مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ فروردین ۱۳۱۱ نشست ۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هشتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هشتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ فروردین ۱۳۱۱ نشست ۸۱
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۸
جلسه: ۸۱
صورت مشروح مجلس روز سه‌شنبه ۳۰ فروردین ماه ۱۳۱۱ (۱۲ ذیحجه ۱۳۵۰)
فهرست مذاکرات
۱) تصویب صورت مجلس
۲) تصویب یک فقره مرخصی
۳) تصویب لایحه اختیارات کمیسیون قوانین عدلیه
۴) شور لایحه تذکره و تابعیت
۵) تقدیم چهار فقره لایحه از طرف آقای وزیر عدلیه
۶) تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای معاون وزارت معارف
۷) بقیه شور لایحه تذکره از ماده ۲
۸) اقتراع برای شرف‌یابی در روز جشن تاجگذاری و عید غدیر خم
۹) موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و سه ربع قبل از ظهر به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید.
صورت مجلس سه‌شنبه بیست و سوم فروردین ماه را آقای مؤید احمدی (منشی) قرائت نمودند
اسامی غایبین جلسه قبل که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه - آقایان: آشتیانی - طالش خان - ملک آرایی
غایبین بی‌اجازه - آقایان: تیمورتاش - میرزا سید مهدی خان فاطمی - دشتی - مولوی - ناصری - اعظم زنگنه - طباطبایی وکیلی - حاج حسین آقا مهدوی - حاج تقی آقا وهاب‌زاده - عبدالحسین خان دیبا - آقا رضا مهدوی - همراز - آقا زاده سبزواری - حسینقلی خان نواب
دیر آمده بی‌اجازه: آقای قوام
[۱- تصویب صورت مجلس]
رئیس- آقای فرشی.
فرشی- آقای طباطبائی وکیلی در جلسه گذشته بواسطه کسالتی که داشتند کبتاً توسط بنده از مقام ریاست استجازه کرده بودند ولی ایشان را غائب بی اجازه نوشته‌اند.
رئیس- مراجعه می‌کنیم با جلب نظر کمیسیون اصلاح می‌شود. آقای نواب.
نواب- بنده در جلسه گذشته اجازه خواسته بودم و غائب بی اجازه نوشته‌اند.
رئیس- مراجعه می‌شود و اصلاح می‌شود. آقای ملک مدنی.
ملک مدنی- امروز در جلسه کمیسیون که تشکیل شد مرخصی آقایان تصویب شد خواستم به عرض آقایان برسانم که سایر آقایان هم تذکر می‌دهند مستحضر باشند که چون کمیسیون تشکیل نشده بود معلوم نشده است.
رئیس- در صورت مجلس نظری نیست (نمایندگان- خیر) صورت مجلس تصویب شد.
[۲- تصویب یک فقره مرخصی]
رئیس- یک فقره خبر از کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به مرخصی آقای دبستانی رسیده است قرائت می‌شود:
خبر مرخصی آقای دبستانی
نماینده محترم آقای دبستانی برای رسیدگی به امورات محلی از تاریخ ۱۹ بهمن ماه ۱۳۱۰ تقاضای چهل روز مرخصی نموده و یک عشر از مقرری این مدت را به مصارف خیریه اختصاص داده‌اند، کمیسیون با تقاضای ایشان موافق و اینک خبر آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس- آقای ملک موافقند؟
ملک مدنی- بلی.
رئیس- آقای روحی؟
روحی- موافقم.
رئیس- مخالفی نیست. موافقین با مرخصی آقای دبستانی قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند) تصویب شد.
[۳- تصویب لایحه اختیارات کمیسیون عدلیه]
رئیس- آقای وزیر عدلیه.
وزیر عدلیه (آقای داور)- لایحه که تقدیم مجلس محترم می‌کنم راجع است به اختیارات کمیسیون قوانین عدلیه چون خاطر آقایان کاملاً از قضیه مستحضر است، بنابر این بنده دیگر لازم نمی دانم توضیحاتی بدهم و اگر لازم شد توضیحاتی داده شود بعد بحث خواهیم کرد.
رئیس- لایحه قرائت می‌شود:
نظر به این که مقتضی است لوایح پیشنهادی وزارت عدلیه قبل از اینکه در مجلس شورای ملی طرح و تصویب گردد مطابق سوابق موجوده در کمیسیون قوانین عدلیه مطرح و بعد از تصویب کمیسیون به موقع اجرا گذاشته شود تا پس از رفع نواقص ثانیاً به مجلس شورای ملی پیشنهاد گردد لذا ماده واحده ذیل راجع به اختیارات کمیسیون فعلی قوانین عدلیه با قید دو فوریت پیشنهاد و تقاضای تصویب آن می‌شود.
ماده واحده- وزیر عدلیه مجاز است لوایح قانونی را که به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید پس از تصویب کمیسیون فعلی قوانین عدلیه به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش آنها در عمل نواقصی را که در ضمن جریان ممکن است معلوم شود رفع و قوانین مزبوره را تکمیل نموده، ثانیاً برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید.
لوایح مزبوره در کمیسیون مطرح و پس از شور اول طبع و توزیع خواهد شد تا نمایندگان نظریات خود را در موضوع لایحه در ظرف هشت روز از تاریخ توزیع به کمیسیون بدهند و شور دوم بعد از انقضاء هشت روز بعمل آید.
رئیس- فوریت مطرح است. آقای وثوق؟
وثوق- موافقم.
رئیس- آقای دکتر طاهری؟
دکتر طاهری- موافقم.
رئیس- مخالفی نیست؟ (گفته شد- خیر) رأی می‌گیریم به فوریت لایحه موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد. فوریت ثانی مطرح است. در آن هم اشکالی نیست. موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده واحده مطرح است. آقای وثوق؟
وثوق- موافقم.
رئیس- آقای دکتر طاهری؟
دکتر طاهری- موافقم.
رئیس- مخالفی نیست. موافقین با ماده واحده به وضعی که قرائت شد قیام فرمایند (عده زیادی قیام نمودند) تصویب شد.
[۴- شور لایحه تذکره و تابعیت]
رئیس- خبر کمیسیون داخله راجع به قانون تذکره مطرح است. مذاکره در کلیات است. آقای مؤید احمدی.
مؤید احمدی- بنده یک اعتراضی در این لایحه داشتم که لازم دانستم در شور کلیات به عرض آقایان برسانم در قسمتی که معین شده است که به اشخاصی که تذکره سیاسی به آنها داده می‌شود معین کرده است وزراء و معاونین وزراء
رئیس مجلس شورای ملی نواب رئیس مجلس ولی راجع به وکلا چیزی نیست. بنده می‌خواهم عرض کنم وقتی که ما یک مدیر وزارتخانه یا یک معاون را تذکره سیاسی می‌دهیم چرا باید وکیل را محروم کنیم اگر نمی‌دهید به هیچ یک ندهید (صحیح است) اگر بدهیم باید به همه بدهیم (صحیح است) به علاوه نواب رئیس مجلس یک امری است اعتباری ششماه یک مرتبه است، هر ششماه یک مرتبه است هر ششماه یک مرتبه نواب رئیس تعیین می‌شوند، او حق تذکره سیاسی دارد ولی یک وکیلی که دو سال در مجلس است او حق تذکره سیاسی ندارد (صحیح است) از این جهت بنده لازم می دانم عرض کنم که باید وکیل هم این حق را داشته باشد (نمایندگان- صحیح است احسنت).
معاون وزارت داخله (آقای محمدتقی خان اسفندیاری)
بنده خیلی متأسف هستم که راجع به یک موضوعی باید دفاع کنم که تماس دارد با نظر آقایان محترم ولی تصدیق می فرمائید که موضوع تذکره یک وجهه بین المللی دارد این ترتیبی که در این لایحه معین شده است همه از روی مقررات بین المللی معین شده است لایحه که در کنفرانس سفرا در پاریس منعقد شده است و توصیه شده است به تمام دول و در منیسیون داخله هم مذاکره شد در آن لایحه همین اشخاصی را که در این لایحه معین کرده‌اند معین شده که غیر از آنها نیست و موادی معین شده است که اشخاصی که تذکره سیاسی به آنها داده می‌شود من جمله وزراء و معاونین وزراء رئیس مجلس شورای ملی و نواب رئیس هستند و برای این که ما بتوانیم تذکره که صادر می‌کنیم مصابق مقررات بین المللب باشد و نمایندگان و دول خارجه که آنها هم تذکره سیاسی صادر می‌کنند مطابق آنها باشد لازم است که از روی همان مقررات بین المللی رفتار کنیم و نمی‌توانیم غیر از آن ترتیبی برای خودمان قائل شویم.
رئیس- آقای کازرونی.
