تفاوت میان نسخه‌های «مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ آذر ۱۳۲۰ نشست ۹»
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
۲ - بقیه مذاکرات در برنامه دولت | ۲ - بقیه مذاکرات در برنامه دولت | ||
| − | نخست وزیر - درجلسه گذشته چندنفراز آقایان نمایندگان محترم بیاتانی فرمودند درباره برنامه دولت که مطرح مذاکره‌است که بسیاری ازآنها توضیحات وتذکرات بودتوضیح دربعضی مطالب که اکثر محل توجه هیئت دولت هم بوده وهست و در هر صورت ما از بیانات آقایان استفاده کرده‌ایم باز هم حاضریم که استفاده کنیم. بنده بماسبت بیاناتی که در جلسه گذشته شد مقتضی میدانم که بعضی عرایض را بکنم. از جمله بعضی ازآقایان اشاره فرمودند در باره سیاست خارجی واظهار میل کردند باین که درسیاست خارجی دولت مذاکره بشود. بنده هم عقیده‌ام این است که خوبست بلکه هم لازم است که گاهی اوقات سیاست خارجی دولت درمجلس شورای ملی مطرح مذاکره بشود(صحیح است)سیاست خارجی مایکه تمام دول امروز مدارش بر این جنگی است که درحال جریان است. خاطر آقایان بخوبی مستحضر است که دامنه این جنگ روزبروز توسعه پیدا کرده‌است تا جائی که امروز تقریباً تمام دنیا را گرفته‌است و کمتر جائی است بلکه شاید جائی نیست که مستقیم یا غیر مستقیم از این جنگ نصیبی نداشته باشد ناچار ما هم همین حال را داریم. حالا باید بخاطرآورد وقایع شهریور ماه گذشته را در آنموقع قوای دولتین شوروی و انگلیس داخل خاک ماشدند و عملیاتی کردند دولت مصلحت ندید با آنها ستیزگی بکند و مقتضی دیدند که ترک مقاومت بکند و با نمایندگان آن دو دولت مشغول مذاکره شدیم و مذاکرات ما منتهی شد بمبادله مکاتباتی که در همان شهریور ماه آنها را به مجلس آوردیم و آقای وزیر امور خارجه قرائت کردند و خاطر آقایان چه بود و عموم ملت از قضایا مسبوق شد که علت وقوع این وقایع چه بود. بنده فرض می‌کنم که اگر از خود حضرات آقایان شورویها و انگلیسها هم بپرسیم اینطور جواب خواهند داد که این جنگ از برای ما یک مسئله حیاتی و مماتی است حکایت جنگهای سابق نیست سابقاً وقتی دو دولت با هم جنگ می‌کردند سر یک موضوع خاصی بود مثلاً برای این بود که یک قطعه خاکی از آن دولت بگیرند یا خاکی که آن دولت از آنها گرفته‌است پس بگیرند وقتی که یک طرف مغلوب می‌شد اینطور نیست این جنگ جنگی است که اگر مغلوب شویم دشمن ما وجود ما. و حیثیات مارافانی خواهد کرد بنا براین ما مجبوریم که بهر وسیله متوسل بشویم که مانع این پیش آمد بشود از جمله آلمانها رسم دارند که هر جا هستند بهر قسم که می‌توانند بر ضد ما کار کنند و برای ما مشکلات بتراشند و فتنه انگیزی می‌کنند و ما مطلع بودیم که در ایران هم جماعت کثیری از آلمانیها جمع شده بودند چهار صد پانصد نفر آنها که مردمان کاری هستند مشغول بهمین عملیات هستند و تهیه میدیدند که فتنه بزرگی را ایجاد کنند بدولت شما هم این تذکرات را دادیم و توقع کردیم تمنی کردیم رفع این شر را بکنند دولت شما اعتنائی که می‌بایست بکند نکرد و ما مجبور شدیم بالاخره خودمان عمل کنیم. | + | '''نخست وزیر -''' درجلسه گذشته چندنفراز آقایان نمایندگان محترم بیاتانی فرمودند درباره برنامه دولت که مطرح مذاکره‌است که بسیاری ازآنها توضیحات وتذکرات بودتوضیح دربعضی مطالب که اکثر محل توجه هیئت دولت هم بوده وهست و در هر صورت ما از بیانات آقایان استفاده کرده‌ایم باز هم حاضریم که استفاده کنیم. بنده بماسبت بیاناتی که در جلسه گذشته شد مقتضی میدانم که بعضی عرایض را بکنم. از جمله بعضی ازآقایان اشاره فرمودند در باره سیاست خارجی واظهار میل کردند باین که درسیاست خارجی دولت مذاکره بشود. بنده هم عقیده‌ام این است که خوبست بلکه هم لازم است که گاهی اوقات سیاست خارجی دولت درمجلس شورای ملی مطرح مذاکره بشود(صحیح است)سیاست خارجی مایکه تمام دول امروز مدارش بر این جنگی است که درحال جریان است. خاطر آقایان بخوبی مستحضر است که دامنه این جنگ روزبروز توسعه پیدا کرده‌است تا جائی که امروز تقریباً تمام دنیا را گرفته‌است و کمتر جائی است بلکه شاید جائی نیست که مستقیم یا غیر مستقیم از این جنگ نصیبی نداشته باشد ناچار ما هم همین حال را داریم. حالا باید بخاطرآورد وقایع شهریور ماه گذشته را در آنموقع قوای دولتین شوروی و انگلیس داخل خاک ماشدند