قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوایی و بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماورای آنها
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین رفاه اجتماعی مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری بیست و یکم |
قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوایی و بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماورای آنها - مصوب ۲۸ خرداد ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی و ۲۵ آذر ۱۳۴۳ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۴۳ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
ماده واحده - موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوایی بازرگان مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنهاکه مشتمل بر یک مقدمه و ۱۹ ماده و یک برنامه خطوط پرواز می‌باشد و در تاریخ دهم تیر ماه ۱۳۴۰ در تهران به امضاء رسیده‌است تصویب و به دولت‌اجازه داده می‌شود اسناد مصوبه آن را مبادله نماید.
قانون فوق که مشتمل بر ماده واحده و متن قرارداد ضمیمه می‌باشد در جلسه روز پنجشنبه بیست و هشتم خرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و سه به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی
قانون بالا در جلسه روز ۱۳۴۳٫۹.۲۵ به تصویب مجلس سنا رسیده‌است
[z]موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوایی بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها (مقدمه) دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری فدرال آلمان که متعاهدین قرارداد بین‌المللی هواپیمایی کشوری که در تاریخ ۷ دسامبر ۱۹۴۴ در شیکاگوامضاء شده‌است می‌باشند مایلند به منظور استقرار سرویسهای هواپیمایی بین قلمرو خود و ماوراء آن موافقتنامه‌ای علاوه بر قرارداد مذکور منعقدنمایند نمایندگان تام‌الاختیار خود را بدین منظور به شرح زیر تعیین نمودند:
دولت شاهنشاهی ایران: جناب آقای قدس نخعی وزیر امورخارجه
دولت جمهوری فدرال آلمان:
جناب آقای دکتر ر. ف. فن‌اونگرن اشتر براگ سفیر کبیر جمهوری فدرال آلمان در ایران. نمایندگان مزبور پس از مبادله اختیارنامه‌های خود که در کمال‌صحت و اعتبار بود به ترتیب ذیل موافقت حاصل نمودند:
ماده ۱ - برای مقاصد این موافقتنامه جز در مواردی که مضمون عبارت مفهوم مخالف آن را ایجاب کند:
الف - عبارت «قرارداد» مربوط به هواپیمایی کشوری بین‌المللی است که در تاریخ ۷ دسامبر ۱۹۴۴ برای امضاء در شیکاگو حاضر شده بود و نیز شامل‌هر ضمیمه ایست که تحت ماده ۹۰ قرار داد مزبور مورد قبول واقع گردیده و هر اصلاحیه‌ای که در ضمائم مذکور یا در اصل قرارداد بر طبق مواد ۹۰ و۹۴ قرارداد به عمل آمده‌است.
ب - عبارت «مقامات هواپیمایی» در مورد دولت شاهنشاهی ایران «اداره کل هواپیمایی» و هر شخص یا مقامی که مجاز به انجام وظایف فعلی آن اداره‌کل و یا وظایف مشابه آن باشد و در مورد دولت جمهوری فدرال آلمان وزیر راه فدرال و هر شخص یا هیئتی که مجاز به انجام وظایف فعلی وزیر مزبوراست می‌باشد.
ج - مقصود از عبارت «مؤسسه هواپیمایی معینه» یک مؤسسه هواپیمایی است که یکی از طرفین متعاهدین طبق ماده ۳ این قرارداد به وسیله اعلامیه‌کتبی برای به کار انداختن سرویسهای هوایی در خطوط مشخصه به طرف متعاهد دیگر معین نموده‌است.
د - عبارت «قلمرو سرویس هوایی»«سرویس هوایی بین‌المللی»"مؤسسه هواپیمایی«و»توقف به منظورهای غیر بازرگانی" به ترتیب همان معانی را خواهند داشت که درمواد ۲ و ۹۶ قرارداد به آنها داده شده‌است.
ماده ۲ - هر یک از طرفین متعاهدین حقوق تصریح شده در این موافقتنامه را به منظور تأسیس سرویسهای منظم هواپیمایی بین‌المللی به طرف متعاهددیگر اعطا می‌نماید.