کازرونی- این که در ماده اول تصریح شده است که مقصود از تذکره این است که تابعیت دارنده تذکره معین و مشخص باشد اصل مقصود از تذکره این است دولت هم این موضوع را اصولاً باید تعقیب کند نه این است که راستی راستی این را هم یکی ار منابع اخذ مالیات قرار بدهد نه این است که بنده بگویم به طور کلی دولت نگیرد اما این را اصلاً نباید برای مالیات وضع کند اصلاً وضع این قانون برای تشخیص اصل تابعیت ایرانی است نه برای اخذ مالیات ولی این قانون برای اخذ مالیات است زیرا بر سبیل کلی از هر یک نفری که به خارجه مسافرت می‌کند صد ریال بایستی مأخوذ بدارد و آقایان البته بهتر از بنده اطلاع دارند که در هر هزاری نهصد و نود و نه نفر مسافرت کنندگان مردم بی بضاعتند که برای کارگری و برای تحصیل معاش و برای این که یک لقمه نان تحصیل کنند مسافرت می‌کنند شما از این مردم فقیر که مدت ششماه یا هشت ماه یا بیشتر یا کمتر می‌خواهند مسافرت بکنند می گوئید ده تومان بدهند تا اجازه بدهید بروند این معنایش این است که اجازه نمی‌دهیم شما بروید به طوری که این جا یک نواخت گرفتن تذکره قرار داده شده است که از آن فقر ترین مردم هم ده تومان بگیرند و از آن کسی هم که برای تفریح و تفرج می‌رود به خارجه پول خرج کند از آن هم ده تومان بگیرید یعنی صد ریال این البته و باز البته بر خلاف آن منظوری است که دولت داشته و این قانونی را که وضع می‌کنند بر خلاف مصلحت است آیا راستی راستی دولت تصمیم گرفته است که نگذارد کسی از این جا خارج شود آیا مقصود این است؟ پس خوب بود تصریح بکنند که ما منظورمان از وضع این قانون این است که اجازه ندهیم مردم مسافرت کنند دراین حال بایستی طوری وسائل زندگی را برای مردم تهیه کنند که مردم محتاج نباشند معاشرت با مردم دیگر غیر از ایرانی بکنند و این یکی از عوارض خواهد شد و عقیده دارم که باید یک مراتبی برای گیرنده تذکره از برای تذکره معین شود و از روی آن مراتب باید قیمت معلوم شود مثلاً بنده عقیده دارم همان طوری که صابق بود برای مراتب قیمت معین کنند رتبه اول اغنیاء و
دوم متوسطین و سوم فقرا و حق صدور تذکره هم به تفاوت باید گرفته شود و آن اشخاصی که آن رویه را در نظر گرفته بودند آنها هم مثل ما یا بهتر از ما می‌دانستند یعنی مردم عاقلی بوده‌اند آقا فرمودند که ما بر طبق نظامنامه نوشتیم که مطابقه کند با نظامنامه بین المللی بنده متأسفانه آن نظامنامه را ندیدم آن ترتیبات را ندیده‌ام ولی از مجرای عقل که بنده وارد می‌شوم و فکر می‌کنم گمان نمی‌کنم که ترتیب آن قانون هم این طور باشد که با فقیر و غنی در قیمت تذکره آن هم با این مبلغ زیاد به طور متساوی رفتار کنند و یک جور قائل شوند بنده استدعا می‌کنم که یک تفاوتی قائل بشوند و یک مراتبی قائل شوند. دوم عرض بنده راجع به عمله کشتیها است اگر چه در ماده ده یک اشاره دارد که از برای کشتیها و عملجات کشتیها ما یک تذکره جمعی می‌دهیم لکن اینجا معلوم نمی‌کند که این تذکره جمعی قیمتش چه مبلغ خواهد بود محض استحضار آقایان محترم لازم است عرض کنم در بنادر جنوب بنادر خلیج فارس شما یک جهازات شرعی هست که مسافرت به خارجه می‌کنند به افریقا می‌روند سابق بر این به اقیانوسیه می‌رفتند حالا به کلکته می‌روند ره هندوستان می‌روند به افریقا می‌روند و به تمام بنادر عربستان از عدن و غیره می‌روند البته مسافرتشان که برای تفریح نیست مقداری مال التجاره بر می‌دارند که نمی‌توانند خارج کنند مگر به وسیله کشتیهای بادی که کرایه اش فوق العاده ارزان است با یک عملجاتی که زندگیاشن خیلی خیلی پست است می‌برند آنجا این مال التجاره را می‌فروشند یک مال التجاره هم در مقابل می‌گیرند و وارد می‌کنند و آنچه را هم که وارد می‌کنند نمی‌شود وارد کرد مگر با کشتی بادی از قبیل چوب و چندل و تخته وغیره که اگر بنا شود که از آن نقاط با کشتی آتشی بیاورند به قدری کرایه اش گران می‌شد که صرف نمی‌کند و هر کشتی هم از یازده تا شانزده یا اقلاً هشت نفر عمله دارد و عملجات اینها هم اگر حمل به اغراق نکنند بعد از مراجعت از این مسافرت سهمیه که از نتائج این مسافرت به آنها داده می‌شود به ده تومان بالغ نمی‌شود بعد از ششماه مسافرت لابته نسبت به این عملجات که در توی آن کشتیهای بادی که کشکول اجل باید اسمش را گذاشت با این جور زندگی می‌کنند در یک مدت ۵، ۶ ماه برای ده تومان نباید آنها را در مضیقه گذاشت بلکه اگر چنانچه حمل به اغراق نشود عرض می‌کنم که باید دولت آنها را تشویق کند زیرا که بالاخره شما محتاج به وجود این مردم دریا نورد هستید یا امروز یا فردا باید بیشتری از این مردم را بکار وادارید و استخدام کنید که بهترین مردمند برای این کارها و بنده خواهش می‌کنم که اگر مصرید قیمت تذکره این عملجات را در نظامنامه بنویسید توضیح بدهید که نسبت به این تذکره جمعی که در این جا قائل شدید درباره این عملجات چه معامله خواهید کرد آیا قطعاً آنها را معاف می‌کنید چنانچه معمول بود و خودتان هم تصدیق می‌کردید و فقط از ناخدا یک مبلغی آن هم یک مبلغ کمی آن هم بک مبلغ متناسبی که مناسب با آدم زحمتکش با چهار وادار با شوفر است (اینها هم در ردیف شوفر و چهار وادار هستند) بگیرید باید وسایل کار آنها را فراهم کنید باید وسایل مسافرت آنها فراهم باشد و اطمینان بدهید به من که یک معامله ساده با آنها بکنید که من هم از شما متشکر شوم و خدا هم از شما راضی بشود.
احتشام زاده (مخبر کمیسیون داخله)- دو موضوعی را که نماینده محترم تذکر دادند یکی راجع به فلسفه تذکره و مطالبه قیمت تذکره بود البته همانطور که فرمودند منظور از تذکره تثبیت تابعیت ایرانی و اجازه مسافرت به آنهاست و منظور از تذکره اخذ پول نیست بلکه منطور تشخیص تابعیت و اجازه دادن به اتباع ایران برای مسافرت به خارجه ولی به طوری که در تمام دنیا معمول است برای این قبیل امور یک وجهی می‌دهند و فلسفه اصلی تذکره اخذ پول نبوده است بلکه این وجه حق تمبری است در مقابل آن تصدیق (کازرونی- یعنی در مقابل پول تمبر می‌دهند) البته در مقابل آن پول تمبر باطل می‌کنند و البته چنانکه قبلاً هم فرمودند مطابق مقررات بین المللی تذکره باید صادر شود و با وضعی که ممالک متمدنه دارند و دولت ایران هم حتی الامکان می‌باید تطبیق کند.
قانون تذکره خودش را با مقررات بین المللی برای این که تماس و مساس دارد مسئله تذکره با مأمورین خارجه و اما موضوع درجه بندی که فرمودند اگر درجه بندی می‌کردند برای طبقات بی بضاعت در صورتیکه بنده تصدیق می‌کنم که البته اولی و انسب بود که چند درجه می‌کردیم ولی چون رد موقع تشخیص اسباب زحمت می‌شد تمام اشخاصی که قصد مسافرت داشتند و مسافرت می‌کردند اگر فرضاً تذکره را سه درجه می‌کردیم خودشان را از درجه سوم حساب می‌کردند و وسایلی هم تهیه می‌کردند برای این که خودشان را درجه سوم حساب بکنند چون تشخیص این موضوع اسباب زحمت می‌شود برای مأمورین دولت و منظور حقیقی هم که ارفاق نسبت به طبقه بی بضاعت و رفع یک تضییقی از مردم است تأمین نمی‌شود و سابقاً ترتیباتی که در تذکره معمول بوده بر خلاف مقررات بین المللی بوده لایحه جدید دولت مقتضی دیدند که تذکره یک شکل و یک نواخت باشد. اما موضوع عملجات کشتی که فرمودند چنانکه تا کنون معمول بوده تذکره جمعی داده می‌شود و وقتی که تذکره جمعی داده شود تحمیلی به عملجات نمی‌شود و تصور می‌کنم با ماده که تأمین کرده است تذکره جمعی را برای عملجات کشتی رفع نگرانی آقا بشود و آقا هم قانع بشوند.
