کتابخانه ملی پهلوی
| نخستین کنگره جهانی ایران‌شناسی - تهران ۹ تا ۱۶ شهریور ماه ۱۳۴۵ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران | برج شهیاد آریامهر |
کتابخانه پهلوی
فرمان بنیاد کتابخانه پهلوی کتابخانه ویژه ایران‌شناسی در روز ۲۹ مهر ماه ۱۳۴۴ از سوی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران داده شد. کتابخانه پهلوی کتابخانه‌ای است که شاهنشاه به سمت نگاهبان والای میراث کهن فرهنگ ایران به ساختن آن فرمان دادند تا در آینده گنجینه برجای ماندنی‌های علم و ادب زبان پارسی بشود. بخش بزرگی از این گنجینه به فرم کتاب‌های چاپ شده و کتاب‌های دست نوشته در گوشه و کنار جهان پراکنده است، هم چنین هزاران سند تاریخی گرانبهای ایران دور از دسترس ایرانیان می‌باشد که به فرمان شاهنشاه همه این کتاب‌ها و سندها که دست‌آورد کار سدها دانشمند و پژوهشگر ارزشمند گیتی است در این کتابخانه گردآوری شود و برای همیشه از آنِ ملت ایران و نسل‌های آینده ایران باشد. از روز ۱ آبان ماه ۱۳۴۴ سیل پیام‌های تهنیت از سراسر دنیا به دفتر فرهنگی دربار شاهنشاهی فرستاده شد. آکادمی ایتالیا در تلگرام تهنیت خود نوشت: بنیاد کتابخانه پهلوی را که در آن گنجینه آثار و سندهای دست نوشته پارسی گردآوری خواهد شد را از ژرفای دل تهنیت می‌گوییم. هم چنین دانشگاه کمبریج، دانشگاه هاروارد، واتیکان والاحضرت پرنس میکاسا برادر امپراتور ژاپن، انجمن ژاپنی خاورشناسی، انستیتوی آسیا در نیویورک، کتابخانه کنگره امریکا، کتابخانه ملی اتریش، دانشگاه‌های پاریس - رم - وین - توکیو - میشیگان و پرنیستون و سدها مرکز پژوهشی ایران شناسی و خاور شناسی تلگرام‌های تهنیت با نوشتارهایی با اشاره به فرهنگ درخشان ایران و تمدن ایرانی و ثاثیر آن در تاریخ بشریت به دفتر فرهنگی دربار شاهنشاهی گسیل داشتند.
بیش از ۱۵۰٬۰۰۰ کتاب و دسته نوشته و ده‌ها هزار سند و نوشتار ایرانی یادگار نبوغ آفریننده هزاران دانشمند و اندیشمند و نویسنده و چامه‌سرای ایرانی که در درازای سده‌ها بیگانگان در غرب و شرق از آن سیراب شده‌اند در کتابخانه‌ها،آرشیو موزه‌ها و سدها کلکسیون خصوصی در بیش از ۸۰ کشور وجود دارد. این پراکندگی از این روی پدید آمده است که مهمترین آن ناامنی‌های سیاسی گذشته، سهل‌انگاری‌ها، سودجویی دلالان یا دارندگان این آثار می‌باشد. باید یادآور شد بسیاری از کتاب‌ها درباره ایران و فرهنگ ایران در خارج از کشور نوشته شده‌اند. آنچه روشن است این است که بیش از ۵۰۰۰۰ کتاب دسته نوشته پارسی در هندوستان و بیش از ۵۰۰۰۰ کتاب دیگر در کتابخانه‌های ترکیه، اتحاد جماهیر شوروی، پاکستان، عراق، انگلستان، فرانسه، آلمان، اتریش، امریکا و سایر کشورها در کلکسیون‌های گوناگون جهان وجود دارد. شمار کتاب‌های دست نوشته در ایران شاید به ۵۰۰۰۰ نرسد.
