ده هزار گز مربع مساوی هکتار تبصره _ در اضعاف مقیاس سطح مقصود از گز مربع همه جا همان است که در عرف عامه (ذرع مضروب ) مینامند.
+
رئیس - راجع به امروز است‏
  
−
رئیس _ آقای تدین (اجازه ) تدین _اینجا نوشته شده است قفیز صد گز مربع مساوی یک دکامتر . بنده تصور میکنم باید نوشته شود مساوی یک دکامتر مربع دکادهمتر است نه صد متر کلمه مربعش افتاده است. رئیس __آقای مقوم الملک (اجازه ) مقوم الملک _ اینجا برای اضعاف سطح دو قسم تعیین شده است . یکی قفیز صد گز مربع ویکی جریب ده هزار گز مربع بنده تصور میکنم جریب در اغلب نقاط این مملکت هزار ذرع باشد بعضی از نمایندگان_ (بطور همهمه ) اینطور نیست.
+
سر کیشک‌زاده - بلی
  
−
مقو الملک _ در تمام صقحات جنوب و غرب جریب شان هزار ذرع است بنده یک پیشنهادی کرده ام که قفیز مساوی با صد متر مربع باشد و جریب هزارمتر مربع و خروار ره هزارمتر مربع رئیس _ شاهزاده شیخ الرئیس (اجازه ) شاهزاده شیخ الرئیس _ کلمه جریب مختلف است در بعضی جاها هزار ذرع است در بعضی جاها هشتصد ذرع است ده هزار ذرع هم هست ولی اینجا هزار ذرع مربع از قلم افتاده است. ابتداٌ قفیز نوشته شده است که صد گز مربع است و یکمرتبه رفته است بده هزار ذرع . هزار ذرع در این میانه از بین رفته است مخبر _ این قسمت (اگر آقایان نمایندگان در خاطر داشته باشند )در شور ازل قدری مفصل تر بود پس از آن مذاکره شد که باید دست دولت را باز گذاشت که اگر بعد خواست اسامی جدیدی برای اینها بگذارد آزاد باشد. چنانچه ملاحظه میفرمائید در جدول چهارم که مقیاسهای و زن باشد در آن لایحه اولی پانزده شانزده اسم در مقابلش نوشته بودیم . ولی بعد فقط یک تبصره علاوه کردیم که آن تبصره نظر حضرت والا و سایرین را تامین میکند و آن تبصره این است : دولت می تواند محض سهنولت معاملات اجزاء و اضعالف فرعی برای مقایاسهای وزن تهیه نماید بنابراین اگجر دراین تبصره مقیاسهای سطح را هم علاوه کنیم دیگر گمان نمیکنیم محتاج باین باشیم که اسم مخصوصی برای هزار گز معین کنیم بعلاوه ممکن هم هست پیشنهاد بکنند بپذیریم رئیس _آقایآقایسید یعقوب (اجازه ) آقاسید یعقوب _ موافقم
+
رئیس - امروز که حاضر نیست می‌ماند برای جلسات بعد.
  
−
رئیس _ آقای حاج میرزا عبدلاوهاب (اجازه ) حاج میرزا عبدالوهاب _ بنده هم تاییدمیکنم همان فرمایش آقایس مقوم الملک را زایرا اینطور که عجالتاً در مملکت معمول شده است جریب عبارت از هزار ذرع است و در تامام دهات ایران بین رعایا و اربابهای ملک این مسئله معمول است اگر حالا بیائیم بگوئیم جریب ده هزار دذرع باشد یک انقلاب و اختلاف بزرگی در مملکت تولید میشود و اسباب زحمت فراهم خواهد آمد . بنده عقیده ام این است که جریب را هزار گز معین کنند وبرای ده هزار ذرع خروار یا اسم دیگری معین نمایند واگر اینطور تصویب شود گمان میکنم اسباب انقلاب بشود. رئیس _آقای آقای سید یعقوب (اجازه )
+
سرکشیک‌زاده - بسیار خوب
  
−
آقای سید یعقوب _ خود آقایان همه میدانند که در دهات و ولایات جریب فرق دارد و بیک نسق نیست واین اختلاف در مملکت است و علت اینکه دولت لایه اوزان ومقیاسها را بمجلس آوردهم بود برای اینکه توحید اوزان و مقادیر بشود دولت این لایه را بمجلس آورد که اختلافات برداشته شود وچنانچه خاطر محترم آقایان مسحضر است در موعی که پروگرام مطرح بود همین مسئله صحبت شد که باید مشی را واحد کرد تا اختلافات از بین برداشته شود. در این مملکت جریبدر یکجا ده هزار ذرع است و در یکجا هشتصد ذرع ودر یکجا هزار ذرع ودریکجا ششصد ذرع است همین مسئله باعث شده است که این لایحه ازمجلس یگذرد تا اوزان و مقیاسها تحت شکل واحدی در آید . این اولا.
+
رئیس - لایحه اوزان و مقادیر از ماده هفتم مطرح است. (به شرح ذیل قرائت شد)
  
−
ثانیاً بعد از اینکه دولت وارد اجرای این قانون شد وبنا شد اصطلاحات را تغییر بدهند. چه فرق میکند که بگویند جریب ده هزار ذرع یا هزار ذرع باشد یا مراذ از من پانصد مثقال یا هزار ذرع باشد یا مراد از من پانصد مثقال یاهزار مثقال است. پس آنکه دولت ازوان ومقادیر سایر را متروک کرد هرچه که غیر از آن چیزی است که در این لایحه نوشته شده است بین خواهد رفت . مامیخواهیم یکقدمهئی بر داریم آن اختلافاتی هست و این قانون برای رفع همان اختلافاتی هست. بلی اختلافات هست و این قانون برای رفع همان اختلافات است. پس از آنکه این قانون وضع شد همین طور که این جا نوشته شده است قفیز می شود صد متر مربع و جریب می شود ده هزار متر مربع همین صور الف دیگری که برای این معانی وضع شده است. رئیس _ آقای اخگر (اجازه )
+
ماده هفتم - برای اجرای این قانون و ترتیب و تفتیش و رسیدگی و ساخت و استعمال اوزان و مقیاس‌های جدید و جلوگیری از اوزان تقلبی. وزارت عوائد عامه نظامنامه مخصوص ترتیب و پس از تصویب دولت به موقع اجرا گذارده می‌شود.
  
−
اخگر_اساساءاین پیشنهادی است آقای مقوم الملک کرده اند از باب این امر که مابین جریب وقفیز که اینجا معین شده است یکاصطلاح دیگری لازم است بر هزار متر . حالا یکجا جریب هشتصد ویک هزار و یکجا ده هزار ذرع است. البته آن باید بصورت واحدی در آید مقصود ایشان از این پیشنهاد این برای هزار متر هم یک اصطلاحی معین شده باشد.
+
رئیس - ماده هفتم تصویب شده است
  
−
این بودکه پیشنهاد کردند جریب هزار متر و خروارهم ده هزار متر باشد که بین مالکین و رعایا هم معمول است و گمان نمیکنم هیچ ضرری داشته باشد که بین صد گز وره هزار گز یکچیز دیگری هم معین شود . این است که ایشان پیشنهاد کرده اند جریب هزار ذرع و خروار ده هزار ذرع باشد. رئیس _آقای تدین (اجازه )تدین _ بنده موافقم ولی اینکه فرمایند لعت خروار را استعمال کنیم تصور میکنم از نقطه نظر اصلاات محلی باشد در خراسان کلمه هیچ نیست کازرونی _در ایران معمول استتدین _آقایان البته تصدیق میفرمایند علت اینکه توحید اوزان و مقادیر لازم شد چه بود ؟
+
جمعی از نمایندگان - صحیح است.
  
−
علت بواستطه اختلافاتی بودکه در اوزان ومقادیر مملکت موجود بود حتی بدرجه که در هر ایالتی ازوانش یکجا یکجور و یکجا طور دیگر است. برای اینکه این اختلافات مرتفع ودر همه جا یکطور خواهد شد. از این تاریخ ببعد جریب اطلاق خواهد شد بده هزار ذرع مربع وتصور نمیکنم هیچ اشکالی هم داشته باشد و پیش نهادی هم داده ام. جمعی از نمایندگان _ مذاکرات کافی است. رئیس_پیشنهاد آقایان آقا میرزا شهاب و مقوم الملک قرائت میشود (بشرح ذیل خوانده شد )بنده اضعاف مقیاس سطح را بطریق ذیل پیشنهاد میکنم:قطب _ده متر مربع . قفیز _صد متر مربع جریب _هزار متر مربع خروار ده هزار متر مربع
+
رئیس - ماده هشتم قرائت می‌شود
  
−
رئیس__ آقای آقا میرزا شهاب (اجازه )رئیس _آقای آقا میرزا شهاب (اجازه )آقا میرزا شهاب _همین طور که آقایان اینجا فرمودند این اصطلاحات مختلف است مثلا در کرمان هیچ الفاظ قفیز و جریب معمول نیست وبجای قفیز قصب میگویند که عبارت ازبیست پنج ذرع مربع است ودر اینجا که نوشته است اضعاف سطح بنده نمیدانم چرا ماده متر یاده ذرع مربع را از بین می اندازیم یا همین طور هزار ذرع را از بین می اندازیم یا این مسئله از دو حال خارج نیست یا این است که قائل می شویم احتیاج نداریم و از این نظر لفظی برایش وضع نمی کنیم یا این است که باید بگوئیم صد وبیست نفر وکیل عاجز بود اند از اینکه یک لفظی پیدا کنند واین خیلی بداست که در یک قانون مادومرتبه را از قلم بیندازیم و مرتبه سوم را بگیریم هیچ یک از این الفاظیکه اینجا نوشته شده است در تمام ایران معمول و متداول نیست مثلا قفیز و جریب در بعضی جاها معمول نیست و همینطور قصب و خروار پس بنده با در نظر گرفتن مجموع اینها یک پیشنهادی کردم که برای ده ذرع مربع قصب معین شود. چون در کرمان متداول است که برای مقیاس سطح غیر از قصب چیز دیگری نمگویند و این مقیاس مساویست با بیست و پنجذرع مربع و علت اینکه قصب میگویند برای این است که بانی اندازه می گیرند .
+
(این طور قرائت شد)
  
−
در این جا هم چه ضرر دارد که همین طور نوشته شود وفرضاً قصب هم نگویند ممکن است نی بگویند وبنظر بنده اشکالی هم ندارد به این طور که یک نی ده گز مربع و یک قفیز صد گز مربع ویک جریب هزر متر مربع ویک خروار ده هزار متر مربع باشد تا عبارتی هم از وسط نینداخته باشیم و اشکالی هم ندارد مخبر _در این قسمت اول برای این که توافق نظری بین بنده و آقایان حاصل شود عرض کنم که در تبصره ذیل مقیاسهای وزن هست و اختصاص داده شده است بوزن که دولت برای آن اضافاتی میتواند تهیه خواهد کرد.  
+
ماده هشتم - دولت مکلف است که از تاریخ تصویب این قانون در ظرف سه سال وسایل اجرای این قانون را در تمام مملکت تهیه نموده و در آخر سال سوم آن را اجرا نماید. چهار ماه قبل از اجرا باید اعلانی در هر محلی از طرف دولت انتشار یابد و موقع اجرا این قانون قبلاً به اهالی خاطر نشان گردد
  
−
لذا ماخوب است صبرکنیم که ببینیم دولت چه میکند آنوقت بعد ممکن استنظریات آقایان که باز میخواهند یک قسمت هائی در قسمت اضعاف و اجزاء ملحوظ شود تامین گردد وخود دولت مطابق نظریه آقایان ترتیب خواهد داد. اما اینکه فرمودند چرا مساحت قفیز و جریب از صد متر بده هزار متار بالا رفته است در اینجا اگر ملاحظه بفرمائید می بینید از نقطه نظر گز مربع معین شده آن وقت وقتی بخواهیم صد گز مربع را بالا ببریم به همان تناسب مربعی بالا میبریم و ردجه صعودی این مثل متر عادی نیست صد گز مربع را وقتی بخواهند بالا ببرند باید ببینند مرتبه بالاترش چیست و مرتبه بالاترش همین ده هزار گز است که نوشته شده
+
رئیس - آقای کازرونی (اجازه)
  
−
بعلاوه چنانچه عرض کردم دولت محض سهولت و معاملات ناچار است یک اجزاء و اضعاف فرعی برای مقیاس وزن تهیه نماید وممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم وزیادی اززم باشد ممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم زیادی لازم باشد ممکن است دولت اضافه کند ونظریه آقایان می شود بنابراین بهتر این است دولت اضافه کند نظریه آقایان می شود بناراین تهتر این است که آقایان حالا پیش نهادات خودشان را پس بگیرند رئیس _این پیشنهاد مجدداً قرائت می شود ورای میگیریم آقا میرزا شهاب _بنده پیش نهاد میکنم قصب را تبدیل به نی نمایند.
+
کازرونی - عرض ندارم‏
  
−
رئیس _آقای مقوم الملک هم با این پیشنها موافقند؟ مقوم الملک _بلی (پیشنهاد فوق بشرح سابق با تبدیل قب به نی خوانده شد)رئیس _رای میگیریم به این پیش نهاد آقایانی که تصویب می کنند قیام فرمایند. (عده قیام نمودند ) رئیس _مشکوک شده مدداً رای می گیریم بقابل توجه بودن آن آقایان موافقین قیام فرمایند. (عده برخاستند) رئیس _ قابل توجه نشده پیشنهاد آقای تدین قرائت می شود پیش نهاد میکنم که اضعاف مقیاس سطح بطریق ذیل مقرر شود قفیز . مساوی صد گز مربع :یکدکا متر مربع . میل مربع مساوی هزار گز مربع یک کیلومتر مربع. جریب . ده هزار گز مربع یک هکتار رئیس _(خطاب بآقای تدین ) وقتی که رای دادید میل مساویست باهزار گز میل را که مربع گردید آن وقت می شود یک میلیون بفرمائید تدین _اضعاف طول در سطح هم در سیستم متر یک فرانسه همانست نهایت واحد فرق میکند متر هکتومتر کیلومتر دگا متر در مربع می شود: مترمربع هکتو متر مربع دکامتر مربع نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دامتر مربع نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دکامتر مربع را استعمال میکنند در این موقع اسمش فرق کرده و می شود آر. بنابراین قهراًیکی از اضعاف آر هم هکتار میشد که معادل خواهد بود باصد آر این برای مساحت اراضی زراعتی است قرض بفرمائید می خواهند بگویند مساحت سطح گیلان چقدر است یا مساحت تمام خاک آذربایجان یا سطح کلیه ایران یا سطح کره زمین چقدر است در اینجا نه هکتار اسمش خواهد بود نه آرونه دکامتر مربع هیچ یک بلکه میگویند:کیلومتر مربع و وقتیکه بکقدری ترقی کند میشود :میل مربع .
+
رئیس - آقای سلطان‌العلماء (اجازه)
  
−
بنابراین در اینجا در مورد مقیاس سطح اگر قفیز یا جریب یا هرچه که استعمال شود باید دانست که این مربوط است باراضی مزروع نه مطلق اراضی بنابراین اگر بخواهند سطح تهران ارمعین کنند چقدر است چطور معین خواهند کرد؟ مثلا خواهند گفت : صد قفیز یا یصد جریب است ؟ خیر اینطور صحیح نیست و در اینجا باید همان اضعافی را که در مقیاسهای طول ذکر کرده اند در اینجا هم قبول کنند با این قید مثلا در صول واحد طولمعین شود ودر اضعاف آن اگر میل بود در اینجا فرسنگ مربع نوته شود آنوقت ممکن است علاوه کنید و بگوئید که برای مساحت اراضی زراعتی قفیزیا جریب یا قصب استعمال شود لذا برای رفع این نواقص این طور پیشنهاد کردم که قفیزهم باشد جریب هم باشد منتهی در این وسط میل مربع را هم ذکر کنیم برای رفع این نواقص این طور پیشنهاد کردم که قفیز هم باشد جریب هم باشد منتهی در این وسط میل مربع را هم ذکر کنیم برای اینمکه اگر یکوقتی بنا شود مطلق اراضی وسطح یک ایالت یاولایت یا شهری را معین کنند واحد این قبیل سطح میل مربع باشد. آنوقت هر سه جزء هم در اینجا رعایت شد . قفیز, جریب. میل مربع .
+
سلطان‌العلماء - عرض ندارم
  
−
اما اینکه اشاره فرمودند میل مربع یک ملیون میشود. توضیحا عرض کنم که نقص در الفاظ ما است. وقتی ما میگو ئیم ده ذرع مربع در اینجا دو معنی استفاده میشود یکی اینکه صد ذرع مربع یعنی صد ذرعی که مربع است و یکمرتبه در خودش ضرب نموده ایم . و یکدفعه اینکه مثلا یک زمینی طولش ده ذرع و عرضش هم ده ذرع است و این عرض و طول را در هم ضرب کرده ایم می شود صد ذرع مربع. مثلا ملاحظه میفرمائید میگویند این اطاق مساحتش هشتاد ذرع مربع است. این عبارت یعنی چه ؟
+
رئیس - اخگر (اجازه)
  