یک نفر از نمایندگان-پیشنهاد کنید.
رئیس- آقای ملک مدنی.
ملک مدنی- موضوعی که بنده می‌خواستم به عرض مجلس برسانم و جواب آقای مخبر را عرض کرده باشم در موضوع تذکره سیاسی برای نمایندگان است ایشان فرمودند که مطابق نظامات بین المللی ما تقریباً نمی‌توانیم وکیل را تذکره سیاسی بدهیم بنده عرض می‌کنم که هر مملکتی نظامات و قوانین داخلی خودش مربوط به خودش است مربوط به امور بین المللی نیست (صحیح است). وقتی که مجلس شورای ملی موافقت کرد که به یک وکیل تذکره سیاسی بدهند این به عقیده بنده تماسی با نظامات بین المللی ندارد (نمایندگان- صحیح است) به علاوه بنده اینجا عرض می‌کنم جزء مزایای یکنفر وکیل این است که همانطور که در ظرف دو سال مصون و محفوظ است بایستی در هر قسمتی که هست از این قسمت مصونیت استفاده کرده باشد چطور در داخله باید مصون باشد ولی اگر در خارجه باشد نباید از آن مزایا استفاده کند و حال اینکه وقتی به عقیده بنده شما برای رؤسای وزارت خارجه این حق را قائل می‌شوید به طریق اولی برای یک نفر وکیل هم باید این حق را قائل بشوید (صحیح است) هیچ تردیدی نیست که یک نفر وکیل از حیث آن سر ملی و تشریفات مقدم است بر یک نفر رئیس وزارت خارجه. محل تردید نیست نه اینکه از نظر شخصی عرض کنم هر کس که شاغل آن مقام باشد باید دارای این مزایا باشد و بنده گمان می‌کنم موافقت بفرمائید برای اینکه این یکی از مزایائی است که حتماً باید برای یک نفر وکیل باسد والبته هر کس هم شاغل پست و مقام به این مهمی باشد هیچ وقت تصور نمی‌شود که از تذکره سیاسی سوء استفاده کند (صحیح است) این است که نظر بنده جای نگرانی ندارد و حضرتعالی هم موافقت کنید و آقای احتشام زاده رفیق محترم بنده که مخبر کمیسیون است خواهش می‌کنم که بر خلاف نظریه خودشان مدافعه نکرده باشند برای خاطر اینکه از مزایائی است که به عقیده بنده باید برای یک نفر وکیل قائل شد وکیلی که مصون است باید تذکره سیاسی داشته باشد که از سر حد که رد می‌شود یک مزیتی داشته باشد این یک چیزی است محسوس والا بالاخره صحبت در این نیست که یک نفر وکیل فرض کنید ده تومان پول تذکره بدهد یا بیست تومان بدهد حرف در آن شئونی است که ما برای یک نفر وکیل می‌خواهیم قائل بشویم که وقتی او احتیاج پیدا کرد که مسافرت کند به خارجه او از مقامی که شاغل است بتواند استفاده کند این است عقیده بنده در این قسمت و پیشنهاد هم می‌کنم و امیدوارم آقایان هم رأی بدهند.
رئیس- آقای عراقی.
بعضی از نمایندگان- کافی است.
کازرونی- کافی نیست آقا.
روحی- در ماده حرف بزنید.
عراقی- بنده جوابهائی که آقای معاون محترم وزارت داخله فرمودند اصلاً نفهمیده که چیست ایشان بیان کردند تذکره را از روی نظامنامه بین المللی نوشتیم مگر تذکره گمرکی است!! شما می‌خواهید معرفی کنید تبعه ایران را از روی این تذکره مجلس شورای ملی مجلس سیاسی است وکیل که رجل سیاسی است این را شما می گوئید تذکره سیاسی نداشته باشد اما رئیس یک اداره یک وزارتخانه تذکره سیاسی داشته باشد. با این که نوشته‌اند تذکره سیاسی مگر وکیل وکیل سیاسی نیست! مگر مثل حرف آن کسی معنی کنیم که می‌گفت فرمان مشروطیت را بدهند به شرط آنکه در امور سیاسی دخالت نکند اگر معنی این است من حرفی ندارم اما وکیل یعنی وکیل سیاسی این اشخاصی که اینجا گرفته‌اند نشسته‌اند همه شان وکیل سیاسی مملکتند معنی ندارد که یک نفر رئیس اداره باید تذکره سیاسی داشته باشد اما نسبت به وکلا که رسید تذکره سیاسی نداشته باشند علاوه بر این اگر شما مطابق نظامنامه و قانون بین المللی می گوئید این مربوط به تذکره نیست شما اینکه اینجا برداشته‌اید نوشته‌اید برای کسانی که از طبقات فوق نیستند در موارد لزوم با تصدیق دولت ممکن است تذکره سیاسی داده شود عین این در نظامنامه بینالمللی بوده است وکلای مجلس شورای ملی هم پیش دولت و هم پیش مردم قطعاً نسبت به تذکره سیاسی مستحق ترند از رؤسای ادارات. این است که بنده از آقای معاون وزارت داخله تقاضا می‌کنم یک حرفی را که خودتان هم میدانید و وجدانتان هم دارد شهادت می‌دهد خیلی مخالفت با آن نکنید.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
افسر- بنده مخالفم.
کازرونی- بگذارید آقا جواب دارند می‌دهند.
معاون وزارت داخله- همان طوری که عرض کردم این ترتیب مطابق راپرتی است که کمیته جامعه بین الملل نوشته است راجع به تذکره دولت ایران هم که عضو جامعه ملل است این ترتیب را پذیرفته است واین مدافعات و مذاکراتی را که آقایان در این پارلمان می‌کنند شاید در همه پارلمان‌ها این نظر بوده باشد ولی اصولاً این ترتیب پذیرفته نشده است و به این ترتیبی است که در لایحه نوشته شده که ما هم نوشتیم.
رئیس- آقای افسر.
افسر- آقای مخبر در ضمن مذاکره و دفاع یک عبارتی فرمودند که به نظر بنده نباید این طور گفته شود. گفتند دولت ایران مجبور است که با این نظامنامه موافقت کند این طور نیست. دولت ایران ابداً مجبور نیست البته این طور صلاح میداند مقتضی می داند اینها درست است، ولی برای چه دولت ایران مجبور است؟! آقای معاون وزارت داخله هم دفاع نکردند، برای چه دولت ایران مجبور است؟ به هیچ وجه مجبور نیست، مختار است.
مخبر- گمان نمی‌کنم بنده عرض کرده باشم که دولت ایران مجبور است. بنده عرض کردم بر طبق مقررات بین المللی دولت ایران مقتضی است (افسر- البته اگر مقتضی دانست) که قانون تذکره خودش را تطبیق کند با مقرراتی که از طرف نماینده دولت ایران تعهد شده است و قبول شده است بنده عرض نکردم دولت ایران مجبور است (افسر- پس بنده درست نشنیدم) والا آوردن به مجلس ضرورت نداشت باید عیناً با مقررات لایحه موافقت کرد در صورتی که این طور نیست یک تعهداتی نماینده دولت ایران کرده است با ترتیباتی که کمیته جامعه ملل کرده است برای این کار و لایحه که تنظیم می‌شود باید بطبیق بشود با آن مقررات و دولت ایران مجبور نیست.
افسر- می‌تواند هم رد کند.
رئیس- آقایانی که با ورود در موارد این لایحه موافقت دارند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده اول قرائت می‌شود:
فصل اول- اطلاعات عمومی
ماده ۱- تذکره سندی است که از طرف مأمورین صلاحیت دار برای تعیین تابعیت و اجازه مسافرت اتباع
ایران به ممالک خارجه و اقامت در ممالک مزبور یا مسافرت از خارجه به ایران داده می‌شود.
رئیس- آقای کازرونی.