بسیاری از این کتاب‌ها نه تنها از گنجینه فرهنگ ایران می‌باشند، بلکه از گنجینه فرهنگ بشری به شمار می‌آیند. برای نمونه کهن ترین دست نوشته گیتی به زبان پارسی نوشته شده که در کتابخانه[۱] ملی اتریش است. کهن ترین شاهنامه‌ها در کتابخانه‌های لندن و لنینگراد و کهن‌ترین چامه‌های سعدی، مولوی، نظامی و جامی در کتابخانه‌های آسیای مرکزی شوروی می‌باشد. کتابی که گمان می‌رود به خط حافظ نوشته شده باشد در نامه‌سرای تاشکند و کهن‌ترین رونوشت (نسخه) دیوان خود حافظ در کتابخانه شهر اوکلند در نیوزیلند و برگه‌های ارژنگ پرآوازه به مانی در آکادمی علوم آلمان نگاهداری می‌شود. بر این کلکسیون می‌باید دو گروه دیگر را افزود یکی دست نوشته‌های اوستایی و پهلوی که بهترین آنها در نامه‌سرای سلطنتی دانمارک است و دیگری نوشتارهای دانشمندان و نویسندگان ایرانی است که به زبان تازی نبشته شده‌اند و در کشورهای گوناگون عربی و دیگر کشورها نگاهداری می‌شوند.
در کنار این کلکسیون گرانبهای کتاب‌ها و دست نوشته‌های ایرانی، بخش ارزشمند دیگری از گنجینه فرهنگی ایران به فرم سندها و مدرک‌های بی شمار و بی همتا در آرشیوها و نامه‌سراها و موزه‌های خارجی می‌باشد که نشان و ردپایی از آن در ایران نیست. برای نمونه آرشیو شاهنشاهی اشکانی که دربرگیرنده ۲۵۰۰ سند است در انستیتوی خاورشناسی شوروی می‌باشد. سندهای پرآوازه و گرانبهای مانوی در آکادمی علوم و دانشگاه وورتسبوگ و نامه‌سراهای شوروی است. کلکسیون فرمان‌های پادشاهان ایران به حکمرانان ایرانی قفقاز در مخزن "متن‌داران" ارمنستان است. سدها نامه پادشاهان ایران به پادشاهان دیگر کشورها و درونمایه بسیاری از پیمان‌ها و پیوندنامه‌های (مقاوله نامه) ایران با دیگر کشورها در آرشیوهای انگلستان، فرانسه، شوروی، امریکا، شوروی، واتیکان، هلند، اسپانیا، پرتقال، آلمان، ایتالیا، لهستان، مجارستان، رومانی، هند، پاکستان، ترکیه و... نگاهداری می‌شود. هم چنین بسیاری از نبشته‌های خوشنوسیان ایرانی که بخشی از زیباترین آثار هنری بسیاری از موزه‌ها و نامه‌سراهای خارجی را می‌باشند.
آشکار است که با روی آوردن (توجه) به مقررات حقوقی بین‌المللی تاکنون بازگرداندن نوشتارهای اصلی و رونوشت‌های نویسه‌ها و سندهای ملی ایران شدنی نبود، ولی با پیشرفت تکنولوژی و بهره‌گیری از فرتورنگاری و گرفتن فتوکپی‌های ساده و رنگارنگ و یا فرتورنگاری از راه میکروفیلم و میکروفیش می‌توان از همه این گنجینه ایران رونوشت‌هایی همانند اصل فراهم کرد. بنیاد کتابخانه پهلوی همه این گنجینه چندهزار ساله علم و ادب و هنر ایران را پس از سده‌ها پراکندگی دوباره از گوشه و کنار گیتی به زادگاه‌شان بازخواهد گرداند.
هیات امنای این کتابخانه وزیر دربار شاهنشاهی؛ وزیر فرهنگ و هنر؛ وزیر آموزش و پرورش؛ و هموندان همیشگی شورای فرهنگی سلطنتی ایران می‌باشند.
هیاتی از مشاورین عالی دربرگیرنده بزرگترین دانشمندان ایران‌شناس کشورهای فرانسه، انگلستان، آلمان، ایتالیا، امریکا، شوروی، سوئد، نروژ، دانمارک، فنلاند، هلند، بلژیک، سویس، اتریش، چکسلواکی، لهستان، مجارستان، یوگسلاوی، کانادا، ترکیه، عراق، افغانستان، پاکستا، هند و ژاپن هم چنین رییس‌های بزرگترین کتابخانه‌هایی که دارای کتاب و سندهای دست نوشته پارسی هستند، همکاران افتخاری کتابخانه پهلوی خواهند بود.
از دیدگاه فنی، هیاتی از کارشناسان کتاب‌شناسی ایران برای رسیدگی به والامندی (اصیل) و ارزش و ویژگی‌های هر یک از کتاب‌ها در کتابخانه کار خواهد کرد.
