مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ تیر (سرطان) ۱۳۰۱ نشست ۱۰۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ تیر (سرطان) ۱۳۰۱
نشست ۱۰۸
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه اول سرطان ۱۳۰۱ مطابق ۲۵ شوال ۱۳۴۰
مجلس سه ساعت قبل از ظهر بر پاست آقای موتمن الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم سه شنبه سی ام جوزا را آقای امیرناصر قرائت نمود.
رئیس – نسبت بصورت جلسه ملاحظاتی نیست؟
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب بنا بفرمایش شاهزاده محمدهاشم میرزا در این صورت مجلس قبلی ایجاز محل واقع شده زیرا آقایانی که در جلسه قبل اظهار داشتند منع استخدام وکلاء بر خلاف ماده سی و دو قانون اساسی و دلائلی ذکر گردید در صورت مجلس نوشته شده ولی بنده که عرض کردم خلاف قانون اساسی هست و دلائلی برای آن داشتم ابداً دلیل شده در صورت مجلس نوشته نشده است عرض کردم این ماده نظر باین مسئله ندارد و مقصود این است که اگر وکیلی راز وکال مستعفی شد و شغل دیگری قبول کرد دیگر نمی‌تواند بمجلس برگردد مگر اینکه مجدداً از طرف ملت انتخاب شود.
رئیس – دیگر ملاحظاتی نیست؟
اظهاری نشد
رئیس – صورت مجلس تصویب شد
معاون وزارت عدلیه – لایحه ایست راجع بمحاضر شرع تقدیم می‌شود.
رئیس – لایحه قانونی مالیات کتیرا مطرح است گویا در کلیات رأی گرفته نشده ولی آقایان مذاکرات را کافی دانسته‌اند حالا باید رأی گرفته شود. داخل در شور مواد بشویم یا خیر آقایانی که تصویب می‌کند داخل در شور مواد شویم قیام فرمایند.
اکثر نمایندگان قیام نمودند.
رئیس- تصویب شد راپورت ثانوی طبع و توزیع شد به آقایان هم رسیده است.
(آقای منتصرالملک ماده اول را به شرح ذیل قرائت نمودند.)
ماده اول – مالیات کتیرا صدی بیست قیمت آن است به نرخ محل استخراج که مامورین گمرکی دریافت می‌نمایند.
یک نفر از نمایندگان – این نیست شور اول هم شده است.
رئیس – خطاب بآقای مدرس شماره آن روز بریاست فرموده‌اید شور اول بوده است یا دوم
مدرس –گمان بنده این است که شور دوم بوده.
سهامالسلطان – اجازه میفرمائید
رئیس – بفرمائید
سهامالسلطان – آنروز که این مسئله مطرح بود آقای فهیمالملک راپورت را پس گرفتند و شور اول خاتمه پیدا نکرد. گمان می‌کنم حالا هنوز متمم شور اول باشد.
رئیس – این راپورت ثانوی دو کلمه است و رجوع بلایحه اولی نموده.
(راپورت ثانوی کمیسیون بمضمون ذیل قرائت شد.)
کمیسیون قوانین مالیه در تاریخ فوق لایحه راجع بمالیات کتیرا را مجدداً مطرح مذاکره قرار داده بالاخره پس از مداقههای لازم راپورت سابق کمیسیون را با تغییر صدی بیست بصدی ۵ بمجلس محترم شورای ملی تقدیم می‌دارد.
رئیس – آقای آصف الممالک (اجازه)
آصف الممالک – لایحه اولی که دولت بمجلس پیشنهاد کرده بود صدی سی بوده و پس از این که در مجلس مطرح مذاکره شد صد سی به صد بیست تخفیف یافت و مقداری در خصوص صد بیست ذاکره شد و در نتیجه مذاکرات برگشت بکمیسیون و اینکه در مقدمه راپورت ثانوی کمیسیون نوشته شده است بینالشورین مقصود همین بوده است که شور دوم شروع نشده.
رئیس – پس شور اول است و همان طور که ماده اول را قرائت کردند صحیح است منتها باید صدی بیست بصد پنج تبدیل شود مجدداً قرائت می‌شود.
(بمضمون سابق‌الذکر قرائت شد.)
رئیس – (خطاب بآقای اقبالالسلطان) ماده اول همینطور که قرائت شد صحیح است؟
اقبالالسلطان – بلی همینطور صحیح است.
رئیس – رئیس کمیسیون اظهار بفرمایند همینطور که قرائت شد صحیح است؟
سلطان العلما – بنحویکه خاطر مبارک آقایان مستحضر است در چند روز قبل این لایحه در مجلس مطرح مذاکره شد و لایحه اول قرائت شد دولت در لایحه اولیه که بکمیسیون فرستاده بودند نوشته بودند که قبلاً این مالیات را صدی سی می‌گرفتند و در اغلب نقاط از عمله و مزدور می‌گرفتند و این مسئله اسباب زحمت اهالی شده بود لذا کمیسیون صد سی را بصد بیست تخفیف داد و ضمناً نرخ محل را ضمیمه آن کرد یعنی صدی بیست از قیمتی که در محل معمول است دریافت می‌شود و مقصود این بود کرایه که تا سر حد داده می‌شود و آن کریه هم در سر حد جزو قیمت کتیرا محسوب می‌شود از آن کرایه صد بیست گرفته نشود گر چه در همان مموقع که این مسئله در کمیسیون مطرح بود بعضی آقایان اعضاء کمیسیون نظریات دیگری داشتند ولی اکثریت کمیسیون حکومت کرده و همینطور رأی داد که راپورت آن نوشته و بمجلس تقدیم شد و در شور اول آقایان مخالفین پاره اظهارات فرمودند و مخبر کمیسیون سابق قبول کرد مجدداً لایحه بکمیسیون برگردد. این بود که مجدداً در کمیسیون مذاکرات کافی بعمل آمد و این راپورت ثانوی بمجلس تقدیم شد و گمان می‌کنم این مالیات یعنی صد پنج چندان تحمیلی بر رعایا نباشد از آن طرف هم برای دویت حساب کردیم دیدیم با وجودیکه هفتصد و پنجاه هزار تومان صادرت کتیرا است از قرار صد پنج که از گمرک مالیات آن را می‌گیرند سی و پنج هزار تومان عایدی دولت می‌شود و مطابق اطلاعی که پیدا کردیم دولت در این سه سال اخیر با وجود اینکه صد سی میگرفته است عایداتس بیش از بیست و سه هزار تومان نبوده است و این مسئله با توافق نظر آقایان اعضاء کمیسیون تصویب شد حالا حکومت آن با اکثریت مجلس است که هر طور صلاح بدانند حکمیت کنند.
رئیس – مقصود بنده این بود که این ماده بهمین طریق که قرائت شد کمیسیون پیشنهاد کرده است؟
سلطان العلما – بلی.