−
یعنی طول و عرضش را معین کرده ایم میل مربع عبارت است از هزار ذرع مربع. شده . در اینجا که بنده عرض کردم میل مربع عبارت است هز هزار ذرع مربع. مقصودم ذرع مضروب به اصطلاح میموله معماری نبود یعنی مثلا یک ضلعش صد ذرع باشد و ضلع دیگرش ده ذرع. یعنی یک زمینی که هر ضلعش هزار
+
اخگر - عرضی ندارم
  
−
متر باشد و وقتیکه در هم ضرب میشود آن وقت هزار ذرع مربع میشود که مساوی خواهد بود با یک کیلومت مربع واضعافش هم هر کدام یک اسم خاص دارد. علی ی ال مقصودم اینستونقص از الفاظ ما است.میل مربع معادل است با هزار ذرع مربع و در مقابلش نوشته اینم یک کیلو متر مربع یک سحی که هر یک از اضلاعش یک کیلومتر با هزارمتر باشد. رئیس_قرائت میشود رای میگیریم (مجدداًبشرح سابق خوانده شد)
+
شیروانی - مخالفی نیست
  
−
رئیس_ رای میگیریم بقابل توجه بودن این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند. (چند نفری برخاستند) رئیس_قابل توجه نشد. پیشنهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا قرائت می شود. (باین مضمون خوانده د) پیشنهاد میکنم عوض هزار ذرع مربع بخش نوشته شود. رئیس _آقای شیخ ارئیس . (اجازه )
+
رئیس مخالفی نیست؟
  
−
محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس _ کلیتاًبنده آنچه ه تصور میکنم یکی از مقاصد مهمه از وضع این قانون و انشاء آن برای وحدت موازین ومقادیر بوده استوبرای اینست که از این اختلافاتی که در هر جا یکطور است دولت و مردم راحت شوند مثال ملاحظه بفرمائید جریب در گیلان ده هزار ذرع است و در هر گز سه هزاروششصد ذرع . و در سبزوار هزار وششصد ذرع ودر جای دیگر طور دیگربهر حال بقدری مختلف و متفاوت است که حقیقتاً اسباب زحمت است پس چه ضرر دارد که ما یک لغتیی وضع کنیم که هم تازه و هم فارسی و هم فارسی وهم خوب ومتعمل باشد وآن به عقیده بنده کلمه "بخش" است . ضمناً باید یک لغتی هم وضع کرد که مردم هم به آن مانوس باشند. و اما اینکه آقای رهنما فرمودند نوشتن درتبصره کافی است بنظر بنده کافی نیست زیرا هزار ذرع یک چیز یست که خیلی معمول ومتداول است ودر اراضی همه جا هم بکارمیرود و ده هزار ذرعی خیلی کمتر مورد استعمال است واین برخلاف ترتیب است و البته اگر برای هزار ذرع هم یک اسمی داشته باشیم بهتر است وهمین طور اگرده هزار ذرعی ده جریب بشود راحت تر است والا باید تمام مردم اصطلاحات خودان را عوض کنند تا این که مطابقه بکند با این ترتیب پس بعقیده بنده بخش یک لغتی یک غتی است فارسی و ساده وهمه هی میتوانند یاد بگیرند واگر بجای هزار ذرع بخش گذاشته شود بهتر است و هیچ اشکالی هم ندارد ورفع این مشکلات هم می شود. حالا بنده این کلمه را پیش نهاد کردم و دیگر بته است برای آقای مخبر.
+
بعضی از نمایندگان - خیر
  
−
مخبر_خد حضرت والا عضو کمیسیون هستند و ملاحظه فرموده اند که حساب تا اندازه از روی دقت شده و در کمیسیونی هم که مجدداً تشکیل شد عده از آقایان تشریف داشتند و مذاکره شد که این ترتیب بهم نخورد به علاوه بند هعرض میکنم اگرشما در آن تبصره بدولت اجازه بدهید که اضعاف و اجزائی تشکیل شد عده از آقایان تشریف داشتند ومذاکره شد که این ترتیب بهم نخودر علاوه بنده عرمیکنم اگر شما در آن تبصره بدولت اتجازه بدهید که اضعاف واجزائی برایمقایس سطح معین ند تمام این اختلافات بر صرف می شود و اسباب زحمت هم نخواهد شد و فقط در این تبصره علاوه بشود که دولت محض سهولت معاملات می تواند ا ضعاف و اجزائی برای مقاسهای سطح معین کند آن وقت دولت با یک دقتی ملاحظه میکند و اسمش رایا کیلو متر میگذارد یا میل می گذارد ,یا بخش میگذارد و از این جهت گمان میکنم این ترتیب تهتر باشد. رئیس ¬__رای می گیریم بقابل توجه بودن پیش نهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا آقایان موافقین قیام فرمایند . (عده قلیلی قیام نمودند ) رئیس قابل توجه نشد. پیش نهاد آقای مشار اعظم . (مضمون ذیل خوانده شد ) بنده پیش نهاد می کنم هزار گز مربع (ذرع نامیده شود یویک واحدی ازمقیاسهای سطح باشد. رئیس بفرمائید . مشار اعظم در این جا توشیح داه شد که جریب ده هزار گز مربع است یعنی وقتی گفتند جریب ملتفت می شویم که مقصود ره هزار گز مربع است وهمین طور یک فقیز عباتست از صد گز مربع است ویک اسمی هم برای آن بگذاریم وهیچ اشکال و لطمه هم وارد نمی آید. بنابراین برای اینکه بین اینها هم مرتبه باشد بعقیده بنده خوبست ارز را قرار بدهیم این بنظر بنده رسید که عرض کردم مصطلح هم هست اینست که پیش نهاد کردم ولی اگر آقای مخبر قبول کنند
+
رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که ماده هشت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
  
−
مخبر _بنده خیلی میل داشتم پیشنهاد آقای مشار اعظم را بپذیرمولی همانطور که آقای تدین پیش نهاد کردند گمان میکنم در موقع عمل این نظریه تامین شود ودر این جا می خواستم عرض کنم که دکامتر مربع ارهم که آقای تدین پیشنهاد کردند ممکنست اضافه شود لیکن خوبست آقایان در این قسمت ها اصرار نفرمایند زیرا خود دولت این ها را درخواهد کرد. مشار اعظم _پس رای بگیرید رئیس _مسترد گردید؟ مشاراعظم _بلی رئیس _پیشنهاد آقای یاسائی (اینطور قرائت شد ) بنده پیشنهاد میکنم اضعاف گز مربع اینطور مقرر شود:گز مساوی ده گز مربع نی مساوی صد گز مربع قفیز مساوی هزار گز مربع جریب مساوی ده هزار گز مربع رئیس _بفرمائید
+
(اکثر قیام نمودند)
  
−
یاسائی _چون میبینم بعضی از آقایان توحش دارند از اینکه اصطلاحات جدیدی در قانون مقرر شود در صورتیکه هراصطالحی که وضع شود بعد جامعه ناچاراست از اینکه یاد بگیرد همین شکلی را هم که معین میکنند ه جریب ده هزار ذرع مربع است البته باید وحمت بکشند تا یاد بگیرند ولی فقط یک چیزی هست که جامعه به بعضضی اصطلاحات طوری وضع شود که مورد انس همه باشد بهتر است کوچکترین قطعه زمینی که دراطصلاح فارسی داریم و همه جا هم معمول است گز است و دربعضی جاها هم واو تصغیر بآخرش اضافه میکنند ومیگویند گرتو و کرت لغت فارسی است برای یک قطعه زمین زراعتی و بعقیده بنده اگرما بخواهیم اصطلاحی وضع کنیم برای ده ذرع مربع باید همان کرت باشد و بعد از او همان طور که آقای آقا میرزا شهاب توضیح دادند نی مربع باشد بهتر است. زیرا مردم باین اصطلاحات مانوس ترند و زودتریاد میگیرند. دیگراینکه اینجا گفته شد وقتی ما میگوئیم پنج ذرع مربع مقصود همان پنج ذرع است یا نتیجه اشحاصل ربش است. خوب بالاخره باید اینها را حل کنیم که وقتی میگوئیم پیج ذرع مربع مقصود پنج ذرع است یا بیست وپنج ذرع بعی میگویند زبان ما ناقص است ووقتی که میگوئیم پنج ذرع یعنیهمان پنج ذرع. درصورتی که اینطور نیست پنج ذرع مربع که ما گفتیم و بافید مربع ذکر کردیم یعنی بیست و پنج ذرع مربع و این خیلی واضح است زایرا پنج تا بیست و پنج تا میشود و عقیده بنده این جا هم مقصود همانست. رئیس _شاهزاده شیخ الرئیس (اجازه )  
+
رئیس - تصویب شده ماده نهم قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
  
−
شیخ الرئیس _ بنده نمیدانم در عبارت های خیلی معمولی که در همه جا متداول است چرا باید بعضی اشکالات کرد و گفت غلط است. صد ذرع مربع معنایش اینست که حاصل ضرب آن صد ذرع است و اینکه می فرمایند "دوهزار ذرع مربع یعنی دوهزار ذرع ضرب در دو هزار ذرع که حاصل ضرب آن می شود چهار میلیون ذرع" همچو چیزی متاول نیست واگر همان اسمی را که معمولست بگذاریم و بگوئیم ذرع مضروب بهتر است که فرضا وقتی میگوئیم پیج هزار ذرع یعنی پنج هزار را ضرب میکنیم در پنج هزار و حاصل ضربش هم معلوماست وهربنائی هم میداند و اگر در اصطلا علمی اشکالی دارد در اصطلاح عمومی بهیچوجه اشکالی وادر نمی آورد رئیس _ آقایانی که پیشنهاد آقای یاسای را قابل توجه میدانند قیام فرمایند . (عده کمی برخاستند ) رئیس _قابل توجه نشد . پیشنهاد آقای مشیر الدوله و آقای تقی زاده…. یک پیشنهاد دیگر یست که آن مقدم است . پیشنهاد مینماینم جدولهایازوان ومقادیر را بکمیسیون بر گردانیده پس از یک دقت و تجدید نظر دیگری بعرض مجلس برسانند. رئیس _ بفرمائید .
+
ماده نهم - پس از انقضاء مدت مذکور در ماده هشتم استعمال هر نوع مقیاس غیر از اوزان و مقادیری که به موجب این قانون تعیین و اعلان شده است ممنوع و در حق کسانی که برخلاف این ممنوعیت رفتار نمایند مفاد ماده پنجم اجرا خواهد شد
  
−
دکتر احیاء السلطنه _ مقصود از تدوین قانون ازوان ومقادیر اینبوده است که ازئوان مقادیر ما هم برطبق اصول سیستم متر یک مقیاسهای متری فرانسه تنظیم بشود توضیحاتی را هم که آقای تدین دادند کاملا مطابق باسیستم متر یک بود وچون ما این قدم را میخواهیم بر داریم لازم است که از رزی دقت ومطالعه باشد لهذا بنده این پیشنهاد را کردم که این قانون بر گردد به کمیسیون و تجدید نظری ودقتی در آن بشود وبعد بیاید به مجلس تا این اشکالات و ایرادات آقایان هم ر طرف شود و حالا اگر آقایان موافق باشند خیلی خوبست.
+
رئیس - مخالفی دارد؟
  
−
رئیس _آقای شیروانی (اجازه )
+
جمعی از نمایندگان - خیر
  
−
شیروانی عرض کنم اگر آقایان از برگشتن این قانون به کمیسییون یک نظریات دیگری دیگری دارند که هیچ ,ولی اگر بواسطه اشکالات وایرادات است و بواسطه اختلاف نظر هاست که ممکن است یک پیشنهاداتی بفرمایند ونظریات خودشان بگویند والا ممکن است این قانون برگردد به کمیسیون کمیسیون یک نظریاتی اتخاذ کند و مجدداً در مجلس نسبت بآن نظریات مخالفت بشد و بنده یک پیشنهادی هم تقدیم کرده ام . رئیس _آقایانی که پیشنهاد آقای دکتر احیاءالسلطنه راتصویب میکنند قیام فرمایند. (اغلب قیام نمودند) رئیس تصویب شد.
+
رئیس - رأی می‌گیریم. آقایان موافقین با این ماده قیام فرمایند.
  
−
مواد الحاقیه پیش نهاد شده تلکیفش باید معین شود (بمضمون ذیل قرائت شد ) پیشنهاد آقایان محمد هاشم میرزا ورئیس الحار ودولت آبادی _امضا کنندگان ذیل پیشنهاد میکنیم که ماده العاقیه ذیل به لایحه اوزان و مقادیر اضافه شود. ماده الحاقیه _سنگها و مقیاسهای جدیدباید در خود ایران ساخته و تهیه شود.
+
(اغلب قیام نمودند)
  
−
رئیس _ شاهزاده شیخ ارئیس . (اجازه ) شیخ الرئیس _مقصود از این پیشنهاد اینست که قسمت صنعتی آن اگر در ایران واقع شود خیلی بهتر است زایرا اگر یک آهنهائی برای اینکار وارد کنند آنوقت وجود این آهنهائی که قعلا هست تمامس بی مصرف میماند درصورتیکه ما میتوانیم وسیله برای انجام گرفتن اینقسمت فراهم کنیم و ریختن سنگ هم یک اسباب زیادی نمی خواهد و ممکنست همین جا درست شود واز نقطه نظر اقتصاد با نبودن معدن موجودی که فعلا استخراج کنند عقیده بنده اینست که همین آنها را بصنعگران خودمان مزد بدهند وبسازند که این آهنها هم مورد استعمال پیدا کند واز بین نرود.
+
رئیس - تصویب شد. جدول یک قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
  
−
رئیس _آقای آقا سید یعقوب . آقا سید یعقوب _بنده میخواهم یک عرضی بکنم ضمناًاجازه میدهم از آقای رئیس که زنک بزنند وبفرمایند خارج از موضوع است. بنده عرض میکنم که این قانون آمد در مجلس و تمام آقایان مشیر الدوله و تقی زاده و داور و تمام فضلاء و عقلاء و علماءآمدند در کمیسیون واین قانون راتنظیم کردند و گفتیم بیاری خدا امید داریم که این قانون بگذرد و بایاین همه الان هشت ما هست که این قانون سه مرتبه آمد بمجلس واکثریت پیدا نکرد وحالا هم میفرمایند برگردد بکمیسیون و این صحبتی را هم که حضرت والا فرمودند تمام همنهائی است که در کمیسیون مذاکره شده است و این صحبت ها هم لازم ندارد و دیگر اینکه از یکطرف ما دولت را مجبور می کنیم که در مدت سه سال تمام سنک ومزان ومقادیر ایران را یکسان کند واز طرف دیگر میگوئیم که تمامش باید در اینجا درست شود شما ماحظه بفرمائید ما که در دو شیئی متناقص نمیتوانیم رای بدهیم تمام اینها را ما در کمیسیون با حضور نماینده گمرک مذاکره کردیم و بالاخره قرار بر این شد که دولت هر اندازه را که میتواند در ایران تهیه نماید آنوقت چطور ما بدولت فشار بیاوریم که قانون را اجرا کند از یک طرف ما میگوئیم در ظرف فلان مدت قانونی را دولت اجرا کند از آنطرف از میگوید من سیگرا تهیه نکرده ام پس ما نمی توانیم دولت را مجبور کنیم که تمام سیگها را در اینجا تهیه کند معلومست آن اندازه که ممکنست شود در اینجا هست تهیه میکنند اما اجازه ای که خواستم برای عرض اولم بود. بهزار زحمت ما این قانونرا آورده بودیم , بمجلس وبازگشت بکمیسیون خدا میداند دیگر کی بر گردد.
+
۱- مقیاس‌های طول. واحد مقیاس گز مساوی به یک متر
  
−
جمعی از نمایندگان_ مذاکرات کافی است. رئیس -رای میگیریم پیشنهاد شاهزاده شیخ الرئیس آقایانیکه پیشنهاد ایشان را قابل توجه میدانند قیام فرمایند. (اکثر نمایندگانقیام نمودند)رئیسقابل توجه شد.
+
اجزاء: گره. ده یک گز مساوی یک دسی متر
  
−
پیشنهاد آقای مدرس. (بشرح ذیل قرائت شد ) ماده الحاقیه دولت مکلف است ازوان فلزی که در مملکت هست در مقابل اوزان جدید باختلاف قیمت عشر تا سه عشر بول نماید. مدرساگر چه پیشنهاد است بایدمختصر عرض کنم . آقایان سایه نشسته اند ورای میدهند. این قانون را اینطور که آقایان مسامعه میرفرمایند باری مملکت ده کرورضرر دارد. تمام مملکت سنگ دارد . سنگ فلزی برنج. آهن چدن هم دارند .
+
اجزاء: بهر. صد یک گز مساوی یک سانتی متر
  