فرمان شاهنشاه آریامهر در نوشتن تاریخ کامل ایران
۲۸ آذر ماه ۱۳۴۴ فرمان شاهنشاه آریامهر برای نوشته‌شدن تاریخ کامل ایران به کتابخانه پهلوی داده شد.[۲] هیات بزرگی از دانشمندان ایران و خارجی و با بهره‌گیری از همه کتاب‌ها و سندها و مدرک‌ها در ایران و سراسر گیتی تاریخ ایران را خواهند نوشت.
- با تاییدات خداوند متعال
- ما
- محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران
- با توجه به سابقه چندهزار ساله تاریخ و تمدن و فرهنگ ایرانی و با توجه به اینکه کشور ما به خصوص در عصر حاضر نیازمند مجموعه مدون و جامعی است که این تاریخ پرافتخار از نظر سیاسی و اجتماعی و مدنی در آن کاملا منعکس باشد و به صورت اثر مستندی در معرض استفاده مراکز علمی و آموزشی ایران و جهان و نسل‌های آینده قرارگیرد، و با توجه به اینکه متاسفانه تاکنون چنین تاریخ کامل و جامعی برای ایران تالیف نشده است، مقرر می‌داریم کتابخانه پهلوی که قبلا از جانب ما مامور گردآوری کلیه کتب و اسناد و مدارک مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران شده است با استفاده از همه این منابع، در تالیف و تدوین کاملترین تاریخ ممکن ایران از قدیمترین ازمنه تا به امروز، توسط هیات صلاحیتداری از دانشمندان ایرانی و خارجی اقدام نماید، و نیز مقرر می‌داریم که کلیه مراکز علمی و فرهنگی کشور کمال همکاری را در حسن انجام این کار بزرگ با کتابخانه پهلوی بعمل آورند.
- دبیرخانه کتابخانه پهلوی موظف است در انتخاب و دعوت هیات علمی مامور تالیف این تاریخ و تهیه اسناد و مدارک لازم برای مطالعات و تحقیقات ایشان و تامین وسایل کار و ادراه امور مربوط بدان اقدام و گزارش پیشرفت کار را منظما به استحضار ما برسانند.
- کاخ مرمر - پانزدهم آذر ماه یک هزار و سیصد و چهل و چهار شمسی
شجاع الدین شفا رایزن فرهنگی و سخنگوی دربار شاهنشاهی و مدیرعامل کتابخانه پهلوی گفت:
- برای کتابخانه پهلوی مایه کمال افتخار است که از جانب شاهنشاه آریامهر ماموریت خطیر تهیه یکی از مهمترین کتاب‌های عصر حاضر ایران یعنی تدوین و تالیف تاریخ کامل ایران را از قدیمی‌ترین ادوار تا دوران کنونی بعهده گرفته است.
- چنانکه در فرمان همایونی مربوط به تهیه این مجموعه تصریح شده است، شاهنشاه از آن جهت به تالیف چنین اثری اراده فرموده‌اند که کشور ما با وجود داشتن یکی از طولانی‌ترین و پرافتخارترین تاریخ‌های جهان، فاقد اثر مدون و جامعی است که همه جنبه‌های سیاسی و اجتماعی و مدنی و فرهنگی این دوران چندهزار ساله در آن ثبت شده باشد....
کتابخانه پهلوی سازمان فرهنگی ناسودبر
کتابخانه پهلوی با پیشکش‌های شخصی شاهنشاه و با کمک‌های سازمان‌ها، مرکزها و کسان فرهنگ دوست در ایران و بیرون از ایران به فرم یک سازمان فرهنگی ناسودبر اداره خواهد شد.