رئیس – آقای حاج امین التجار (اجازه)
حاج امین التجار – بنده در جلسه قبل که اجازه خواستم از نقطه نظر مخالفت باین لایحه بود ولی نه اینکه اصولاً مخالف با گرفتن مالیات کتیرا مخالف باشم. بنده با گرفتن صد بیست مخالف بودم و همانطور که بعضی از آقایان مذاکره فرمودند گرفتن صد بیست سکته و لطمه بتجارت کتیرا وارد می‌آورد. ولی صد پنج این طور نیست صد پنج یک مبلغ غیر قابل مذاکره است ولی جزئی اصلاحی لازم دارد امروز این مالیات صد سی که دولت می‌گیرد از مالالاجاره محلها و مراتعی است که مالکین اجاره می‌دهند مثلاً یک محل یا یک مرتع را یکی از مالکین صد تومان اجاره می‌دهند سی تومان از آن مالالاجاره را دولت می‌برد و هفتاد تومان آنرا شخص مالک و آن زمین باید لا اقل هزار من کتیرا عایداتش باشد و آن هزار من کتیرا دو هزار و پانصد تومان حد متوسط قیمتش می‌باشد و اگر دولت بخواهد از آن دو هزار و پانصد تومان صد سی مالیات بگیرد تقریباً هفتصد هفتصد و پنجاه تومان مالیات آن می‌شود در جلسه قبل آقای فهیمالملک فرمودند عایدات کتیرا تقریباً در سال هفتصد هزار تومان می‌باشد و از این مبلغ دولت بیش از هفت هزار تومان مالیات نگرفته است ممکن است بعضی از آقایان تصور بفرمایند که صد سی هفتصد هزار تومان گرفته میشده است که تقریباً دویست یا دویست و ده هزار تومان مبلغ این مالیات میشده است و امنای مالیه حیف و میل کردهاند و بیش از هفت هزار تومان آن بخزانه دولت وارد نمیشده است. در صورتی که اینطور نیست. دولت از مالالاجاره مراتع صد سی میگرفته است وقتی درست دقت بفرمایند دولت قبلاً صد یک میگرفته است بعضی از هفتصد هزار تومان مالیات هفت هزار تومان مالیات میگرفته است. شاید بنظر غریب بیاید یک مالیاتی را که دولت صد سی میگرفته است و بمجلس پیشنهاد کرده است و مجلس آنرا بصد پنج تنزل داده است باز هم در آن مخالفت شود ولی اینطور نیست اگر ما امروز این صد پنج را تصویب کنیم و بآن رأی بدهیم این مالیات پنج برابر امروزه می‌شود زیرا تا کنون دولت صد یک گرفته است و حالا صد پنج می‌شود باین جهت بنده با گرفته صد پنج در مجلس مخالفم و عقیدهام این است که این صد پنج تبدیل به صد سه شود و به قیمت سر حدی حساب کند و صد سه مالیات آنرا بگیرند چطور می‌شود جنسی که در سر حد است قیمت آنرا در محل معلوم کند و از روی قیمت مالیات بگیرند؟ البته اقسام کتیرا در قیمت با هم متفاوت است حتی یک کتیرا که رویش نوشته می‌شود نمره اول البته فرق دارد با کتیرای دیگری که قدری پست تر از آن کتیرا از یکمن ده تومان و نه تومان تا یکمن سه تومان و چهار تومان بعلاوه درگمرک مقوم و ممیز هست دو قیمت اجناس را معین می‌کند و اگر صاحب جنس قیمت را مقوم گمرکی معین کرده قبول نکند خود گمرک قیمت آن جنس را بعلاوه یک ده یک برای منافع صاحب جنس باو می‌دهد و آن جنس را ضبط می‌کند. بهرجهت بعقیده بنده اینکه صد پنج را برج محل بگیرند اسباب زحمت است و تولید اشکال می‌کند و بعقیده بنده خوب است آقایان هم موافقت بفرمایند همان صد سه و بقیمتی که در سر حد تعیین می‌شود مالیات گرفته شود یعنی کرایه و سایر مخارج هم بر آن ضمیمه شود و چندان تفاوتی هم نمی‌کند و البته بیش از بیست و سه و یا بیست و چهار پنج هزار تومان هم عایدات حالیه دولت نمی‌شود این است عقیده بنده و پیشنهاد هم خواهم کرد.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو موافقند؟
ارباب کیخسرو – خیر بنده مخالفم.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب – بنده با این فرمابشی که آقای حاج امینالتجار فرمودند مخالفم.
رئیس – با لایحه چطور؟
آقا سید یعقوب – در صورتیکه صد پنج در گمرک گرفته شود موافقم.
رئیس – پس با لایحه مخافید؟
آقا سید یعقوب – بلی.
رئیس – پس باید بعد از یک موافق صحبت کنید آقای دستغیب موافقید؟
دستغیب – بلی بنده موافقم.
رئیس – بفرمائید.
حاج سید محمدباقر دستغیب – اول باید دلائل طرفین یعنی موافقین و مخلفین را ملاحظه کرد و در بین آن دلائل آقایان قضاوت و حکومت بفرمایند. آقایانی که نافی هستند و می‌گویند اصلاً نباید مالیات گرفته شود آنها یک دلائلی دارند که بعضی از آن دلائلشان هم صحیح است مثلاً یکی از دلائلشان این است که چون مالیات حیف و میل می‌شود ما رأی می‌دهیم.
مستشارالسلطنه – خیر همچو نیست.
دستغیب – عرض کردم اشخاصی که نافی هستند این یکی از دلائلشان اگر شما این عقیده را ندارید و نافی نیستید آن موضوعی است علیحده بنده آقایانی را که نافی هستند عرض می‌کنم بهرجهت بنده هم تصدیق می‌کنم که مالیاتها حیف و میل می‌شود ولی این مسئله خارج از موضوع است زیرا عایدات دولت باید وصول و از حیف و میل هم جلوگیری شود یک دلیل دیگر آقایان مخالفین این است که این مالیات ببیچاره عمله کتیرا بگیر تحمیل می‌شود ولو اینکه مستقیماً خود او مالیات نمی‌دهد ولی تاجر باو تحمیل می‌کند یعنی وقتی شخص تاجر این مالیات را بدهد یک قسمت از آن تحمیل بر فقرا و آن عمله که کتیرا می‌گیرد می‌شود. بلی این صحیح است ولی چیز تازه نیست زیرا کلیه افراد مردم ولو اینکه مستقیماً مالیات نمی‌دهد اما در دادن مالیات غیر مستقیم شرکت دارند و بعلاوه دولت باید مخارجش را از کجا تحصیل کند. البته مجبور است در مقابل مخارج از هر چیز مالیات بگیرد جائیکه در تمام دنیا مرسوم است مثلاً در هندوستان خود بنده سابقه دارم تجار که در هندوستان تجارت می‌کنند آخر سال جمع و خرج خود را حساب می‌کنند و پس از وضع خرج یک مقدار از عایدیش را دولت می‌گیرد چرا؟ برای اینکه دولت عایدی می‌خواهد در صورتیکه از این جا نگیرد از کجا باید جواب مخارج خود را بدهد؟ البته مجبور است در مقابل مخارج یک قدری از کتیرا بگیرد یک قدری از زارع قدری از تاجر تا ترتیب مملکت نظم کند بلی بنده هم تصدیق می‌کنم که درست مصرف نمی‌شود ولی در عین حال نمی‌شود که ما بگوئیم دولت عایدی نمی‌خواهد بهر حال وقتی درست دقت کنیم و مطالب را تصفیه کنیم می‌بینیم همین صد پنج بهتر است زیرا این صد پنج چیزی نیست که چندان تحمیل بزارع و عامل و مستخرج کتیرا بشود بقول آقای حاج امینالتجار اگر من غیر مستقیم هم چیزی بر عمله مستخرج کتیرا تحمیل بشود چیزی نیست که خلاف انصاف باشد بتجارت هم لطمه وارد نمی‌آید زیرا تاجری که آنرا می‌خرد البته صد پنج را هم روی آن می‌کشد و یک مبلغی هم نیست که اسباب شکست مالالتجاره آن تاجر بشود. بعلاوه در این مدتکه تمام افراد ایرانی حتی خود تجار هم بخوبی پی بردهاند نه اینکه عایدی دولت خیلی کم است و مخارجش بیش از عایداتش می‌باشد گمان می‌کنم اگر صد پنج هم بیشتر قرار بدهند حرفی نداشته باشند ولی نظر باینکه حرف تجار هم تا اندازه حسابی است و می‌گویند اگر بیش از این مالیات قرار دهند اسباب نکس تجارت از خارجه می‌شود پس خوب است همان صد پنج که نکسی هم بتجارت وارد نمی‌آورد گرفته شود که هم رضایت دولت و هم رضایت تجار فراهم آمده باشد و بنده یک دلیل بزرگتر از این دارم که به صد سی و صد بیست عقیده ندارم و معتقدم همین صد پنج باشد و آن این است که چون بنده بافکار عامه خیلی اهمیت می‌دهم
(جمعی اظهار داشتند همه اهمیت می‌دهند.)