خطوطی که مؤسسات هواپیمایی معینه دو طرف متعاهد در آن مجاز به کار انداختن سرویسهای هوایی بین‌المللی خواهند بود دربرنامه خطوطی که با مبادله یادداشتهایی مورد موافقت قرار خواهد گرفت مشخص می‌گردد.
سرویسهای و خطوط مزبور در این موافقتنامه به ترتیب «سرویسهای مورد موافقت» و «خطوط مشخصه» نامیده می‌شوند.
مؤسسات هوایی معینه به وسیله هر یک از طرفین متعاهدین زمانی که یک سرویس مورد موافقت را در خطوط مشخصه به کار می‌اندازند از حقوق زیربهره‌مند می‌گردند:
الف - پرواز از فراز قلمرو کشور متعاهد دیگر بدون فرود آمدن.
ب - توقف در قلمرو کشور مذکور به منظورهای غیر از حمل و نقل.
ج - توقف در قلمرو کشور مزبور در نقاطی که برای آن خط مشخص گردیده به منظور پیاده و سوار کردن مسافر - بار و پست در رفت و آمدهای‌بین‌المللی.
۲ - و نیز مقرر است که در مناطق جنگ یا مناطقی که در اشغال نظامی است یا مناطقی که جنگ و اشغال نظامی در آن تأخیر داشته‌است با توجه به ماده۹ قرارداد به کار انداختن این گونه سرویسها منوط به اجازه و تصویب مقامات صلاحیتدار نظامی باشد.
ماده ۳ - ۱ - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهند داشت یک یا چند مؤسسه هواپیمایی را برای بهره‌برداری در سرویسهای مورد موافقت در خطوط‌مشخصه کتباً تعیین و به طرف متعاهد دیگر معرفی نماید.
۲ - به مجرد رسیدن چنین معرفی نامه طرف متعاهد دیگر به شرط رعایت مقررات بندهای ۳ و ۴ این ماده به مؤسسه معینه مزبور بدون تأخیر اجازه‌لازم برای بهره‌برداری را اعطا می‌نماید.
۳ - مقامات هواپیمایی یک طرف متعاهد ممکن است از مؤسسه‌ای که توسط طرف متعاهد دیگر معین گردیده بخواهد مقامات مزبور را قانع سازد که‌قابلیت انجام شرایطی که طبق قوانین و مقرراتی که معمولاً برای به کار انداختن سرویسهای هوایی بین‌المللی به وسیله مقامات مزبور در تأیید مقررات‌قرارداد وضع شده‌است دارا می‌باشد.
۴ - هر یک از طرفین متعاهدین در هر مورد که قانع نشده باشد که مالکیت عمده و کنترل مؤثر بر آن مؤسسه هواپیمایی در دست طرف متعاهدی که‌مؤسسه مزبور را تعیین نموده یا اتباع آن طرف می‌باشد حق خواهد داشت از اعطای اجازه بهره‌برداری مذکور در بند ۲ این ماده امتناع ورزد و یا شرایطی‌را که برای اعمال حقوقی مشخصه در ماده ۲ این قرارداد توسط یک مؤسسه هواپیمایی معینه لازم بداند تحمیل نماید.
۵ - وقتی که یک مؤسسه هواپیمایی بدین ترتیب معین و مجاز گردید می‌تواند هر وقت بخواهد بهره‌برداری از سرویسهای مورد موافقت را شروع نمایدمشروط بر این که تعرفه‌ای که طبق مقررات ماده ۱۱ این موافقتنامه وضع شده‌است در مورد سرویس مزبور مجری باشد.
ماده ۴ - ۱ - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهد داشت اجازه بهره‌برداری صادره را لغو نماید یا استفاده از حقوق مشخصه در ماده ۲ این موافقتنامه‌را از مؤسسه‌ای که توسط طرف متعاهد دیگر تعیین گردیده معلق نماید یا شرایطی را که ممکن است برای استفاده از این حقوق لازم باشد تحمیل نماید:
الف - در هر موردی که قانع نشده باشد مالکیت عمده و کنترل مؤثر بر مؤسسه هواپیمایی مزبور در دست طرف متعاهدی که آن مؤسسه هواپیمایی رامعین نموده یا اتباع آن طرف می‌باشد یا.