و عملیاتی کردند دولت مصلحت ندید با آنها ستیزگی بکند و مقتضی دیدند که ترک مقاومت بکند و با نمایندگان آن دو دولت مشغول مذاکره شدیم و مذاکرات ما منتهی شد بمبادله مکاتباتی که در همان شهریور ماه آنها را به مجلس آوردیم و آقای وزیر امور خارجه قرائت کردند و خاطر آقایان چه بود و عموم ملت از قضایا مسبوق شد که علت وقوع این وقایع چه بود. بنده فرض می‌کنم که اگر از خود حضرات آقایان شورویها و انگلیسها هم بپرسیم اینطور جواب خواهند داد که این جنگ از برای ما یک مسئله حیاتی و مماتی است حکایت جنگهای سابق نیست سابقاً وقتی دو دولت با هم جنگ می‌کردند سر یک موضوع خاصی بود مثلاً برای این بود که یک قطعه خاکی از آن دولت بگیرند یا خاکی که آن دولت از آنها گرفته‌است پس بگیرند وقتی که یک طرف مغلوب می‌شد اینطور نیست این جنگ جنگی است که اگر مغلوب شویم دشمن ما وجود ما. و حیثیات مارافانی خواهد کرد بنا براین ما مجبوریم که بهر وسیله متوسل بشویم که مانع این پیش آمد بشود از جمله آلمانها رسم دارند که هر جا هستند بهر قسم که می‌توانند بر ضد ما کار کنند و برای ما مشکلات بتراشند و فتنه انگیزی می‌کنند و ما مطلع بودیم که در ایران هم جماعت کثیری از آلمانیها جمع شده بودند چهار صد پانصد نفر آنها که مردمان کاری هستند مشغول بهمین عملیات هستند و تهیه میدیدند که فتنه بزرگی را ایجاد کنند بدولت شما هم این تذکرات را دادیم و توقع کردیم تمنی کردیم رفع این شر را بکنند دولت شما اعتنائی که می‌بایست بکند نکرد و ما مجبور شدیم بالاخره خودمان عمل کنیم. |
در هر حال این زبان حال آنها است این امور واقع شد و موافقت شد با آنها که آلمانها از خاک ما با ترتیبانی بیرون بروند پس از آنکه این نگرانی تا اندازه رفع شد آمدند و بما پیشنهاد کردند بیائید با ما یک پیمان اتحاد به بندید چرا؟ علت این پیشنهادی که بما کردند و می‌کنند چیست باز از قول آنها یعنی چه از مطالبی که استنباط می‌کنیم و چه از چیزهائی که صراحاً و مستقیماً بما گفته‌اند و چه از از آنچه که غیر مستقیم از آنها استنباط کردیم می‌توان زبان حال آنها را اینطور فرض کرد که می‌گویند مواقع جغرافیائی مملکت شما که با دو دولت همسایه‌است طوری است که ما دو دولت که هر دو مشترکاً داخل در جنگ هستیم با یک دشمن قوی باید متفقاً و جداً در دفاع و حفظ خودمان بکوشیم و مجبور یم و نا چاریم با همدیگر ارتباط و اتصال داشته باشیم برای اینکه بتوانیم بهم کمک کنیم. | در هر حال این زبان حال آنها است این امور واقع شد و موافقت شد با آنها که آلمانها از خاک ما با ترتیبانی بیرون بروند پس از آنکه این نگرانی تا اندازه رفع شد آمدند و بما پیشنهاد کردند بیائید با ما یک پیمان اتحاد به بندید چرا؟ علت این پیشنهادی که بما کردند و می‌کنند چیست باز از قول آنها یعنی چه از مطالبی که استنباط می‌کنیم و چه از چیزهائی که صراحاً و مستقیماً بما گفته‌اند و چه از از آنچه که غیر مستقیم از آنها استنباط کردیم می‌توان زبان حال آنها را اینطور فرض کرد که می‌گویند مواقع جغرافیائی مملکت شما که با دو دولت همسایه‌است طوری است که ما دو دولت که هر دو مشترکاً داخل در جنگ هستیم با یک دشمن قوی باید متفقاً و جداً در دفاع و حفظ خودمان بکوشیم و مجبور یم و نا چاریم با همدیگر ارتباط و اتصال داشته باشیم برای اینکه بتوانیم بهم کمک کنیم. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
همسایه دیگر ما افغانستان است با دولت افغانستان هم دوستی و یگانگی ما کماکان دراعلی درجه‌است موقع جغرافیایی افغانستان قدری بهتر از ما است و باین جهت کمتر از ما گرفتار جنگ شده‌است ولیکن همچو هم نیست که بکلی مصون مانده باشد. در هر صورت امیدواریم که بیش ازاین باین دولت دوست ما از جنگ صدمه وارد نیاید دولت دیگر همسایه ما دولت ترکیه‌است آقایان مستحضرند که بنده شخصاً نسبت به ترکیه علاقه مخصوصی دارم بواسطه اینکه از بدو تأسیس سیاست جدید مابین دولت ایران ودولت ترکیه بنده دخیل و واسطه این کار بوده‌ام. خاطر آقایان مستحضر است که سابق براین یعنی در زمان دولت عثمانی روابط ایران و عثمانی ترکیه چندان تعریفی نداشت بسیاری اوقات با هم جنگ کرده بودند و اوقاتی هم که باهم جنگ نکرده بودیم و ظاهراً صلح و صفا داشتیم باطناً مهر و محبتی نداشتیم. | همسایه دیگر ما