دستغیب – خیلی متشکرم البته نباید هم خیلی اهمیت داد بنده قانون را غیر از افکار عامه نمیدانم اگر قانونی وضع شود که مخالف با افکار عامه باشد باید آن قانون را نسخ کرد چرا؟ که افکار عامه بر خلاف آن است حالا هم چون تجار بر خلاف صد سی و صد بیست هستند باین واسطه بنده بصد بیست و صد سی معتقد نیستم ولی از آن طرف هم نمی‌توان گفت که تجار هیچ ندهند و چون خود آنها هم بصد پنج معتقدند (و صلاح هم همین است که تجار فهمیدهاند) برای اینکه این فکر خودشان را در دماغ بعضی از عوام و ساده لوحها تزریق بکنند و برای اینکه ما هم نگوئیم لطمه بتجارت وارد می‌آورد از این جهت بنده عرض می‌کنم صد پنج بتجار صدمه نمی‌زند و یک عایدی هم برای دولت درست می‌شود ولو اینکه عایدی صحیحی نیست و دولت باین قبیل عوائد خرجش نمی‌گذرد. ولی یک زمینه عایدی برای دولت بدست می‌آید و به تجارت هم لطمه وارد نمی‌آید و آنطوریکه آقای امینالتجار فرمودند این طور هم نیست که صد بیست گرفته شود و حیف و میل هم نشود و بآن کتیراگیر هم صدمه وارد آورد در هر صورت این صدی پنج خیلی خوب و اسباب رفاهیت مردم است و برای تاجر و دولت و عموم مردم خوب است و وقتی که می‌خواهد آقایان قضاوت بکند ترتیب قضاوت کردن این است و اینکه فرمودند صد پنج را که قیمت از قیمت محل در گمرک بگیرند اسباب زحمت برای تاجر است خیر اینطور نیست زیرا تاجر کتیرا، کتیراها را درجه درجه معین می‌کند و همانطور هم قیمتش را می‌نویسند مثلاً کتیرائیکه از شیراز ببوشهر حمل می‌شود نمره بنمره می‌نمایند قیمتش را می‌نویسند نمره اعلی قیمتش چند وسط قیمتش چقدر و پستتر قیمتش چند و اگر فرضاً یک تاجری باشد که قیمتهای آنها را درست ننویسد البته یک مقومی آنجا هست که آنرا قیمت کند و اگر یک چیز خیلی درهم و برهمی هم باشد ما بین کتیرا خوب و کتیرای بد یک قیمت معینی می‌گذارند و برای جمع آن یک قیمت معین می‌کند ولی اگر بنا شود در سر حد قیمت آنرا معین کند عقیده بنده این است که اسباب زحمت برای کتیرا فروش و برای عمله که باید او را راحت گذاشت می‌شود چرا برای اینکه تاجر ناچار است کتیرا را از او ارزان بخرد و با اینکه بنده خدمت آقایان تجار ارادت دارم ناچار تجار به بهانه اینکه کار من در سر حد گیر می‌کند خواهد گفت تو باید ارزانتر بمن بفروشی این بهانه را هم باید نسبت بآن عمله که در آفتاب گرم زحمت می‌کشد و کار می‌کند ملاحظه نموده از این جهت عقیده بنده این است که در همان سر حد از روی قیمت محل نرخ عادله خرید تاجر معین کند.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – اینجا یک ترتیبی پیش آمده است که بعضی از آقایان نمایندگان در ضمن مذاکراتشان یک اظهاراتی می‌فرمایند و می‌خواهند آن مطلب را بخودشان اختصاص بدهند و سایر نمایندگان را مخالف قرار دهند. مثلاً آقای دستغیب بودند که فرمودند من بافکار عامه اهمیت می‌دهم بنده عرض می‌کنم همه ما از طرف عامه هستیم و همه بافکار عامه اهمیت می‌دهیم و عاید عامه را مقدس میدانیم خوب است آقایان این طور الفاظ را اختصاص بخودشان ندهند که اسباب توهین نسبت به دیگران می‌شود و اما راجع بمخالفت بنده چنانچه در جلسه گذشته عرض کردم امروز خوشبختانه موقع عمل است که ما نظرمان را بمسئله تجارت توسعه بدهیم و امیدواریم موفقیت هم حاصل شود در یکی از جلسات قبل در موقعی راجع به کتیرا آنجا مذاکره می‌شد یکی از نمایندگان فرمودند هر مالیاتی بخواهید وضع کنند نسبت به آن اظهار مخالفت می‌شود در صورتیکه این طور نیست و بنده عقیده دارم هر مالیات مشروعی اینجا وضع شود یعنی پس از آنکه ما دانستیم بچه مصرف می‌رسد با کمال شوق و میل تصویب خواهیم نمود و موکلین ما هم با کمال میل و رضایت در صورتی که بدانند بمصرف آبادی و استقلال مملکت می‌رسد خواهند پرداخت و هیچکس هم مخالف وضع مالیات نیست. ولی بنده که یکی از مخالفین هستم مخالف تحمیل مالیات بر صادرات می‌باشم و اگر برای دولت ممکن بود بایستی مقداری از خودش بتجار مساعدت می‌کرد تا مالالتجاره ایران در تمام دنیا رواج بگیرد و بخودی خود بر ثروت مملکت بیفزاید وضع مالیات برای مصلحت مملکت است آیا صلاح مملکت ما است که تحمیلی بر صادرات می‌کنیم؟ بعقیده بنده خیر باید صادرات را آزاد گذاشت برای این که بر ثروت عمومی افزوده شود و دولت که نماینده ملت است از همان ملت و ثروت ملت استفاده کند اینجا همیشه فقر عمومی و بیچارگی دولت و ملت مذاکره می‌شود البته نباید فراموش کنیم که اینها همه نتیجه همان صدماتی است که در زمان استبداد بملت وارد آوردهاند و بالنتیجه دولت را فقیر کردهاند. آقای رئیس محترم مجلس در چند جلسه قبل در ضمن نطق خودشان فرمودند فرق بین مشروطه و استبداد آن است که دولت استبدادی عقیدهاش این است که از هر سر که می‌توانند از ملت دخل کند ولی مشروطه بر خلاف این است و صلاح ملت را در نظر می‌گیرد باید ملت در تجارت دارای آزادی باشد و دولت از طریق مشروعع از او استفاده کند از جمله فرمودند راجع براه می‌شود می‌گویند مالیات می‌گیرید بنده نگفتم مالیات گرفته نشود عرض کردم وقتی راه درست هست نباید مالیات آنرا اضافه نمود و اگر آقایان آنروز به بنده فرصت می‌دادند که حساب آن را درست براتی آقایان بنمایم آنوقت خدمت آقایان عرض می‌کردم که در مقابل آن پنجاه هزار تومانی که دولت خرج این راه کرده است علاوه بر مخارج راه اگر درست اداره می‌شد فرع آن پنجاه هزار تومان عاید دولت می‌شد و باز اضافه عایدی داشت غرض ما این بود که مالیات گرفته شود ولی تحمیل زیادی بملت نشود بنابراین بنده بکلی مخالفم با هر گونه مالیاتی که بر صادرات وضع شود ما باید در این قبیل امور یا خودمان مخترع باشیم یا باید مقلد دیگران بشویم ما وقتی می‌خواهیم دخل و خرج خودمان رادرست بدی دست بگیریم و قانون برای آن وضع کنید باید ببینیم دیگران چه کردهاند و کدام راه نجات را پیمودهاند راه نجات عموم ملت زیاد کردن صادرات است و همیشه ملل دنیا از راه صادرات توانستهاند تهیه ثروت نمایند پس خوب است ما هم صادراتمان را آزاد می‌گذاریم تا هر چه هست و ملت هر چه می‌تواند آن امتعه را بیرون ببردو در عوض برای ما طلا وارد کند و اگر طلا هم نمی‌تواند وارد کند اقلاً از طلائی که از این مملکت خارج می‌شود جلوگیری نمایند لاینعطع گفته می‌شود تجار دخل می‌برند و چه و چه می‌کنند تجار چه کردهاند؟ تمول تجار این مملکت کدام است؟ تمول تجار این مملکت را از روی هم بگذارند مطابق یکی از تجار معتبر خارجه نخواهد بود اینها همه بواسطه تضیقاتی است که از سابق مرسوم شده است بنده عقیده دارم در عوض اینکه نا این تضیقات را فراهم آوریم که بیست هزار تومان یا سی هزار تومان یا چهل هزار تومان عاید دولت شود به ملت بگوئیم هر قدر می‌تواند میلیونها و کرورها کتیرا خارج کند و در عوض میلیونها پول وارد این مملکت بنماید آنوقت دولت از واردات مالیات بگیرد و از ثروت عمومی در مواقع لازمه استفاده کند دیگر اینکه عنوان نمودند از قیمت محل اخذ می‌شود بند هیچ نفهمیدم در این پیشنهادی که از طرف کمیسیون شده است کجا ذکر محل شده؟ در این راپورت کمیسیون تکیه به راپورت سابق نموده و در راپورت سابق هم معین کرده بودند در سر حدات بگیرند نه این که در محل بگیرند این یک اشتباهی است که باید رفع شود آقای دستغیب فرمودند عقیده بعضی از مخالفین این بوده است که چون این مالیات حیف و میل می‌شود از این جهت ما مخالف این مالیات هستیم بنده که یکی از مخالفین هستم همچو نظری نداشتم و تصور نمی‌کنم سایرین هم این نظر را داشته باشند عقیده ما این است که بر صادرات مملکت هیچگونه تحمیلی نباید بشود تا صادرات آزاد باشد و هر گونه بتوانیم استفاده کنیم.
حاج سید محمدباقر دستغیب – اجازه می‌فرمایید توضیح بدهم؟
رئیس – بفرمائید.
حاج سید محمدباقر – آقای ارباب فرمودند که بنده عرض کردم بافکار عامه اهمیت می‌دهم نسبت بسایر آقایان توهین شده که نظر بافکار عمومی نکرده‌اند بنده همچو عرضی نکردم و بنده شخصاً و البته همه آقایان بافکار عمومی اهمیت می‌دهند و اگر کلمه البته همه آقایان را عرض نکردم فراموش کردم معهذا اثبات شیئی نفی ماهدا نمی‌کند عرض کردم بنده شخصاً بافکار عمومی اهمیت می‌دهم این دلیل نمی‌شود که سایر آقایان اهمیت نمی‌دهند و اینکه فرمودند کسی نگفته است بواسطه حیف و میل شدن عایدات مخالف وضع مالیات است خود بنده از نافی‌ها این کلمه را شنیدم. ما بقی دلائل مرا هم که رد نکردند.