−
بنده خاطرم میآیدسابق برین میگفتند سنگ صرابخانه. یک سیگی بود باین اسم. الان که شما اینجا رای میدهید بنا میکنند یک سنگهائی میسازند واین سنگهائی که هست وجودشان اسباب معطلی است عقیده بنده این است که دولت باید این سنگها را تدارگ کند اولا دو سال و سه سال وچهارسال وپنچ سال طول نمی کشد که در شهرهای معتبر اساسش را بریزند دولت مخصوصاًباید مباشر این کار باشد یعنی تهیه کند وآنوقت بفروشد دوره سیگ هم دومن است که از یکمثقال تایکمن که یکدوره سیگست دو من می شود.
+
اجزاء: مو. هزار یک گز مساوی یک میلیمتر
  
−
یکنفر از نمایندگان _ بیشتر می شود مدرس تقریبی عرض کردم دو من سنگرا دولت تمام میکند و میخواهد بفروشد ده تومان یا نهتومان یا هشت تومان یا هرچه ,من هم سنگ دارم پدرم یاجدم یا برنج یا آهن یا هرفلزی بمن رسیده واگر بنا شود تمام مملکت نگ جدید را پول بدهند بخرند وسنگهای سابقه وجود معطله بشود ببینیید چقدر ضرربه مملکت وارد میآید بنده این را مسلم میدانستم که این پیشنهادی که شاهزاده کردند تدارک آن باید در اینجا بشود و احتمال نمیدادم که در جای دیگر سنگ تدارک شود ونظر من این بود که نه ضرر بدولت برسد ونه ضرربمردم وارد آید ایین بود که پیشنهاد کردم من که یک سنگ فلزی دارم ویک سنگهم که دولت دارد.
+
اضعاف: میل هزار گز مساوی یک کیلومتر
  
−
این سنگ مرا دولت تبدیل کند به سنگ خودش باختلاف یکعشر یا دو عشر یا سه عشر یکمیزانی برای اجرت ساختن بر دارد که هم دولت ضرر نکند و هم یکضرری به مملکت وارد نیاید یعنی ممن که کاسب هستم بی پا نشوم که دومن سنگرا حالا بخرم ده تومان یا هشت تومان زیرا این یک خسارت عمده ای به این مملکت وارد میکند این سنگ فلزی من را دولت قبول کند ضررش را هم ده یک,ده دو,ده سه یا ده جهار بردارد بنابراین این پیشنهاد دراین جهت استحضار خاطرآقایان اعضاء کمیسیون عرض کردم وعقیده بند هاین است که این قانون بدون این پیشنهاد یکضرر فوق اعاده برای مملکت دارد جمعی از نمایندگان_صحیح است. مخبر در این قسمتا آقای مدرس معروف هستند که خیلی خوب حرف میزنند همینطور هم هست خیلی خوب حرف میزنند ونکاتی را درنظر میگیرند که غالباً اکثریت را میبرند ولی در این جا اجازه بدهند بنده توضیح بدهم شاید خودشانهم قبول کنند
+
اضعاف: فرسنگ: ده هزار گز مساوی یک میر یا متر
  
−
اولا این سیگها نقره نیست سنگست آهن است . طلا ونقره نیستمدرس_ برنج است مخبر_برنج هم هست ازنقره که قیمتش بالاتر نیست امروز شما ضرابخانه دارید یکنفری که میخواهد برود آنجا بنقره اش را میدهد سکه می زند پولش را میگیرد ومیآورد این سنگ از پول دو قرانی ضرابخانه بالاتر است؟در یکی از مواد اینقانون صریحاًنوشته شده است که سنگها را برای اینکه مشکلاتی برای مردم تولید نشود برای اینکه آن خورده سنگهای آهنی که آقای مدرس تخمین کردند به ده کرور وبعقیده بنده ده کرور پول نقره در این مملکت نیست بموجب این ماده هر کس می تواند سنگش را درست کند وببرد بگوید رویش را علامت بزنندپس سنگهاشان از بین نمیرود این ماده صریح است وبنده برای آقایان الان میخوانم : ماده سوم _ هرکس حق دارد اوزان و مقیاسهائی بر طبقاین قانون تهیه نماید ولی قبل از اینکه آنها را بمعرض فروش در آورد ویا برای تجارت و کسب بکار برد باید آن ازوان و مقیاسها را تصدیق دولت رسانیده و علامت رسمی روی آن نقش نماید. پس چه میشود؟
+
رئیس - گره ده یک گز. مخالفی ندارد.
  
−
دکاندار سنگ آهن دارد میرود سنگش رادرست میکند می برد پیش دولت که روی این مارک بزن این چه اشکالی دارد؟حالا اگر آمدیم این قسمت پیشنهاد را قبول کردیم برای یک نظری که تصور کرده اند آنوقت فرض کنید دولت سنگی تهیه کرد اولا این سنگ روی شتر باید حمل ونقل شود واز این طرف به آن طرف ببرند
+
(گفتند - خیر)
  
−
اینقضیه چطور میشود؟ (همهمه بین نمایندگان)اجازه بدهید این سنگها را که در همه جا نمیتوانند درست کنند این یک نمونه دارد و در مرکز باید درست شود یا اگر یک نمونه ای در شهرهای مهم دارد و در مرکز باید درست شود یا اگر یک نمونه ای در شهرهای مهم دارد آنوقت باید درهرجا دولت یک اداره میز و صندلی هائی درست کند وهی سنگ بریزند و آن سنگها را روی شتر وقاطر حمل کرده وهی کرایه بدهند این که نمیشود واسباب زحمت است پس ماده این اجازه را میدهد که هر کس سنگهای مختلفی دارد آن سنگها را ببرند آب بکند ودرست بکند وبدهد بدولت که دولت روی آن مارک بزند باین صورت گمان میکنم نظریه آقای مدرس هم تامین شده باشد فقط ممکن است بگویند برای علامتی که دولت روی
+
رئیس - به هر صد یک گز. مخالفی ندارد.
  
−
آن سنگش میخواهدبزند ممکن است اجحاف کند وسیصد تومان ازش مثلامطالبه کند والا نقع دیگری ندارد وقتی که بمردم اجازه داده شد که سنگها راخودشان درست کنند وبیاورند علامت دولت را روی آن بگذارند دیگر چه اشکالی دارد؟
+
یکی از نمایندگان - خیر
  
−
مگر اینکه بفرمایند علامتی که دولت روی آن میزند پولش رازاید میگیرد ومن گمان نمیکنم دولت نظر استفاده در این خصوص داشته باشد که برای علامت مثلا پنجاه یا هفتاد یا صد تومان پول بگیرد سنگهائی را که فرمودند ممکن است تهیه کنندو بدولت بدهند در همان ولایات که دولت روی آنها علامت بگذارد رئیس _آقایانی که پیشنهاد آقای مدرس را قابل توجه میدانند قیام فرمایند (غالب نمایندگان قیام نمودند )
+
رئیس - مو هزار یک گز. مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد)
  
−
رئیس _قابل توجه شد چند فقره دیگر پیشنهاد هست اگر اجازه بفرمائید باشد برایبعد از تنفس بعضی از نمایندگان _صحیح است (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس ازنیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)رئیس _تهیه پیش نهاد ها قرائت می شود کفیل وزارت معارف _بنده قبلا خواستم تقاضا کنم که کنترات معلمین فرانسوی را اگر صلا می دانید برای روز شنبه یا روز یکشنبه جزءدستور فرمائید
+
رئیس - میل هزار گز. ایرادی نیست. (مخالفی نشد)
  
−
رئیس _در موقع تعیین دستور در نظر گرفته میشود پیشنهاد آقایان میرزا آقاخان وروحی بشرح ذیل قرائت شد )بنده ماده الحاقیه ذیل را پیش نهاد می کنم ماده الحاقیه _ کلیه سنگها و اوزانی که در این جا قید شده باشد باید همه آنها به مهر رسمی وزارت فوائد عامه که برای این کارتخصیص داده میشود رسیده باشد وسنگها اوزانیکه از خارج وارد شده باشد ولو مطابقت با این قانون بنماید ممنوع از استعمال است .
+
رئیس - فرسنگ ده هزار گز مخالفی هست؟
  
−
رئیس _ آقای روحی نیستند؟ آقای میرزا آقاخان . (اجازه ) میرزا آقاخان _برای اینکه این سنگ ها مثل سایر چیزهای دیگری نشود ودر ایراین درست کنند وسنگ ها را از خارجه نیاورند بنده این پیشنهاد را کردم که در همین جادرست کنند.
+
بعضی از نمایندگان - خیر
  
−
رئیس _اگر باین نظر است که آن پیشنهاد آقای مدرس ای ننظر را تامین میکند. اگر میخواهید رای بگیریم ؟ میرزا آقاخان _خیر. (پیشنهاد آقای سلطان العلماء بشرح ذیل قرائت شد ) ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد میکنم .
+
رئیس - رأی می‌گیریم به جدول یک. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
  
−
ماده الحاقیه _ازوان ومقادیری که دولت تهیه میکند نباید در موقع فروش بر قیمت تمام شده بیشاز نیم عشر اضافه نمایند و ازوان ومقادیری که دیگران تهیه مینمایند برای وضع عامت رسمی دولت نباید پیش از عشر قیمت تمام شده از تهیه کننده دریافت نمایند. رئیس _آقای سلطان العلماء (اجازه)
+
(اغلب قیام نمودند)
  
−
سلطان العلما ءبنده سوءظن بدولت ندارم که این پیشنهاد را کردم نه از راه سوءظن است . ولی همان طوری که در شور اول عرض کردم دولت برای رفاهیت مردم این کار را میکند وضمناًهم یک فایده خواهد برد چنانکه گفته شده است دولت یکنظری دارد برای این کارکه اسباب رفاهیت مردم باشد ودر ضمن هم البته منافعی خواهدبرد آن است که بنده پیشنهاد کردم که دولت این سنگهائی را که میسازد به قدری که تمام شده نیم عشر اضافه کند وبفروش برساند وهمینطور هر کسی که یک سنگی را تهیه کرد دولت برای وضع آن علامت رسمی نیم عشر بیش از قیمت تمام شده آن حق دریافت نداشته باشد. رئیس نزدیک ظهر است وعده هم کافینیست جلسه را اجازه می فرمائید ختم کنیم؟(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
+
رئیس - تصویب شده جدول دو قرائت می‌شود. (این طور قرائت شد)
  
−
رئیس مجلس شورای ملی موتمن الملک
+
۲- مقیاس‌های سطح. واحد مقیاس گز مربع مساوی یک متر مربع
  