کازرونی- بنده از ماده اول استفاده می‌کنم که در کلیات باز هم عرایض خودم را عرض کنم حضرت آقای مخبر نماینده محترم به مقتضای وظیفه که داشتند در جواب بنده فرمایشاتی فرمودند البته وظیفه شان دفاع بود و خیلی هم از روی منطق و قاعده و درست بود لکن اگر چنانچه بخواهیم بطور خودمانی و ساده صحبت بداریم جواب عرایض بنده این نیست. بنده می‌بینم این قانون بالاخره زندگانی یک عده زیادی از مردم زحمت کش بربخت زارع خوب را مختل می‌کند ناچارم بقدری که در قوه خودم داشته باشم کوشش کنم بلکه جلب ارفاق آقایان را بکنم و یک تخفیفی در این جا داده شود. بسیاری از مردم دشتی و دشتستان ما در فصل معینی و در سایر فصول معینه مهاجرت می‌کنند می‌روند به بصره در آنجا مشغول کارگری و بدبختی هستند برای اینکه در مراجعت چهار پنج خروار شش خروار خرما بیاورند و امرار معاش کنند شما اگر بنا شد از او ده تومان بگیرید آیا تصدیق نمی فرمائید که در حکم این است که با آنها بگوئید بمیرند و نروند یا نروند و بمیرند بنده عرض می‌کنم یک نفر آدمی که می‌خواهد برود برای تحصیل قوت لایموت خودش شما می گوئید ده تومان بدهد و برود این وقتی که بر می‌گردد پنج تومان بدهد وبرود این وقتی که بر می‌گردد پنج تومان ندارد خوشدلی او این است که چهار پنج ماه رفته است آنجا و معاش کرده در مراجعت هم چهار پنج تومان دارد شما متوقف می‌کنید بر گرفتن ده تومان! نکنید آقا خوب نیست آخر دلیل ندارد آن منظوری که در نظر دارید این نیست و البته شما می گوئید ما نمی‌توانیم تبعیض قائل بشویم زیرا که بر خلاف مقررات بین المللی است بنده عرض می‌کنم که ما قانون وضع می‌کنیم برای احتیاجات خودمان برای مصالح خودمان بر طبق مقتضیات مملکت خودمان در این صورت ابداً اجباری نداریم که متابعت از نظر سایرین بکنیم مثل این که سایرین هم اجباری ندارند متابعت از مقتضیات مملکت ما کرده باشند فرمودند که در تشخیص بی بضاعت یا با بضاعت دچار اشکال می‌شویم اگر راستی این است خیلی تشکر می‌کنم همه ماها که با بضاعت را هم مثل بی بضاعت حساب کنید این را بر گردانید کمتر بگیرید چرا که حکم بر اکثریت است و اکثریت بی بضاعت است خوب این طوریش کنید در صورتی که این طور نیست مردم با بضاعت و بی بضاعت اینها خودش مشخص و معین است همین طور که سنوات عدیده معامله شده معلوم است یک نفر آدم با ثروتی که مسافرت می‌کند با یک نفر حمال چه حالی خواهد داشت. بنده استدعا می‌کنم (که چون قطع دارم بالاخره خودتان مجبور خواهید شد که بیائید و این قانون را تغییر بدهید) حالا بپذیرید عرض بنده را برای چه این کار را می‌کنید؟ خزانه دولت ما بحمدالله تعالی در تحت توجهات اعلی حضرت شاهنشاهی محتاج بگرفتن این جور پولها نیست ما بحمدالله دولتمان و خزانه مان بی نیاز است که عده از فقرا را در مضیقه بگذاریم بچه دلیل هیچ فائده ندارد. اما در خصوص عملجات کشتی که عرض کردم فرمودند در ماده ده ضمن نظامنامه ذکر می‌شود اولاً به موجب این قانون از ناخدا ده تومان می‌گیرند ولی مشکوک است که با عملجات چه خواهند کرد حالا در نظامنامه می‌نویسید بنده می‌بینم خیلی چیزها بر خلاف مصلحت در این قانون است در آنجا هم ممکن است غفلت شود وقتی که از عمله هم ده تومان گرفته شود یعنی چه؟ یعنی دیگر کشتی نرود. بنده عرض می‌کنم شما میائید از ناخدا ده تومان می‌گیرید، نا خدایی که می‌خواهد یک مسافرت بکند در حکم یک چارواداری است در حکم یک شوفر است. شما نباید از او ده تومان بگیرید بلکه باید به او کمک کنید زیرا هر چه به اینها مدد شود کمک به دولت و مملکت است واز این منافعی که هیچ دلیل و فلسفه ندارد چشم بپوشید مخصوصاً از عملجات شما اینجا می گوئید که چه معامله می‌خواهید در نظامنامه به آنها بکنید. پول می‌خواهید بگیرید از عملجات بالاخره میزان پول گرفتنش باید در مجلس مطرح شود تا بدانیم چطور پول می‌گیرید پس
این مربوط به این نظامنامه نیست زیرا در صورتی که مثلاً در قانون ده تومان است نظامنامه نمی‌تواند بنویسد سه قران گرفته شود. حق ندارد یا بگوید مثلاً معاف باشد با بگوید دو قران گرفته شود. حق ندارد. شما باید در این جا تعیین کنید که عملجات معافند یا نه از ناخدا که می‌گیرید نسبت به عملجات هم باید معلوم کنید که چه معامله می‌کنید. اگر معافند باید معاف کنید و اگر پول می‌گیرید مجلس باید بداند چقدر می‌گیرید یان مسئله را به باری بهر جهت بر گذار کردن معنی ندارد. این جا است که بنده ظنین می شودم که شما می‌خواهید از عملجات بر طبق قانونی که حق تخلف آنرا ندارید ده تومان بگیرید. اگر غیر از این است بلند شوید بگوئید چیزی نمی‌خواهیم از عملجات بگیریم بنده خیلی هم متشکر می‌شوم. بسیار خوب.
وزیر عدلیه (آقای داور)- بطوریکه آقایان ملاحظه فرمودند بنده در موقع مباحثه در شور این جا نبودم و الان وارد شدم ولی در ضمن فرمایشات و بیانات نماینده محترم یک جمله بود که آن جمله فقط توجه بنده را جلب کرد و برای جواباین جمله هم آمدم، راجع به این بود که می‌گفتند مقررات بین المللی را ما چه الزامی داریم از آنها متابعت کنیم. بنده کاملاً با شما موافق هستم و نمی دانم اصلاً این مذاکره بچه شکل و بچه عبارتی پیش آمده. در هر حال مقررات بین المللی وقتی برای ما دارای اجبار است که خود ما به موجب یک تعهدی به موجب یک عهدنامه قبول کنیم (کازرونی- صحیح است. احسنت). البته اگر آنچه جزء یک عهد نامه قبول کرده این البته آن را قبول داریم ولی اگر یک اصولی است که معمول است و ما مصلحت خودمان را نمی دانیم که قبول کنیم البته ما مختار خواهیم بود (صحیح است) بنده این را خواستم عرض کنم کهروشن باشد حالا که آمدم این جا خواستم یک دو کلمه هم راجع به قسمت تذکره که آقای کازرونی صحبت کردند عرض کنم. بنده حالا کار ندارم در اصل قضیه میزان قیمت چقدر خوب است گرفته شود یا چقدر خوبست صرف نظر شود آیا خزانه دولت اگز از این محل استفاده بکند یک ظلم و تعدی شده اگر یک مبلغی اشخاصی که به خارج می‌روند بدهند و صرف مصارف عمومی بشود ضرری دارد؟ بنده وارد این جزئیات نمی‌شوم. آقایان اگر می‌خواهند یک صحبتی بکنند چون شور اول است بنده عرض می‌کنم ممکن است نظریات خودشان را پیشنهاد بفرمایند در کمیسیون نماینده دولت هست مطالعه می‌کنند و شور بیشتری می‌شود و با نظر آقایان تصمیم گرفته خواهد شد و باز هم به عرض آقایان می‌رسد وهر طور مقضی دانستند رأی می‌دهند ولی یک مطلبی را بنده می‌خواهم عرض کنم و آن این است که آقا تصور می‌فرمایند مملکت ایران دارای چندین میلیون اشخاص است که از شدت بیکاری می‌خواهند در مملکت خودشان کار نکنند بروند در خارج حمالی کنند؟ بنده عرض می‌کنم خیر این طور نیست.
افسر- صحیح است.
وزیر عدلیه- بنده خیال می‌کنم این اشخاص در خود ایران اگر حمالی کنند بهتر است ضرورت ندارد که بنده و آقا حمال خارج را تهیه کنیم (صحیح است). امروز با نهضتی که در این مملکت پیدا شده با جنبشی که در سر تاسر مملکت پیدا شده شما خودتان نگاه کنید ببینید کار دارد زیاد می‌شود (صحیح است) همه جا دست کم است و کار دارد زیاد می‌شود. عمله امروز کم است و میزانی که به او باید داد به اندازه‌ای است که استطاعت صنعتی‌ها اجازه نمی‌دهد بنابر این بنده اصلاً صرف نظر از این قضیه اگر تازه یک کسی به شما آمد و گفت که ما نباید جلوگیری کنیم از این قبیل اشخاص که بروند در خارج و به مزدوری در آنجا زندگی کنند و به قول جنابعالی بعد از پنج سال با دست خالی برگردد شخصاً کاملاً مخالفم (صحیح است) اما در یک مملکتی با وسعت زیاد و کار زیادی که امروز دارد درش پیدا می‌شود اصلاً در بعضی نقاط عمله برای راهسازی و راه آهن به زحمت درض
پیدا می‌شود ما نباید تشویق کنیم که اشخاصی بروند خارج (نمایندگان- صحیح است) این از برای یک مملکتی از برای یک ملتی خوب است که بواسطه کمی محل کمی وسعت وعده زیاد نتواند افراد خودش را در خودش نگاه دارد و البته تشویق کردن که بروند به خارج ضرری ندارد. ولی در مملکت ما تشویق کردن این که عده بروند در خارج و گدائی یا حمالی کنند بنده اصلاً موافق نیستم و گمان می‌کنم باید اصلاً از این طریق جلوگیری شود (صحیح است).