ب - در موردی که مؤسسه هواپیمایی مزبور از عهده انجام دادن قوانین و مقررات دولت متعاهدی که این حقوق را اعطا کرده‌است بر نیاید.
ج - در موردی که مؤسسه هواپیمایی مزبور از عهده بهره‌برداری طبق شرایط مندرج در این موافقتنامه بر نیاید.
۲ - چنانچه لغو فوری - تعلیق یا تحمیل شرایط مذکور در بند ۱ این ماده به منظور جلوگیری از نقض بیشتر قوانین یا مقررات ضرورت اساسی نداشته‌باشد چنین حقی پس از مشورت با طرف متعاهد دیگر اعمال خواهد شد.
۳ - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهد داشت که به وسیله مکاتبه به طرف متعاهد دیگر مؤسسه هواپیمایی دیگری را به جای مؤسسه هواپیمایی‌معینه تعیین نماید. مؤسسه هواپیمایی معینه جدید همان حقوق و تعهداتی که مؤسسه هواپیمایی قبلی داشته‌است دارا خواهد بود.
ماده ۵ - هیچیک از مقررات ماده ۲ این موافقتنامه نباید طوری تلقی شود که به مؤسسات هواپیمایی معینه یکی از طرفین متعاهدین امتیاز گرفتن مسافر- بار یا پست در قلمرو طرف متعاهد دیگر در ازاء کرایه یا حق‌الزحمه به مقصد نقطه دیگری در همان قلمرو اعطاء شده‌است.
ماده ۶ - عوارضی که در قلمرو یکی از طرفین متعاهدین برای استفاده هواپیمای مؤسسه معینه طرف متعاهد دیگر از فرودگاه‌ها و سایر تسهیلات‌هواپیمایی وضع می‌گردد نباید از آنچه که به وسیله هواپیمای یک مؤسسه هواپیمایی ملی که در سرویسهای هوایی بین‌المللی مشابه اشتغال دارندپرداخت می‌گردد بیشتر باشد.
ماده ۷ - ۱ - هواپیمایی که در سرویسهای بین‌المللی به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه هر یک از طرفین متعاهدین به کار می‌رود و همچنین‌تجهیزات معمولی آنها - ذخائر سوخت و روغنهای مخصوص چرب کردن موتور و ذخائر خواربار هواپیما (شامل غذا - آشامیدنی و دخانیات) که درداخل چنین هواپیمایی قرار دارد در موقع ورود به قلمرو طرف متعاهد دیگر از کلیه حقوق گمرکی - هزینه‌های بازرسی و سایر عوارض یا مالیاتهای‌دیگر معاف خواهد بود. مشروط بر این که چنین لوازم و ذخایر تا زمانی که مجدداً صادر شوند در داخل هواپیما باقی بمانند.
۲ - موارد زیر به استثنای عوارض مربوط به خدمات انجام شده نیز از پرداخت عوارض و مالیاتهای مزبور معاف خواهند بود.
الف - ذخائر و خوارباری که در قلمرو یکی از طرفین متعاهدین در حدودی که به وسیله مقامات طرف متعاهد مزبور معین می‌گردد برای مصرف ضمن‌پرواز به خارج از کشور به داخل هواپیمای سرویس بین‌المللی کشور متعاهد دیگر حمل می‌شود.
ب - وسائل یدکی و تجهیزات هواپیما که برای نگهداری - تعمیر یا تجهیزات هواپیمایی که در سرویسهای بین‌المللی به وسیله مؤسسات معینه طرف‌متعاهد دیگر به کار می‌روند به قلمرو هر یک از طرفین متعاهدین وارد می‌شود.
ج - سوخت و روغنهای مخصوص چرب کردن موتور هواپیما که برای ذخیره در هواپیمایی که به وسیله مؤسسات معینه طرف متعاهد دیگر درسرویسهای بین‌المللی پرواز می‌کنند تهیه می‌گردد ولو این که این ذخائر در قسمتی از پرواز که بر فراز قلمرو کشور متعاهدی که این ذخائر در آن کشور به‌داخل هواپیما حمل شده باشد مصرف می‌گردد اشیایی که در بندهای الف و ب و ج فوق بدانها اشاره شده‌است ممکن است خواسته شود که تحت‌نظارت یا کنترل گمرک نگاهداری گردد.