افغانستان است با دولت افغانستان هم دوستی و یگانگی ما کماکان دراعلی درجه‌است موقع جغرافیایی افغانستان قدری بهتر از ما است و باین جهت کمتر از ما گرفتار جنگ شده‌است ولیکن همچو هم نیست که بکلی مصون مانده باشد. در هر صورت امیدواریم که بیش ازاین باین دولت دوست ما از جنگ صدمه وارد نیاید دولت دیگر همسایه ما دولت ترکیه‌است آقایان مستحضرند که بنده شخصاً نسبت به ترکیه علاقه مخصوصی دارم بواسطه اینکه از بدو تأسیس سیاست جدید مابین دولت ایران ودولت ترکیه بنده دخیل و واسطه این کار بوده‌ام. خاطر آقایان مستحضر است که سابق براین یعنی در زمان دولت عثمانی روابط ایران و عثمانی ترکیه چندان تعریفی نداشت بسیاری اوقات با هم جنگ کرده بودند و اوقاتی هم که باهم جنگ نکرده بودیم و ظاهراً صلح و صفا داشتیم باطناً مهر و محبتی نداشتیم. | ||
| − | خوشبختانه دولت ترکیه جدید سیاستش چه در امور داخلی و چه در امور خارجی بکلی با سیاست دولت عثمانی متفاوت بود و حاضر شد آن دولت بعضی خیالات باطل را که با ما سابقاً داشتند ترک کنند و طرح دوستی و محبت بریزند. در دفعه اول تقریباً چهارده سال قبل از بنده بریاست وزراء مفتخر بودم در آنموقع یک عهدنامه دوستی بادولت ترکیه جدید منعقد کردیم و چنین اتفاق افتاد که بعد از آن بنده مأموریت پیدا کردم درترکیه و در آنجا سیاست جدید دولت تازه ترکیه را یعنی دولتی | + | خوشبختانه دولت ترکیه جدید سیاستش چه در امور داخلی و چه در امور خارجی بکلی با سیاست دولت عثمانی متفاوت بود و حاضر شد آن دولت بعضی خیالات باطل را که با ما سابقاً داشتند ترک کنند و طرح دوستی و محبت بریزند. در دفعه اول تقریباً چهارده سال قبل از بنده بریاست وزراء مفتخر بودم در آنموقع یک عهدنامه دوستی بادولت ترکیه جدید منعقد کردیم و چنین اتفاق افتاد که بعد از آن بنده مأموریت پیدا کردم درترکیه و در آنجا سیاست جدید دولت تازه ترکیه را یعنی دولتی را که رئیس او مصطفی کمال آتاترک مرحوم بود به رأی العین دیدم و مطمئن شدم و دولت خودم را مطمئن کردم باین که دولت نسبت بما سوء نیتی ندارد وصمیمیتی را که اظهار می‌کنند حقیقت دارد اساس دولت ترکیه و ایران از آن زمان محکم شده‌است و ممکن است که آقایان شنیده باشند وملتفت شده باشند که مثلاً اخیراً دریکی از روزنامه‌های ترکیه یک شرحی نوشته شده بود نسبت به ایران که چندان بوی محبتی از آن نمی‌آمد و آقایان روزنامه نویسهای ما هم این مطلب را دیدند و متأثرشدند و اظهار عقیده و گله کردند ولی بنده مطمئن بودم و هیئت دولت ترکیه هم صراحتاً گفتند و اطمینان دادند باینکه این حرفها را شما منتصب بدولت ترکیه نکنید این یک شخصی است یک نفری است که خیالاتی دارد گاهی اوقات چیزهائی اظهار می‌کند که ما از او راضی نیستیم نه تنها نسبت بشما این اظهارات را کرده‌است نسبت بمقامات دیگر هم حرفهائی زده‌است که هیچ مناسبت نداشته‌است و این را مطمئن باشید که از ناحیه ما نیست و حتی خیلی هم در نظر ما ناپسند آمد. اما روابط ما با دول دیگر یعنی دولی را که غیر از همسایه‌های خودمان هستند هیچ عرضی ندارم زیرا متأسفانه تقریباً روابط ما با غیرهمسایگان مقطوع است راه رفت و آمد نیست با بعضی که رسماً مقطوع شده‌است و با بعضی هم که راسماً مقطوع نشده‌است عملاً مقطوع شده‌است گمان می‌کنم که سیاست خارجی دولت را کاملاً برای آقایان روشن کردند حالا دو کلمه از تعبیر مطالب دیگری که آقایان نمایندگان در جلسه گذشته اظهار فرمودند می‌خواهم عرض بکنم بیانات خیلی مفصل بود نمی‌توانم در آنها وارد شوم و ضرورت هم شاید نباشد. اجالتاً مختصراً عرض می‌کنم مثلاً بیانات آقای نوبخت که خیلی مفصل هم بود یک مقداری از آنها را که ملاحظه فرمودید حکایت زمان ماضی بود وربطی به حالا وبرنامه دولت نداشت و یک مقداری از آنها هم که ممکن بود راجع بزمان حال باشد لازم است عرض کنم که بسیاری از اظهارتی که کرده‌اند اطلاعاتی که دادند از روی اشتباه بود نمی‌خواهم بنده یک یک آنها راعرض کنم زیرا خیلی وقت می‌گذرد نمی‌خواهم عرایضم طولانی شود مثلاً فرمودند می‌خواهند لباس نظامیان راعوض کنند هیچ همچو چیزی نیست هیچ همچو مذاکره نشده‌است درصورتیکه فرضاً هم شده باشد چه ضرری بدنیا و آخرت ما وارد می‌آیدکه لباس نظامیان ماعوض شود؟ بنده مکرر در عمرخودم دیده‌ام که لباس نظامیان ما عوض شده لباس سربازان ما در زمان ناصرالدین شاه جور دیگری بود و بعد عوض شد و بعداً هم مکرر عوض شد (انوار - یک کلاه را فقط عوض کردند) در هرصورت این مطلب صحت ندارد و همچو چیزی نیست نه در هیئت دولت صحبتی شده‌است نه در وزارت کشور. |