−
منشی علی اقبال الممالک
+
اجزاء: گره مربع مساوی یک دسی متر مربع
  
−
منشی معظم السلطان
+
اجزاء: به هر مربع مساوی یک سانتی متر مربع
  
 +
اجزاء: موی مربع مساوی یک میلی متر مربع
  
 +
اضعاف - قفیز.. صد گز مربع مساوی یک دکامتر
  
 +
اضعاف - جریب ده هزار گز مربع مساوی هکتار
 +
 +
تبصره - در اضعاف مقیاس سطح مقصود از گز مربع همه جا همان است که در عرف عامه (ذرع مضروب) می‌نامند.
 +
 +
رئیس - قفیز صد گز مربع. آقای تدین (اجازه)
 +
 +
تدین - اینجا نوشته شده است قفیز صد گز مربع مساوی یک دکامتر. بنده تصور می‌کنم باید نوشته شود مساوی یک دکامتر مربع
 +
 +
دکاده متر است نه صد متر کلمه مربعش افتاده است.
 +
 +
رئیس - آقای مقوم‌الملک (اجازه)
 +
 +
مقوم‌الملک - اینجا برای اضعاف سطح دو قسم تعیین شده است. یکی قفیز صد گز مربع و یکی جریب ده هزار گز مربع
 +
 +
بنده تصور می‌کنم جریب در اغلب نقاط این مملکت هزار ذرع باشد
 +
 +
بعضی از نمایندگان - (به طور همهمه) این طور نیست.
 +
 +
مقوم‌الملک - در تمام صفحات جنوب و غرب جریب‌شان هزار ذرع است فقط در گیلان ده هزار ذرع است بنده یک پیشنهادی کرده‌ام که قفیز مساوی با صد متر مربع باشد و جریب هزار متر مربع و خروار ده هزار متر مربع
 +
 +
رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)
 +
 +
شاهزاده شیخ‌الرئیس - کلمه جریب مختلف است در بعضی جاها هزار ذرع است در بعضی جاها هشتصد ذرع است ده هزار ذرع هم هست ولی اینجا هزار ذرع مربع از قلم افتاده است. ابتدا قفیز نوشته شده است که صد گز مربع است و یک مرتبه رفته است به ده هزار ذرع.
 +
 +
هزار ذرع در این میانه از بین رفته است مخبر این قسمت (اگر آقایان نمایندگان در خاطر داشته باشند) در شور اول قدری مفصل‌تر بود پس از آن مذاکره شد که باید دست دولت را باز گذاشت که اگر بعد خواست اسامی جدیدی برای اینها بگذارد آزاد باشد. چنان چه ملاحظه می‌فرمایید در جدول چهارم که مقیاس‌های وزن باشد در آن لایحه اولی پانزده شانزده اسم در مقابلش نوشته بودیم. ولی بعد فقط یک تبصره علاوه کردیم که آن تبصره نظر حضرت والا و سایرین را تأمین می‌کند و آن تبصره این است: دولت می‌تواند محض سهولت معاملات اجزا و اضعاف فرعی برای مقیاس‌های وزن تهیه نماید بنابراین اگر در این تبصره مقیاس‌های سطح را هم علاوه کنیم دیگر گمان نمی‌کنیم محتاج به این باشیم که اسم مخصوصی برای هزار گز معین کنیم به علاوه ممکن هم هست پیشنهاد بکنند بپذیریم
 +
 +
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
 +
 +
آقا سید یعقوب - موافقم‏
 +
 +
رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
 +
 +
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده هم تأیید می‌کنم همان فرمایش آقایس مقوم‌الملک را زیرا این طور که عجالتاً در مملکت معمول شده است جریب عبارت از هزار ذرع است و در تمام دهات ایران بین رعایا و ارباب‌های ملک این مسئله معمول است اگر حالا بیاییم بگوییم جریب ده هزار ذرع باشد یک انقلاب و اختلاف بزرگی در مملکت تولید می‌شود و اسباب زحمت فراهم خواهد آمد. بنده عقیده‌ام این است که جریب را هزار گز معین کنند و برای ده هزار ذرع خروار یا اسم دیگری معین نمایند و اگر این طور تصویب شود گمان می‌کنم اسباب انقلاب بشود.
 +
 +
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
 +
 +
آقای سید یعقوب - خود آقایان همه می‌دانند که در دهات و ولایات جریب فرق دارد و به یک نسق نیست و این اختلاف در مملکت است و علت این که دولت لایه اوزان و مقیاس‌ها را به مجلس آورد همین بود برای این که توحید اوزان و مقادیر بشود دولت این لایه را به مجلس آورد که اختلافات برداشته شود و چنان چه خاطر محترم آقایان مسحضر است در موقعی که پروگرام مطرح بود همین مسئله صحبت شد که باید مشی را واحد کرد تا اختلافات از بین برداشته شود.
 +
 +
در این مملکت جریب در یک جا ده هزار ذرع است و در یک جا هشتصد ذرع و در یک جا هزار ذرع و در یک جا ششصد ذرع است همین مسئله باعث شده است که این لایحه از مجلس بگذرد تا اوزان و مقیاس‌ها تحت شکل واحدی در آید. این اولاً.
 +
 +
ثانیاً بعد از این که دولت وارد اجرای این قانون شد و بنا شد اصطلاحات را تغییر بدهند. چه فرق می‌کند که بگویند جریب ده هزار ذرع یا هزار ذرع باشد یا مراد از من پانصد مثقال یا هزار ذرع باشد یا مراد از من پانصد مثقال یا هزار مثقال است. پس آن که دولت اوزان و مقادیر سایر را متروک کرد هرچه که غیر از آن چیزی است که در این لایحه نوشته شده است بین خواهد رفت. ما می‌خواهیم یک قدم‌هایی برداریم که آن اختلافات از بین برود آقا می‌فرمایند یک اختلافاتی هست.
 +
 +
بلی اختلافات هست و این قانون برای رفع همان اختلافات است. پس از آن که این قانون وضع شد همین طور که اینجا نوشته شده است قفیز می‌شود صد متر مربع و جریب می‌شود ده هزار متر مربع همین صور الفاظ دیگری که برای این معانی وضع شده است.
 +
 +
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
 +
 +
اخگر - اساساً این پیشنهادی که آقای مقوم‌الملک کرده‌اند از باب این امر که مابین جریب و قفیز که اینجا معین شده است یک اصطلاح دیگری لازم است بر هزار متر. حالا یک جا جریب هشتصد و یک هزار و یک جا ده هزار ذرع است. البته آن باید به صورت واحدی درآید مقصود ایشان از این پیشنهاد این بود برای هزار متر هم یک اصطلاحی معین شده باشد.
 +
 +
این بود که پیشنهاد کردند جریب هزار متر و خروار هم ده هزار متر باشد که بین مالکین و رعایا هم معمول است و گمان نمی‌کنم هیچ ضرری داشته باشد که بین صد گز و ده هزار گز یک چیز دیگری هم معین شود. این است که ایشان پیشنهاد کرده‌اند جریب هزار ذرع و خروار ده هزار ذرع باشد.
 +
 +
رئیس - آقای تدین (اجازه)
 +
 +
تدین - بنده موافقم ولی این که فرمایند لغت خروار را استعمال کنیم تصور می‌کنم از نقطه‌نظر اصلاات محلی باشد در خراسان کلمه هیچ نیست
 +
 +
کازرونی - در ایران معمول است
 +
 +
تدین - آقایان البته تصدیق می‌فرمایند علت این که توحید اوزان و مقادیر لازم شد چه بود؟ علت به واسطه اختلافاتی بود که در اوزان و مقادیر مملکت موجود بود حتی به درجه‌ای که در هر ایالتی اوزانش یک جا یک جور و یک جا طور دیگر است.
 +
 +
برای این که این اختلافات مرتفع شود و توحید اوزان و مقادیر در همه جای مملکت عمومیت پیدا کند این قانون تهیه شد و به همین ملاحظه آمده‌اند جریب را ده هزار ذرع گرفته‌اند تا متحدالشکلی باشد و آنجاهایی که تاکنون هزار ذرع یا دو هزار ذرع یا کمتر بود.
 +
 +
پس از تصویب و اجرای این قانون این اختلافات مرتفع و در همه جا یک طور خواهد شد. از این تاریخ به بعد جریب اطلاق خواهد شد به ده هزار ذرع مربع و تصور نمی‌کنم هیچ اشکالی هم داشته باشد و پیشنهادی هم داده‌ام.
 +
 +
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
 +
 +
رئیس - پیشنهاد آقایان آقا میرزا شهاب و مقوم‌الملک قرائت می‌شود
 +
 +
(به شرح ذیل خوانده شد)
 +
 +
بنده اضعاف مقیاس سطح را به طریق ذیل پیشنهاد می‌کنم:
 +
 +
قطب - ده متر مربع.
 +
 +
قفیز - صد متر مربع
 +
 +
جریب - هزار متر مربع
 +
 +
خروار - ده هزار متر مربع‏
 +
 +
رئیس - آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)
 +
 +
رئیس - آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)
 +
 +
آقامیرزا شهاب - همین طور که آقایان اینجا فرمودند این اصطلاحات مختلف است مثلاً در کرمان هیچ الفاظ قفیز و جریب معمول نیست و به جای قفیز قصب می‌گویند که عبارت از بیست پنج ذرع مربع است و در اینجا که نوشته است
 +
 +
اضعاف سطح بنده نمی‌دانم چرا ماده متر یا ده ذرع مربع را از بین می‌اندازیم یا این مسئله از دو حال خارج نیست یا این است که قائل می‌شویم احتیاج نداریم و از این نظر لفظی برایش وضع نمی‌کنیم یا این است که باید بگوییم صد وبیست نفر وکیل عاجز بوده‌اند از این که یک لفظی پیدا کنند و این خیلی بد است که در یک قانون ما دو مرتبه را از قلم بیندازیم و مرتبه سوم را بگیریم هیچ یک از این الفاظی که اینجا نوشته شده است در تمام ایران معمول و متداول نیست مثلاً قفیز و جریب در بعضی جاها معمول نیست و همین طور قصب و خروار پس بنده با در نظر گرفتن مجموع اینها یک پیشنهادی کردم که برای ده ذرع مربع قصب معین شود. چون در کرمان متداول است که برای مقیاس سطح غیر از قصب چیز دیگری نمی‌گویند و این مقیاس مساوی است با بیست و پنج ذرع مربع و علت این که قصب می‌گویند برای این است که با نی اندازه می‌گیرند.
 +
 +
در اینجا هم چه ضرر دارد که همین طور نوشته شود و فرضاً قصب هم نگویند ممکن است نی بگویند و به نظر بنده اشکالی هم ندارد به این طور که یک نی ده گز مربع و یک قفیز صد گز مربع و یک جریب هزار متر مربع و یک خروار ده هزار متر مربع باشد تا عبارتی هم از وسط نینداخته باشیم و اشکالی هم ندارد
 +
 +
مخبر - در این قسمت اول برای این که توافق نظری بین بنده و آقایان حاصل شود عرض کنم که در تبصره ذیل مقیاس‌های وزن هست و اختصاص داده شده است به وزن که دولت برای آن اضافاتی می‌تواند تهیه خواهد کرد.
 +
 +
لذا ما خوب است صبرکنیم که ببینیم دولت چه می‌کند آن وقت بعد ممکن است نظریات آقایان که باز می‌خواهند یک قسمت‌هایی در قسمت اضعاف و اجزا ملحوظ شود تأمین گردد و خود دولت مطابق نظریه آقایان ترتیب خواهد داد. اما این که فرمودند چرا مساحت قفیز و جریب از صد متر به ده هزار متر بالا رفته است در اینجا اگر ملاحظه بفرمایید می‌بینید از نقطه‌نظر گز مربع معین شده آن وقت وقتی بخواهیم صد گز مربع را بالا ببریم به همان تناسب مربعی بالا می‌بریم و درجه صعودی این مثل متر عادی نیست صد گز مربع را وقتی بخواهند بالا ببرند باید ببینند مرتبه بالاترش چیست و مرتبه بالاترش همین ده هزار گز است که نوشته شده‏
 +
 +
به علاوه چنان چه عرض کردم دولت محض سهولت و معاملات ناچار است یک اجزا و اضعاف فرعی برای مقیاس وزن تهیه نماید و ممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم و زیادی لازم باشد ممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم زیادی لازم باشد ممکن است دولت اضافه کند و نظریه آقایان می‌شود بنابراین بهتر این است دولت اضافه کند نظریه آقایان می‌شود بنابراین بهتر این است که آقایان حالا پیشنهادات خودشان را پس بگیرند
 +
 +
رئیس - این پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم
 +
 +
آقا میرزا شهاب - بنده پیشنهاد می‌کنم قصب را تبدیل به نی نمایند.
 +
 +
رئیس - آقای مقوم‌الملک هم با این پیشنهاد موافقند؟
 +
 +
مقوم‌الملک - بلی (پیشنهاد فوق به شرح سابق با تبدیل قصب به نی خوانده شد)
 +
 +
رئیس - رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (عده قیام نمودند)
 +
 +
رئیس - مشکوک شده مجدداً رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن آن آقایان موافقین قیام فرمایند.
 +
 +
(عده‌ای برخاستند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای تدین قرائت می‌شود پیشنهاد می‌کنم که اضعاف مقیاس سطح به طریق ذیل مقرر شود قفیز. مساوی صد گز مربع: یکدکا متر مربع. میل مربع مساوی هزار گز مربع یک کیلومتر مربع. جریب ده هزار گز مربع یک هکتار
 +
 +
رئیس - (خطاب به آقای تدین) وقتی که رأی دادید میل مساوی است با هزار گز میل را که مربع گردید آن وقت می‌شود یک میلیون بفرمایید
 +
 +
تدین - اضعاف طول در سطح هم در سیستم متر یک فرانسه همان است نهایت واحد فرق می‌کند متر هکتومتر کیلومتر. دکا متر در مربع می‌شود: مترمربع هکتومتر مربع دکامتر مربع نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دکامتر مربع. نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دکامتر مربع را استعمال می‌کنند در این موقع اسمش فرق کرده و می‌شود آر. بنابراین قهراً یکی از اضعاف آر هم هکتار می‌شد که معادل خواهد بود با صد آر و این برای مساحت اراضی زراعتی است فرض بفرمایید می‌خواهند بگویند مساحت سطح گیلان چقدر است یا مساحت تمام خاک آذربایجان یا سطح کلیه ایران یا سطح کره زمین چقدر است
 +
 +
در اینجا نه هکتار اسمش خواهد بود نه آرونه دکامتر مربع هیچ یک بلکه می‌گویند: کیلومتر مربع و وقتی که یک قدری ترقی کند می‌شود: میل مربع. بنابراین در اینجا در مورد مقیاس سطح اگر قفیز یا جریب یا هر چه که استعمال شود باید دانست که این مربوط است به اراضی مزروع نه مطلق اراضی. بنابراین اگر بخواهند سطح تهران را معین کنند چقدر است چطور معین خواهند کرد؟ مثلاً خواهند گفت: صد قفیز یا صد جریب است؟ خیر این طور صحیح نیست و در اینجا باید همان اضعافی را که در مقیاس‌های طول ذکر کرده‌اند در اینجا هم قبول کنند با این قید مثلاً در طول واحد طول معین شود و در اضعاف آن اگر میل مربع نوشته شود یا فرسنگ بود در اینجا فرسنگ مربع نوشته شود
 +
 +
آن وقت ممکن است علاوه کنید و بگویید که برای مساحت اراضی زراعتی قفیز یا جریب یا قصب استعمال شود لذا برای رفع این نواقص این طور پیشنهاد کردم که قفیز هم باشد جریب هم باشد منتهی در این وسط میل مربع را هم ذکر کنیم برای این که اگر یک وقتی بنا شود مطلق اراضی و سطح یک ایالت یا ولایت یا شهری را معین کنند واحد این قبیل سطح میل مربع باشد. آن وقت هر سه جزء هم در اینجا رعایت شد. قفیز، جریب، میل مربع.
 +
 +
اما این که اشاره فرمودند میل مربع یک ملیون می‌شود. توضیحاً عرض کنم که نقص در الفاظ ما است. وقتی ما می‌گوییم ده ذرع مربع در اینجا دو معنی استفاده می‌شود یکی این که صد ذرع مربع یعنی صد ذرعی که مربع است و یک مرتبه در خودش ضرب نموده‌ایم و یک دفعه این که مثلاً یک زمینی طولش ده ذرع و عرضش هم ده ذرع است و این عرض و طول را در هم ضرب کرده‌ایم می‌شود صد ذرع مربع. مثلاً ملاحظه می‌فرمایید می‌گویند این اطاق مساحتش هشتاد ذرع مربع است. این عبارت یعنی چه؟
 +
 +
یعنی طول و عرضش را معین کرده‌ایم میل مربع عبارت است از هزار ذرع مربع. شده. در اینجا که بنده عرض کردم میل مربع عبارت است هر هزار ذرع مربع. مقصودم ذرع مضروب به اصطلاح معموله معماری نبود یعنی مثلاً یک ضلعش صد ذرع باشد و ضلع دیگرش ده ذرع. یعنی یک زمینی که هر ضلعش هزار
 +
 +
متر باشد و وقتی که در هم ضرب می‌شود آن وقت هزار ذرع مربع می‌شود که مساوی خواهد بود با یک کیلومتر مربع و اضعافش هم هر کدام یک اسم خاص دارد. علی ای‌حال مقصودم این است و نقص از الفاظ ما است. میل مربع معادل است با هزار ذرع مربع و در مقابلش نوشته‌ایم یک کیلومتر مربع یک سطحی که هر یک از اضلاعش یک کیلومتر با هزار متر باشد.
 +
 +
رئیس - قرائت می‌شود رأی می‌گیریم
 +
 +
(مجدداً به شرح سابق خوانده شد)
 +
 +
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
 +
 +
(چند نفری برخاستند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا قرائت می‌شود. (به این مضمون خوانده شد)
 +
 +
پیشنهاد می‌کنم عوض هزار ذرع مربع بخش نوشته شود.
 +
 +
رئیس - آقای شیخ‌الرئیس. (اجازه)
 +
 +
محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس - کلیتاً بنده آن چه که تصور می‌کنم یکی از مقاصد مهمه از وضع این قانون و انشاء آن برای وحدت موازین و مقادیر بوده است و برای این است که از این اختلافاتی که در هر جا یک طور است دولت و مردم راحت شوند مثال ملاحظه بفرمایید جریب در گیلان ده هزار ذرع است و در هر گز سه هزار و ششصد ذرع و در سبزوار هزار و ششصد ذرع و در جای دیگر طور دیگر. به هر حال به قدری مختلف و متفاوت است که حقیقتاً اسباب زحمت است پس چه ضرر دارد که ما یک لغتی وضع کنیم که هم تازه و هم فارسی و هم فارسی و هم خوب و مستعمل باشد و آن به عقیده بنده کلمه "بخش" است. ضمناً باید یک لغتی هم وضع کرد که مردم هم به آن مأنوس باشند و اما این که آقای رهنما فرمودند نوشتن در تبصره کافی است به نظر بنده کافی نیست زیرا هزار ذرع یک چیزی است که خیلی معمول و متداول است و در اراضی و همه جا هم به کار می‌رود و ده هزار ذرعی خیلی کمتر مورد استعمال است و این برخلاف ترتیب است و البته اگر برای هزار ذرع هم یک اسمی داشته باشیم بهتر است و همین طور اگر ده هزار ذرعی ده جریب بشود راحت‌تر است و الا باید تمام مردم اصطلاحات خودشان را عوض کنند تا این که مطابقه بکند با این ترتیب
 +
 +
پس به عقیده بنده بخش یک لغتی است فارسی و ساده و همه مدام می‌توانند یاد بگیرند و اگر به جای هزار ذرع بخش گذاشته شود بهتر است و هیچ اشکالی هم ندارد و رفع این مشکلات هم می‌شود. حالا بنده این کلمه را پیشنهاد کردم و دیگر بسته است برای آقای مخبر.
 +
 +
مخبر - خود حضرت والا عضو کمیسیون هستند و ملاحظه فرموده‌اند که حساب تا اندازه‌ای از روی دقت شده و در کمیسیونی هم که مجدداً تشکیل شد عده‌ای از آقایان تشریف داشتند و مذاکره شد که این ترتیب به هم نخورد به علاوه بنده عرض می‌کنم اگر شما در آن تبصره به دولت اجازه بدهید که اضعاف و اجزایی برای مقایس سطح معین کند
 +
 +
تمام این اختلافات برطرف می‌شود و اسباب زحمت هم نخواهد شد و فقط در این تبصره علاوه بشود که دولت محض سهولت معاملات می‌تواند اضعاف و اجزایی برای مقاس‌های سطح معین کند آن وقت دولت با یک دقتی ملاحظه می‌کند و اسمش را یا کیلومتر می‌گذارد یا میل می‌گذارد یا بخش می‌گذارد و از این جهت گمان می‌کنم این ترتیب بهتر باشد.
 +
 +
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا آقایان موافقین قیام فرمایند.
 +
 +
(عده قلیلی قیام نمودند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای مشار اعظم. (به مضمون ذیل خوانده شد)
 +