ماده ۸ - تجهیزات معمولی مورد نیاز هواپیما و همچنین مواد و ذخائری که در داخل هواپیمای هر یک از طرفین متعاهدین باقی می‌ماند ممکن است درقلمرو طرف متعاهد دیگر فقط پس از تصویب مقامات گمرکی طرف متعاهد مزبور تخلیه گردند. در چنین مواردی وسایل و ذخائر مزبور ممکن است تازمانی که مجدداً صادر و یا به انحاء دیگر طبق مقررات گمرکی مربوطه ترخیص گردند تحت نظارت مقامات مزبور قرار گیرند.
ماده ۹ - ۱ - قوانین و مقررات یک طرف متعاهد مربوط به ورود و خروج هواپیمایی که در هوانوردی بین‌المللی اشتغال دارد یا مربوط به عملیات وهوانوردی چنین هواپیمایی است هنگامی که در قلمرو مزبور می‌باشد درباره هواپیمای مؤسسه یا مؤسسات معینه طرف متعاهد دیگر به کار خواهدرفت و مقررات مزبور از طرف چنین هواپیمایی در موقع ورود و خروج و زمانی که در قلمرو طرف متعاهد اول است متابعت خواهد گردید.
۲ - قوانین و مقررات یک طرف متعاهد مربوط به ورود یا خروج مسافرین از قلمرو طرف مزبور کارکنان هواپیما یا بار هواپیما از قلمرو طرف مزبور مثل‌مقررات مربوط به ورود - ترخیص - مهاجرت - گذرنامه‌ها - گمرک و قرنطینه به وسیله یا از طرف چنین مسافرین - کارکنان یا بار به طرف متعاهددیگر در موقع ورود یا خروج و در هنگامی که در قلمرو طرف متعاهد اول هستند باید متابعت گردد.
ماده ۱۰ - ۱ - مؤسسات هواپیمایی طرفین متعاهدین فرصت مناسب و متساوی خواهند داشت که سرویسهای مورد موافقت را در خطوط مشخصه دربین قلمروهای خود به کار اندازند.
۲ - در به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت مؤسسات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین منافع مؤسسات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر راملحوظ خواهند داشت به نحوی که تأثیر نامطلوبی در جریان امور سرویسهایی که طرف اخیرالذکر در تمام یا قسمتی از همان خطوط دائر نموده است‌حاصل نشود.
۳ - سرویسهای مورد موافقت که به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه طرفین متعاهدین برقرار می‌گردد باید کاملاً با احتیاجات عمومی برای حمل ونقل در خطوط مشخصه منطبق باشد و هدف اصلی آنها فراهم نمودن ظرفیتی (با ضریب بارگیری معقولانه) کافی برای احتیاجاتی باشد که فعلاً و منطقاً‌از لحاظ حمل و نقل مسافر - بار و محمولات پستی - به مقصد و یا از مبداء قلمرو طرف متعاهدی که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده‌است فراهم نمودن وسائل حمل مسافر - بار و محمولات پستی از لحاظ پیاده و سوار کردن آنها در نقاطی واقع در خطوط مشخصه در قلمرو دولتهایی‌غیر از دولتی که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده‌است طبق مقررات کلی که ظرفیت باید متناسب با ترتیب زیر باشد انجام گیرد:
الف - احتیاجات حمل و نقل هوایی از مبداء به مقصد قلمرو کشور متعاهدی که مؤسسه هواپیمایی را تعیین نموده‌است.
ب - احتیاجات حمل و نقل نواحی که مؤسسه هواپیمایی از آن عبور می‌نماید پس از رعایت منافع سرویسهای حمل و نقل هوایی دیگری که به وسیله‌مؤسسات هواپیمایی کشورهای آن نواحی تأسیس شده‌است و ج - احتیاجات خط هواپیمایی سرتاسری.