| + | |||
| + | یک چیز دیگر مثلاً فرمودند راجع به عطیه ملوکانه که در تقسیمش تبعیض کردند و طهران را ترجیح داده‌اند بر شهرستانها این هم حقیقت ندارد عطیه ملوکانه که برای مساعدت زندگانی نظامیان داده شده بود بنابراین گذاشتند که بیک طبقه از نظامیها داده شود یعنی از درجه سرهنگ دومی به پائین که هرکدام به مناسبت اینکه تاکنون به نظامیها یک پاداشها و حقوق کافی داده نشده‌است و دست تنگ هستند به آنها کمکی از برای مخارج زمستانشان بکنند و آن طبقه را که معین کرده‌اند همه را بالسویه داده‌اند و راحع بهمه جا این تقسیم را کردند و تبعیضی نشده‌است. نسبت به کسانی که در قضایای اخیر شهید شده‌اند قرارشد ببازماندگان آنها از این عطیه ملوکانه معادل سه ماه حقوق آنها کمک شود برای اینکه فعلاً به فوریت یک افاقه در کار آنها بشود علاوه برآن حقوق هم به موجب مقرراتی که در وزارت جنگ است به این بازماندگان که البته استحقاق این را دارند که دائماً بآنها مساعدت بشود یعنی وظیفه بآنها داده شود و فعلاً چون مقرراتی نیست و محلی نیست وزارت جنگ عنقریب یک لایحه مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهد کرد که یک ترتیبی اتخاذ بشود که بازماندگان این شهدا بتوانند وظیفه‌ای را که استحقاق دارند بگیرند (صحیح است) اظهار تأسف فرمودند جماعتی از نظامیان این اوقات بمناسبت سن و مناسبات دیگر بازنشسته شدند برای اینکه اینها هم در این عمل بازنشستگی فوراً یک سکته بزندگانیشان وارد نیاید معادل دو ماه به آنها داده شده (وزیر جنگ - بافسران بازداشت شده نه بازنشسته) بلی افسران بازداشت شده. دیگر اظهار تأسف کردند مثل اینکه اعتراض کردند از انحلال اداره بازرسی مالی وزارت جنگ درصورتیکه بعقیده بنده کار خوب کردند زیرا که امور مالی وزارت جنگ مثل امور مالی سایر وزارتخانه‌ها در تحت بازرسی وزارت دارائی رفته‌است (صحیح است) در هر صورت اداره بازرسی دارائی وزارت جنگ چیز بیفائده بود و انحلال او هم مطابق اصول بود و هم مطابق صرفه جوئی از این قبیل بود اینکه عرض کردم اطلاعات آقای نوبخت کافی نبوده و در بسیاری از این موارد برای ایشان اشتباهاتی دست داده‌است یک کلمه دیگر هم می‌خواهم عرض کنم راجع ببعضی از مذاکرات که راجع به مسئله شد امنیت که خیلی محل توجه همه هست چه باید باشد حتی اینکه اخیراً در روزنامه‌ها هم چیزهایی نوشته می‌شود و اظهاراتی می‌شود مثل اینکه بنده و هیئت دولت کاملاً بمعنای امنیت پی نبرده‌ایم بنده اطمینان می‌دهم که ما کاملاً میدانیم که امنیت چیست و چه اقسامی دارد البته بطور کلی می‌توان گفت و تعریف جامعه‌ای که برای امنیت می‌توان کرد این است که در هرکشوری امنیت یعنی این که جریان امور آن کشور برطبق قانون باشد و قانون درآن جا حاکم باشد و محترم باشد و مجری باشد این فرمول کلی است ولی البته اقسام هم دارد یک قسم امنیت جانی و مالی مردم است درمقابل دزدان و غارتگران و اشراریک قسم امنیت قضائی است یعنی اینکه مردم مجبوراً با هم معاملاتی دارند و داد و ستد دارند حقوقشان را بتوانند حفظ کنند و مطمئن باشند که کسی اگر بحقوق آنها تخطی کرد و خواست حقوق آنها را پایمال کند نتواند و وسیله‌ای داشته باشند از برای اینکه حق خودشان را بگیرند این هم یک قسم از امنیت است. یک قسم امنیت هم امنیت محکومین است در مقابل حاکمان و مقصودم از حاکم فرماندار و استاندار تنها نیست مقصود بنده هرکسی است که حکمش بر دیگران روا باشد مخصوصاً مأمورین دولت که باید مردم از تعدّی و اجحاف مأمورین دولت مصون باشند (صحیح است) یک قسم دیگر امنیت را هم (که نمیدانم توجه فرموده‌اند) این است که باید حیثیت و شرافت و آبروی مردمان آبرومند در امان باشد در مقابل اشخاصیکه می‌خواهند تخطی بکنند (صحیح است) البته تمام اقساط این امنیت منظور نظر است | ||
[[رده:مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری سیزدهم - ۲۲ آبان ۱۳۲۰ تا ۳۰ آبان ۱۳۲۲]] | [[رده:مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری سیزدهم - ۲۲ آبان ۱۳۲۰ تا ۳۰ آبان ۱۳۲۲]] | ||