 +
بنده پیشنهاد می‌کنم هزار گز مربع، ذرع نامیده شود و یک واحدی از مقیاس‌های سطح باشد.
 +
 +
رئیس - بفرمایید.
 +
 +
مشار اعظم - در اینجا توضیح داه شد که جریب ده هزار گز مربع است یعنی وقتی گفتند جریب ملتفت می‌شویم که مقصود ده هزار گز مربع است و همین طور یک قفیز عبارت است از صد گز مربع است بنابراین عیبی ندارد که بفهمیم هزار گز مربع چیست و یک اسمی هم برای آن بگذاریم و هیچ اشکال و لطمه هم وارد نمی‌آید. بنابراین برای این که بین اینها هم یک مرتبه باشد به عقیده بنده خوب است ارز را قرار بدهیم این به نظر بنده رسید که عرض کردم مصطلح هم هست این است که پیشنهاد کردم ولی اگر آقای مخبر قبول کنند
 +
 +
مخبر - بنده خیلی میل داشتم پیشنهاد آقای مشار اعظم را بپذیرم ولی همان طور که آقای تدین پیشنهاد کردند گمان می‌کنم در موقع عمل این نظریه تأمین شود و در اینجا می‌خواستم عرض کنم که دکامتر مربع را هم که آقای تدین پیشنهاد کردند ممکن است اضافه شود لیکن خوب است آقایان در این قسمت‌ها اصرار نفرمایند زیرا خود دولت اینها را درخواهد کرد.
 +
 +
مشار اعظم - پس رأی بگیرید
 +
 +
رئیس - مسترد گردید؟
 +
 +
مشاراعظم - بلی
 +
 +
رئیس - پیشنهاد آقای یاسایی (این طور قرائت شد)
 +
 +
بنده پیشنهاد می‌کنم اضعاف گز مربع این طور مقرر شود:
 +
 +
گز مساوی ده گز مربع
 +
 +
نی مساوی صد گز مربع
 +
 +
قفیز مساوی هزار گز مربع
 +
 +
جریب مساوی ده هزار گز مربع
 +
 +
رئیس - بفرمایید
 +
 +
یاسایی - چون می‌بینم بعضی از آقایان توحش دارند از این که اصطلاحات جدیدی در قانون مقرر شود در صورتی که هر اصطلاحی که وضع شود بعد جامعه ناچار است از این که یاد بگیرد همین شکلی را هم که معین می‌کنند که جریب ده هزار ذرع مربع است البته باید زحمت بکشند تا یاد بگیرند ولی فقط یک چیزی هست که جامعه به بعضی اصطلاحات طوری وضع شود که مورد انس همه باشد بهتر است
 +
 +
کوچک‌ترین قطعه زمینی که در اصطلاح فارسی داریم و همه جا هم معمول است گز است و دربعضی جاها هم واو تصغیر به آخرش اضافه می‌کنند و می‌گویند گرتو و کرت لغت فارسی است برای یک قطعه زمین زراعتی و به عقیده بنده اگر ما بخواهیم اصطلاحی وضع کنیم برای ده ذرع مربع باید همان کرت باشد و بعد از او همان طور که آقای آقا میرزا شهاب توضیح دادند نی مربع یا قصب به زبان عربی و بعد قفیز هزار ذرع مربع باشد و بعد جریب ده هزار ذرع مربع باشد بهتر است.
 +
 +
زیرا مردم به این اصطلاحات مأنوس‌ترند و زودتر یاد می‌گیرند. دیگر این که اینجا گفته شد وقتی ما می‌گوییم پنج ذرع مربع مقصود همان پنج ذرع است یا نتیجه‌اش حاصل ضربش است.
 +
 +
خوب بالاخره باید اینها را حل کنیم که وقتی می‌گوییم پیج ذرع مربع مقصود پنج ذرع است یا بیست و پنج ذرع. بعضی می‌گویند زبان ما ناقص است و وقتی که می‌گوییم پنج ذرع یعنی همان پنج ذرع. در صورتی که این طور نیست پنج ذرع مربع که ما گفتیم و با قید مربع ذکر کردیم یعنی بیست و پنج ذرع مربع و این خیلی واضح است زایرا پنج تا بیست و پنج تا می‌شود و عقیده بنده اینجا هم مقصود همان است.
 +
 +
رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)
 +
 +
شیخ‌الرئیس - بنده نمی‌دانم در عبارت‌های خیلی معمولی که در همه جا متداول است چرا باید بعضی اشکالات کرد و گفت غلط است. صد ذرع مربع معنایش این است که حاصل ضرب آن صد ذرع است و این که می‌فرمایند «دوهزار ذرع مربع یعنی دوهزار ذرع ضرب در دو هزار ذرع که حاصل‌ضرب آن می‌شود چهار میلیون ذرع» همچون چیزی متداول نیست و اگر همان اسمی را که معمول است بگذاریم و بگوییم ذرع مضروب بهتر است که فرضاً وقتی می‌گوییم پنج هزار ذرع یعنی پنج هزار را ضرب می‌کنیم در پنج هزار و حاصل‌ضربش هم معلوم است و هر بنایی هم می‌داند و اگر در اصطلاح علمی اشکالی دارد در اصطلاح عمومی به هیچ‌وجه اشکالی وارد نمی‌آورد
 +
 +
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای یاسایی را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
 +
 +
(عده کمی برخاستند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای مشیرالدوله و آقای تقی‌زاده‏...
 +
 +
یک پیشنهاد دیگری است که آن مقدم است. پیشنهاد آقای دکتر احیاءالسلطنه (به شرح ذیل قرائت شد)
 +
 +
بنده پیشنهاد می‌نماینم جدول‌های اوزان و مقادیر را به کمیسیون برگردانیده پس از یک دقت و تجدیدنظر دیگری به عرض مجلس برسانند.
 +
 +
رئیس - بفرمایید.
 +
 +
دکتر احیاء‌السلطنه - مقصود از تدوین قانون اوزان و مقادیر این بوده است که اوزان و مقادیر ما هم برطبق اصول سیستم متر یک مقیاس‌های متری فرانسه تنظیم بشود و توضیحاتی را هم که آقای تدین دادند کاملاً مطابق باسیستم متریک بود و چون ما این قدم را می‌خواهیم برداریم لازم است که از روی دقت و مطالعه باشد لهذا بنده این پیشنهاد را کردم که این قانون برگردد به کمیسیون و تجدیدنظری و دقتی در آن بشود و بعد بیاید به مجلس تا این اشکالات و ایرادات آقایان هم برطرف شود و حالا اگر آقایان موافق باشند خیلی خوب است.
 +
 +
رئیس - آقای شیروانی (اجازه)
 +
 +
شیروانی - عرض کنم اگر آقایان از برگشتن این قانون به کمیسییون یک نظریات دیگری دارند که هیچ، ولی اگر به واسطه اشکالات و ایرادات است و به واسطه اختلاف نظرها است که ممکن است یک پیشنهاداتی بفرمایند و نظریات خودشان بگویند و الا ممکن است این قانون برگردد به کمیسیون و کمیسیون یک نظریاتی اتخاذ کند و مجدداً در مجلس نسبت به آن نظریات مخالفت بشد و بنده یک پیشنهادی هم تقدیم کرده‌ام.
 +
 +
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای دکتر احیاء‌السلطنه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
 +
 +
(اغلب قیام نمودند)
 +
 +
رئیس - تصویب شد. مواد الحاقیه پیشنهاد شده تلکیفش باید معین شود (به مضمون ذیل قرائت شد)
 +
 +
پیشنهاد آقایان محمدهاشم میرزا ورئیس‌التجار و دولت‌آبادی. امضاء‌کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم که ماده الحاقیه ذیل به لایحه اوزان و مقادیر اضافه شود.
 +
 +
ماده الحاقیه - سنگ‌ها و مقیاس‌های جدید باید در خود ایران ساخته و تهیه شود.
 +
 +
رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس. (اجازه)
 +
 +
شیخ‌الرئیس - مقصود از این پیشنهاد این است که قسمت صنعتی آن اگر در ایران واقع شود خیلی بهتر است زیرا اگر یک آهن‌هایی برای این کار وارد کنند آن وقت وجود این آهن‌هایی که فعلاً هست تمامس بی‌مصرف می‌ماند درصورتی که ما می‌توانیم وسیله برای انجام گرفتن این قسمت فراهم کنیم و ریختن سنگ هم یک اسباب زیادی نمی‌خواهد و ممکن است همین جا درست شود و از نقطه‌نظر اقتصاد با نبودن معدن موجودی که فعلاً استخراج کنند عقیده بنده این است که همین آنها را به صنعتگران خودمان مزد بدهند و بسازند که این آهن‌ها هم مورد استعمال پیدا کند و از بین نرود.
 +
 +
رئیس - آقای آقا سید یعقوب.
 +
 +
آقا سید یعقوب - بنده می‌خواهم یک عرضی بکنم ضمناً اجازه می‌دهم از آقای رئیس که زنگ بزنند و بفرمایند خارج از موضوع است. بنده عرض می‌کنم که این قانون آمد در مجلس و تمام آقایان مشیرالدوله و تقی‌زاده و داور و تمام فضلا و عقلا و علما آمدند در کمیسیون و این قانون راتنظیم کردند و گفتیم به یاری خدا امید داریم که این قانون بگذرد و با این همه الان هشت ماه است که این قانون سه مرتبه آمد به مجلس و اکثریت پیدا نکرد و حالا هم می‌فرمایند برگردد به کمیسیون و این صحبتی را هم که حضرت والا فرمودند تمام هامن‌هایی است که در کمیسیون مذاکره شده است و این صحبت‌ها هم لازم ندارد و دیگر این که از یک طرف ما دولت را مجبور می‌کنیم که در مدت سه سال تمام سنگ و میزان و مقادیر ایران را یکسان کند و از طرف دیگر می‌گوییم که تمامش باید در اینجا درست شود شما ملاحظه بفرمایید ما که در دو شیء متناقص نمی‌توانیم رأی بدهیم تمام اینها را ما در کمیسیون با حضور نماینده گمرک مذاکره کردیم و بالاخره قرار بر این شد که دولت هر اندازه را که می‌تواند در ایران تهیه نماید آن وقت چطور ما به دولت فشار بیاوریم که قانون را اجرا کند از یک طرف ما می‌گوییم در ظرف فلان مدت قانونی را دولت اجرا کند از آن طرف او می‌گوید من سنگ را تهیه نکرده‌ام پس ما نمی‌توانیم دولت را مجبور کنیم که تمام سنگ‌ها را در اینجا تهیه کند معلوم است آن اندازه که ممکن است شود در اینجا هست تهیه می‌کنند اما اجازه‌ای که خواستم برای عرض اولم بود. به هزار زحمت ما این قانون را آورده بودیم، به مجلس و بازگشت به کمیسیون خدا می‌داند دیگر کی برگردد.
 +
 +
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
 +
 +
رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس. آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
 +
 +
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه شد.
 +
 +
پیشنهاد آقای مدرس. (به شرح ذیل قرائت شد)
 +
 +
ماده الحاقیه - دولت مکلف است اوزان فلزی که در مملکت هست در مقابل اوزان جدید به اختلاف قیمت عشر تا سه عشر قبول نماید.
 +
 +
مدرس - اگر چه پیشنهاد است و باید مختصر عرض کنم. آقایان سایه نشسته‌اند و رأی می‌دهند. این قانون را این طور که آقایان مسامحه می‌فرمایند برای مملکت ده کرور ضرر دارد. تمام مملکت سنگ دارد. سنگ فلزی برنج. آهن چدن هم دارند. بنده خاطرم می‌آید سابق بر این می‌گفتند سنگ ضرابخانه. یک سنگی بود به این اسم.
 +
 +
الان که شما اینجا رأی می‌دهید بنا می‌کنند یک سنگ‌هایی می‌سازند و این سنگ‌هایی که هست وجودشان اسباب معطلی است عقیده بنده این است که دولت باید این سنگ‌ها را تدارک کند
 +
 +
اولاً دو سال و سه سال و چهار سال و پنج سال طول نمی‌کشد که در شهرهای معتبر اساسش را بریزند دولت مخصوصاً باید مباشر این کار باشد یعنی تهیه کند و آن وقت بفروشد دوره سنگ هم دو من است که از یک مثقال تایک من که یک دوره سنگ است دو من می‌شود.
 +
 +
یک نفر از نمایندگان - بیشتر می‌شود
 +
 +
مدرس - تقریبی عرض کردم دو من سنگ را دولت تمام می‌کند و می‌خواهد بفروشد ده تومان یا نه تومان یا هشت تومان یا هرچه، من هم سنگ دارم پدرم یا جدم یا برنج یا آهن یا هرفلزی به من رسیده و اگر بنا شود تمام مملکت سنگ جدید را پول بدهند بخرند و سنگ‌های سابقه وجود معطله بشود ببینید چقدر ضرر به مملکت وارد می‌آید
 +
 +
بنده این را مسلم می‌دانستم که این پیشنهادی که شاهزاده کردند تدارک آن باید در اینجا بشود و احتمال نمی‌دادم که در جای دیگر سنگ تدارک شود و نظر من این بود که نه ضرر به دولت برسد و نه ضرر به مردم وارد آید این بود که پیشنهاد کردم من که یک سنگ فلزی دارم و یک سنگ هم که دولت دارد.
 +
 +
این سنگ مرا دولت تبدیل کند به سنگ خودش به اختلاف یک عشر یا دو عشر یا سه عشر. یک میزانی برای اجرت ساختن بردارد که هم دولت ضرر نکند و هم یک ضرری به مملکت وارد نیاید یعنی ممن که کاسب هستم بی‌پا نشوم که دو من سنگ را حالا بخرم ده تومان یا هشت تومان زیرا این یک خسارت عمده‌ای به این مملکت وارد می‌کند این سنگ فلزی من را دولت قبول کند ضررش را هم ده یک، ده دو، ده سه یا ده چهار بردارد بنابراین این پیشنهاد در این جهت استحضار خاطر آقایان اعضاء کمیسیون عرض کردم و عقیده بنده این است که این قانون بدون این پیشنهاد یک ضرر فوق‌العاده برای مملکت دارد
 +
 +
جمعی از نمایندگان - صحیح است.
 +
 +
مخبر - در این قسمتا آقای مدرس معروف هستند که خیلی خوب حرف می‌زنند همین طور هم هست خیلی خوب حرف می‌زنند و نکاتی را درنظر می‌گیرند که غالباً اکثریت را می‌برند ولی در اینجا اجازه بدهند بنده توضیح بدهم شاید خودشان هم قبول کنند
 +
 +
اولاً این سنگ‌ها نقره نیست سنگ است آهن است. طلا و نقره نیست
 +
 +
مدرس - برنج است
 +
 +
مخبر - برنج هم هست از نقره که قیمتش بالاتر نیست امروز شما ضرابخانه دارید یک نفری که می‌خواهد برود آنجا نقره‌اش را می‌دهد سکه می‌زند پولش را می‌گیرد و می‌آورد. این سنگ از پول دو قرانی ضرابخانه بالاتر است؟ در یکی از مواد این قانون صریحاً نوشته شده است که سنگ‌ها را برای این که مشکلاتی برای مردم تولید نشود برای این که آن خرده سنگ‌های آهنی که آقای مدرس تخمین کردند به ده کرور و به عقیده بنده ده کرور پول نقره در این مملکت نیست به موجب این ماده هر کس می‌تواند سنگش را درست کند و ببرد بگوید رویش را علامت بزنند پس سنگ‌هاشان از بین نمی‌رود این ماده صریح است و بنده برای آقایان الان می‌خوانم:
 +
 +
ماده سوم - هرکس حق دارد اوزان و مقیاس‌هایی برطبق این قانون تهیه نماید ولی قبل از این که آنها را به معرض فروش درآورد و یا برای تجارت و کسب به کار برد باید آن اوزان و مقیاس‌ها را تصدیق دولت رسانیده و علامت رسمی روی آن نقش نماید. پس چه می‌شود؟
 +
 +
دکاندار سنگ آهن دارد می‌رود سنگش را درست می‌کند می‌برد پیش دولت که روی این مارک بزن این چه اشکالی دارد؟
 +
 +
حالا اگر آمدیم این قسمت پیشنهاد را قبول کردیم برای یک نظری که تصور کرده‌اند آن وقت فرض کنید دولت سنگی تهیه کرد اولاً این سنگ روی شتر باید حمل و نقل شود و از این طرف به آن طرف ببرند این قضیه چطور می‌شود؟ (همهمه بین نمایندگان)
 +
 +
اجازه بدهید این سنگ‌ها را که در همه جا نمی‌توانند درست کنند این یک نمونه دارد و در مرکز باید درست شود یا اگر یک نمونه‌ای در شهرهای مهم دارد آن وقت باید در هر جا دولت یک اداره میز و صندلی‌هایی درست کند و مدام سنگ بریزند و آن سنگ‌ها را روی شتر و قاطر حمل کرده و مدام کرایه بدهند این که نمی‌شود و اسباب زحمت است پس ماده سوم این اجازه را می‌دهد که هر کس سنگ‌های مختلفی دارد آن سنگ‌ها را ببرند آب بکند و درست بکند و بدهد به دولت که دولت روی آن مارک بزند
 +
 +
به این صورت گمان می‌کنم نظریه آقای مدرس هم تأمین شده باشد فقط ممکن است بگویند برای علامتی که دولت روی
 +
 +
آن سنگش می‌خواهد بزند ممکن است اجحاف کند و سیصد تومان از آن مثلاً مطالبه کند و الا نفع دیگری ندارد وقتی که به مردم اجازه داده شد که سنگ‌ها را خودشان درست کنند و بیاورند علامت دولت را روی آن بگذارند دیگر چه اشکالی دارد؟
 +
 +
مگر این که بفرمایند علامتی که دولت روی آن می‌زند پولش را زاید می‌گیرد و من گمان نمی‌کنم دولت نظر استفاده در این خصوص داشته باشد که برای علامت مثلاً پنجاه یا هفتاد یا صد تومان پول بگیرد سنگ‌هایی را که فرمودند ممکن است تهیه کنند و به دولت بدهند در همان ولایات که دولت روی آنها علامت بگذارد
 +
 +
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای مدرس را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
 +
 +
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
 +
 +
رئیس - قابل توجه شد چند فقره دیگر پیشنهاد هست اگر اجازه بفرمایید باشد برای بعد از تنفس
 +
 +
بعضی از نمایندگان - صحیح است
 +
 +
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس ازنیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
 +
 +
رئیس - تهیه پیشنهادها قرائت می‌شود
 +
 +
کفیل وزارت معارف - بنده قبلاً خواستم تقاضا کنم که کنترات معلمین فرانسوی را اگر صلاح می‌دانید برای روز شنبه یا روز یکشنبه جزء دستور فرمایید
 +
 +
رئیس - در موقع تعیین دستور در نظر گرفته می‌شود
 +
 +
(پیشنهاد آقایان میرزا آقا خان و روحی به شرح ذیل قرائت شد)
 +
 +
بنده ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم
 +
 +
ماده الحاقیه - کلیه سنگ‌ها و اوزانی که در اینجا قید شده باشد باید همه آنها به مهر رسمی وزارت فوائد عامه که برای این کار تخصیص داده می‌شود رسیده باشد و سنگ‌ها اوزانی که از خارج وارد شده باشد و لو مطابقت با این قانون بنماید ممنوع از استعمال است.
 +
 +
رئیس - آقای روحی نیستند؟ آقای میرزا آقا خان. (اجازه)
 +
 +
میرزا آقا خان - برای این که این سنگ‌ها مثل سایر چیزهای دیگری نشود و در ایران درست کنند و سنگ‌ها را از خارجه نیاورند بنده این پیشنهاد را کردم که در همین جا درست کنند.
 +
 +
رئیس - اگر به این نظر است که آن پیشنهاد آقای مدرس این نظر را تأمین می‌کند. اگر می‌خواهید رأی بگیریم؟
 +
 +
میرزا آقا خان - خیر.
 +
 +
(پیشنهاد آقای سلطان‌العلماء به شرح ذیل قرائت شد)
 +
 +
ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم:
 +
 +
ماده الحاقیه - اوزان و مقادیری که دولت تهیه می‌کند نباید در موقع فروش بر قیمت تمام شده بیش از نیم عشر اضافه نمایند و اوزان و مقادیری که دیگران تهیه می‌نمایند برای وضع علامت رسمی دولت نباید بیش از عشر قیمت تمام شده از تهیه‌کننده دریافت نمایند.
 +
 +
رئیس - آقای سلطان‌العلماء (اجازه)
 +
 +
سلطان‌العلماء - بنده سوءظن به دولت ندارم که این پیشنهاد را کردم نه از راه سوءظن است. ولی همان طوری که در شور اول عرض کردم دولت برای رفاهیت مردم این کار را می‌کند و ضمناً هم یک فایده خواهد برد چنان که گفته شده است دولت یک نظری دارد برای این کار که اسباب رفاهیت مردم باشد و در ضمن هم البته منافعی خواهد برد آن است که بنده پیشنهاد کردم که دولت این سنگ‌هایی را که می‌سازد به قدری که تمام شده نیم عشر اضافه کند و به فروش برساند و همین طور هر کسی که یک سنگی را تهیه کرد دولت برای وضع آن علامت رسمی نیم عشر بیش از قیمت تمام شده آن حق دریافت نداشته باشد.
 +
 +
رئیس - نزدیک ظهر است و عده هم کافی نیست جلسه را اجازه می‌فرمایید ختم کنیم؟
 +
 +
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
 +
 +
رئیس مجلس شورای ملی - مؤتمن‌الملک ‏
 +
 +
منشی - علی‌اقبال‌الممالک‏
 +
 +
منشی - معظم‌السلطان
  