رئیس- کافی نیست؟
بعضی از نمایندگان- کافی است.
رئیس- آقای وزیر عدلیه مذاکره در ماده اول خاتمه یافت. مطلبی دارید بفرمائید.
[۵- تقدیم چند فقره لایحه از طرف آقای وزیر عدلیه]
وزیر عدلیه- بنده فقط تمنائی که کردم از برای این بود که اجازه بگیرم چند فقره لایحه تقدیم کنم چند لایحه است که باید برود به کمیسیون عدلیه.
[۶- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای معاون وزارت معارف]
رئیس- آقای معاون وزارت معارف.
معاون وزارت معارف (آقای میرزا غلامحسین خان رهنما)- در قانون اعزام محصلین به اروپا معین شده بود که صد و بیست از آن محصلین از بین محصلین مقیم اروپا انتخاب شوند لایحه‌ای است که تقدیم می‌کنم که شامل حال آن محصلینی هم که در امریکا مشغول تحصیل هستند بشود، بقید یک فوریت.
رئیس- قرائت می‌شود:
ساحت محترم مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارگانه نظر به این که انتخاب صد و بیست از محصلین اعزامی به خارجه (قانون ۶ تیرماه ۱۳۰۸) بین شاگردان بی بضاعت محل محدود و مختص به اروپا است و ممکن است در ممالک متحده امریکا نیز محصلین ایرانی یافت شود که مستحق خرج تحصیل باشند و نظر به این که موقع انتخاب صدی بیست رسیده است لذا ماده واحده ذیل را برای تکمیل قانون مزبور به قبد فوریت تقدیم و تمنای تصویب می‌نمایند.
ماده واحده- وزارت معارف مجاز است از محصلین ایرانی که در ممالک متحده امریکای شمالی تحصیل می‌کنند با احراز شرایط مصرحه در قانون ۶ تیر ۱۳۰۸ نیز جزء صد و بیست محصلین اعزامی به خارجه انتخاب نماید.
رئیس- اجازه می فرمائید حالا مطرح شود یا به کمیسیون ارجاع شود.
کازرونی- رأی به فوریتش را بگیرید.
رئیس- یعنی فوریتش مطرح می‌شود. آقای عراقی.
عراقی- عرضی ندارم.
رئیس- آقای دیبا.
طباطبائی دیبا- این جا در لایحه «به قید فوریت» نوشته معلوم نیست دو فوریت است یا یک فوریت.
بعضی از نمایندگان- یک فوریت است.
عراقی- دو فوریت محتاج قید است.
یکی از نمایندگان- این جا توضیح دادند شفاهاً و گفته شد یک فوریت است و به کمیسیون می‌رود.
عراقی- وقتی قید دو فوریت نشده است فوریت یک کشوری می رساند.
رئیس- به علاوه توضیح دادند که یک فوریت تقاضا دارند اشکالی نیست. آقایانی که فوریت لایحه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
[۷- بقیه شور لایحه تذکره از ماده دوم]
رئیس- ماده دوم از قانون راجع به تذکره قرائت می‌شود.
ماده دوم- مأمورین سرحدی ایران به هیچ یک از اتباع ایران بدون ارائه تذکره مرتب اجازه خروج را نخواهند داد.
رئیس- آقای دیبا.
طباطبائی دیبا- در این ماده نوشته شده که به هیچ یک از اتباع ایران بدون ارائه تذکره مرتب اجازه خروج داده نمی‌شود. ظاهر عبارت این است که تذکره بر دو قسم است: مرتب و غیر مرتب. در صورتیکه تذکره سند دولتی است
و معلوم است که باید مرتب باشد، اگر غیر مرتب باشد اصلاً تذکره نیست، لذا بنده احتیاج به لفظ مرتب نمی دانم و همان لفظ تذکره کافی است.
یکی از نمایندگان- صحیح است لفظ مرتب باید حذف شود.
مخبر کمیسیون- این قید برای توضیح است و البته تذکره اگر مطابق مقررات و نظامات تهیه نشده باشد دارای اعتبار نیست و اینجا از برای توضیح مطلب بود و از این جهت این را نوشتیم.
رئیس- آقای عراقی.
عراقی- بنده عرضی ندارم، هیمن بود که آقای مخبر گفتند.
رئیس- ماده سوم قرائت می‌شود.
ماده سوم- به هیچ کسی غیر از تبعه مسلّمه ایران نباید تذکره ایرانی داده شود.
رئیس- آقای دیبا.
طباطبائی دیبا- اولاً بنده با وجود ماده اول که می‌نویسد تذکره سندی است که از طرف مأمورین صلاحیت دار و از برای تعیین تابعیت و اجازه مسافرت اتباع ایران به ممالک خارجه و اقامت در ممالک مزبوره یا مسافرت از خارجه به ایران داده می‌شود. با وجود این ماده اول، ماده سوم را چندان احتیاجی نیست زیرا با وجود ماده اول مأمورین نباید غیر از تبعه ایران به کسی تذکره بدهند و به علاوه بنده ذکر تبعه مسلّم را چندان خوب نمی دانم و همین تبعه ایران نوشته شود کافی و بهتر است.
مخبر- قید مسلّم در این جا برای این است که اشخاصی هستند تابعیت آنها مورد تصدیق دولت ایران هنوز واقع نشده است ولی آنها خودشان را تبعه ایران می دانند ولی دولت تصدیق نکرده قید مسلّم برای احراز این معنی است به علاوه در قانون اقامت اتباع خارجه هم که سابقاً از مجلس شورای ملی گذشته است در آنجا تصریح کرده تبعه مسلّم ایران چه اشخاصی هستند، اینجا هم بنده گمان می‌کنم لازم باشد معین شود و تبعه مسلّم که نوشته شده بنده موافقم که همان لفظ مسلّم نوشته شود و کافی است.
دیبا- هیچ کدام لازم نیست.
رئیس- آقای روحی.
روحی- عرض کنم دفاع آقای مخبر در مقابل آقای دیبا بنده را اقناع نکرد و به عقیده بنده هم لفظ مسلّم بی مورد است. اگر کسی تبعه نیست که نیست و اگر هم هست که هست به علاوه در شور دوم که می‌رود به کمیسیون خوب است قرار بدهند کسی که ورقه هویت و سجل احوال دولت ایران در جیبش است به او تذکره بدهند والا ندهند. زیرا هر کس که تبعه ایران است سجل احوال دولت ایران را دارد و این بهتر است رفع اشکال هم می‌شود.
مخبر- البته داشتن ورقه هویت یکی از وسایلی است برای احراز تابعیت ولی این وسیله را ما نمی‌توانیم موضوع قرار بدهیم و منحصر کنیم و در قانون بنویسیم به اشخاصی که ورقه هویت دارند برای اینکه در خارج ممکن است اشخاصی باشند که تبعه ایران هستند ولی ورقه هویت هنوز به آنها داده نشده است و اگر ورقه هویت را قید کنیم در عمل اسباب اشکال می‌شود مقصود این است که تبعه ایران باشند و البته یکی از وسایل تابعیت ایران هم داشتن ورقه هویت است.
روحی- کافی است.
رئیس- ماده چهارم قرائت می‌شود.
ماده ۴- هر یک از اتباع ایران که به هیجده سال بالغ شده باشد برای مسافرت به ممالک خارجه و یا اقامت در خارجه باید تحصیل تذکره نماید.
رئیس- آقای روحی.