نسخهٔ ۱۳ مارس ۲۰۱۲، ساعت ۱۹:۲۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ آذر ۱۳۲۰ نشست ۹
مجلس یک ساعت وسه ربع پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس پنجشنبه بیستم آذرماه را آقای طوسی(منشی)قرائت نموده اند**
- تصویب صورت مجلس
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - درصورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد - خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- بقیه مذاکرات در برنامه دولت
۲ - بقیه مذاکرات در برنامه دولت
نخست وزیر - درجلسه گذشته چندنفراز آقایان نمایندگان محترم بیاتانی فرمودند درباره برنامه دولت که مطرح مذاکره‌است که بسیاری ازآنها توضیحات وتذکرات بودتوضیح دربعضی مطالب که اکثر محل توجه هیئت دولت هم بوده وهست و در هر صورت ما از بیانات آقایان استفاده کرده‌ایم باز هم حاضریم که استفاده کنیم. بنده بماسبت بیاناتی که در جلسه گذشته شد مقتضی میدانم که بعضی عرایض را بکنم. از جمله بعضی ازآقایان اشاره فرمودند در باره سیاست خارجی واظهار میل کردند باین که درسیاست خارجی دولت مذاکره بشود. بنده هم عقیده‌ام این است که خوبست بلکه هم لازم است که گاهی اوقات سیاست خارجی دولت درمجلس شورای ملی مطرح مذاکره بشود(صحیح است)سیاست خارجی مایکه تمام دول امروز مدارش بر این جنگی است که درحال جریان است. خاطر آقایان بخوبی مستحضر است که دامنه این جنگ روزبروز توسعه پیدا کرده‌است تا جائی که امروز تقریباً تمام دنیا را گرفته‌است و کمتر جائی است بلکه شاید جائی نیست که مستقیم یا غیر مستقیم از این جنگ نصیبی نداشته باشد ناچار ما هم همین حال را داریم. حالا باید بخاطرآورد وقایع شهریور ماه گذشته را در آنموقع قوای دولتین شوروی و انگلیس داخل خاک ماشدند و عملیاتی کردند دولت مصلحت ندید با آنها ستیزگی بکند و مقتضی دیدند که ترک مقاومت بکند و با نمایندگان آن دو دولت مشغول مذاکره شدیم و مذاکرات ما منتهی شد بمبادله مکاتباتی که در همان شهریور ماه آنها را به مجلس آوردیم و آقای وزیر امور خارجه قرائت کردند و خاطر آقایان چه بود و عموم ملت از قضایا مسبوق شد که علت وقوع این وقایع چه بود. بنده فرض می‌کنم که اگر از خود حضرات آقایان شورویها و انگلیسها هم بپرسیم اینطور جواب خواهند داد که این جنگ از برای ما یک مسئله حیاتی و مماتی است حکایت جنگهای سابق نیست سابقاً وقتی دو دولت با هم جنگ می‌کردند سر یک موضوع خاصی بود مثلاً برای این بود که یک قطعه خاکی از آن دولت بگیرند یا خاکی که آن دولت از آنها گرفته‌است پس بگیرند وقتی که یک طرف مغلوب می‌شد اینطور نیست این جنگ جنگی است که اگر مغلوب شویم دشمن ما وجود ما. و حیثیات مارافانی خواهد کرد بنا براین ما مجبوریم که بهر وسیله متوسل بشویم که مانع این پیش آمد بشود از جمله آلمانها رسم دارند که هر جا هستند بهر قسم که می‌توانند بر ضد ما کار کنند و برای ما مشکلات بتراشند و فتنه انگیزی می‌کنند و ما مطلع بودیم که در ایران هم جماعت کثیری از آلمانیها جمع شده بودند چهار صد پانصد نفر آنها که مردمان کاری هستند مشغول بهمین عملیات هستند و تهیه میدیدند که فتنه بزرگی را ایجاد کنند بدولت شما هم این تذکرات را دادیم و توقع کردیم تمنی کردیم رفع این شر را بکنند دولت شما اعتنائی که می‌بایست بکند نکرد و ما مجبور شدیم بالاخره خودمان عمل کنیم.
در هر حال این زبان حال آنها است این امور واقع شد و موافقت شد با آنها که آلمانها از خاک ما با ترتیبانی بیرون بروند پس از آنکه این نگرانی تا اندازه رفع شد آمدند و بما پیشنهاد کردند بیائید با ما یک پیمان اتحاد به بندید چرا؟ علت این پیشنهادی که بما کردند و می‌کنند چیست باز از قول آنها یعنی چه از مطالبی که استنباط می‌کنیم و چه از چیزهائی که صراحاً و مستقیماً بما گفته‌اند و چه از از آنچه که غیر مستقیم از آنها استنباط کردیم می‌توان زبان حال آنها را اینطور فرض کرد که می‌گویند مواقع جغرافیائی مملکت شما که با دو دولت همسایه‌است طوری است که ما دو دولت که هر دو مشترکاً داخل در جنگ هستیم با یک دشمن قوی باید متفقاً و جداً در دفاع و حفظ خودمان بکوشیم و مجبور یم و نا چاریم با همدیگر ارتباط و اتصال داشته باشیم برای اینکه بتوانیم بهم کمک کنیم.