 
[[رده:مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم - ۲۲ بهمن ۱۳۰۲ تا ۲۱ بهمن ۱۳۰۴]]
 
[[رده:مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم - ۲۲ بهمن ۱۳۰۲ تا ۲۱ بهمن ۱۳۰۴]]

نسخهٔ ‏۲۳ ژانویهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۱۲:۰۰

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم تصمیم‌های مجلس

مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی
نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۵

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۵

صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه سیزدهم برج حوت ۱۳۰۳ مطابق هفتم شعبان‌المعظم ۱۳۴۳

مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.

(صورت مجلس یوم یکشنبه یازدهم حوت را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت نمودند)

رئیس - آقای سرکشیک‌زاده (اجازه)

سرکشیک‌زاده - بنده در دستور عرض دارم.

رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب - در صورت مجلس راجع به نظامه اجرای قانون یک پیشنهادی هم بنده کرده بودم در صوت مجلس اسمی از آن برده نشده چون آن پیشنهاد خوانده نشده بود برای این که از بین نرود خواستم تذکر بدهم که در صورت مجلس نوشته نشده رئیس - پیشنهادهایی که قرائت می‌شود در صورت مجلس می‌نویسد ولی آنهایی که دیر می‌رسد و قرائت نمی‌شود و ارجاع می‌شود به کمیسیون اسمی از آنها برده نمی‌شود.

آقای سرکشیک‌زاده. (اجازه)

سرکشیک‌زاده - بنده از آقایان محترم معذرت می‌خواهم که به اندازه دو دقیقه وقت آقایان را اشغال می‌کنم عرایض بنده مربوط به دستور امروز و سایر روزها است و البته مخالف نیستم با این که لایحه اوزان و مقادیر در دستور گذاشته شود لایحه سجل احوال بلکه این دو لایحه و سایر لوایح را از بهترین لوایح می‌دانم و البته آقایان باید موافقت کنند و کمتر صحبت کنند که این قبیل لوایح و قوانین زودتر از مجلس شورای ملی بگذرد.

عرض بنده مربوط به طرح‌هایی است که غالباً از طرف آقایان نمایندگان محترم تقدیم مجلس می‌شود و به کمیسیون مبتکرات ارجاع می‌گردد و کمیسیون مبتکرات هم وظایف خودش را انجام و راپورت می‌دهد اگر واقعاً مقصود آقایان از امضا کردن این طرح‌ها فقط یک امضا است البته اشکال ندارد ممکن است امضا شود و بعد عملی نشود ولی اگر آقایانی که امضا شود و بعد عملی نشود ولی اگر آقایانی که امضا می‌کنند مقصودشان این است که این طرح‌ها قانون شود و به کمیسیون‌های مربوطه برود باید تکلیف آنها معلوم بشود مخصوصاً بعضی از این طرح‌ها گاهی مربوط به وقت می‌شود.

مثلاً حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا طرحی راجع به ترتیب تقدیم پیشنهاد کرده بودند به کمیسیون مبتکرات رفته بود کمیسیون هم در آن رأی داد. این طرح مربوط به اول سال آینده است در کمیسیون سابق رأی به قابل توجه بودنش داده شود.

ولی چون کمیسیون مدت عمرش منتفی شد کمیسیون ثانی هنوز موفق نشده است که مجدداً رأی بدهد همین طور آقای داور طرحی راجع به معاملات دولت و ادعاهایی که دولت بر اشخاص دارد و همین طور مردم به دولت دارند پیشنهاد داده بودند در کمیسین اول قابل توجه شد و این کمیسیون هنوز موفق نشده است رأی بدهد

بالفرض هم این کمیسیون راپورت بدهد باز تصور می‌کنم آن به مجلس نیاید که عمر این کمیسیون هم منتفی شد و یک کمیسیون دیگر منعقد شود مثلاً آقای دامغانی یک طرحی پیشنهاد کردند تقریباً نه ماه است سه کمیسیون راجع به این طرح راپورت داده‌اند. ولی هنوز به مجلس نیامده است و مطرح نشده است و همین طور سایر طرح‌ها.

بنده خواستم از نمایندگان محترم تقاضا کنم که اگر اجازه بفرمایند در اول هر جلسه دو عدد از این طرح‌های قانونی در مجلس مطرح شود. البته اول مرتبه زیاد در آن مذاکره نمی‌شود یعنی یا رد می‌شود یا قابل توجه می‌شود و اگر این طور بشود می‌کنم کمیسیون مبتکرات هم موفق می‌شود که برای هر هفته تکلیف هفت هشت طرح را معین کند که در هفته که مجلس چهار جلسه دارد تمام طرح‌ها تکلیفش معلوم می‌شود بنابراین پیشنهادی کرده‌ام تقدیم مقام ریاست می‌کنم اگر موافقت می‌فرمایند همین طور معمول شود.

رئیس - راجع به امروز است‏

سر کیشک‌زاده - بلی

رئیس - امروز که حاضر نیست می‌ماند برای جلسات بعد.

سرکشیک‌زاده - بسیار خوب

رئیس - لایحه اوزان و مقادیر از ماده هفتم مطرح است. (به شرح ذیل قرائت شد)

ماده هفتم - برای اجرای این قانون و ترتیب و تفتیش و رسیدگی و ساخت و استعمال اوزان و مقیاس‌های جدید و جلوگیری از اوزان تقلبی. وزارت عوائد عامه نظامنامه مخصوص ترتیب و پس از تصویب دولت به موقع اجرا گذارده می‌شود.

رئیس - ماده هفتم تصویب شده است

جمعی از نمایندگان - صحیح است.

رئیس - ماده هشتم قرائت می‌شود

(این طور قرائت شد)

ماده هشتم - دولت مکلف است که از تاریخ تصویب این قانون در ظرف سه سال وسایل اجرای این قانون را در تمام مملکت تهیه نموده و در آخر سال سوم آن را اجرا نماید. چهار ماه قبل از اجرا باید اعلانی در هر محلی از طرف دولت انتشار یابد و موقع اجرا این قانون قبلاً به اهالی خاطر نشان گردد

رئیس - آقای کازرونی (اجازه)

کازرونی - عرض ندارم‏

رئیس - آقای سلطان‌العلماء (اجازه)

سلطان‌العلماء - عرض ندارم

رئیس - اخگر (اجازه)

اخگر - عرضی ندارم

شیروانی - مخالفی نیست

رئیس مخالفی نیست؟

بعضی از نمایندگان - خیر

رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که ماده هشت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثر قیام نمودند)

رئیس - تصویب شده ماده نهم قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)

ماده نهم - پس از انقضاء مدت مذکور در ماده هشتم استعمال هر نوع مقیاس غیر از اوزان و مقادیری که به موجب این قانون تعیین و اعلان شده است ممنوع و در حق کسانی که برخلاف این ممنوعیت رفتار نمایند مفاد ماده پنجم اجرا خواهد شد

رئیس - مخالفی دارد؟

جمعی از نمایندگان - خیر

رئیس - رأی می‌گیریم. آقایان موافقین با این ماده قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. جدول یک قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)

۱- مقیاس‌های طول. واحد مقیاس گز مساوی به یک متر

اجزاء: گره. ده یک گز مساوی یک دسی متر

اجزاء: بهر. صد یک گز مساوی یک سانتی متر

اجزاء: مو. هزار یک گز مساوی یک میلیمتر

اضعاف: میل هزار گز مساوی یک کیلومتر

اضعاف: فرسنگ: ده هزار گز مساوی یک میر یا متر

رئیس - گره ده یک گز. مخالفی ندارد.

(گفتند - خیر)

رئیس - به هر صد یک گز. مخالفی ندارد.

یکی از نمایندگان - خیر

رئیس - مو هزار یک گز. مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد)

رئیس - میل هزار گز. ایرادی نیست. (مخالفی نشد)

رئیس - فرسنگ ده هزار گز مخالفی هست؟

بعضی از نمایندگان - خیر

رئیس - رأی می‌گیریم به جدول یک. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شده جدول دو قرائت می‌شود. (این طور قرائت شد)

۲- مقیاس‌های سطح. واحد مقیاس گز مربع مساوی یک متر مربع

اجزاء: گره مربع مساوی یک دسی متر مربع

اجزاء: به هر مربع مساوی یک سانتی متر مربع

اجزاء: موی مربع مساوی یک میلی متر مربع

اضعاف - قفیز.. صد گز مربع مساوی یک دکامتر

اضعاف - جریب ده هزار گز مربع مساوی هکتار

تبصره - در اضعاف مقیاس سطح مقصود از گز مربع همه جا همان است که در عرف عامه (ذرع مضروب) می‌نامند.

رئیس - قفیز صد گز مربع. آقای تدین (اجازه)

تدین - اینجا نوشته شده است قفیز صد گز مربع مساوی یک دکامتر. بنده تصور می‌کنم باید نوشته شود مساوی یک دکامتر مربع

دکاده متر است نه صد متر کلمه مربعش افتاده است.

رئیس - آقای مقوم‌الملک (اجازه)

مقوم‌الملک - اینجا برای اضعاف سطح دو قسم تعیین شده است. یکی قفیز صد گز مربع و یکی جریب ده هزار گز مربع

بنده تصور می‌کنم جریب در اغلب نقاط این مملکت هزار ذرع باشد

بعضی از نمایندگان - (به طور همهمه) این طور نیست.

مقوم‌الملک - در تمام صفحات جنوب و غرب جریب‌شان هزار ذرع است فقط در گیلان ده هزار ذرع است بنده یک پیشنهادی کرده‌ام که قفیز مساوی با صد متر مربع باشد و جریب هزار متر مربع و خروار ده هزار متر مربع

رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)

شاهزاده شیخ‌الرئیس - کلمه جریب مختلف است در بعضی جاها هزار ذرع است در بعضی جاها هشتصد ذرع است ده هزار ذرع هم هست ولی اینجا هزار ذرع مربع از قلم افتاده است. ابتدا قفیز نوشته شده است که صد گز مربع است و یک مرتبه رفته است به ده هزار ذرع.

هزار ذرع در این میانه از بین رفته است مخبر این قسمت (اگر آقایان نمایندگان در خاطر داشته باشند) در شور اول قدری مفصل‌تر بود پس از آن مذاکره شد که باید دست دولت را باز گذاشت که اگر بعد خواست اسامی جدیدی برای اینها بگذارد آزاد باشد. چنان چه ملاحظه می‌فرمایید در جدول چهارم که مقیاس‌های وزن باشد در آن لایحه اولی پانزده شانزده اسم در مقابلش نوشته بودیم. ولی بعد فقط یک تبصره علاوه کردیم که آن تبصره نظر حضرت والا و سایرین را تأمین می‌کند و آن تبصره این است: دولت می‌تواند محض سهولت معاملات اجزا و اضعاف فرعی برای مقیاس‌های وزن تهیه نماید بنابراین اگر در این تبصره مقیاس‌های سطح را هم علاوه کنیم دیگر گمان نمی‌کنیم محتاج به این باشیم که اسم مخصوصی برای هزار گز معین کنیم به علاوه ممکن هم هست پیشنهاد بکنند بپذیریم

رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب - موافقم‏

رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)

حاج میرزا عبدالوهاب - بنده هم تأیید می‌کنم همان فرمایش آقایس مقوم‌الملک را زیرا این طور که عجالتاً در مملکت معمول شده است جریب عبارت از هزار ذرع است و در تمام دهات ایران بین رعایا و ارباب‌های ملک این مسئله معمول است اگر حالا بیاییم بگوییم جریب ده هزار ذرع باشد یک انقلاب و اختلاف بزرگی در مملکت تولید می‌شود و اسباب زحمت فراهم خواهد آمد. بنده عقیده‌ام این است که جریب را هزار گز معین کنند و برای ده هزار ذرع خروار یا اسم دیگری معین نمایند و اگر این طور تصویب شود گمان می‌کنم اسباب انقلاب بشود.

رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقای سید یعقوب - خود آقایان همه می‌دانند که در دهات و ولایات جریب فرق دارد و به یک نسق نیست و این اختلاف در مملکت است و علت این که دولت لایه اوزان و مقیاس‌ها را به مجلس آورد همین بود برای این که توحید اوزان و مقادیر بشود دولت این لایه را به مجلس آورد که اختلافات برداشته شود و چنان چه خاطر محترم آقایان مسحضر است در موقعی که پروگرام مطرح بود همین مسئله صحبت شد که باید مشی را واحد کرد تا اختلافات از بین برداشته شود.

در این مملکت جریب در یک جا ده هزار ذرع است و در یک جا هشتصد ذرع و در یک جا هزار ذرع و در یک جا ششصد ذرع است همین مسئله باعث شده است که این لایحه از مجلس بگذرد تا اوزان و مقیاس‌ها تحت شکل واحدی در آید. این اولاً.

ثانیاً بعد از این که دولت وارد اجرای این قانون شد و بنا شد اصطلاحات را تغییر بدهند. چه فرق می‌کند که بگویند جریب ده هزار ذرع یا هزار ذرع باشد یا مراد از من پانصد مثقال یا هزار ذرع باشد یا مراد از من پانصد مثقال یا هزار مثقال است. پس آن که دولت اوزان و مقادیر سایر را متروک کرد هرچه که غیر از آن چیزی است که در این لایحه نوشته شده است بین خواهد رفت. ما می‌خواهیم یک قدم‌هایی برداریم که آن اختلافات از بین برود آقا می‌فرمایند یک اختلافاتی هست.

بلی اختلافات هست و این قانون برای رفع همان اختلافات است. پس از آن که این قانون وضع شد همین طور که اینجا نوشته شده است قفیز می‌شود صد متر مربع و جریب می‌شود ده هزار متر مربع همین صور الفاظ دیگری که برای این معانی وضع شده است.

رئیس - آقای اخگر (اجازه)

اخگر - اساساً این پیشنهادی که آقای مقوم‌الملک کرده‌اند از باب این امر که مابین جریب و قفیز که اینجا معین شده است یک اصطلاح دیگری لازم است بر هزار متر. حالا یک جا جریب هشتصد و یک هزار و یک جا ده هزار ذرع است. البته آن باید به صورت واحدی درآید مقصود ایشان از این پیشنهاد این بود برای هزار متر هم یک اصطلاحی معین شده باشد.

این بود که پیشنهاد کردند جریب هزار متر و خروار هم ده هزار متر باشد که بین مالکین و رعایا هم معمول است و گمان نمی‌کنم هیچ ضرری داشته باشد که بین صد گز و ده هزار گز یک چیز دیگری هم معین شود. این است که ایشان پیشنهاد کرده‌اند جریب هزار ذرع و خروار ده هزار ذرع باشد.