روحی- عرض کنم بنده نمی دانم این سن ۱۸ را از چه محل انتخاب کرده‌اند. یک سوابقی داشته‌اند یا اصلاً یک قاعده ایست چون اطلاع نداشتم می‌خواستم بفهمم و بدانم یک کسی که هفده سالش است و کسی را هم نداشت
که با او برود نه پدر داشت و نه برادر داشت نه مادر داشت و خالو و نه عمو اگر این خواست مسافرت کند چه باید بکند؟ مسافرت هم برایش لازم شده واجب شده این را باید یک قراری گذاشت. سن هیجده را از روی چه قاعده گرفته‌اند. به جهت این که پانزده سال، شانزده ساله را بالغ می دانیم. مقصود این است اگر خواست معالجه فوری بکند یا کار لازم دیگری داشت یا یک حقی ازش در خارجه اسقاط می‌شد اگر نمی‌رفت این هیجده سال و کمتر و شانزده ساله برای چیست؟ این اسباب اشکال می‌شود خوب است توضیح بدهند یا یک طوری بکنند که برای سایرین هم تسهیلات باشد این را یک طوری اصلاح کنند که شامل اینطور اشخاص هم بشود که اینها در عسر و حرج نیفتند.
مخبر- سن هیجده سال را که در این قانون قرار داده‌اند برای سابقه ایست که در غالب قوانین مخصوصاً در قانون راجع به اتباع خارجه در ایران قید شده و رشد را در این سن قرار داده‌اند و اما این که فرمودند اشخاصی که سنشان به این قدر نرسیده است اگر بخواهند ضرورة به خارجه مسافرت کنند در ماده دوازده ذکر شده است که اگر اینجور اشخاص بخواهند مسافرت به اروپا بکنند به آنها ورقه شهادت نامه می‌دهند.
رئیس- آقای دیبا.
طباطبائی دیبا- عرضی ندارم.
رئیس- ماده پنجم قرائت می‌شود.
ماده ۵- تذکره بر دو قسم است تذکره عادی و تذکره غیر عادی.
رئیس- مخالفی نیست (نمایندگان- خیر) ماده ششم قرائت می‌شود:
فصل دوم- تذکره عادی
ماده ۶- انواع تذکره عادی که به طور مطلق تذکره نامیده می‌شود و نمونه آنها بر طبق نظامنامه معین خواهد شد بقرار ذیل است:
۱- تذکره که برای یک یا چندین دفعه مسافرت از ایران به ممالک خارجه یا از خارجه به ایران داده می‌شود مدت اعتبار آن از تاریخ صدور تذکره یکسال و تا چهار سال دیگر سال به سال قابل تمدید است.
۲- تذکره سرحدی که به سرحد نشینان ایرانی برای عبور و مرور بین نقاط سرحدی ایران و نقاط سرحدی ممالک مجاور اعم از سرحدات خاکی یا آبی مطابق قراردادهای عبور و مرور سرحدّی بین ایران و دول مجاور یا بر حسب تصویب دولت داده می‌شود قیمت و مدت اعتبار آن بر طبق فقره ۲ از ماده (۲۴) این قانون خواهد بود.
۳- تدکره مخصوص ایرانیان بی بضاعت مقیمین خارجه که مدت اعتبار آن بر طبق فقره (۱) همین ماده خواهد بود.
۴- تذکره محصلی به محصلینی داده می‌شود که سن آنها به (۱۸) سال تمام بالغ شده باشد و اعتبار آن تا اختتام دوره تحصیلی دارنده آن خواهد بود مشروط بر اینکه در انقضای هر سال به امضاء مأمور ایران مقیم محل تحصیل یا نزدیکترین محل آنجا برسد.
رئیس- آقای فرشی.
فرشی- بنده می‌خواستم اینجا یک توضیحی از آقای مخبر یا نماینده دولت داده شود در قسمت اول که می‌نویسد تذکره که برای یک یا چندین دفعه مسافرت از ایران به ممالک خارجه یا از خارجه به ایران داده می‌شود مدت اعتبار آن از تاریخ صدور تذکره یکسال و تا چهار سال دیگر قابل تمدید است این چهار سال علتش چیست چرا پنج سال نشده سه سال نشده و چهار سال شده است این را توضیح بفرمائید.
معاون وزارت داخله- کلیه مدت اعتبار تذکره پنج سال است بر حسب اعتباری که به آن داده می‌شود این است که تا چهار سال دیگر هم نوشته‌اند قابل تمدید است.
فرشی- پس بهتر است همان پنج سال باشد.
رئیس- ماده هفتم قرائت می‌شود:
فصل سوم- ترتیب صدور تذکره
ماده ۷- صدور تذکره عادی در داخله با نظمیه و
در خارجه با مأمورین قنسولی ایران و یا مأمورین سیاسی عهده دار امور قنسولی می‌باشد و در محل هائی که نظمیه نباشد صدور تذکره با مأموریتی خواهد بود که دولت به آنها اجازه مخصوص بدهد.
رئیس- ماده هشتم قرائت می‌شود:
ماده ۸- به اشخاص ذیل تذکره برای مسافرت از ایران داده نمی‌شود:
الف- کسانی که استطاعت مسافرت به خارجه را ندارند غیر از کارگرانی که با شرایط مخصوص بر طبق نظامنامه مجاز به مسافرت می‌شوند.
ب- اشخاصی که تحت ولایت یا قیومت می‌باشند مگر با اجازه ولی یا قیم.
ج- کسانی که بدون اجازه مستنطقین و محاکم حق خروج از مملکت ندارند.
د- مشمولین نظام وظیفه مگر اینکه از طرف اداره نظام وظیفه ورقه معافیت دائمی و یا اجازه نامه مسافرت داشته باشند.
تبصره- میزان استطاعت برای هر نوع مسافر در نظامنامه معین می‌شود.
رئیس- ماده نهم قرائت می‌شود:
ماده ۹- برای اعضاء هیئت‌ها و خانواده آنها که به جهت مقصود معینی از قبیل مطالعات فنی و علمی یا اجتماعی به خارج مسافرتهای محدودی می‌نمایند ممکن است با اجازه دولت تذکره جمعی صادر شود.
در تذکره جمعی اسامی و مشخصات هر یک از مسافرین باید قید شود و معمولاً این نوع تذکره برای بیش از پانزده نفر صادر نخواهد شد و قیمت هر تذکره جمعی معادل قیمت یک تذکره فردی خواهد بود.
رئیس- ماده دهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۰- ترتیب صدور تذکره جمعی اعضاء و اجزاء کشتیها بر طبق نظامنامه معین می‌شود.
رئیس- آقای کازرونی.
کازرونی- استدعا می‌کنم از حضرت آقای معاون محترم که درست دقت به عرض شده بفرمائید البته شما موافقت دارید با عرض بنده نسبت به کارگران کشتیهای بادی آن تضییقاتی که ممکن است تصور شود نشود و سابقه دارد این شکایاتی که از جزیره قشم از طرف کارگرها و ناخداها می‌شد و قریب دو سال شکایات بی اندازه و زد و خوردها و حیس‌ها و زجرها اتفاق افتاد و مدتهای متمادی مانع شدند از اینکه با جهازاتشان مسافرت کنند و بیشتر مراجعه بنده با وزارت داخله بود و در کلیه موارد موافقت با عرض بنده می‌کردید و نهایت مساعدت و ارفاق را مبذول می‌داشتید غیر از این هم منظور نداشتید و ندارید حالا البته آن حالت ارفاق در آینده هست و بهتر منظور می‌دارید اما عرض بنده این است که در خصوص گرفتن پول یا بخشیدن پول نظامنامه نمی‌تواند تعیین کند این از مختصات مجلس شورای ملی است شما پس از اینکه قیمت تذکره را ده تومان معین کردید اعم از این است که جمعی بنویسید یا فردی ده نفر اگر آمدند خواستند یک تذکره بگیرند شما بگوئید از این ده نفر ما از یک نفرشان می‌گیریم و از نه نفر دیگر نمی‌گیریم قانوناً نمی‌توانید بگوئید این را چون راجع به گرفتن پول است و از مختصات مجلس است بنده عرض می‌کنم هر معامله را که بایستی با کراگرها و عملجات کشتی بکنید که بالاخره در نظامنامه اگر می‌کنید اینجا قید کنید با آنها چه معامله می‌کنید شما می‌خواهید دو قران بگیرید یا معافش می‌کنید اینجا ننویسید نمی‌شود مگر خوب بفرمائید معاف می‌کنیم کارگرها را بسیار خوب بنده چشم می‌پوشم و نظری ندارم چون منظور بنده این است که کارگرها معاف شوند موافقت دارید بسم الله اظهار بکنید در صورت مشروح مجلس قید بشود بنده هم ساکت می‌شوم مخالف قانون است باشد مقصودم این است پول گرفته نشود.
مخبر- منظور از این ماده معافیت عملجات کشتی از پرداخت پول تذکره نبوده است بلکه منظور ارفاقی بوده است نسبت به آنها چون بر طبق قانون برای هر فردی باید یک تذکره گرفته شود و بعد از نظر ارفاق به عملجات
مجلس در این ماده اجازه می‌دهد که به عملجات کشتی تذکره جمعی بدهند که به جای اینکه قیمت ده نفر را بگیرند قیمت یک تذکره گرفته شود این ماده برای تامین این قسمت است ولی جزئیات دیگر قضیه را با رعایت احتیاجات در نظامنامه تأمین خواهند کرد ولی منظور معافیت از پرداخت وجه تذکره نبوده است فقط خواسته‌اند به جای اینکه از ده نفر ده تذکره بگیرند یک تذکره جمعی بدهند که ارفاق و مساعدتی بعمل آید.