رئیس – آقای محقق العلماء موافقید؟
محقق العلماء – مخالفم.
رئیس – آقای میرزا سیدحسن مخالفید؟
آقا میرزا سیدحسن – بلی.
رئیس – آقای دولت آبادی مخالفید؟
حاج میرزا علیمحمد دولت آبادی – خیر موافقم.
رئیس – بفرمائید.
حاج میرزا علی محمد دولت آبادی – آقای ارباب فرمودند معتقد هستند بر صادرات مالیات وضع بشود اولاً ما باید ما بین مالیات و گمرک فرق بگذاریم البته یک مالیاتهائی ممکن است در مملکت باشد ولی از راه گمرک و از طریق گمرکی چیزی گرفته نشود مثلاً از گندم و جو و برنج و سایر خشکهبارها بعنوان مالیات گمرکی چیزی گرفته نمی‌شود در صورتی که بر همین گندم چون محل احتیاج عمومی است یک مقداری مالیات وضع کردهاند بعنوان گمرک هم از آن گرفته می‌شود تا کمتر از مملکت خارج شود فرق است بین مالالتجاره که محل احتیاج عموم است و مالالتجاره که باید خارج شود و پول بیاورد و اگر بر گندم و جو که محل احتیاج عمومی است مالیات و گمرک بر آن وضع شود که کمتر صادر شود بهتر از این است که بکلی آزاد باشد و اسباب قحطی برای مردم بشود پس ما نمی‌توانیم بگوئیم بر کلیه صادرات نباید مالیات وضع کرد بعضی چیزهائی که محل احتیاج است بایستی بر آنها مالیات وضع کرد که کمتر از مملکت حارج نماید و اما اینکه فرمودند بعوض صد پنج در سر حد صد سه بگیریم بنده درست ملتفت نشدم چطور قیمت سر حد معادل با قیمت محل است بضمیمه خرج و کرایه پس باید اول قیمت محل معلوم شود بعد کرایه بر آن اضافه شود و آنوقت معلوم می‌شود قیمت سر حد چقدر است وقتی همان کرایه را از قیمت سر حد کسر کنیم قیمت محل معلوم می‌شود پس این یک گمرکی نیست بلکه این مالیاتی است که در محل گرفته می‌شود و حالا ما عقیده داریم آن را در سر حد بگیرند و تعدیات و تجاوزاتی بصاحبان کتیرا نشود و مرتب و منظم هم باشد حتی اینکه مذاکره هم شد که در خود محل بگیرند و اداره مالیه جواز بدهد که در سر حد چیزی از آن نگیرند اما این مسئله مسئله در کمیسیون مورد قبول واقع نشد و بنده هم عقیدهام این است همانطوریکه نوشته شده است صدی پنج از قیمت محل مطابق بارنامههای تجارتی که معمول است گرفته شود و صد سه را که آقای حاج امینالتجار عقیده داشتند از قیمت سر حد دریافت نمایند چون سر حد نه محل فروش و نه محل خرید سر حد یک جائی نیست که مالالتجاره در آنجا یک قیمت معینی داشته باشد باین جهت اسباب زحمت تجار خواهد شد.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده بعضی یادداشتها کردهام که باید جواب عرض کنم اولاً آقای ارباب کیخسرو فرمودند تحمیل بر صادرات می‌شود در صورتیکه هیچ یک از آقایان عقیده ندارند تحمیلی بر صادرات بشود و جوابشان همان بود که آقای دولت آبادی فرمودند یکی از نمایندگان دو موافق پشت سر هم نمی‌توانند اظهار عقیده بنمایند.
آقا سید یعقوب – پس برای چه به بنده اجازه دادهاند؟
رئیس – مخالف هستید؟
آقا سید یعقوب – بلی بنده با عقیده آقای دولت آبادی و آقای ارباب کیخسرو و آقای حاج امینالتجار مخالفم با راپورت کمیسیون هم مخالفم و پیشنهاد هم همان است که عرض کردم آقا می‌فرمایند صد سه بگیرید و بنده می‌گویم باید صد پنج بگیرند بنده می‌گویم از قیمت سر حد بگیرند آقا می‌فرمایند از قیمت محل استخراج بگیرند پس ما هر سه آقایان مخالفم اولاً جواب آقای ارباب کیخسرو این را ما بر صادرات تحمیل نمی‌کنیم دولت بتوسط امنای مالیه از کتیرا یک مالیاتی در محل اخذ می‌کرد ما گفتیم این مالیات در یک محل معینی اخذ شود و آن طوری که امنای می‌گرفتند می‌باشند بنده مخالفم یکی وقتی در کرمانشاه بودم گاهی تمام کتیرا تاجر بیچاره را برای مالیات ضبط می‌کردند پس اگر این مالیات را در گمرک بگیرند بهتر است و تحمیل بر صادرات هم نیست بلی اگر مملکت ما یک ثروتی داشت که در مقابل آن ثروت می‌توانستیم مالیاتی وضع کنیم می‌گفتیم هر چیزی از مملکت خارج می‌شود مالیات نداشته باشد ولی آقایان میدانند که مملکت خرج دارد و ترتیبی هم که بتوانیم مالیات عمومی وضع کنیم هنوز پیدا نشده است. بعلاوه تجارت ما که صنعت نیست یعنی مبادلات ما با ممالک دیگر بلکه مالالتجاره ما مواد خام است یعنی ما کارخانجاتی نداریم که صنایع خودمان را بدیگران بفروشیم باید زراعت و اغنام و احشام خودمان را که در واقع همان مواد خام است بفروشیم و اگر بخواهیم در موقع خروج آنها از سر حد مالیات بگیریم یکدفعه باید بگوئیم از پنج یک آنها مالیات نگرفت و در نتیجه تمام چرخها از کار خواهد افتاد پس ما نمی‌توانیم در تحت این عنوان که تحمیل بر صادرات است این مالیات را بکلی لغو کنیم اما اینکه آقای دولت آبادی می‌فرمایند از قیمت محل اخذ شود اگر درست ملاحظه فرمایند خواهند دید که این مبلغ چندان قایل نیست و اسباب بد نامی برای دولت خواهد بود بجهت اینکه اگر ما می‌خواهیم صد پنج را از قیمت محل استخراج اخذ کنیم تجار بقدری مخارج برای او درست می‌کند که گمرک را هم مقروض خواهند نمود و پس از وضع مخارج باید یک صد پنج هم دستی بآنها بدهد پس اگر ما این مبلغ را از قیمت محل بخواهیم بگیریم ابداً نفعی برای دولت نخواهد داشت لذا بنده باین ترتیب مخالفم و آن صد سه را هم که آقای حاج امینالتجار فرمودند همینطور اسباب بد نامی است و بنده با آنهم مخالفم و عقیده بنده این است همانطور که پیشنهاد شده صد پنج از قیمت سر حد خوب است و عیبی ندارد.
رئیس – آقای عمادالسلطنه خراسانی موافقید؟
عمادالسلطنه – بنده با لایحه مخالفم.
رئیس – آقای مستشارالدوله چطور؟
مستشارالدوله – بنده هم مخالفم.
رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی چطور؟
حاج میرزا مرتضی – بنده هم مخالفم.
رئیس – آقای حاج شیخ اسدالله
حاج شیخ اسدالله – بنده پیشنهادی کردهام.
رئیس – آقای عمادالسلطنه طباطلائی مخالفید؟
عمادالسلطنه طباطبائی – بلی مخالفم.
رئیس – آقای آقا سید فاضل
آقا سید فاضل – بنده هم مخالفم.
رئیس – آقای محمدهاشم میرزا چطور؟
محمدهاشم میرزا – بنده هم مخالفم.
رئیس – آقای رئیس التجار و آقای کازرونی هم مخالفند؟
کازرونی – بلی مخالفم.
رئیس – آقای سلطانالعلماء
سلطانالعلماء – فعلاً عرضی ندارم.
رئیس – آقای دستغیب (اجازه)
حاج سید محمدباقر دستغیب – فرمایشاتی که آقای ارباب کیخسرو در رد عرایض بنده فرمودند اولاً عرایض بنده را از روی منطق و برهان رد نکردند فقط دلیلشان اینبود که چون کتیرا جزء صادرات است لذا نباید مالیاتی بر آن وضع کرد برای این که باید صادرات مملکت زیاد شود و مخالفت ایشان از این راه بود که خیال می‌کردند اگر گمرکی بر صادرات بسته شود صادرات مملکت رو بنقصان خواهد گذارد و رفته رفته کم می‌شود بنده این جا دو عرض دارم اولاً عرض می‌کنم اگر بنا شود بنحو عموم از کلیه صادرات مالیات گرفته نشود البته تصدیق می‌فرمایند که بر عایدات دولت ضرر وارد خواهد آمد گذشته از ین اساساً میزان صد پنج یک مقدار مهم فوقالعاده نیست که از اخذ آن لطمه بزرگی باساس تجارت ما وارد آید بله اگر صد بیست یا صد سی بود قابل مذاکره بود ولی این مقدار صد پنج مهمی نیست و گرفتن آن سکته نه چیز باساس تجارت دارد می‌آورد و نه بکتیراگیر ضرری وارد می‌شود از آقایان تجار غیر از آقای ارباب ممکن است سؤال کنیم که آیا این صد پنجی که تاجر در بوشهر یا بنادر دیگر به عنوان خروج کتیرا از سر حد می‌دهد آیا صدمه بصادرات عمومی مملکت وارد می‌آورد یا خیر؟ و عقیده بنده این است لطمه و صدمه وارد نمی‌آورد.