رئیس - آقای تدین (اجازه)

تدین - بنده موافقم ولی این که فرمایند لغت خروار را استعمال کنیم تصور می‌کنم از نقطه‌نظر اصلاات محلی باشد در خراسان کلمه هیچ نیست

کازرونی - در ایران معمول است

تدین - آقایان البته تصدیق می‌فرمایند علت این که توحید اوزان و مقادیر لازم شد چه بود؟ علت به واسطه اختلافاتی بود که در اوزان و مقادیر مملکت موجود بود حتی به درجه‌ای که در هر ایالتی اوزانش یک جا یک جور و یک جا طور دیگر است.

برای این که این اختلافات مرتفع شود و توحید اوزان و مقادیر در همه جای مملکت عمومیت پیدا کند این قانون تهیه شد و به همین ملاحظه آمده‌اند جریب را ده هزار ذرع گرفته‌اند تا متحدالشکلی باشد و آنجاهایی که تاکنون هزار ذرع یا دو هزار ذرع یا کمتر بود.

پس از تصویب و اجرای این قانون این اختلافات مرتفع و در همه جا یک طور خواهد شد. از این تاریخ به بعد جریب اطلاق خواهد شد به ده هزار ذرع مربع و تصور نمی‌کنم هیچ اشکالی هم داشته باشد و پیشنهادی هم داده‌ام.

جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - پیشنهاد آقایان آقا میرزا شهاب و مقوم‌الملک قرائت می‌شود

(به شرح ذیل خوانده شد)

بنده اضعاف مقیاس سطح را به طریق ذیل پیشنهاد می‌کنم:

قطب - ده متر مربع.

قفیز - صد متر مربع

جریب - هزار متر مربع

خروار - ده هزار متر مربع‏

رئیس - آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)

رئیس - آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)

آقامیرزا شهاب - همین طور که آقایان اینجا فرمودند این اصطلاحات مختلف است مثلاً در کرمان هیچ الفاظ قفیز و جریب معمول نیست و به جای قفیز قصب می‌گویند که عبارت از بیست پنج ذرع مربع است و در اینجا که نوشته است

اضعاف سطح بنده نمی‌دانم چرا ماده متر یا ده ذرع مربع را از بین می‌اندازیم یا این مسئله از دو حال خارج نیست یا این است که قائل می‌شویم احتیاج نداریم و از این نظر لفظی برایش وضع نمی‌کنیم یا این است که باید بگوییم صد وبیست نفر وکیل عاجز بوده‌اند از این که یک لفظی پیدا کنند و این خیلی بد است که در یک قانون ما دو مرتبه را از قلم بیندازیم و مرتبه سوم را بگیریم هیچ یک از این الفاظی که اینجا نوشته شده است در تمام ایران معمول و متداول نیست مثلاً قفیز و جریب در بعضی جاها معمول نیست و همین طور قصب و خروار پس بنده با در نظر گرفتن مجموع اینها یک پیشنهادی کردم که برای ده ذرع مربع قصب معین شود. چون در کرمان متداول است که برای مقیاس سطح غیر از قصب چیز دیگری نمی‌گویند و این مقیاس مساوی است با بیست و پنج ذرع مربع و علت این که قصب می‌گویند برای این است که با نی اندازه می‌گیرند.

در اینجا هم چه ضرر دارد که همین طور نوشته شود و فرضاً قصب هم نگویند ممکن است نی بگویند و به نظر بنده اشکالی هم ندارد به این طور که یک نی ده گز مربع و یک قفیز صد گز مربع و یک جریب هزار متر مربع و یک خروار ده هزار متر مربع باشد تا عبارتی هم از وسط نینداخته باشیم و اشکالی هم ندارد

مخبر - در این قسمت اول برای این که توافق نظری بین بنده و آقایان حاصل شود عرض کنم که در تبصره ذیل مقیاس‌های وزن هست و اختصاص داده شده است به وزن که دولت برای آن اضافاتی می‌تواند تهیه خواهد کرد.

لذا ما خوب است صبرکنیم که ببینیم دولت چه می‌کند آن وقت بعد ممکن است نظریات آقایان که باز می‌خواهند یک قسمت‌هایی در قسمت اضعاف و اجزا ملحوظ شود تأمین گردد و خود دولت مطابق نظریه آقایان ترتیب خواهد داد. اما این که فرمودند چرا مساحت قفیز و جریب از صد متر به ده هزار متر بالا رفته است در اینجا اگر ملاحظه بفرمایید می‌بینید از نقطه‌نظر گز مربع معین شده آن وقت وقتی بخواهیم صد گز مربع را بالا ببریم به همان تناسب مربعی بالا می‌بریم و درجه صعودی این مثل متر عادی نیست صد گز مربع را وقتی بخواهند بالا ببرند باید ببینند مرتبه بالاترش چیست و مرتبه بالاترش همین ده هزار گز است که نوشته شده‏

به علاوه چنان چه عرض کردم دولت محض سهولت و معاملات ناچار است یک اجزا و اضعاف فرعی برای مقیاس وزن تهیه نماید و ممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم و زیادی لازم باشد ممکن است مقیاس سطح هم در آن تبصره گذاشته شود در آن وقت اگر کم زیادی لازم باشد ممکن است دولت اضافه کند و نظریه آقایان می‌شود بنابراین بهتر این است دولت اضافه کند نظریه آقایان می‌شود بنابراین بهتر این است که آقایان حالا پیشنهادات خودشان را پس بگیرند

رئیس - این پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم

آقا میرزا شهاب - بنده پیشنهاد می‌کنم قصب را تبدیل به نی نمایند.

رئیس - آقای مقوم‌الملک هم با این پیشنهاد موافقند؟

مقوم‌الملک - بلی (پیشنهاد فوق به شرح سابق با تبدیل قصب به نی خوانده شد)

رئیس - رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (عده قیام نمودند)

رئیس - مشکوک شده مجدداً رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن آن آقایان موافقین قیام فرمایند.

(عده‌ای برخاستند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای تدین قرائت می‌شود پیشنهاد می‌کنم که اضعاف مقیاس سطح به طریق ذیل مقرر شود قفیز. مساوی صد گز مربع: یکدکا متر مربع. میل مربع مساوی هزار گز مربع یک کیلومتر مربع. جریب ده هزار گز مربع یک هکتار

رئیس - (خطاب به آقای تدین) وقتی که رأی دادید میل مساوی است با هزار گز میل را که مربع گردید آن وقت می‌شود یک میلیون بفرمایید

تدین - اضعاف طول در سطح هم در سیستم متر یک فرانسه همان است نهایت واحد فرق می‌کند متر هکتومتر کیلومتر. دکا متر در مربع می‌شود: مترمربع هکتومتر مربع دکامتر مربع نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دکامتر مربع. نهایت برای مساحت اراضی زراعتی فقط دکامتر مربع را استعمال می‌کنند در این موقع اسمش فرق کرده و می‌شود آر. بنابراین قهراً یکی از اضعاف آر هم هکتار می‌شد که معادل خواهد بود با صد آر و این برای مساحت اراضی زراعتی است فرض بفرمایید می‌خواهند بگویند مساحت سطح گیلان چقدر است یا مساحت تمام خاک آذربایجان یا سطح کلیه ایران یا سطح کره زمین چقدر است

در اینجا نه هکتار اسمش خواهد بود نه آرونه دکامتر مربع هیچ یک بلکه می‌گویند: کیلومتر مربع و وقتی که یک قدری ترقی کند می‌شود: میل مربع. بنابراین در اینجا در مورد مقیاس سطح اگر قفیز یا جریب یا هر چه که استعمال شود باید دانست که این مربوط است به اراضی مزروع نه مطلق اراضی. بنابراین اگر بخواهند سطح تهران را معین کنند چقدر است چطور معین خواهند کرد؟ مثلاً خواهند گفت: صد قفیز یا صد جریب است؟ خیر این طور صحیح نیست و در اینجا باید همان اضعافی را که در مقیاس‌های طول ذکر کرده‌اند در اینجا هم قبول کنند با این قید مثلاً در طول واحد طول معین شود و در اضعاف آن اگر میل مربع نوشته شود یا فرسنگ بود در اینجا فرسنگ مربع نوشته شود

آن وقت ممکن است علاوه کنید و بگویید که برای مساحت اراضی زراعتی قفیز یا جریب یا قصب استعمال شود لذا برای رفع این نواقص این طور پیشنهاد کردم که قفیز هم باشد جریب هم باشد منتهی در این وسط میل مربع را هم ذکر کنیم برای این که اگر یک وقتی بنا شود مطلق اراضی و سطح یک ایالت یا ولایت یا شهری را معین کنند واحد این قبیل سطح میل مربع باشد. آن وقت هر سه جزء هم در اینجا رعایت شد. قفیز، جریب، میل مربع.

اما این که اشاره فرمودند میل مربع یک ملیون می‌شود. توضیحاً عرض کنم که نقص در الفاظ ما است. وقتی ما می‌گوییم ده ذرع مربع در اینجا دو معنی استفاده می‌شود یکی این که صد ذرع مربع یعنی صد ذرعی که مربع است و یک مرتبه در خودش ضرب نموده‌ایم و یک دفعه این که مثلاً یک زمینی طولش ده ذرع و عرضش هم ده ذرع است و این عرض و طول را در هم ضرب کرده‌ایم می‌شود صد ذرع مربع. مثلاً ملاحظه می‌فرمایید می‌گویند این اطاق مساحتش هشتاد ذرع مربع است. این عبارت یعنی چه؟

یعنی طول و عرضش را معین کرده‌ایم میل مربع عبارت است از هزار ذرع مربع. شده. در اینجا که بنده عرض کردم میل مربع عبارت است هر هزار ذرع مربع. مقصودم ذرع مضروب به اصطلاح معموله معماری نبود یعنی مثلاً یک ضلعش صد ذرع باشد و ضلع دیگرش ده ذرع. یعنی یک زمینی که هر ضلعش هزار

متر باشد و وقتی که در هم ضرب می‌شود آن وقت هزار ذرع مربع می‌شود که مساوی خواهد بود با یک کیلومتر مربع و اضعافش هم هر کدام یک اسم خاص دارد. علی ای‌حال مقصودم این است و نقص از الفاظ ما است. میل مربع معادل است با هزار ذرع مربع و در مقابلش نوشته‌ایم یک کیلومتر مربع یک سطحی که هر یک از اضلاعش یک کیلومتر با هزار متر باشد.

رئیس - قرائت می‌شود رأی می‌گیریم

(مجدداً به شرح سابق خوانده شد)

رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(چند نفری برخاستند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا قرائت می‌شود. (به این مضمون خوانده شد)

پیشنهاد می‌کنم عوض هزار ذرع مربع بخش نوشته شود.

رئیس - آقای شیخ‌الرئیس. (اجازه)

محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس - کلیتاً بنده آن چه که تصور می‌کنم یکی از مقاصد مهمه از وضع این قانون و انشاء آن برای وحدت موازین و مقادیر بوده است و برای این است که از این اختلافاتی که در هر جا یک طور است دولت و مردم راحت شوند مثال ملاحظه بفرمایید جریب در گیلان ده هزار ذرع است و در هر گز سه هزار و ششصد ذرع و در سبزوار هزار و ششصد ذرع و در جای دیگر طور دیگر. به هر حال به قدری مختلف و متفاوت است که حقیقتاً اسباب زحمت است پس چه ضرر دارد که ما یک لغتی وضع کنیم که هم تازه و هم فارسی و هم فارسی و هم خوب و مستعمل باشد و آن به عقیده بنده کلمه "بخش" است. ضمناً باید یک لغتی هم وضع کرد که مردم هم به آن مأنوس باشند و اما این که آقای رهنما فرمودند نوشتن در تبصره کافی است به نظر بنده کافی نیست زیرا هزار ذرع یک چیزی است که خیلی معمول و متداول است و در اراضی و همه جا هم به کار می‌رود و ده هزار ذرعی خیلی کمتر مورد استعمال است و این برخلاف ترتیب است و البته اگر برای هزار ذرع هم یک اسمی داشته باشیم بهتر است و همین طور اگر ده هزار ذرعی ده جریب بشود راحت‌تر است و الا باید تمام مردم اصطلاحات خودشان را عوض کنند تا این که مطابقه بکند با این ترتیب

پس به عقیده بنده بخش یک لغتی است فارسی و ساده و همه مدام می‌توانند یاد بگیرند و اگر به جای هزار ذرع بخش گذاشته شود بهتر است و هیچ اشکالی هم ندارد و رفع این مشکلات هم می‌شود. حالا بنده این کلمه را پیشنهاد کردم و دیگر بسته است برای آقای مخبر.

مخبر - خود حضرت والا عضو کمیسیون هستند و ملاحظه فرموده‌اند که حساب تا اندازه‌ای از روی دقت شده و در کمیسیونی هم که مجدداً تشکیل شد عده‌ای از آقایان تشریف داشتند و مذاکره شد که این ترتیب به هم نخورد به علاوه بنده عرض می‌کنم اگر شما در آن تبصره به دولت اجازه بدهید که اضعاف و اجزایی برای مقایس سطح معین کند

تمام این اختلافات برطرف می‌شود و اسباب زحمت هم نخواهد شد و فقط در این تبصره علاوه بشود که دولت محض سهولت معاملات می‌تواند اضعاف و اجزایی برای مقاس‌های سطح معین کند آن وقت دولت با یک دقتی ملاحظه می‌کند و اسمش را یا کیلومتر می‌گذارد یا میل می‌گذارد یا بخش می‌گذارد و از این جهت گمان می‌کنم این ترتیب بهتر باشد.

رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا آقایان موافقین قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای مشار اعظم. (به مضمون ذیل خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم هزار گز مربع، ذرع نامیده شود و یک واحدی از مقیاس‌های سطح باشد.

رئیس - بفرمایید.

مشار اعظم - در اینجا توضیح داه شد که جریب ده هزار گز مربع است یعنی وقتی گفتند جریب ملتفت می‌شویم که مقصود ده هزار گز مربع است و همین طور یک قفیز عبارت است از صد گز مربع است بنابراین عیبی ندارد که بفهمیم هزار گز مربع چیست و یک اسمی هم برای آن بگذاریم و هیچ اشکال و لطمه هم وارد نمی‌آید. بنابراین برای این که بین اینها هم یک مرتبه باشد به عقیده بنده خوب است ارز را قرار بدهیم این به نظر بنده رسید که عرض کردم مصطلح هم هست این است که پیشنهاد کردم ولی اگر آقای مخبر قبول کنند

مخبر - بنده خیلی میل داشتم پیشنهاد آقای مشار اعظم را بپذیرم ولی همان طور که آقای تدین پیشنهاد کردند گمان می‌کنم در موقع عمل این نظریه تأمین شود و در اینجا می‌خواستم عرض کنم که دکامتر مربع را هم که آقای تدین پیشنهاد کردند ممکن است اضافه شود لیکن خوب است آقایان در این قسمت‌ها اصرار نفرمایند زیرا خود دولت اینها را درخواهد کرد.

مشار اعظم - پس رأی بگیرید

رئیس - مسترد گردید؟

مشاراعظم - بلی

رئیس - پیشنهاد آقای یاسایی (این طور قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم اضعاف گز مربع این طور مقرر شود:

گز مساوی ده گز مربع

نی مساوی صد گز مربع

قفیز مساوی هزار گز مربع

جریب مساوی ده هزار گز مربع

رئیس - بفرمایید

یاسایی - چون می‌بینم بعضی از آقایان توحش دارند از این که اصطلاحات جدیدی در قانون مقرر شود در صورتی که هر اصطلاحی که وضع شود بعد جامعه ناچار است از این که یاد بگیرد همین شکلی را هم که معین می‌کنند که جریب ده هزار ذرع مربع است البته باید زحمت بکشند تا یاد بگیرند ولی فقط یک چیزی هست که جامعه به بعضی اصطلاحات طوری وضع شود که مورد انس همه باشد بهتر است

کوچک‌ترین قطعه زمینی که در اصطلاح فارسی داریم و همه جا هم معمول است گز است و دربعضی جاها هم واو تصغیر به آخرش اضافه می‌کنند و می‌گویند گرتو و کرت لغت فارسی است برای یک قطعه زمین زراعتی و به عقیده بنده اگر ما بخواهیم اصطلاحی وضع کنیم برای ده ذرع مربع باید همان کرت باشد و بعد از او همان طور که آقای آقا میرزا شهاب توضیح دادند نی مربع یا قصب به زبان عربی و بعد قفیز هزار ذرع مربع باشد و بعد جریب ده هزار ذرع مربع باشد بهتر است.

زیرا مردم به این اصطلاحات مأنوس‌ترند و زودتر یاد می‌گیرند. دیگر این که اینجا گفته شد وقتی ما می‌گوییم پنج ذرع مربع مقصود همان پنج ذرع است یا نتیجه‌اش حاصل ضربش است.