کازورنی- فقط پول یکی؟
مخبر- بلی بلی.
کازرونی- قیمتش را هم کم بکنند.
رئیس- ماده یازدهم قرائت می‌شود.
ماده ۱۱- برای یک خانواده (زن و شوهر و یا هر یک از آنها) با اولادی که کمتر از هیجده سال داشته باشد می‌توان یک تذکره صادر نمود و معادل قیمت یک تذکره دریافت داشت.
صدور تذکره علیحده برای زوجه به تنهائی یا با اولاد منوط با اجازه زوج خواهد بود.
رئیس- اشکالی نیست (نمایندگان- خیر) ماده ۱۲ قرائت می‌شود:
ماده دوازدهم- به اشخاصی که سن آنها کمتر از (هیجده) سال و اسمشان در تذکره اولیای آنها قید نشود برای مسافرت به خارجه ورقه موسوم به شهادت ناممه هویت اطفال یا شهادت نامه محصلی که نمونه و شرایط آن بر طبق نظامنامه معین خواهد شد داده می‌شود اعتبار این اوراق فقط تا سن بلوغ (۱۸) سال تمام خواهد بود.
رئیس- اشکالی نیست (بعضی از نمایندگان- خیر)
ماده سیزدهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۳- به اتباع ایران مقیمین ممالک خارجه که دارای اسناد کافی برای هویت و تابعیت خود می‌باشند از دادن تذکره نباید امتناع شود.
رئیس- آقای رهنما.
رهنما- بنده در این ماده سیزدهم توضیح می‌خواستم از آقای مخبر و آقای معاون که این جمله به اتباع ایران مقیمین ممالک خارجه که دارای اسناد کافی برای هویت و تابعیت خود می‌باشند نباید از دادن تذکره به آنها امتناع شود مقصود چیست مقصود این است که سجل احوال نداشته باشند یا مقصود دیگری است بالاخره قید این ماده چه ضرورت دارد.
معاون وزارت داخله- مقصود این است که هر یک از اتباع داخله که در بعضی ممالک خارجه هستند و اوراق هویت نداشته باشند اگر اشخاصی باشند که تابعیت آنها محرز باشد نباید از دادن تذکره امتناع کرد.
رئیس- ماده چهاردهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۴- به ایرانیانی که در خارجه اقامت دارند و مشمول نظام وظیفه می‌باشند برای توقف یا مسافرت در خارجه تذکره و ویزا داده نخواهد شد، مأمورین ایران باید به آنها شهادت نامه موقتی فقط برای مراجعت به ایران بدهند.
رئیس- آقای عراقی.
عراقی- در اینجا خواستم با آقای معاون وزارت داخله یا آقای مخبر محترم توضیح بدهند چون در اینجا می‌نویسد به ایرانیانی که در خارجه اقامت دارند و مشمول نظام وظیفه می‌باشند به اینها تذکره داده نمی‌شود باید شهادت نامه بدهد در صورتی که ما یک قانونی هم داشتیم برای محصلینی که در آنجا می‌روند در آنجا قید شده که اشخاصی که خدمتشان به نظام وظیفه رسیده و مشغول تحصیلند تا خاتمه تحصیلاتشان در صورتی که در کلاس عالی باشند نباید آنها به نظام وظیفه بروند در این ماده باید یک توضیحی داده شود که رفع این تنافی بشود به جهت این که اینجا می‌نویسد بهشان اصلاً تذکره داده نمی‌شود شهادت نامه داده می‌شود که اینها بیایند به خانه‌هاشان مطابق این ماده کسی که مشغول تحصیل است گرفتار می‌شود خوب است در این ماده یک توضیحی داده شود.
معاون وزارت داخله- اینجا نوشته شده است به اشخاصی که در خارجه هستند البته معلوم است وقتی آن مدت تمام شد و مشمول شدند به آنها تضدیق اقامت داده نمی‌شود و شهادت نامه می‌دهند که مراجعت کنند به ایران.
کلالی- تحصیلشان چه می‌شود؟
رئیس- آقای عراقی.
عراقی- بنده خواستم اینجا بهتر شود دارد بدتر می‌شود ما می‌خواهیم اشخاصی که آنجا مشغول تحصیلند و سنشان مشمول نظام وظیفه است همانطور که قانون نظام وظیفه گفته آنها تا تکمیل تحصیلاتشان معاف باشند پس از تکمیل تحصیلات می‌آیند آنجا آن وقت مطابق آن قانونی که در نظام وظیفه نوشته شده رفتار بشود این شهادت نامه یعنی چه می‌دهند که بیایند خانه شان؟ شهادت نامه باید بدهند که تحصیلشان را تمام کنند حضرتعالی متوجه نشدید که بنده چه عرض می‌کنم یک کسی است در اروپا دارد تحصیل می‌کند در کلاس دوم هم هست حالا سنش به بیست و یک رسید همطابق قانون نظام وظیفه باید بیاید تحت سلاح این آدم مطابق قانون نظام وظیفه حق دارد تحصیلاتش را تمام کند بعد بیاید شما می گوئید به مجرد این که شهادت نامه دادند تشریف بیاورد اینکه مخالف آن قانون سات تحصیلش بر زمین می‌خورد.
مخبر- منظور از این ماده این طور که فرمودند نیست منظور این نیست که اشخاصی که مشغول تحصیل هستند آنها را مشمول این ماده بکنیم برای اینکه مطابق آن قانون تا اتمام تحصیلاتشان از خدمت نظام وظیفه معاف هستند و باید تحصیلشان را تمام کنند اینجا مقصود اشخاصی است که مطابق مقررات نظام وظیفه مشمول هستند و باید بیایند و خدمت بکنند یعنی مشمول مقررات معافی موقتی نیستند حالا البته اگر نظرتان این باشد که این عبارت کافی برای آن منظور نیست ممکن است یک عبارتی پیشنهاد بفرمائید و هیچ تناقضی منظور نیست ما بین قوانین مطابق قانون نظام وظیفه هر کس معاف باشد معاف است ولی اشخاصی که بر طبق آن قانون معاف نیستند به آنها تذکره و ویزا نمی‌دهند و باید بیایند منظور آن اشخاص هستند.
رئیس- ماده پانزدهم قرائت می‌شود:
فصل چهارم- ویزای تذکره
ماده ۱۵- ایرانیانی که به ممالک خارجه مسافرت می‌کنند باید تذکره خود را لدی الورود به ویزای نماینده ایران مقیم مقصد یا نزدیکترین محل برسانند و همچنین در موقع مراجعت باید ویزای نماینده ایران مقیم محل عزیمت را برای ورود به ایران تحصیل نمایند.
رئیس- ماده شانزدهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۶- ویزای تذکره و اوراق اتباع خارجه که قصد مسافرت به ایران را دارند تابع مقررات قانون ورود و اقامت اتباع خارجه مصوبه ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۱۰ می‌باشد و قیمت انواع آن بر طبق معامله متقابله تعیین می‌گردد.
رئیس- ماده هفدهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۷- هرگاه مأمورین ایران در خارجه تذکره و شهادت نامه را که در دست بعضی از خارجیان تقاضا کنندگان ویزا می‌باشد نشناسند در صورتی که ورود آنها به ایران قانوناً ممنوع نباشد شهادت نامه مخصوصی برای مدت معین مطابق نمونه که در نظامنامه قید خواهد شد به آنها خواهند داد.
رئیس- آقای شریعت زاده.
شریعت زاده- بنده ملتفت نشدم که مقصود از کلمه نشناختن چیست آیا مقصود این است که امضاها و امهاری که در آن تذکره هست آنها را نمی‌شناسند یا اینکه به رسمیت می‌شناسند و می دانند که این از ناحیه مأمورین سیاسی صادر قنسولی مأمور سیاسی یک دولتی است و تذکره را می‌شناسند و می دانند که این از ناحیه مأمورین سیاسی صادر شده یا خیر خوب است در این باب یا آقای معاون یا آقای مخبر توضیح بدهند و اگر اشکالی دارد در شور دوم اصلاح بکنند.
معاون وزارت داخله- آقایان نمایندگان محترم می دانند که بعضی اوقات ممکن است مأمورین در خارجه تذکره و شهادت نامه را که در دست بعضی خارجیان است نشناسند این است که اینجا نوشته شده که نسبت به آن اشخاصی هم که می‌خواهند به ایران بیایند اگر اوراقی در دست دارند که شناخته نمی‌شود در صورتی که مانعی برای آمدن به ایران نداشته باشند ممکن است به آنها جواز داده شود.