رئیس – آقای محققالعلماء
محققالعلماء – بنده مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
محقق العلماء – اولاً عرض می‌کنم مالیات بستن بر کتیرا از طرف دولت ربطی بتجارت و تجارتخانه ندارد از املاک خالصه و املاک دیگر که کتیرا می‌گرفتند دولت از بعضی ایالات و ولایات وضع مالیاتی بود کما اینکه چندی قبل یک شرح مفصلی از تجار فارس رسیده بود که اگر بنا باشد دولت این مالیات را بگیرد و دستگاه صندلی و میز و رئیس و منشی و ثبات و غیره تدارک کند و سیصد تومان در عرض ماه خرج کند و فقط صد و پنجاه تومان دریافت نماید فایده ندارد و باید فکری کرد که در یکجائی بیک ترتیب مرتبی این وجه را گرفت که ضرری هم بدولت نرسد این بود که چون دیدند کتیرا در ایران مصرف ندارد و بخارجه بیشتر می‌رود از این جهت لازم دانستند در سر حد یک چیزی بگیرند که نه ضرر دولت شود و نه اسباب زحمت مردم فراهم آید این بود که این تدارکات دیده شد اساساً عرض می‌کنم مسئله تجارت و تجارتخانه تحمیل بر صادرات در کار نیست همانطور که آقای حاج میرزا علیمحمد دولت آبادی و آقا سید یعقوب اشاره کردند اگر بنا شود صد پنج نگیرند آن هم از قیمت محل این یک محظوراتی دارد و اسباب زحمت دولت می‌شود بلکه اعتقاد بنده ایتن است که برای ملاحظه حال دولت باید از صد پنج هم زیادتر گرفته شود زیرا دولت باید از مردم و بنده جناب عالی و غیره بیرون بیاورد و خرج مملکت بکند چنانچه صاحبخانه باید از اهل خانه بیرون بیاورد و بمصرف خانه برساند ولی حالا که آقایان این طور می‌فرمایند عقیده بنده این است همین صد پنج را از قیمت سر حد دریافت نمایند.
رئیس – آقای دستغیب (اجازه)
حاج سید محمدباقر دستغیب – بالاخره معلوم نشد آقای محققالعلماء موافق بودند یا موافق.
محقق العلماء – با قیمت محل مخالف بودم.
دستغیب – ولی از اصل گرفتن صد پنج موافق بودند بعلاوه آقای محققالعلماء کلمه فرمودند که جسارتاً عرض می‌کنم آن کلمه کاملاً فرمایش آقای ارباب را تنفیذ کرد ایشان فرمودند تجار شیراز اظهار کردهاند که دولت برای گرفتن مالیات سیصد تومان خرج می‌کند و صد و پنجاه تومان وصول می‌کند پس دولت از این محل استفاده نمی‌کند و باید عواید در محلی جمع شود و آن محل هم گمرک است این فرمایش ایشان مثل این بود که تجار حاضرند یک گمرکی بدهند و تقریباً تصدیق کردهاند گمرک گرفتن از کتیرا ضرری بصادرات مملکت وارد نمی‌آورد و الا اگر تجار رضایت نداشتند می‌گفتند اساساً این مسئله لطمه و ضرر بزرگی بصادرات مملکت وارد می‌آورد یک قسمت بزرگ از محل کتیرا فارس است و کتیراگیر در آن صفات خیلی زیاد است و مسئله خرید و فروش کتیرا در فارس یکی از تجارت مهمه است و خود تجار فارس می‌گویند ما حاضریم یک چیزی بعنوان گمرک بدولت بدهیم و آن چیزی که هم خود تجار می‌خواهند بدهند معلوم نیست کمتر از صد پنج بدهند پس در این صورت خود تجار هم حاضرند گمان نمی‌کنم مذاکره لازم باشد و خوب است آقایان تصدیق فرمایند.
رئیس – آقا میرزا سیدحسن کاشانی. (اجازه)
آقا میرزا سیدحسن کاشانی – بنده با پیشنهاد آقای امینالتجار موافقم ولی با اصل لایحه مخالف.
طباطبائی مخبر کمیسیون – البته معلوم است کمیسیون پیشنهاد کننده این لایحه نیست دولت لوایح قانونی را به مجلس می‌فرستند و مجلس هم چند نفر از اعضاء خودش را معین می‌کنند که در اطراف آن مسئله تحقیقات کاملی بکند و در آن نظریاتی اتخاذ کند و بعد بمجلس بیاورند برای اینکه دایره اطلاعات مجلس زیادتر شده و با تعمق بتوانید به آن لایحه قانونی رأی دهد در این صورت اگر کمیسیون یک رائی می‌دهد یا مخبر کمیسیونی یک دفاعی می‌کند یک نظر خصوصی در کار نیست زیرا یک لایحه در کمیسیون گذشته و مخبر مجبور است عقیده کمیسیون را دفاع کند اعم از اینکه مجلس نظر موافق داشته باشد یا نظر مخالف. گاه ممکن است در خود کمیسیون هم اعضائی باشند که با نظریه اکثریت اعضاء کمیسیون مخالف باشند ولی مخبر همیشه نظر اکثریت را دفاع می‌کند بعضی از آقایان می‌فرمایند مخالف با هر گونه تحمیلی بر صادرات هستند اگر آقایان ماده سوم و ماده اول راپورت کمیسیون را مطالعه فرمایند ملاحظه خواهند فرمود که در ماده اول نه لفظ مالیات اسم برده می‌شود و ماده سوم هم صاحبان کتیرا را آزاد می‌گذارند که در محل بامنای مالیه و مأمورین دولتی بپردازند و جواز بگیرند که از سر حد چیزی از آنها مطالبه نشود در این صورت کاملاً معلوم است این چیزی که گرفته می‌شود مالیات است نه گمرک زیرا اگر گمرک بود صاحب کتیرا در محل نمی‌توانست بدهد و جواز بگیرد پس معلوم می‌شود این مالیات است و بطوری که بعضی از آقایان که در جلسه قبل اظهار کردند و حقاً هم همین طور است اگر بخواهیم در محل نگیریم تولید اشکال و زحمت مردم خواهد شد زیرا یک ترتیباتی لازم خواهد آمد و محتاج به تفتیش و جلوگیری از قاچاق و غیره خواهد شد و بهزاران اشکالات موانع دیگر بر خواهیم خورد این بود که در کمیسیون تأمل و مذاکره شد و بالاخره دیدیم بهتر است این مالیات را در سر حد بگیرند تا اشکالاتش کمتر شود بعلاوه اگر بنا باشد در جاهای مختلف گرفته شود مسلماً مخارج دولت خیلی زیاد خواهد شد و چیزی عاید دولت نمی‌شود اما اگر در چند نقطه سر حد گرفته شود البته مخارجش کمتر و عایدی دولت هم زیاد تر است از این جهت کمیسیون تصویب کرد این مالیات را در سر حد بگیرند و واسطه وصول آنهم گمرک باشد که بعد باداره مالیه تحویل بدهد حتی در اداره گمرک جزء عایدات گمرکی هم ضبط نخواهد شد بنابراین عنوان گمرکی ندارد و باشکالاتی هم تصادف نخواهم کرد زیرا مالیاتی است که در سر حد گرفته می‌شود و باید دانست که کمیسیون هم یک حزئی از مجلس است و تمام نظریاتی که ممکن است پیدا بشود در کمیسیون هم وجود دارد و وقتی در یک لایحه مذاکره می‌شود تمام این نظریات مخالف و موافق گفته می‌شود و تحقیقات می‌شود بالاخره در مجموع تمام این نظریات مختلفه یک نظریه متفق علیه تقریباً پیدا می‌شود در کمیسیون هم تمام این مذاکرات شد و در نتیجه بالاخره کمیسیون اینطور تصور کرد که صد سی تبدیل به صد پنج شود و صد پنج بلکه یکقدری هم بیشتر بتجارت کتیرا لطمه وارد نمی‌آورد زیرا قیمت کتیرا بقدری بالا است مخصوصاً کتیرای خوب در سر حد باختلاف مواقع ممکن است بخرواری چهار صد و پانصد تومان هم برسد.
محمدهاشم میرزا – هفتصد تومان.