از دیدگاه بین‌المللی کتابخانه پهلوی با همه مرکزهای خارجی که کتاب و سندهایی درباره فرهنگ و تمدن ایران دارند، پیوند استوار خواهد کرد و پهرست یافتنی خود را پیوسته در دسترس همه این مرکزها قرارخواهد داد. باید یادآوری شود که بخشی از کتاب‌ها و دست نوشته‌ها ارزشمند پارسی کتابخانه‌های مهم خارجی تا سال ۱۳۴۴ از سوی دانشگاه تهران و کتابخانه ملی و چند سازمان دیگر به کوشش شماری از دانشمندان ایران فرتورنگاری و به ایران فرستاده شده‌اند. در این باره از این مرکزها درخواست خواهد شد که کپی‌هایی از رونوشت‌های خود را به کتابخانه پهلوی پیشکش کنند. هم چنین در ایران کوشش خواهد شد که دست نوشته‌ها و یا رونوشت‌های کتاب‌ها و سندهای دست نوشته با ارزش گردآوری شود. آشکار است که انجام این کار بزرگ به سال‌های دراز کار و کوشش پیوسته نیاز دارد. بدین سان برای نسل‌های آینده کشور ایران یادگار گرانبهایی برجای می‌ماند تا هیچ ایرانی بزرگی و شکوه ایران و بزرگی و نژاده بودن ملت ایران را هیچگاه فراموش نکند و با سرافرازی میان ملت‌های گیتی به پشتوانه ایران کهن تر از تاریخ به خود ببالد. بدین روی هر کوشش و از خودگذشتگی در این راه بشود ارزش جاودانی دارد.
کتابخانه ملی پهلوی
در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی به فرمان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران کتابخانه پهلوی به کتابخانه ملی پهلوی کتابخانه آینده ایران و یکی از بزرگترین و پیشرفته ترین کتابخانه‌های گیتی دگرگون شد که نمونه‌ای برای آغاز هزاره سوم باشد. کتابخانه ملی پهلوی کتابخانه‌ای است همانند کتابخانه کنگره امریکا یا کتابخانه لنین مسکو که هر یک پیشینه‌ای دراز در پشت سر خود دارند. شجاع‌الدین شفا معاون فرهنگی دربار شاهنشاهی به سمت مدیر عامل کتابخانه ملی پهلوی برگزیده شد.
در درازای سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی گام‌های نخستین برای برنامه ریزی و طراحی کتابخانه با همکاری بیش ۱۰۰ تن کارشناسان پرآوازه بین المللی و ایرانی در تهران آغاز شد. این گروه دربرگیرنده ۶۰ کارشناس خارجی در رشته‌های کتابداری و کتابخانه سازی و ۴۰ تن از کتابداران زبده ایرانی می‌باشد که با فدراسیون بین المللی انجمن‌های کتابداران (ایفلا) [۳] و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)[۴]، مرکز بین المللی آرشیو مدارک، کتابداران و کارشناسان موسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی آموزشی وزارت علوم و آموزش عالی با دو مرکز آن مرکز مدارک علمی [۵] و مرکز تبراک [۶]، و بیش از ۳۰۰ کتابخانه و دانشگاه و مرکز علمی سراسر جهان دست در دست هم، برنامه‌های ساختمانی، علمی، فنی، اداری، آموزشی، کامپیوتری این کتابخانه بزرگ را آماده ساختند. کتابخانه پهلوی نمونه‌ای نه تنها برای ایران بلکه برای همه گیتی می‌باشد. این کتابخانه سه آرمان را دنبال می‌کند:
آرمان کتابخانه ملی پهلوی و بخش‌های آن
کتابخانه ملی پهلوی شبکه‌ای گسترده از پژوهش و داد و ستد اندیشه‌ها و دیدگاه‌ها در زمینه اجتماعی، آموزشی و فنی ایران می‌باشد که آرمان کتابخانه بر این پایه نهاده شده است:
- الف - حفظ میراث فرهنگی ملی
- ب - پیشرفت خدمات کتابخانه‌ای در سطح ملی، از هر گونه و در هر سطح و برای همه مردم
- ج - فراهم آوردن منبع‌ها و یاری دهنده‌ها برای پژوهش به ویژه در زمینه‌هایی که با تاریخ و تمدن و فرهنگی بستگی دارد.