مواقع جغرافیائی کشور شما طوری است که امروزه مخصوصاً در نتیجه پیش آمدهای این جنگ بهترین وسهلترین راه از برای ما عبور از کشور شما است و ما می‌خواهیم بوسیله مملکت شما بهمدیگر ارتباط پیدا کنیم و قوا و مهمات ببریم و بیاوریم و ما از این مقصود نمی‌توانیم صرف نظر بکنیم برای این که گفتیم این مسئله برای ما حیاتی و ممانی است این علت از برای این که بکشور شما نظر داریم و میل داریم با شما همکاری کنیم علت دیگر این است که باز نظر بموقع جغرافیائی شما دشمن ما کشور شما را که با هر دوی ما همسایه‌است می‌تواند وسیله قرار دهد برای اینکه بما آسیب بزرگ برساند و ما محتاج هستیم و مجبوریم که جلو این وسائل را بگیریم و تدارک و تهیه این کار داشته باشیم برای اینکه دشمن اگر بخواهد کشور شما را از برای آسیب رساندن به ما وسیله قرار دهدجلوگیری کنیم این علت اصلی است که ما به کشور شما و به همکاری شما محتاجیم.
حالا هم این اعمال را می‌کنیم این کارها واقع می‌شود ولیکن بنا بر پش آمدهائی که واقع شد این عملیات بصورت اشغال خاک شما صورت می‌گیرد و ما این مطلب را خوش نداریم زیرا که با شما دشمنی نداریم، بلکه می‌خواهیم با شما دوست باشیم و این کارها را از روی اجبار می‌کنیم و این مقاصد را باید انجام بدهیم اگر شما با ما مساعدت بکنید این علامت دوستی شما خواهد بود و اگر نکنید آنوقت ما نمی‌توانیم نسبت بشما احساسات دوستانه داشته باشیم پس اگر شما با ما یک پیمان اتحادی به بندید که این مقاصدها را حاصل کند ما در عو ض تعهد می‌کنیم که استقلال و تمامیت خاک شما و حاکمیت شما را رعایت کنیم و بداریم و بلکه اگر مزاحمتی از طرف دولت دیگری هم بشما بشود و تجاوزی بشود ما حاضریم که از شما دفاع کنیم و این زمان هم که جنگ دنیا را گرفته‌است و اثرات نامطلوبی را برای شما من جمله در امور زندگی و اقتصادی شما خواهد داشت ما متعهد می‌شویم هر چه از دستمان برمی آید به شما کمک کنیم که کمتر در تحت این تاثیرات واقع شویم و صدمه بخورید و وقتی هم که جنگ تمام شد قوای خودمان را از خاک شما می‌بریم و تعهد می‌کنیم که در نتیجه جنگ هم در اوقاتی که انجمنهای صلح و انجمنهای بین المللی تشکیل می‌شود منافع شما را محفوظ بداریم و هیچ اقدامی و هیچ امری که برخلاف مصلحت شما باشد و برخلاف استقلال شما باشد و برخلاف تمامیت خاک شما باشد ما موافقت نکنیم. این را هم ضمناً خود بنده باید عرض کنم که این مساعدتی که می‌گویند در امور اقتصادی به شما می‌کنیم تا یک اندازه تا بحال هم کردند و این را باید انصاف داد که مثلاً خواربار , گندم , قند و شکر یک مقداری که لازم بود رسانده‌اند و بعداً هم قول داده‌اند که باز هم برسانند و کمک کنند و اینکه بعضی تصور می‌کنند که انگلیسها خواربار و قند و شکر ما را می‌برند این صحیح نیست حقاً باید انصاف داد و کسی را نباید متهم کرد. حالا از آنطرف راجع به این اتحاد می‌گویند این اتحاد شما را مجبور به جنگ هم خواهد کرد و عملیات جنگی خواهد کرد؟ نخیر ما از شما شرکت در عملیات جنگی نمی‌خواهیم ما از شما کمک اشخاصی نمی‌خواهیم ما هیچگونه توقعی نداریم از اینکه شما برای خاطر ما فداکاری از حیث اشخاص بکنید جوانهای خودتان را فدا کنید حتی هیچ توقع نداریم که تهیه و تدارک جنگی کنیدتا بدرجه که اگر اسلحه یا مهمات زیادی هم داشته باشید ما حاضریم از شما بخریم و ممنون هم می‌شویم از شما و توقع این را ندارم که به ما کمک جنگی کنید که از حیث اسلحه و مهمات و چه نفرات و خیال شما راحت باشد و در عهد نامه هم ذکر می‌کنیم که عملیات جنگی بر عهده خود ماباشد ما البته قوای لازم داریم و باید هم داشته باشیم اما توقع ما از شما این است که فقط اکتفا کنید باین امنیت داخلی خودتان را حفظ کنید و شاهد براین اتحاد که شما با ما می‌کنید و مجبور نمی‌کنید شما را که با ما وارد در جنگ بشوید این است که مثلاً دولت ترکیه از اول جنگ با ما متحد بوده‌است حالا هم که بیست و هفت ماه از جنگ می‌گذرد دولت ترکیه وارد در جنگ نشده‌است این هم عرض کردم زبان حال آنها است در علت پیشنهاد عقد اتحاد۰دولت ایران بعد از این کارها و مشاوراتی که بعمل آورد مقتضی دید در این باب داخل مذاکراه شود و این پیشنهاد را ردنکند ما هیئت دولت سابق تقریباً از بدو تشکیل تا حالا که تقریباً سه ماه می‌گذرد مشغول این مذاکرات بوده‌ایم و البته عقد یک اتحادی مثل یک معامله ایست بین دو نفر که با هم معامله می‌کنند سعی دارند هر کدام معامله را به منافع خودشان نزدیکترکنند باین جهت بوده‌است که این مذاکرات طول کشیده‌است و حالا تقریباً تمام شده‌است و ترتیب را هم اینطور دادیم که وقتی عقد نامه حاضر شد به مجلس شورای ملی وتحت مشاوره ومطالعه مجلس قرار بگیردواگر موافقت شد امضاء شود.