رئیس- آقای دیبا.
طباطبائی دیبا- لفظ ویزا در این ماده و در موارد
سابق خیلی مکرر شده بنده عقیده‌ام این است که در قوانین مادامی که برای اینها الفاظ فارسی ممکن است الفاظ خارجی را نباید استعمال کرد حالا برای ویزا هم اگر یک کلمه فارسی دارید بنده عقیده‌ام این است که آن را بنویسیم.
مخبر- این یک اصطلاح بین المللی است که همه جا معمول است ولی اگر آقا شخصاً یک کلمه یک لغتی (افسر- بازدید) در نظر دارند که همین معنین را میرساند ممکن است پیشنهاد بفرمائید (دیبا- امضاء و رؤیت) ولی بایستی رعایت اختصار را هم کرد.
رئیس- آقای شریعت زاده فرمایشی دارید؟
شریعت زاده- خیر.
رئیس- ماده هیجدهم قرائت می‌شود:
فصل پنجم- تذکره غیر عادی
(تذکره سیاسی- تذکره مأموریت)
قسمت اول- تذکره سیاسی
ماده ۱۸- صدور تذکره سیاسی فقط با وزارت امور خارجه و مأمورین سیاسی ایران مقیمین ممالک خارجه می‌باشد.
رئیس- آقای عراقی.
عراقی- در ماده نوزدهم بنده عرض دارم.
رئیس- ماده نوزدهم قرائت می‌شود:
ماده ۱۹- به طبقات ذیل تذکره سیاسی داده می‌شود.
۱- اعضاء خانواده سلطنت اعم از ذکور و اناث.
۲- اعضاء رئیسه دربار سلطنت و زوجات آنها (به تشخیص وزارت دربار پهلوی).
۳- مأمورین سیاسی و قنسولهای رسمی و خانواده آنها.
۴- وزراء و معاونین وزراء و رؤسا و نواب رؤسای مجلسین و خانواده آنها.
۵- رؤسای ادارات وزارت امور خارجه و خانواده آنها.
۶- وزراء و سفراء و وزراء مختار سابق و خانواده آنها.
۷- اشخاصی که از طرف دولت نزد دول دیگر یا مؤسسات رسمی بین المللی به مأموریت مخصوص اعزام شوند.
تبصره- برای کسانی که از طبقات فوق نیستند در موارد لزوم با تصویب دولت ممکن است تذکره سیاسی صادر شود.
رئیس- آقای عراقی.
عراقی- با این که در کلیات بنده عرایض خودم را راجع به این ماده عرض کرده بودم بنده اینجا یک چیز دیگر دیدم که می‌خواهم از آقای مخبر محترم تقاضا کنم که در شور ثانی این قانون با این پیشنهادی که بنده دادم و غالب آقایان هم شاید داده باشند (صحیح است) آن پیشنهاد در این ماده رعایت شود علاوه بر آن قسمتی که بنده دیده بودم باز اینجا می‌نویسد وزراء و سفراء و وزراء مختار سابق و خانواده آنها ملاحظه بفرمائید این الان سر خدمت نیست الان کسی نیست که سرخدمت باشد آن وقت شما به قدری دایره را راجع به وکلاء تنگ می‌کنید ه نسبت به آنها هم پائین تر قرار می‌دهند بنده هم از آقای معاون و هم از آقای مخبر محترم تقاضا می‌کنم به این پیشنهاد یک عطف توجهی بفرمایند و اصلاح کنند که در شور ثانی باز این پیشنهاد را نکنیم (نمایندگان- صحیح است).
مخبر- در این قسمت بهتر این است که آقایانی که نظریات دارند پیشنهاد بدهند بلکه بتوانیم در کمیسیون جلب رضایت خاطر آقایان را بکنیم و به طوری که تمایل اکثریت آقایان است عمل کنیم.
رئیس- آقای شریعت زاده.
شریعت زاده- بنده یک توضیحی می‌خواستم راجع به بخش چهارم این ماده که وزراء و معاونین وزراء و رؤسا و نواب رؤسای مجلسین باشد منظورم این است که توضیح شود آیا مقصود اجازه دادن تذکره سیاسی برای اشغال آنها به این سمت است یا هر کس این سمت را پیدا کرده مشمول خواهد شد.
معاون وزارت داخله- نسبت به شاغلین است.
رئیس- پیشنهاداتی که در این خصوص رسیده است قرائت می‌شود چون متحد الشکل است یکباره می‌خوانیم:
پیشنهاد آقای مؤید احمدی:
پیشنهاد می‌کنم فقره چهارم از ماده نوزدهم به طریق ذیل اصلاح شود:
۴- وزراء معاونین وزراء و رؤسا و وکلاء مجلسین و خانواده آنها.
پیشنهاد آقای امیر تیمور:
بنده پیشنهاد می‌کنم که قسمت چهار ماده ۱۹ به طریق ذیل اصلاح شود:
۴- وزراء و معاونین وزراء و رؤسا و وکلاء مجلسین و خانواده آنها.
پیشنهاد آقای عراقی:
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۹ درآخر قسمت چهارم نوشته شود وکلای مجلس شورای ملی و خانواده آنها.
پیشنهاد آقای فرشی:
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی دامت شوکته
این بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده نوزدهم قسمت چهار این طور اصلاح شود:
۴- وزراء معاونین وزراء و نمایندگان مجلس شورای ملی و خانواده آنها.
پیشنهاد آقای طباطبائی دیبا:
پیشنهاد می‌کنم به آخر تبصره ماده ۱۹ علاوه شود ولی نسبت به نمایندگان مجلس شورای ملی در صورت تقاضا قبول آن حتمی است.
پیشنهاد آقای ملک مدنی:
پیشنهاد می‌نمایم به ماده ۱۹ اضافه شود فقره ۸ به نمایندگان مجلس شورای ملی.
[۸- اقتراع برای شرف یابی در روز جشن تاجگذاری و عید غدیر]
رئیس- پیشنهاد شده است جلسه را ختم کنیم (صحیح است) قرعه باید کشیده شود ما تا جلسه آینده مصادف با اعیادی هستیم که باید لوازم او را انجام بدهیم گویا تشریفات جشن تاجگذاری در جشن تولد همایونی انجام می‌یابد (صحیح است) ولی آقایان نمایندگان برای عرض تبریک این روز مهم و بزرگ علاقه مخصوصی ابراز می‌کنند (صحیح است) و فرستادن هیئتی را برای تقدیم احساسات خودشان لازم و واجب می دانند (صحیح است) سابقاً هم همین طور معمول بوده است این است که دوازده نفر برای تقدیم تبریک اقتراع و انتخاب می‌شوند.
(اقتراع بعمل آمده آقایان مرقومة الاسامی معین گردیدند)
فتحعلی خان بختیار- حاج حسین آقا مهدوی – میرزا محمد خان وکیل- محمد تقی خان اسعد- طباطبائی دیبا- ملک مدنی- رهنما- میرزا احمد خان صفاری- حاج محمد رضا بهبهانی- همراز- میرزا یالس- فهیمی.
رئیس- بعد از عید تاجگذاری (روز یکشنبه) بلافاصله مصادف هستیم با عید محترم غدیر (روز دوشنبه) و چون قبل از آن روز جلسه نداریم ۱۲ نفر هم برای تبریک این عید سعید اقتراع می‌شود (صحیح است).
(آقایان ذیل به حکم قرعه تعیین گردیدند)
حاج علی اکبر امین- میرزا محد علی خان تربیت- محمد علی میرزا دولتشاهی- ابوالحسن خان پیرنیا- میرزا سید محمد محیط- میرزا حسین خان افشار- میرزا صادق خان اکبر- طهرانچی- لاریجانی- حاج میرزا حبیب الله امین- شریفی- فهیمی.
[۹- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه]
رئیس- اگر موافقت می فرمائید جلسه را ختم کنیم و جلسه آینده سه شنبه ششم اردیبهشت سه ساعت قبل از ظهر دستور بقیه لایحه تذکره.
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- دادگر
قانون
اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزارت عدلیه پس از تصویب کمیسیون پارلمانی قوانین عدلیه
ماده واحده- وزیر عدلیه مجاز است لوایح قانونی را که به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید پس از تصویب کمیسیون فعلی قوانین عدلیه به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش آنها در عمل نواقصی را که در ضمن جریان ممکن است معلوم شود رفع و قوانین مزبوره را تکمیل نموده ثانیاً برای تثویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید. لوایح مزبوره در کمیسیون مطرح و پس از شور اول طبع و توزیع خواهد شد تا نمایندگان نظریان خود را در موضوع لایحه در ظرف هشت روز از تاریخ توزیع به کمیسیون بدهند و شور دوم بعد از انقضاء هشت روز بعمل آید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه سی ام فروردین ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی- دادگر