- د - بنیاد شبکه اطلاع‌رسانی
- ر - بنیاد منبع‌ها و کارهایی که نیازهای اطلاعاتی سراسر ایران را برآورد
از دیدگاه ملی، کتابخانه ملی پهلوی کتابخانه‌ای است که جوابگوی نیازمندی‌های جامعه امروز و فردای ایران، در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و اقتصادی می‌باشد. آشکار است که به ریشه‌های فرهنگی و اندیشه‌های ویژه جامعه ایرانی برتری ویژه داده می‌شود. کتابخانه ملی پهلوی برای پاسخگویی به نیازمندی‌های امروزی می‌باید نقش کتابخانه مادر را داشته باشد و بیش از کتابخانه‌های ملی دیگر کشورهای پیشرفته غربی زیرا کتابخانه پهلوی همکاری نزدیک با سایر مرکزهای فرهنگی و کتابخانه‌های کشور، فراهم ساختن ابزارها و کادرهای نیازین برای آنها، پروراندن آنها از دیدگاه فکری و از دیدگاه مادی، برانگیزاندن مردم به ویژه جوانان کشور به خواندن و آموزش و یادگیری، کمک به پیشرفت پژوهش در جامعه ایرانی، کوشش گسترده در پیشرفت بررسی‌ها و پژوهش‌ها درباره فرهنگ و تمدن ایران و پدیدآوردن یک جنبش همه گیر و گسترده در جامعه ایرانی. آنچه که در گام اول پاس داشته شد، تنها ساختن یک کتابخانه بسیار مجهز و مدرن با بهره‌گیری از تکنولوژی نوین نبود، بلکه این کتابخانه بر پایه انگیزه‌های معنوی، فرهنگی و اجتماعی ویژه جامعه ایرانی که جوابگوی نیازمندی‌های روحی و اندیشه‌های ایرانی باشد برنامه‌ریزی شد.
از دیدگاه پاسخگویی به مسایل کشورهای جهان سوم یا کشورهای در حال پیشرفت می‌باید توجه ویژه در برنامه‌ریزی کتابخانه پهلوی انجام گیرد زیرا بسیاری از دشواری‌هایی که امروز جامعه ایرانی با آنها روبروست، دشواری‌هایی است که در بیشتر کشورهای در حال گسترش وجود دارد.
در سال ۲۵۳۶ کنگره ایی با شرکت دانشمندان ایران شناس خارجی و دانشمندان ایرانی در تهران برگزار شد تا درباره چگونگی بنیاد کتابخانه بررسی نمایند. در کنگره از دبیران تاریخ دبیرستان‌ها نیز بهره گرفته می‌شود.
سازمان کتابخانه ملی پهلوی
همزیستی تکنولوژی و فرهنگ هم‌آمیزی و دریافت فرهنگ‌های گوناگون و ارزش‌های آنها در سرزمینی مانند ایران که در سده‌های پیاپی با فرهنگ‌های گیتی سر و کار داشته و درهایش را بر روی همه ملت‌ها گشوده و پیوسته پذیرای اندیشه‌ها و دیدگاه‌های نوین بوده، بهتر از هر سرزمین دیگر می‌تواند انجام یابد، بر این پایه است که کتابخانه ملی پهلوی در ایران بنیاد می‌شود. این کتابخانه نه تنها به همه ایران خدمت می‌کند بلکه کارهای آن ماهیت جهانی خواهد داشت.
بر پایه برنامه‌ای که کارشناسان ریختند، کتاب خانه ملی پهلوی نه تنها یک کتابخانه بلکه یک گردگاه [۷] فرهنگی است که سازمان آن بدین قرار است:
- ۱- کتابخانه ملی: کتابخانه ملی مرکزی که همه نوشتارها و چاپ شده‌های علم و ادب فرهنگ گذشته و حال ایران در آن گردآوری می‌شود که دربرگیرنده همه چاپ شده‌ها در گذشته و حال به زبان پارسی درون و بیرون از کشور می‌باشد. کتابخانه دربرگیرنده همه چاپ شده‌های بین‌المللی درباره ایران و هم چنین اصل یا فتوکپی همه نوشتارهای خطی پارسی درون و بیرون از کشور می‌باشد.
- ۲- کتابخانه بین‌المللی: دربرگیرنده ارزنده‌ترین نوشتارهای فرهنگ‌های گوناگون جهان، چون فرهنگ‌های غربی، اسلامی، هندی، چینی، ترکی، ژاپنی، و افریقایی و دیگر فرهنگ‌ها که برای نخستین بار در جهان با ارزشی یکسان گردآوری می‌شوند و در بخش ویژه "مطالعات بین‌المللی" کتابخانه بررسی و درباره آن پژوهش می‌شود.