مخبر – دیگر بهتر در این صورت اگر قیمت سر حد بالغ به هفتصد تومان باشد قیمت محل کمتر از چهارصد پانصد تومان نیست و اگر صاحب کتیرا از هفتصد تومان و هشتصد تومان مطابق رأی کمیسیون فرضاً بیست تومان بدولت بپردازد گمان می‌کنم یک تحمیلی نخواهد بود و سکته هم بآن متاع و تجارت وارد نخواهد آمد اما اینکه یکی از آقایان مخالفین فرمودند چون این متاع در سر حد خارج شود و بخارجه می‌رود و به فروش می‌رسد باین جهت نباید مالیاتی بر آن وضع نمود جواب را آقا کاملاً دادند اغلب چیزهائی که از این مملکت خارج می‌شود مالیات مستقیم و غیر مستقیم بر آنها تعلق می‌گیرد از قبیل برنج و روغن و گوسفند هم مالیات مستقیم دارند و می‌پردازند همینطور چیزهای دیگر را هم که از این مملکت خارج می‌شود نمی‌شود گفت هیچ مالیاتی بر آن تعلق نگیرد آقای ارباب شرحی از تعدیات فرمودند البته بنده هم تصدیق می‌کنم در این مملکت سالها است این تعدیات بوده و البته باید تدریجاً جلوگیری نمود ولی تصویب صد پنج مالیات کتیرا که سابقاً هم چندین برابر آن میگرفتهاند و انواع تعدیات را هم میکردهاند این ترتیب آن تعدیات را زیاد نمی‌کند بلکه بمراتب کمتر می‌کند و بمردم مخصوصاً بآن طبقه که ما همیشه سعی داریم بآنها تعدی نشود یعنی آن عملجاتی که ممتصدی گرفتن کتیرا هستند دیگر اجحاف و ظلمی نمی‌شود زیرا مالیات در دست سوم از تاجر گرفته می‌شود و بعقیده بنده با تصویب این لایحه دیگر جای هیچ نوع تعدی باقی نمی‌ماند ولی بر عکس وقتی که این لایحه بمجلس پیشنهاد نشده بود تعدیات می‌شد اگر این لایحه تصویب شود گمان می‌کنم جلو همه آن تعدیات گرفته خواهد شد در هر صورت ملاحظه بفرمائید که روز بروز مصارف و مخارج دولت زیاد می‌شود و با اینکه مجلس مصمم بود تا حدی کخ ممکن است بهیچ گونه استقراضی مبادرت ننماید و بهیچ نوع قرضه خارجی رأی ندهد معذلک فرمودید در یکی دو مورد بواسطه نبودن پول و کثرت مخارج مجبور بگرفتن یک مساعدههائی شد این برای این است که دولت محتاج بپول بود و تا محل هم نباشد از مردم نمی‌توانیم چیزی بگیریم اگر قرض نکنیم پول نداریم و اگر بخواهیم قرض بکنیم باز محل برای آن لازم است روز بروز هم هر چه پیش می‌رویم مخارج مملکت رو بازدیاد می‌رود چنانچه می‌بینید هر روز لوایحی بمجلس می‌آید و تقاضای پول می‌شود مخارج قشون و مخارج فوقالعاده و متفرقه پیدا می‌شود و دولت همه روزه بمجلس پیشنهاد می‌کند دیگر اینکه شما بهر چه بخواهید مالیات وضع کنید و در دست اول آن مالیات را بگیرید تحمیل بر فقرا و بیچارگان می‌شود زیرا در دفعه اول از دست فقرا بیرون می‌آید مثل گندم و جو که ما از آن مالیات می‌گیریم پس ما باید سعی کنیم مالیات طوری وضع شود که بقدر امکان بر فقرا و زارعین کمتر تحمیل شود و بهمین جهت هم هست که مالیات‌های غیر مستقفیم زودتر تصویب می‌شود زیرا مالیات غیر مستقیم بیشتر بر غیر فقرا تحصیل می‌شود پس بالاخراه ما مجبور هستیم از آنچه داریم مالیات بگیریم و یکی از چیزهائی که ما داریم و خارجه بآن محتاج است و در آنجا خوب بفروش می‌رسد کتیرا است زیرا رقیب کم دارد یا هیچ ندارد و اگر ما مالیاتی بر آن وضع کنیم هیچ لطمه بصادرات ما وارد نمی‌آید و هیچگونه تحمیلی هم بر عملجاتی که آنرا استخراج می‌کند وارد نخواهد شد بلکه یک زمینه عایدی برای دولت درست می‌کنم که روز به روز زیاد خواهد شد و ممکن است در ظرف چند سال بیک مبلغ معتنابهی برسد و چنانچه عرض کردم تویب این قانون هم جلوگیری از تعدیات خواهد نمود و هم عمله آزاد خواهد شد و وقتی آزاد شد بیشتر و بهتر کار می‌کند روز بروز مقدار صدور این متاع به خارجه زیاد خواهد شد در سر حد هم اگر چیزی بگیرند مانع استخراج آن نخواهد بود بالعکس اگر از محل بگیریم ممکن است مانع استخراج بشود و بنده گمان می‌کنم تا چند سال دیگر که راههای تجارتی باز شود و تجارت رواج پیدا کند بتواند یک محل عایدی معتنابهی برای دولت بشود بالاخره بنده اینطور تصور می‌کنم مخالفت آقایان از نقطه نظر پیشنهاداتی است که دادند مثلا عقیده بعضی آقایان این است کهکه صد پنج از قیمت محل گرفته شود و بعضی دیگر عقیده دارند از صد پنج قدری کمتر شود و در عوض قیمت سر حد را معین کنیم برای اینکه آن کسر با علاوه که در سر حد گرفته می‌شود تکافو پیدا کند و بالاخره بنده می‌بینم عقیده اکثریت این است که در سر حد گرفته شود حالا از صد سه و صد پنج اختلاف باقی می‌ماند بنابراین عقیده بنده این است که هر چه در این خصوص مذاکره کنیم اتلاف وقت مجلس می‌شود اگر آقایان اجازه بدهند پیشنهادات قرائت شود و بکمیسیون برود بعد آقایان پیشنهاد دهندگان هم ممکن است در کمیسیون تشریف بیاورند و با موافقت نظر آقایان یک تصمیمی بگیریم که با موافقت مجلس تصویب شود و بیش از این وقت آقایان تلف نشود.
رئیس – آقایان مذاکرات را کافی میدانند؟
بعضی گفتند کافی است.
رئیس – پیشنهادات قرائت می‌شود
(آقای منتصراللک بمضمون ذیل قرائت نمودند.)
بنده پیشنهاد می‌کنم که لفظ قیمت کتیرا در محل برداشته شده و فقط نوشته شود کلیه کتیرا در محل گمرک بقیمت در گمرک خانه صدی پنج دریافت دارند (تقی طباطبائی نائینی)
بنده پیشنهاد می‌کنم صد پنج مالیات بقیمت همان سر حد گرفته شود (شیخ اسدالله محلاتی)
پیشنهاد می‌کنم که صد پنج را در گمرک سر حد می‌گیرند بقیمت سر حد بوده باشد نه قیمت محل (امینالشریعه)
در موضوع مالیات کتیرا این بنده پیشنهاد می‌کنم که صدی پنج در موقع صدور از سر حد دریافت شود (عمادالسلطنه خراسانی)
بنده پیشنهاد می‌کنم صد پنج از کتیرا بقیمت محل گمرک گرفته شود (سید فاضل کاشانی)
پیشنهاد می‌کنم هیچگونه مالیاتی در تحت هیچ عنوان از کتیرا و انقوزه و قلیات اعم از محل یا مموقع صدور از مملکت مطالبه و اخذ نشود. (ارباب کیخسرو – میرزا علی کازرانی)
بنده پیشنهاد می‌کنم مالیات کتیرا را صدی سه در سر حد و بقیمت سر حد دریافت دارند (امینالتجار) چون هیچ دلیلی نیست که فرق میان کتیرا و انقوزه و قلیا گذاشته شود و کم بودن قلیات و آنقوزه دلیل نیست و در صورتی که در گمرک گرفته شود و برای اخذ مالیات از آنها خرج و مأموری علیحده لازم نخواهد شد لذا بنده پیشنهاد می‌کنم موافق لایحه دولت آنچه اخذ می‌شود شامل این دو ماده هم بشود
(ابراهیم زنجانی) پیشنهاد می‌کنم ماده اول اینطور نوشته شود
ماده اول – مالیات کتیرا صدی پنج قیمت آن است نرخ سر حد که مأمورین گمرکی در حین صدور از سر حد دریافت می‌نمایند (یعقوب الموسوی- حسین صدرائی- ابراهیم قمی- سید محمد تدین- نصرالله شیبانی) پیشنهاد می‌کنم که بقیمت سر حد گرفته شود (مدرس) بنده پیشنهاد می‌کنم ماده اینطور اصلاح شود در گمرک صدی پنج از قسمت سر حد دریافت شود ولی اگر صاحبان کتیرا خواستند در محل بامنای مالیه تأدیه نمایند مختار خواهند بود در این صورت جوازی امنای مالیه داده دیگر مطالبه نخواهند نمود (محمدهاشم میرزا)
رئیس – پیشنهادات به کمیسیون ارسال می‌شود ماده دوم مطرح است
(بشرح ذیل قرائت شد.)