ماده ۱۱ - ۱ تعرفه‌هایی که به وسیله مؤسسات هواپیمایی یکی از طرفین متعاهدین برای حمل محمولات از مبداء یا به مقصد قلمرو طرف متعاهد دیگروضع می‌گردد بایستی به میزان عادلانه و با توجه به کلیه عوامل مربوطه از جمله هزینه بهره‌برداری بهره‌برداری - نفع عادلانه و تعرفه‌های مؤسسات‌هواپیمایی دیگر برقرار گردد.
۲ - تعرفه‌هایی که در بند ۱ این ماده بدان اشاره شده‌است توأم با حق کمیسیون نمایندگی مربوطه در صورت امکان به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه‌مربوطه طرفین متعاهدین و با مشورت مؤسسات هواپیمایی دیگری که در تمام یا قسمتی از خط مزبور بهره‌برداری می‌نمایند باید مورد توافق قرار گیرد واین توافق بایستی در جایی که امکان دارد از طریق دستگاه تعیین نرخ مؤسسه بین‌المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) به عمل آید.
۳ - تعرفه‌هایی که به نحو فوق مورد موافقت قرار گرفته باید اقلاً یک ماه (۳۰ روز) قبل از تاریخ معینه برای اجرا جهت تصویب مقامات هواپیمایی‌طرفین متعاهدین تسلیم گردد و در موارد مخصوص این مدت معینه با موافقت مقامات مزبور ممکن است تقلیل داده شود.
۴ - اگر مؤسسات معینه نتواند با هر یک از تعرفه‌های مزبور موافقت نمایند یا چنانچه به دلایل دیگر یک تعرفه نتواند طبق مقررات قسمت ۲ این ماده‌تثبیت گردد یا در صورتی که در ظرف مدت ۱۵ روز از مدت یک ماه (۳۰ روز) مندرج در بند ۳ این ماده یک طرف متعاهد عدم موافقت خود را با هرتعرفه‌ای که طبق مقررات بند ۲ بدان توافق شده‌است به وسیله یادداشتی به طرف متعاهد دیگر اعلام نماید مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین سعی‌خواهند کرد نسبت به تعیین تعرفه به وسیله موافقتنامه اتخاذ تصمیم نمایند.
۵ - در صورتی که مقامات هواپیمایی نتوانند در مورد تعرفه‌ای که طبق بند ۳ این ماده جهت تصویب به آنها تسلیم شده‌است و یا در اتخاذ تصمیم به هرتعرفه‌ای که طبق بند ۴ این ماده باید تعیین گردد موافقت حاصل نمایند مورد اختلاف طبق ماده ۱۵ این قرارداد حل و فصل خواهد شد.
۶ - با رعایت مقررات بند ۵ این ماده هیچ تعرفه‌ای به موقع اجرا گذارده نخواهد شد مادام که مقامات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین آن راتصویب نکرده باشند.
۷ - تعرفه‌هایی که طبق مقررات این ماده تعیین شده‌است به قوت خود باقی خواهند بود تا تعرفه‌های جدیدی که بر اساس مقررات این ماده وضع‌می‌گردد تعیین شود.
ماده ۱۲ - ۱ - مؤسسات هواپیمایی معینه حداقل یک ماه (۳۰ روز) قبل از تاریخ دایر شدن سرویسها در خطوط مشخصه نوع سرویسها - انواع‌هواپیماهایی که در برنامه پرواز به کار خواهند رفت و همچنین تغییراتی که بعداً در آنها داده می‌شود به مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین اطلاع‌خواهند داد و همین ترتیب در مورد هر گونه تغییرات بعدی نیز معمول خواهد گردید.
۲ - مقامات هواپیمایی یک طرف متعاهد در صورت تقاضا اطلاعیه‌های منظم یا سایر گزارشات مربوط به آمارهای مؤسسات معینه را که معقولاً برای‌تجدید نظر کردن در ظرفیتی که به وسیله هر یک از مؤسسات معینه طرف متعاهد اول در خطوط مشخصه مقرر گردیده جهت مقامات هواپیمایی طرف‌متعاهد دیگر تهیه خواهد نمود. چنین اطلاعیه‌هایی تمام اطلاعات لازم جهت تصمیم درباره مقدار محمولات حمل شده و مبداء و مقصد چنین‌محمولات را شامل خواهد بود.