- ۳- مرکز مدارک و اطلاعات علمی و فنی و تکنولوژی: این مرکز در برگیرنده کتاب‌ها و مدرک‌های پایه و نوترین سندها و نشریه‌های روز در زمینه‌های گوناگون علوم و تکنولوژی همراه با پژوهش‌های گسترده عملی در همه این رشته‌ها بر پایه نیازمندی‌های کشور، با بهره‌برداری از سیستم کامپیوتری و فراهم آوردن هماهنگی نیازین پژوهش‌های ایرانی با کارهای بین‌المللی بر پایه سیستم یونی سیست [۸]
- ۴- مرکز مطالعات ایران شناسی: این مرکز با انستیتوها و مرکزهای پژوهشی و نوشتارهای وابسته به پژوهش‌های ایران شناسی، بزرگترین مرکز جهانی پژوهش‌های تمدن و فرهنگ ایران است
- ۵- مرکز دایمی کنگره‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی و نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری پیونددار به تاریخ و تمدن ایران و تمدن‌ها و فرهنگ‌های گوناگون شرق و غرب.
ساختمان کتابخانه
معماری و آذین درون ساختمان کتابخانه ملی پهلوی به فرمان شاهنشاهی بسیار ایرانی است. از دیدگاه فنی کتابخانه مجهز به تازه ترین و بهترین تکنیک در دسترس دنیا و با مدرنترین روش‌های کتابداری با بهره‌برداری از کامپیوتر و دستگاه‌های کنترل نَم و گرما و نور و سدا و سیستم خودکار آتش نشانی، تلویزیون مدار بسته، ابزار جا به جا کردن خودکار کتاب، سیستم میکروفیلم، لابراتوار مدرن عکسبرداری، دستگاه‌های فتوکپی، پلی کپی، دستگاه‌های ردیابی کهنگی و درستی سندهای خطی و ابزار بازسازی کتاب‌ها و مدرک‌های ارزنده کهن و دیگر دستگاه‌ها و دیگر ابزارهای نیازین مدرن می‌باشد.
برای گزینش هر دستگاه و یا ابزار کتابخانه از همکاری کارشناسان ایرانی و کارشناسان برجسته جهانی در همه رشته‌های نامبرده بهره می‌گیرد. کتابخانه ملی پهلوی پیوسته از دیدگاه پیشرفت‌های فنی و صنعتی جهانی به روز در می‌آید و بهترین و مدرنترین وسایل و دستگاه‌ها برای کتابخانه ملی پهلوی خریداری می‌شود.
معماری کتابخانه ملی پهلوی
نخستین گام برنامه ریزی کتابخانه برگزاری نشست‌ها با مشاوران آزموده در زمینه کتابداری بود. نام این کارشناسان در امرداد ماه ۱۳۵۲ خورشیدی از سوی رییس فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های کتابداری یا ایفلا به کتابخانه پهلوی داده شد. ایفلا از سه سال پیشتر همکاری خود را با کتابخانه پهلوی آغاز کرد. پرزیدنت کنونی و پیشین ایفلا هموند هیات مشاوران برنامه ریزی شورای کتابخانه پهلوی بود.
در امرداد ماه ۱۳۵۲ گروه کارشناسان از ایران، امریکا، انگلستان، آلمان غربی، فرانسه و بلژیک به تهران فراخوانده شدند که گفتگوهای آغازین برای برنامه‌ها و برنامه ریزی گام‌های گوناگون کتابخانه ملی پهلوی را انجام دهند. سرانجام پس از سه سال دستاورد این نشست‌ها و گفتگوها برنامه جامع کتابخانه ملی پهلوی بود می‌بایستی در سال‌های آینده پیاده شود. تصمیم برآن شد که معماری ساختمان در کنگره آرشیتکت‌های ساختمان کتابخانه که ۱۵ - ۱۳ شهریور ماه ۱۳۵۲ در شهر رم با همکاری یونسکو و ایفلا سازمان یافته و برگزار می‌شد، مورد بررسی و گفتگو قرارگیرد. این کنگره به فراخوان کتابخانه پهلوی، دو روز به کار خود افزود تا به پرسش‌های ویژه درباره برنامه ریزی کتابخانه ملی پهلوی بپردازد. این برنامه میان کارشناسان کتابداری ۳۰ کشور جهان بررسی شد که به درخواست کتابخانه ملی پهلوی هر کی از این ۳۰ کارشناس گزارش ویژه‌ای از دیدگاه‌ها و پیشنهادهای فراهم کردند.
هموندان کنگره آرشیتکت‌های کتابخانه ۲۹ تن از ۱۵ کشور بودند که نام آن به الفبایی چنین است.