مالیات و عوارضی که تاکنون از مواد کتیرا و انقوزه و قلیات دریافت میشده است بکلی موقوف و از تاریخ اجرای این قانون در داخله مملکت هیچگونه مالیات و عوارضی بهر اسم و رسم که باشد چه از مالک چه از عملجاتی که آن را استخراج می‌کنند و چه از تجار معاملین آن نباید مطالبه شود.
رئیس – آقای کازرانی (اجازه)
آقای میرزا علی کازرانی – نظر باینکه کلمه مالیات بر اینها که گرفته شده اطلاق شده خواستم عرض کنم مالیات آن چیزی است که مجلس مقدس تصویب کرده است و آنچه قبلاً گرفتهاند مالیات نبوده است خصوصاً چیزهائی که از صادرات گرفته شده باشد زیرا هم بر خلاف مصالح مملکت بوده و همه اسباب زحمت فقرا و تجار و این ظلم و تعدی بوده است نه مالیات
رئیس – آقای اقبالالسلطان (اجازه)
اقبال السلطان – بنده نفهمیدم مقصود از مخالفت آقای کازرانی چیست اگر مقصوردشان این است که لفظ مالیات نوشته نشود برای اینکه سابقاً این مالیات تصویب نشده بود و تعدیاتی میشده است برای اینکه همان تعدیات نشود این لایحه بمجلس پیشنهاد شده و بدون این ماده ضرری ندارد.
رئیس – ماده سوم قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
صاحبان کتیرای موجوده که مالیات معموله را پرداختهاند و تصدیق اداره مالیه محل را در دست دارند در حین صدور از سر حد از تادیت مالیات صدی بیست معاف خواهند بود.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – اگر چه بنده در اصل وضع این مالیات مخالفم ولی در این قسمت ناچارم عرض کنم در شرح پیشنهادی که دولت داده است متذکر شده است که این مالیات بانواع و اقسام و بطور مختلف گرفته میشده گاهی از رعیت گاهی از تجار گاهی از عمله و بالاخره این کتیرا دست بدست گشته است تا بدست تاجر رسیده است حالا در سر حد چه چجیز مشخص مشخص این خواهد بود که مالیات آن داده شده یا خیر؟ بنابراین با اینکه بنده اساساً مخالفم ولی اگر اکثریت مجلس (که در هر موقع حاکم است) این مالیات را کم یا زیاد تصویب کرده عقیدهام این است که یک مدتی را مهلت قرار دهند کتیراهائی که موجود است از سر حد خارج بشود و بعد این مالیات وضع شود و الا این ترتیب اسباب زحمت خواهد شد زیرا یک کتیراهائی نزد تجار موجود است که مالیات آنها پرداخته شده و هیچگونه سندی در دست ندارند.
رئیس – آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان – اگر بنا باشد این عقیده آقای ارباب را قبول کنیم تمام کتیراهای امثال بدون تادیه مالیات خارج خواهد شد زیرا آنچه باید کتیرا جمع آوری شود جمع آوری شده حالا اگر ما بیائیم و یک مدتی مهلت قرار دهیم تمام کتیراها بدون ادای مالیات خارج می‌شود. اما اینکه فرمودند چطور تشخیص داده می‌شود که مالیات این کتیراها پرداخته شده عرض می‌کنیم سابقاً از هر یک من کتیرا که مالیات می‌گرفتند یک قبض میدادهاند ممکن است وقتی تاجر آن کتیراهای جزو را بخرد همان قبوضات مالیه را جمع آوری کند و وقتی می‌خواهند کتیرا را خارج کند قبوض جزء را ارائه دهند و اضافه بر آن هر چه کتیرا دارند مالیات آنرا بدهند و جواز بگیرند و حمل کند پس دیگر هیچگونه تردیدی باقی نمی‌ماند.
رئیس – آقای سلطان العلماء (اجازه)
سلطان العلماء – قسمتی ازعرایض بنده را آقای ارباب کیخسرو فرمودند ولی بنده می‌خواستم جواب آقای اقبال السلطان را عرض کنیم آقای اقبالالسلطان نه کتیرا داشتهاند و نه تیغ زن بودهاند و نه تاجر کتیرا که ندانند اگر دچار مأمورین مالیه بشوند چطور رفتار می‌کند بنده در ولایات بودهام و آقای قوام الدوله هم والی بروجرد بودهاند این است که حالا آقایان را مستحضر می‌کنم این کتیراگیر بد بخت وقتی درب دروازه می‌رسد مستقیماً او را به اداره مالیه می‌رود و مالیات او را می‌گیرد دیگر نه قبض می‌دهد و نه تاجر میداند که بعدها دچار زحمت خواهد شد که قبض بگیرد و تا امروز هر چه بوده بر منفعت دولت بوده است زیرا تا امروز تعدی امنای مالیه و پول گرفتن و صد سی گرفتن در کار بوده است بنابراین خوب است یک مدتی را مجال بدهند و چیزی نگیرند و پس از آن مدت اعلان کنند و پیشکاران محل رامنای مالیه معین کند و بگوید موجودیهای محل چقدر است تا دیگر اسباب زحمت برای اهالی نشود البته مقنن باید دقیق و فکور و باریک بین باشد اگر چه ما مورد حملات ارباب جراید واقع شدهایم که کمیسیونها کار نمی‌کند ولی بنده عرض می‌کنم کمیسیون قوانین مالیه می‌خواهد رأی بدهد پول از ملت گرفته شود البته بدون مطالعه نمی‌تواند یک چنین رائی بدهد مکرر عرض کردم رأی بدون مطالعه و سرسری مثل فانون نمک می‌شود که مدتی وقت مجلس صرف وضع آن شد و مدتی حرف نسخ آن.
مخبر – بنده از آقای سلطانالعلماء که یمی از اعضاء محترم کمیسیون هستند استدعا دارم بعد از این نظریات خود را در کمیسیون بفرمایند تا دیگر محتاج نباشند در مجلس مخالفت بفرمایند بالاخره بنظر بنده اینطور می‌رسد که کمیسیون می‌تواند در این خصوص مطالعه کرده و هر چه بنظرش رسید دو مرتبه به مجلس راپرت بدهد.
رئیس – پس تقاضا می‌کنند برگردد به کمیسیون؟
مخبر – بلی ممکن هم هست پیشنهاد بفرمایند.
رئیس – در هر صورت برمیگردد آقایان مذاکرات را در ماده سوم کافی میدانند؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس – آقای مدرس (اجازه)
مدرس – مطالب در این لایحه خیلی است و انشاءالله در شور ثانی آنها را عرض می‌کنم ولیکن همانطور که فرمودند نظریات اغلب آقایان این است که اگر چیزی گرفته شود بقیمت سر حد باشد حالا فرضاً زیادتر یا کمتر فرق نمی‌کند ولی این مسئله در محصول امسال نخواهد شد زیرا محصول امسال تا دو سه ماه دیگر بیش نیست و هر چه باید امنای مالیه بگیرند گرفتهاند چون حالا فصل کتیرا و انقوزه است و دو ماه دیگر هم فصل قلیا پس برای امسال نمی‌شود قیمت سر حد را گرفت اگر این لایحه بگذرد باید از سال دیگر قرار داد که بقیمت سر حد گرفته شود بجهت اینکه امنای مالیه بترتیب سابق الان مشغولند و اگر بنا شود از حالا گرفته شود اسباب زحمت خواهدشد لهذا عقیده بنده این است که در این لایحه بقیمت سر حد نوشته شود که اسباب زحمت برای مالکین و زارعین نشود
رئیس – آقای عمادالسلطنه خراسانی (اجازه)
عمادالسلطنه – اساساً یک ترتیبی برای گرفتن کتیرا جاری بوده است که از روی آن ترتیب امنای مالیه مالیات کتیرا را در محل دریافت می‌کردند و مخصوصاً در موقع پرداخت بآنها قبض هم می‌دادند حالا اگر مجلس این ماده را تصویب کند در سر حد دریافت خواهد کرد پس اساساً وجود این ماده برای اینکه تعدیاتی مهلتی باید معین شود بنده تصور نمی‌کنم مهلتی لازم باشد زیرا اشخاصی که کتیرادارند و مالیاتش را پرداختهاند البته از پرداخت مالیات در سر حد معاف خواهند بود و آنهائی که نپرداختهاند بعد از تصویب مجلس دولت اعلان می‌کند و مالیات آنرا در موقع خروج از سر حد خواهند پرداخت و بنده اشکالی در این موضوع نمی‌بینم.