خوب بالاخره باید اینها را حل کنیم که وقتی می‌گوییم پیج ذرع مربع مقصود پنج ذرع است یا بیست و پنج ذرع. بعضی می‌گویند زبان ما ناقص است و وقتی که می‌گوییم پنج ذرع یعنی همان پنج ذرع. در صورتی که این طور نیست پنج ذرع مربع که ما گفتیم و با قید مربع ذکر کردیم یعنی بیست و پنج ذرع مربع و این خیلی واضح است زایرا پنج تا بیست و پنج تا می‌شود و عقیده بنده اینجا هم مقصود همان است.

رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)

شیخ‌الرئیس - بنده نمی‌دانم در عبارت‌های خیلی معمولی که در همه جا متداول است چرا باید بعضی اشکالات کرد و گفت غلط است. صد ذرع مربع معنایش این است که حاصل ضرب آن صد ذرع است و این که می‌فرمایند «دوهزار ذرع مربع یعنی دوهزار ذرع ضرب در دو هزار ذرع که حاصل‌ضرب آن می‌شود چهار میلیون ذرع» همچون چیزی متداول نیست و اگر همان اسمی را که معمول است بگذاریم و بگوییم ذرع مضروب بهتر است که فرضاً وقتی می‌گوییم پنج هزار ذرع یعنی پنج هزار را ضرب می‌کنیم در پنج هزار و حاصل‌ضربش هم معلوم است و هر بنایی هم می‌داند و اگر در اصطلاح علمی اشکالی دارد در اصطلاح عمومی به هیچ‌وجه اشکالی وارد نمی‌آورد

رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای یاسایی را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(عده کمی برخاستند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای مشیرالدوله و آقای تقی‌زاده‏...

یک پیشنهاد دیگری است که آن مقدم است. پیشنهاد آقای دکتر احیاءالسلطنه (به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌نماینم جدول‌های اوزان و مقادیر را به کمیسیون برگردانیده پس از یک دقت و تجدیدنظر دیگری به عرض مجلس برسانند.

رئیس - بفرمایید.

دکتر احیاء‌السلطنه - مقصود از تدوین قانون اوزان و مقادیر این بوده است که اوزان و مقادیر ما هم برطبق اصول سیستم متر یک مقیاس‌های متری فرانسه تنظیم بشود و توضیحاتی را هم که آقای تدین دادند کاملاً مطابق باسیستم متریک بود و چون ما این قدم را می‌خواهیم برداریم لازم است که از روی دقت و مطالعه باشد لهذا بنده این پیشنهاد را کردم که این قانون برگردد به کمیسیون و تجدیدنظری و دقتی در آن بشود و بعد بیاید به مجلس تا این اشکالات و ایرادات آقایان هم برطرف شود و حالا اگر آقایان موافق باشند خیلی خوب است.

رئیس - آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی - عرض کنم اگر آقایان از برگشتن این قانون به کمیسییون یک نظریات دیگری دارند که هیچ، ولی اگر به واسطه اشکالات و ایرادات است و به واسطه اختلاف نظرها است که ممکن است یک پیشنهاداتی بفرمایند و نظریات خودشان بگویند و الا ممکن است این قانون برگردد به کمیسیون و کمیسیون یک نظریاتی اتخاذ کند و مجدداً در مجلس نسبت به آن نظریات مخالفت بشد و بنده یک پیشنهادی هم تقدیم کرده‌ام.

رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای دکتر احیاء‌السلطنه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. مواد الحاقیه پیشنهاد شده تلکیفش باید معین شود (به مضمون ذیل قرائت شد)

پیشنهاد آقایان محمدهاشم میرزا ورئیس‌التجار و دولت‌آبادی. امضاء‌کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم که ماده الحاقیه ذیل به لایحه اوزان و مقادیر اضافه شود.

ماده الحاقیه - سنگ‌ها و مقیاس‌های جدید باید در خود ایران ساخته و تهیه شود.

رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس. (اجازه)

شیخ‌الرئیس - مقصود از این پیشنهاد این است که قسمت صنعتی آن اگر در ایران واقع شود خیلی بهتر است زیرا اگر یک آهن‌هایی برای این کار وارد کنند آن وقت وجود این آهن‌هایی که فعلاً هست تمامس بی‌مصرف می‌ماند درصورتی که ما می‌توانیم وسیله برای انجام گرفتن این قسمت فراهم کنیم و ریختن سنگ هم یک اسباب زیادی نمی‌خواهد و ممکن است همین جا درست شود و از نقطه‌نظر اقتصاد با نبودن معدن موجودی که فعلاً استخراج کنند عقیده بنده این است که همین آنها را به صنعتگران خودمان مزد بدهند و بسازند که این آهن‌ها هم مورد استعمال پیدا کند و از بین نرود.

رئیس - آقای آقا سید یعقوب.

آقا سید یعقوب - بنده می‌خواهم یک عرضی بکنم ضمناً اجازه می‌دهم از آقای رئیس که زنگ بزنند و بفرمایند خارج از موضوع است. بنده عرض می‌کنم که این قانون آمد در مجلس و تمام آقایان مشیرالدوله و تقی‌زاده و داور و تمام فضلا و عقلا و علما آمدند در کمیسیون و این قانون راتنظیم کردند و گفتیم به یاری خدا امید داریم که این قانون بگذرد و با این همه الان هشت ماه است که این قانون سه مرتبه آمد به مجلس و اکثریت پیدا نکرد و حالا هم می‌فرمایند برگردد به کمیسیون و این صحبتی را هم که حضرت والا فرمودند تمام هامن‌هایی است که در کمیسیون مذاکره شده است و این صحبت‌ها هم لازم ندارد و دیگر این که از یک طرف ما دولت را مجبور می‌کنیم که در مدت سه سال تمام سنگ و میزان و مقادیر ایران را یکسان کند و از طرف دیگر می‌گوییم که تمامش باید در اینجا درست شود شما ملاحظه بفرمایید ما که در دو شیء متناقص نمی‌توانیم رأی بدهیم تمام اینها را ما در کمیسیون با حضور نماینده گمرک مذاکره کردیم و بالاخره قرار بر این شد که دولت هر اندازه را که می‌تواند در ایران تهیه نماید آن وقت چطور ما به دولت فشار بیاوریم که قانون را اجرا کند از یک طرف ما می‌گوییم در ظرف فلان مدت قانونی را دولت اجرا کند از آن طرف او می‌گوید من سنگ را تهیه نکرده‌ام پس ما نمی‌توانیم دولت را مجبور کنیم که تمام سنگ‌ها را در اینجا تهیه کند معلوم است آن اندازه که ممکن است شود در اینجا هست تهیه می‌کنند اما اجازه‌ای که خواستم برای عرض اولم بود. به هزار زحمت ما این قانون را آورده بودیم، به مجلس و بازگشت به کمیسیون خدا می‌داند دیگر کی برگردد.

جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس. آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(اکثر نمایندگان قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه شد.

پیشنهاد آقای مدرس. (به شرح ذیل قرائت شد)

ماده الحاقیه - دولت مکلف است اوزان فلزی که در مملکت هست در مقابل اوزان جدید به اختلاف قیمت عشر تا سه عشر قبول نماید.

مدرس - اگر چه پیشنهاد است و باید مختصر عرض کنم. آقایان سایه نشسته‌اند و رأی می‌دهند. این قانون را این طور که آقایان مسامحه می‌فرمایند برای مملکت ده کرور ضرر دارد. تمام مملکت سنگ دارد. سنگ فلزی برنج. آهن چدن هم دارند. بنده خاطرم می‌آید سابق بر این می‌گفتند سنگ ضرابخانه. یک سنگی بود به این اسم.

الان که شما اینجا رأی می‌دهید بنا می‌کنند یک سنگ‌هایی می‌سازند و این سنگ‌هایی که هست وجودشان اسباب معطلی است عقیده بنده این است که دولت باید این سنگ‌ها را تدارک کند

اولاً دو سال و سه سال و چهار سال و پنج سال طول نمی‌کشد که در شهرهای معتبر اساسش را بریزند دولت مخصوصاً باید مباشر این کار باشد یعنی تهیه کند و آن وقت بفروشد دوره سنگ هم دو من است که از یک مثقال تایک من که یک دوره سنگ است دو من می‌شود.

یک نفر از نمایندگان - بیشتر می‌شود

مدرس - تقریبی عرض کردم دو من سنگ را دولت تمام می‌کند و می‌خواهد بفروشد ده تومان یا نه تومان یا هشت تومان یا هرچه، من هم سنگ دارم پدرم یا جدم یا برنج یا آهن یا هرفلزی به من رسیده و اگر بنا شود تمام مملکت سنگ جدید را پول بدهند بخرند و سنگ‌های سابقه وجود معطله بشود ببینید چقدر ضرر به مملکت وارد می‌آید

بنده این را مسلم می‌دانستم که این پیشنهادی که شاهزاده کردند تدارک آن باید در اینجا بشود و احتمال نمی‌دادم که در جای دیگر سنگ تدارک شود و نظر من این بود که نه ضرر به دولت برسد و نه ضرر به مردم وارد آید این بود که پیشنهاد کردم من که یک سنگ فلزی دارم و یک سنگ هم که دولت دارد.

این سنگ مرا دولت تبدیل کند به سنگ خودش به اختلاف یک عشر یا دو عشر یا سه عشر. یک میزانی برای اجرت ساختن بردارد که هم دولت ضرر نکند و هم یک ضرری به مملکت وارد نیاید یعنی ممن که کاسب هستم بی‌پا نشوم که دو من سنگ را حالا بخرم ده تومان یا هشت تومان زیرا این یک خسارت عمده‌ای به این مملکت وارد می‌کند این سنگ فلزی من را دولت قبول کند ضررش را هم ده یک، ده دو، ده سه یا ده چهار بردارد بنابراین این پیشنهاد در این جهت استحضار خاطر آقایان اعضاء کمیسیون عرض کردم و عقیده بنده این است که این قانون بدون این پیشنهاد یک ضرر فوق‌العاده برای مملکت دارد

جمعی از نمایندگان - صحیح است.

مخبر - در این قسمتا آقای مدرس معروف هستند که خیلی خوب حرف می‌زنند همین طور هم هست خیلی خوب حرف می‌زنند و نکاتی را درنظر می‌گیرند که غالباً اکثریت را می‌برند ولی در اینجا اجازه بدهند بنده توضیح بدهم شاید خودشان هم قبول کنند

اولاً این سنگ‌ها نقره نیست سنگ است آهن است. طلا و نقره نیست

مدرس - برنج است

مخبر - برنج هم هست از نقره که قیمتش بالاتر نیست امروز شما ضرابخانه دارید یک نفری که می‌خواهد برود آنجا نقره‌اش را می‌دهد سکه می‌زند پولش را می‌گیرد و می‌آورد. این سنگ از پول دو قرانی ضرابخانه بالاتر است؟ در یکی از مواد این قانون صریحاً نوشته شده است که سنگ‌ها را برای این که مشکلاتی برای مردم تولید نشود برای این که آن خرده سنگ‌های آهنی که آقای مدرس تخمین کردند به ده کرور و به عقیده بنده ده کرور پول نقره در این مملکت نیست به موجب این ماده هر کس می‌تواند سنگش را درست کند و ببرد بگوید رویش را علامت بزنند پس سنگ‌هاشان از بین نمی‌رود این ماده صریح است و بنده برای آقایان الان می‌خوانم:

ماده سوم - هرکس حق دارد اوزان و مقیاس‌هایی برطبق این قانون تهیه نماید ولی قبل از این که آنها را به معرض فروش درآورد و یا برای تجارت و کسب به کار برد باید آن اوزان و مقیاس‌ها را تصدیق دولت رسانیده و علامت رسمی روی آن نقش نماید. پس چه می‌شود؟

دکاندار سنگ آهن دارد می‌رود سنگش را درست می‌کند می‌برد پیش دولت که روی این مارک بزن این چه اشکالی دارد؟

حالا اگر آمدیم این قسمت پیشنهاد را قبول کردیم برای یک نظری که تصور کرده‌اند آن وقت فرض کنید دولت سنگی تهیه کرد اولاً این سنگ روی شتر باید حمل و نقل شود و از این طرف به آن طرف ببرند این قضیه چطور می‌شود؟ (همهمه بین نمایندگان)

اجازه بدهید این سنگ‌ها را که در همه جا نمی‌توانند درست کنند این یک نمونه دارد و در مرکز باید درست شود یا اگر یک نمونه‌ای در شهرهای مهم دارد آن وقت باید در هر جا دولت یک اداره میز و صندلی‌هایی درست کند و مدام سنگ بریزند و آن سنگ‌ها را روی شتر و قاطر حمل کرده و مدام کرایه بدهند این که نمی‌شود و اسباب زحمت است پس ماده سوم این اجازه را می‌دهد که هر کس سنگ‌های مختلفی دارد آن سنگ‌ها را ببرند آب بکند و درست بکند و بدهد به دولت که دولت روی آن مارک بزند

به این صورت گمان می‌کنم نظریه آقای مدرس هم تأمین شده باشد فقط ممکن است بگویند برای علامتی که دولت روی

آن سنگش می‌خواهد بزند ممکن است اجحاف کند و سیصد تومان از آن مثلاً مطالبه کند و الا نفع دیگری ندارد وقتی که به مردم اجازه داده شد که سنگ‌ها را خودشان درست کنند و بیاورند علامت دولت را روی آن بگذارند دیگر چه اشکالی دارد؟

مگر این که بفرمایند علامتی که دولت روی آن می‌زند پولش را زاید می‌گیرد و من گمان نمی‌کنم دولت نظر استفاده در این خصوص داشته باشد که برای علامت مثلاً پنجاه یا هفتاد یا صد تومان پول بگیرد سنگ‌هایی را که فرمودند ممکن است تهیه کنند و به دولت بدهند در همان ولایات که دولت روی آنها علامت بگذارد

رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای مدرس را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند

(غالب نمایندگان قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه شد چند فقره دیگر پیشنهاد هست اگر اجازه بفرمایید باشد برای بعد از تنفس

بعضی از نمایندگان - صحیح است

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس ازنیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)

رئیس - تهیه پیشنهادها قرائت می‌شود

کفیل وزارت معارف - بنده قبلاً خواستم تقاضا کنم که کنترات معلمین فرانسوی را اگر صلاح می‌دانید برای روز شنبه یا روز یکشنبه جزء دستور فرمایید

رئیس - در موقع تعیین دستور در نظر گرفته می‌شود

(پیشنهاد آقایان میرزا آقا خان و روحی به شرح ذیل قرائت شد)

بنده ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم

ماده الحاقیه - کلیه سنگ‌ها و اوزانی که در اینجا قید شده باشد باید همه آنها به مهر رسمی وزارت فوائد عامه که برای این کار تخصیص داده می‌شود رسیده باشد و سنگ‌ها اوزانی که از خارج وارد شده باشد و لو مطابقت با این قانون بنماید ممنوع از استعمال است.

رئیس - آقای روحی نیستند؟ آقای میرزا آقا خان. (اجازه)

میرزا آقا خان - برای این که این سنگ‌ها مثل سایر چیزهای دیگری نشود و در ایران درست کنند و سنگ‌ها را از خارجه نیاورند بنده این پیشنهاد را کردم که در همین جا درست کنند.

رئیس - اگر به این نظر است که آن پیشنهاد آقای مدرس این نظر را تأمین می‌کند. اگر می‌خواهید رأی بگیریم؟

میرزا آقا خان - خیر.

(پیشنهاد آقای سلطان‌العلماء به شرح ذیل قرائت شد)

ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم:

ماده الحاقیه - اوزان و مقادیری که دولت تهیه می‌کند نباید در موقع فروش بر قیمت تمام شده بیش از نیم عشر اضافه نمایند و اوزان و مقادیری که دیگران تهیه می‌نمایند برای وضع علامت رسمی دولت نباید بیش از عشر قیمت تمام شده از تهیه‌کننده دریافت نمایند.

رئیس - آقای سلطان‌العلماء (اجازه)

سلطان‌العلماء - بنده سوءظن به دولت ندارم که این پیشنهاد را کردم نه از راه سوءظن است. ولی همان طوری که در شور اول عرض کردم دولت برای رفاهیت مردم این کار را می‌کند و ضمناً هم یک فایده خواهد برد چنان که گفته شده است دولت یک نظری دارد برای این کار که اسباب رفاهیت مردم باشد و در ضمن هم البته منافعی خواهد برد آن است که بنده پیشنهاد کردم که دولت این سنگ‌هایی را که می‌سازد به قدری که تمام شده نیم عشر اضافه کند و به فروش برساند و همین طور هر کسی که یک سنگی را تهیه کرد دولت برای وضع آن علامت رسمی نیم عشر بیش از قیمت تمام شده آن حق دریافت نداشته باشد.

رئیس - نزدیک ظهر است و عده هم کافی نیست جلسه را اجازه می‌فرمایید ختم کنیم؟

(مجلس مقارن ظهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی - مؤتمن‌الملک ‏

منشی - علی‌اقبال‌الممالک‏

منشی - معظم‌السلطان

برگرفته از «https://mashruteh.org/wiki/index.php?title=مذاکرات_مجلس_شورای_ملی_۱۳_اسفند_(حوت)_۱۳۰۳_نشست_۱۳۵&oldid=88174»