برای آسان ساختن کار آرشیتکت‌هایی که در مسابقه طراحی ساختمان کتابخانه ملی پهلوی شرکت داشتند، کتابخانه ملی پهلوی "مرکز معماری سنتی ایران" را برپا ساخت. کارشناسان این مرکز بیش از ۳۰۰۰۰ فرتور و اسلاید از همه ساختمان‌های ایران در جاهای نزدیک و بسیار دوردست فراهم ساختند. این کلکسیون در دو بخش دربرگیرنده ۲۵ قرن معماری ایرانی سازمان داده شده بود.
نمایشگاهی از این فرتورها و اسلایدها در جایی که می‌بایستی کتابخانه ملی پهلوی در شهستان پهلوی در خیابان عباس آباد ساخته شود، برگزار شد. نمایشگاه تا پایان مسابقه گزینش بهترین پیشنهاد برای ساختمان کتابخانه برجای ماند و شمار بسیار زیادی از معماران از این نمایشگاه دیدن کردند.
هم چنین بر پایه پیشنهاد کارشناسان قرار شد از چندین کتابخانه ملی، همگانی، دانشگاهی و کارشناسی (تخصصی) دنیا بازدید شود، تا از ویژگی‌ها و نوآوری‌های هر کتابخانه گزارشی با فرتور و آمار نوشته شود. این گزارش‌ها در دسترس گروه کارشناسان و برنامه ریزان قرارداده شد.
در این گام، کتابخانه ملی پهلوی ۱۲۵ نامه‌سرا را از میان ۵۰۰٬۰۰۰ نامه‌سرا در سراسر گیتی برگزید. در میان این ۱۲۵ نامه‌سرا، کتابخانه‌های پرآوازه، نوساز، مدرن با نوآوری‌های جالب، مرکزهای اسناد علمی و کتابخانه‌های کارشناسی و مرکزهای ایران شناسی در خارج از کشور نیز بودند. از آذر ماه ۱۳۵۲ تا خرداد ماه ۱۳۵۳ این بازدیدها به درازا کشید.
همزمان با این بازدیدها، کتابخانه ملی پهلوی با چند مرکز پیشگام و بین‌المللی کتابداری پیوند گرفت (تماس گرفتن) و همکاری آنها را بر پایه کارآموختگی (تجربه) آنان خواستار شد.
در درازای سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی بر پایه برنامه زمان بندی شده تا پایان اسفند ماه، گزارش کامل بررسی‌ها و پژوهش‌ها در بیش از ۶۰۰۰ برگ نوشته و چکیده‌ای از آن گزارش در نزدیک به ۲۰۰ برگ آماده شد. این گزارش ۲۰۰ برگی پس از تصویب کتابخانه ملی پهلوی، پایه کار مسابقه بین‌المللی قرارگرفت. در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی برای گزینش نقشه نهایی ساختمان کتابخانه ملی، همتازی (مسابقه) زیر سرپرستی "اتحادیه بین‌المللی آرشیتکت‌ها" در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی برگزار شد که در آن بهترین پیشنهاد برگزیده شد.
کتابخانه‌های بازدید شده
پهرست مشاوران ایرانی
ریاست گروه کارشناسان ایرانی و بین المللی برنامه ریزی کتابخانه ملی پهلوی و هماهنگ ساختن هیات ایرانی هم چنین مشاوران خارجی به دکتر ناصر شریفی رییس و استاد دوره فوق لیسانس دانشکده علوم کتابداری و اطلاع رسانی، انستیتو پرت نیویورک که در سراسر دنیا شایسته ترین کتابدار شناخته شده است، سپرده شد. دکتر شریفی هم چنین هموند هیات امنای کتابخانه همگانی بروکلین از سال ۱۳۵۳ می‌باشد.
پهرست مشاوران
منبع
- ↑ پارسی کتابخانه نامه‌سرا می‌باشد
- ↑ فرمان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به کتابخانه ملی پهلوی در نوشتن تاریخ کامل ایران ۱۵ آذر ماه ۱۳۴۴
- ↑ IFLA - International Federation of Library Associations
- ↑ United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
- ↑ Iran Documentation Centre - IRANDOC
- ↑ Tehran Book Processing Center
- ↑ مجمع
- ↑ UNISIST - United Nations International Scientific Information System