این قسمت راجع است به روابط ما باین دو همسایه.
اماراجع به همسایه‌های دیگرمان چندان چیز تازه نداریم که عرض کنم یکی از همسایه‌های ما دولت عراق است.
این دولت هم متأًسفانه در نتیجه جنگ گرفتار تشنجاتی شده‌است ولیکن این مسئله تأثیری در روابط ما با دولت عراق نداشته‌است و روابط ما با آن دولت کماکان دوستانه‌است.
همسایه دیگر ما افغانستان است با دولت افغانستان هم دوستی و یگانگی ما کماکان دراعلی درجه‌است موقع جغرافیایی افغانستان قدری بهتر از ما است و باین جهت کمتر از ما گرفتار جنگ شده‌است ولیکن همچو هم نیست که بکلی مصون مانده باشد. در هر صورت امیدواریم که بیش ازاین باین دولت دوست ما از جنگ صدمه وارد نیاید دولت دیگر همسایه ما دولت ترکیه‌است آقایان مستحضرند که بنده شخصاً نسبت به ترکیه علاقه مخصوصی دارم بواسطه اینکه از بدو تأسیس سیاست جدید مابین دولت ایران ودولت ترکیه بنده دخیل و واسطه این کار بوده‌ام. خاطر آقایان مستحضر است که سابق براین یعنی در زمان دولت عثمانی روابط ایران و عثمانی ترکیه چندان تعریفی نداشت بسیاری اوقات با هم جنگ کرده بودند و اوقاتی هم که باهم جنگ نکرده بودیم و ظاهراً صلح و صفا داشتیم باطناً مهر و محبتی نداشتیم.
خوشبختانه دولت ترکیه جدید سیاستش چه در امور داخلی و چه در امور خارجی بکلی با سیاست دولت عثمانی متفاوت بود و حاضر شد آن دولت بعضی خیالات باطل را که با ما سابقاً داشتند ترک کنند و طرح دوستی و محبت بریزند. در دفعه اول تقریباً چهارده سال قبل از بنده بریاست وزراء مفتخر بودم در آنموقع یک عهدنامه دوستی بادولت ترکیه جدید منعقد کردیم و چنین اتفاق افتاد که بعد از آن بنده مأموریت پیدا کردم درترکیه و در آنجا سیاست جدید دولت تازه ترکیه را یعنی دولتی را که رئیس او مصطفی کمال آتاترک مرحوم بود به رأی العین دیدم و مطمئن شدم و دولت خودم را مطمئن کردم باین که دولت نسبت بما سوء نیتی ندارد وصمیمیتی را که اظهار می‌کنند حقیقت دارد اساس دولت ترکیه و ایران از آن زمان محکم شده‌است و ممکن است که آقایان شنیده باشند وملتفت شده باشند که مثلاً اخیراً دریکی از روزنامه‌های ترکیه یک شرحی نوشته شده بود نسبت به ایران که چندان بوی محبتی از آن نمی‌آمد و آقایان روزنامه نویسهای ما هم این مطلب را دیدند و متأثرشدند و اظهار عقیده و گله کردند ولی بنده مطمئن بودم و هیئت دولت ترکیه هم صراحتاً گفتند و اطمینان دادند باینکه این حرفها را شما منتصب بدولت ترکیه نکنید این یک شخصی است یک نفری است که خیالاتی دارد گاهی اوقات چیزهائی اظهار می‌کند که ما از او راضی نیستیم نه تنها نسبت بشما این اظهارات را کرده‌است نسبت بمقامات دیگر هم حرفهائی زده‌است که هیچ مناسبت نداشته‌است و این را مطمئن باشید که از ناحیه ما نیست و حتی خیلی هم در نظر ما ناپسند آمد. اما روابط ما با دول دیگر یعنی دولی را که غیر از همسایه‌های خودمان هستند هیچ عرضی ندارم زیرا متأسفانه تقریباً روابط ما با غیرهمسایگان مقطوع است راه رفت و آمد نیست با بعضی که رسماً مقطوع شده‌است و با بعضی هم که راسماً مقطوع نشده‌است عملاً مقطوع شده‌است گمان می‌کنم که سیاست خارجی دولت را کاملاً برای آقایان روشن کردند حالا دو کلمه از تعبیر مطالب دیگری که آقایان نمایندگان در جلسه گذشته اظهار فرمودند می‌خواهم عرض بکنم بیانات خیلی مفصل بود نمی‌توانم در آنها وارد شوم و ضرورت هم شاید نباشد. اجالتاً مختصراً عرض می‌کنم مثلاً بیانات آقای نوبخت که خیلی مفصل هم بود یک مقداری از آنها را که ملاحظه فرمودید حکایت زمان ماضی بود وربطی به حالا وبرنامه دولت نداشت و یک مقداری از آنها هم که ممکن بود راجع بزمان حال باشد لازم است عرض کنم که بسیاری از اظهارتی که کرده‌اند اطلاعاتی که دادند از روی اشتباه بود نمی‌خواهم بنده یک یک آنها راعرض کنم زیرا خیلی وقت می‌گذرد نمی‌خواهم عرایضم طولانی شود مثلاً فرمودند می‌خواهند لباس نظامیان راعوض کنند هیچ همچو چیزی نیست هیچ همچو مذاکره نشده‌است درصورتیکه فرضاً هم شده باشد چه ضرری بدنیا و آخرت ما وارد می‌آیدکه لباس نظامیان ماعوض شود؟ بنده مکرر در عمرخودم دیده‌ام که لباس نظامیان ما عوض شده لباس سربازان ما در زمان ناصرالدین شاه جور دیگری بود و بعد عوض شد و بعداً هم مکرر عوض شد (انوار - یک کلاه را فقط عوض کردند) در هرصورت این مطلب صحت ندارد و همچو چیزی نیست نه در هیئت دولت صحبتی شده‌است نه در وزارت کشور.