رئیس – آقای عمادالسلطنه طباطبائی (اجازه)
عمادالسلطنه طباطبائی – این یک شبهه برای آقایان حاصل شده برای اینکه مالیات کتیرا را نه از مالک می‌گیرند نه از تاجر و بنده بعکس فرمایش آقای سلطانالعلما هم کتیرا داشتهام و هم کتیرا فروش بودهام و هم متصدی مالیه معمول اینطور بوده است که پیشکاران مالیه می‌فرستادند در محل تحقیق می‌کردند و یک مرتع کتیرا که فرض بفرمائید مالک بمستأجر صد تومان اجاره داده بود مطابق دستوری که وزارت مالیه داده بود اداره مالیه بموجر و بمستأجر اخطار می‌کرد یک قبض سی تومانی از اداره مالیه می‌گرفت مالیات را می‌پرداخت و پای مستأجر حساب می‌کرد حالا یک شخص ثالثی آمده است این کتیرا را خریده است اگر بخواهند از سر حد عبور بدهد قبض ندارد که ارائه بدهد اما اینکه شاهزاده اقبال السلطان فرمودند مالیات امسال از بین خواهد رفت بنده عرض می‌کنم از بین نخواهد رفت برای اینکه از اول تابستان شروع به تیغ زدن می‌شود و برای دو ماه دیگر شروع بوصول مالیات می‌شود و مدتی بآن موقع باقی است و عقیده بنده این است که مجلس مالیات انقوزه را اصلاً تصویب نکند زیرا این مالیاتی است که مستقیماً از فقرا گرفته می‌شود برای اینکه مرتع انقوزه مالک ندارد و هیچ مربوط بمالک نیست یک صحرائی است که فقرا آنجا می‌روند و بعد از شش ماه ده من یا بیست من انقوزه جمع آوری می‌کند راجع بکتیرا هم اگر آقایان تصویب فرمایند ممکن است بعد از اینکه این قانون را وضع کردند اعم از صد سه یا پنج از طرف دولت بتمام پیشکاران مالیه حکم شود که امسال بهیچ وجه من الوجوه مطالبه مالیات قدیم را نکنند و بعد در گمرک دریافت دارند زیرا از حالا تا موقع وصول مالیات چهل و پنج روز دیگر وقت باقی است.
رئیس – آقای دولت آبادی (اجازه)
حاج میرزا محمد دولت آبادی – بعقیده بنده این نظری که آقای ارباب دادند قابل توجه است زیرا یک کتیرای موجود مال سال گذشته در انبارها موجود است و مالیاتش را دادهاند و اگر بنا باشد صد پنج از گمرک بدهند در صورتی که مالیات صد سی را هم از محل دادهاند خوب است و بعقیده بنده یک مدتی لازم است مهلت داده شود و در هر حال بدواً باید کمیسیون در این موضوع توجه و فکری نماید بعد بمجلس بیاید.
رئیس – مذاکرات کافی نیست؟
جمعی گفتند کافی است.
رئیس – پس پیشنهادات قرائت می‌شود
بشرح ذیل قرائت شد
بنده پیشنهاد می‌کنم که محصول کتیرا هذهالسنه و موجودی کلیه کتیرا از مالیات جدید معاف و از اول حمل سنه آتیه مالیات جدید را در سر حد دریافت دارند (امین التجار) بنده پیشنهاد می‌کنم که بجای ماده سوم این قسم نوشته شود
ماده سوم – از تاریخ اعلان این قانون در هر محل تا یک ماه بصاحبان کتیرای موجوده اجازه داده می‌شود که کتیرای خود را باداره مالیه محل برده جواز صادر نموده که از ادای مالیات در گمرک معاف باشند. (سهام السلطان)
مقام محترم ریاست مجلس مقدس
بنده با اینکه در اساس اخذ عوارض کتیرا مخالف هستم در ماده سوم بیشتر مخالف می‌باشم و تصور می‌کنم این ماده چون اسباب زحمت دارندگان کتیرا می‌شود حذف و اگر مجلس عوارض را تصویب فرمودند در سر حد مأخوذ شود و از اول سنه (۱۳۰۲) این قانون مجری شود (مستشارالسلطنه)
رئیس – بکمیسیون ارجاع می‌شود.
ماده چهارم
(آقای منتصرالملک ماده چهارم را بشرح ذیل قرائت نمودند)
وزیر مالیه مأمور اجرای این قانون است.
رئیس – در این ماده مخالفی هست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – شور اول تمام شد رأی می‌گیریم که داخل شور ثانی بشویم یا نه آقایانی که موافقند شور ثانی بشود قیام فرمایند.
اغلب نمایندگان قیام نمودند.
رئیس – تصویب شد چند دقیقه تنفس می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید.)
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – از اینکه بنده عرض کردم حساب سازی می‌شود گویا برای آقایان سوء تسامعی حاصل شده یا توجه نفرمودهاند بنده نظر نداشتم دفاتر تجار غیر صحیح است بنده بتجار و تجارت خیلی اهمیت می‌دهم و دفاتر آنها را صحیح میدانم و مخصوصاً فوقالعاده بصنف تجار اهمیت می‌دهم زیرا که آبادی مملکت بواسطه آنها است بنده عرض کردم دست بدست شدن باعث مخارجات زیاد خواهد شد و بی کاری خرج تراشی می‌کند و باعث سنگینی گمرک می‌شود عرض بنده تجار نبود ابداً همچو نظری نداشتم و باید رفع اشتباه آقایان بشود.
رئیس – چون چیز دیگری در دستور نیست باید جلسه را ختم کرد جلسه آینده روز شنبه چهار ساعت قبل از ظهر دستور اولاً بودجه سندات ئیل مجلس ثانیاً لایحه تخفیف مالیاتی قریه بدوشن یزد ثالثاً قرارداد پستی منعقده در مادرید و کمیسیونها هم بنا بود در جلسه گذشته انتخاب شود ولی نشده است باید آقایان سعی و اهتمام فرمایند که روز شنبه انتخاب شوند آقای نجات از کمیسیون معارف آقایان مساوات و زنجانی از کمیسیون بودجه استعفا فرمودهاند شعبه ششم که در چهاردهم میزان تشکیل شده باید دوباره تشکیل شود و دو نفر عضوی بجای آقای زنجانی و مساوات تعیین کنید.
آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا – چون کمیسیون بودجه هفته پنج روز و کمیسیون عدلیه هفته سه روز است و مجلس هم هست بنده نمی‌توانم بکمیسیون عدلیه برسم و چند روز هم مریض شده بودم این بود که از کمیسیون عدلیه استعفاء دادم خوب است یادآوری شود یک نفر هم عوض بنده انتخاب فرمایند این را هم می‌خواستم تقاضا کنم تأکید بفرمایند راپورت راجع بقانون انتخابات زودتر بمجلس بیاید که خیلی مهم است.
رئیس – کمیسیون عدلیه اعلان کرده بود دو نفر عضو کسر دارد جالا که آقای محمدهاشم میرزا استعفا دادهاند باید سه نفر انتخاب شود.
حاج شیخ اسدالله – تعیین نظار برای کمیسیونها لازم نیست؟
رئیس – نظار سابقاً معین شده است.
آقای محقق العلماء (اجازه)
محقق العلماء – بنده هم بواسطه یا در دو؟ که دارم از عضویت کمیسیون معارف استعفا نمودهام.
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – بنده از عضویت کمیسیون معارف استعفا نمی‌دهم ولی لازم میدانم یک نکته را بعرض مقام ریاست و سایر آقایان برسانم و آن این است که کمیسیون معارف از زمانی که تشکیل شده است و قبل از تشکیل ثانی آنکه تا حالا چهار ماه می‌گذرد متأسفانه بواسطه این که از طرف دولتهای و وزرای معارف وقت ابداً لایحه بآنجا ارجاع نشده بیکار مانده است و بر عکس از سایر کمیسیونها لوایح زیاد وارد شده بنده لازم میدانم برئیسالوزراء و وزیر معارف وقت تأکید شود که اگر یک نظر خاصی بمعارف دارید لوایحی که لازم میدانید زودتر تهیه کرده و بمجلس تقدیم کند که کمیسیون معارف بیکار نباشد زیرا چهار ماه است در کمیسیون معارف بهیچ وجه من الوجوه کاری نداریم. شاید گفته شود که خود کمیسیون می‌تواند طرحهای قانونی تهیه و بمجلس تقدیم کند ولی بنده عرض می‌کنم این چندان عملی نخواهد بود زیرا ممکن است خود کمیسیون طرح قانونی تهیه و تقدیم مجلس کند معهذا وزیر وقت بخواهند مستقیماً در آن موضوع نظریاتی بدهند.
رئیس – نسبت بدستور اظهاری نیست؟
(گفته شد خیر)
مجلس ده دقیقه قبل از ظهر ختم شد
مؤتمن الملک