ماده ۱۳ - ۱ - در صورت لزوم بین مقامات هواپیمایی دو طرف متعاهد به منظور حصول همکاری نزدیک و توافق در کلیه موضوعات مربوط به کاربردن و تفسیر آن موافقتنامه تبادل نظر به عمل خواهد آمد.
ماده ۱۴ - ۱ - در هر موقع ممکن است به منظور مذاکره درباره اصلاح موافقتنامه حاضر یا برنامه پرواز به وسیله یکی از طرفین متعاهدین تقاضای‌مشاوره به عمل آید.
همین ترتیب نیز در صورتی که یکی از طرفین متعاهدین ملاحظه نماید که تبادل نظر موضوع ماده ۱۳ در مورد مذاکرات مربوط به تفسیر و به کاربردن‌موافقتنامه حاضر پیشرفتی حاصل ننموده‌است جاری خواهد بود چنین مشورتی در ظرف مدت دو ماه (۶۰ روز)د از تاریخ وصول تقاضای مشورت‌شروع خواهد شد.
۲ - هر تغییری در این موافقتنامه که به ترتیب فوق مورد توافق قرار گیرد وقتی لازم‌الاجراء می‌گردد که پس از انجام شرایط قانون اساسی توسط هر یک‌از طرفین متعاهدین به وسیله مبادله یادداشتهای سیاسی مورد تأیید واقع شده باشد.
ماده ۱۵ - ۱ - در صورتی که هر نوع اختلاف نظر ناشی از تفسیر یا اجرای موافقتنامه فعلی طبق ماده ۱۴ حل نشود بنا به تقاضای هر یک از طرفین‌متعاهدین موضوع به هیأت داوری ارجاع می‌گردد.
۲ - هیأت داوری مزبور برای هر مورد خاص تشکیل می‌گردد از سه نفر عضو به این ترتیب که هر یک از طرفین متعاهدین یک نفر عضو تعیین می‌نمایدو دو نفر عضو مزبور برای انتخاب یک نفر از اتباع کشور ثالث که ریاست هیأت را خواهد داشت و به وسیله دولتین متعاهدین تعیین می‌گردد توافق‌خواهند کرد. اعضاء مزبور در ظرف دو ماه (۶۰ روز) و رییس هیأت در ظرف سه ماه (۹۰ روز) بعد از تاریخی که یکی از طرفین متعاهدین به طرف‌متعاهد دیگر قصد خود را مبنی بر ارجاع اختلاف نظر به حکمیت اطلاع می‌دهد تعیین می‌گردند.
۳ - چنانچه مهلت‌های مقرر در بند ۲ ملحوظ نشده باشد هر یک از طرفین متعاهدین می‌تواند در صورت عدم هر نوع سازش دیگری از رییس شورای‌سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) دعوت نماید که انتصابات لازم را بنماید، وقتی که رییس شورا تابعیت یکی از دو کشور متعاهد را دارااست یا به نحو دیگر از انجام این کار منع شده باشد معاون او انتصابات لازم را انجام خواهد داد.
۴ - هیأت داوری با اکثریت آراء اخذ تصمیم خواهد کرد. تصمیمات مزبور برای طرفین متعاهدین لازم‌الاجرا خواهد بود. هر کدام از طرفین متعاهدین‌مخارج عضو منتسب خود و همچنین مخارج نمایندگی خود را در هیأت داوری به عهده خواهد داشت. مخارج رییس هیأت و هر گونه مخارج دیگربالمناصفه به عهده طرفین متعاهدین خواهد بود. در تمام موارد دیگر هیأت داوری مقرراتی برای ترتیب داوری خود وضع خواهد نمود.
ماده ۱۶ - در صورتی که قرارداد حمل و نقل هوایی چند جانبه‌ای به وسیله طرفین متعاهدین مورد قبول واقع گردد و به موقع اجرا درآید مقررات قراردادچند جانبه مزبور نافذ خواهد بود.