یک چیز دیگر مثلاً فرمودند راجع به عطیه ملوکانه که در تقسیمش تبعیض کردند و طهران را ترجیح داده‌اند بر شهرستانها این هم حقیقت ندارد عطیه ملوکانه که برای مساعدت زندگانی نظامیان داده شده بود بنابراین گذاشتند که بیک طبقه از نظامیها داده شود یعنی از درجه سرهنگ دومی به پائین که هرکدام به مناسبت اینکه تاکنون به نظامیها یک پاداشها و حقوق کافی داده نشده‌است و دست تنگ هستند به آنها کمکی از برای مخارج زمستانشان بکنند و آن طبقه را که معین کرده‌اند همه را بالسویه داده‌اند و راحع بهمه جا این تقسیم را کردند و تبعیضی نشده‌است. نسبت به کسانی که در قضایای اخیر شهید شده‌اند قرارشد ببازماندگان آنها از این عطیه ملوکانه معادل سه ماه حقوق آنها کمک شود برای اینکه فعلاً به فوریت یک افاقه در کار آنها بشود علاوه برآن حقوق هم به موجب مقرراتی که در وزارت جنگ است به این بازماندگان که البته استحقاق این را دارند که دائماً بآنها مساعدت بشود یعنی وظیفه بآنها داده شود و فعلاً چون مقرراتی نیست و محلی نیست وزارت جنگ عنقریب یک لایحه مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهد کرد که یک ترتیبی اتخاذ بشود که بازماندگان این شهدا بتوانند وظیفه‌ای را که استحقاق دارند بگیرند (صحیح است) اظهار تأسف فرمودند جماعتی از نظامیان این اوقات بمناسبت سن و مناسبات دیگر بازنشسته شدند برای اینکه اینها هم در این عمل بازنشستگی فوراً یک سکته بزندگانیشان وارد نیاید معادل دو ماه به آنها داده شده (وزیر جنگ - بافسران بازداشت شده نه بازنشسته) بلی افسران بازداشت شده. دیگر اظهار تأسف کردند مثل اینکه اعتراض کردند از انحلال اداره بازرسی مالی وزارت جنگ درصورتیکه بعقیده بنده کار خوب کردند زیرا که امور مالی وزارت جنگ مثل امور مالی سایر وزارتخانه‌ها در تحت بازرسی وزارت دارائی رفته‌است (صحیح است) در هر صورت اداره بازرسی دارائی وزارت جنگ چیز بیفائده بود و انحلال او هم مطابق اصول بود و هم مطابق صرفه جوئی از این قبیل بود اینکه عرض کردم اطلاعات آقای نوبخت کافی نبوده و در بسیاری از این موارد برای ایشان اشتباهاتی دست داده‌است یک کلمه دیگر هم می‌خواهم عرض کنم راجع ببعضی از مذاکرات که راجع به مسئله شد امنیت که خیلی محل توجه همه هست چه باید باشد حتی اینکه اخیراً در روزنامه‌ها هم چیزهایی نوشته می‌شود و اظهاراتی می‌شود مثل اینکه بنده و هیئت دولت کاملاً بمعنای امنیت پی نبرده‌ایم بنده اطمینان می‌دهم که ما کاملاً میدانیم که امنیت چیست و چه اقسامی دارد البته بطور کلی می‌توان گفت و تعریف جامعه‌ای که برای امنیت می‌توان کرد این است که در هرکشوری امنیت یعنی این که جریان امور آن کشور برطبق قانون باشد و قانون درآن جا حاکم باشد و محترم باشد و مجری باشد این فرمول کلی است ولی البته اقسام هم دارد یک قسم امنیت جانی و مالی مردم است درمقابل دزدان و غارتگران و اشراریک قسم امنیت قضائی است یعنی اینکه مردم مجبوراً با هم معاملاتی دارند و داد و ستد دارند حقوقشان را بتوانند حفظ کنند و مطمئن باشند که کسی اگر بحقوق آنها تخطی کرد و خواست حقوق آنها را پایمال کند نتواند و وسیله‌ای داشته باشند از برای اینکه حق خودشان را بگیرند این هم یک قسم از امنیت است. یک قسم امنیت هم امنیت محکومین است در مقابل حاکمان و مقصودم از حاکم فرماندار و استاندار تنها نیست مقصود بنده هرکسی است که حکمش بر دیگران روا باشد مخصوصاً مأمورین دولت که باید مردم از تعدّی و اجحاف مأمورین دولت مصون باشند (صحیح است) یک قسم دیگر امنیت را هم (که نمیدانم توجه فرموده‌اند) این است که باید حیثیت و شرافت و آبروی مردمان آبرومند در امان باشد در مقابل اشخاصیکه می‌خواهند تخطی بکنند (صحیح است) البته تمام اقساط این امنیت منظور نظر است