هر گونه مذاکراتی راجع به تعیین این که قرارداد چند جانبه مزبور تا چه حد این موافقتنامه را خاتمه می‌دهد یا تبدیل یا اصلاً و یا تکمیل می‌نماید طبق‌ماده ۱۴ این موافقتنامه به عمل خواهد آمد.
ماده ۱۷ - هر یک از طرفین متعاهدین ممکن است در هر موقع اعلام کتبی مبنی بر خاتمه موافقتنامه حاضر را به طرف متعاهد دیگر بدهد و موافقتنامه‌یک سال پس از وصول اطلاعیه مزبور به طرف متعاهد دیگر خاتمه می‌پذیرد.
ماده ۱۸ - این موافقتنامه و هر اصلاحیه آن و هر یادداشتی که طبق بند ۱ ماده ۲ این موافقتنامه مبادله شود جهت ثبت به سازمان بین‌المللی هواپیمایی‌کشوری (ایکائو) اطلاع داده خواهد شد.
ماده ۱۹ - این موافقتنامه طبق مقررات قانون اساسی طرفین متعاهدین به تصویب خواهد رسید و از تاریخ مبادله اسناد مصوبه که در بن صورت خواهدگرفت به موقع اجرا درمی‌آید. برای تأیید مراتب فوق امضاءکنندگان ذیل که از طرف دولتهای متبوع خود، دارای اختیار تام می‌باشند این موافقتنامه راامضاء و به مهر خود ممهور نمودند.
در تاریخ دهم تیر ماه ۱۳۴۰ مطابق با اول ژوییه ۱۹۶۱ در تهران در ۶ نسخه به زبان فارسی و آلمانی و انگلیسی هر کدام در دو نسخه به امضاء رسید درصورت اختلاف در تفسیر آن نسخه انگلیسی معتبر خواهد بود.
از طرف دولت شاهنشاهی ایران از طرف دولت جمهوری فدرال آلمان سفیر کبیر جمهوری فدرال آلمان تهران اول ژوییه ۱۹۶۱
عالی‌جناب.
مفتخراً عطف به بند (۱) ماده ۲ موافقتنامه حمل و نقل هوایی مابین دولت جمهوری فدرال آلمان و دولت شاهنشاهی ایران امضاء شده در تهران در اول‌ژوییه ۱۹۶۱ در مذاکراتی که راجع به موافقتنامه فوق‌الذکر به عمل آمد موافقت شد که سرویسهای هوایی ممکن است در خطوط مشخصه در برنامه خط‌زیر انجام گیرد:
برنامه خطوط پرواز ۱ - خطوطی که توسط مؤسسات معینه به وسیله دولت جمهوری فدرال آلمان به کار می‌رود.
>جدول: دوره ۲۱ - جلد ۲ - صفحه ۱۱۳۵< ۲ - خطوطی که توسط مؤسسات معینه به وسیله دولت شاهنشاهی ایران به کار می‌رود:
>جدول: دوره ۲۱ - جلد ۲ - صفحه ۱۱۳۶< ۳ - مؤسسه معینه ممکن است در صورت تمایل یک یا چند نقطه در خطوط مشخصه را حذف نماید مشروط بر این که نقطه مبداء چنین خطی درقلمرو کشور متعاهدی که مؤسسه را معین نموده واقع باشد.
مفتخرم که به اطلاع برسانم که دولت جمهوری فدرال آلمان با برنامه خط فوق موافقت دارد.
خوشوقت خواهم شد چنانچه شما نیز اطلاع فرمایید که دولت ایران با این برنامه خط فوق موافقت دارد در این صورت یادداشت فعلی و یادداشت جوابیه‌شما به عنوان تحصیل توافق بین دولتین خود تلقی می‌گردد.
با تقدیم احترام جناب آقای حسین قدس‌نخعی وزیر امور خارجه شاهنشاهی ایران - تهران موافقتنامه فوق که مشتمل بر یک مقدمه و نوزده ماده و یک جدول خطوط پرواز می‌باشد ضمیمه قانون موافقتنامه بین دولت ایران و جمهوری فدرال‌آلمان راجع به سرویسهای هوایی بازرگانی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها می‌باشد.
رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی