قانون اجازه مبادله عهدنامه و دادیه و تامینیه منعقده بین دولتین ایران و ترکیه
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
قانون اجازه مبادله عهدنامه ودادیه و تأمینیه منعقده بین دولتین ایران و ترکیه - مصوب ۵ خرداد ماه ۱۳۰۸
ماده واحده - مجلس شورای ملی در جلسه پنجم خرداد ماه ۱۳۰۸ عهدنامه ودادیه و تأمینیه ایران و ترکیه را که در تاریخ اول اردیبهشت ۱۳۰۵ به‌امضاء رسیده و همچنین پروتکل منضمه به عهدنامه ودادیه و تأمینیه مزبوره مورخ ۲۵ خرداد ۱۳۰۷ و مدلول صورت‌مجلس که در موقع امضاء عهدنامه‌ودادیه و تأمینیه از طرف نمایندگان دولتین ایران و ترکیه تنظیم شده‌است تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن قرارداد ضمیمه‌است در جلسه پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و هشت شمسی به تصویب مجلس شورای‌ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - دادگر
عهدنامه ودادیه و تأمینیه مابین دولت علیه ایران و جمهوریت ترکیه دولت ایران از یک طرف و دولت ترکیه از طرف دیگر.
احتیاجات و وظائفی را که عصر حاضر برای ملتین ایجاد و ایجاب می‌نماید در نظر گرفته و چون معتقد و جازم می‌باشند که تحکیم رشته دوستی وبرادری موجود بین ایشان واجب است لهذا مصمم شدند که شرایط مادی روابط صمیمی خود را روشن نمایند و برای نیل به این مقصود انعقاد معاهده‌ودادیه و تأمینیه را لازم شمرده و برای این منظور طرفین توافق کردند که مذاکرات راجعه به این امر در شهر تهران به عمل آید و اختیارداران خود را به‌شرح ذیل معین نمودند. از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران: جناب اشرف آقای میرزا محمدعلیخان فروغی رییس‌الوزراء و جناب آقای میرزا داودخان مفتاح کفیل وزارت امور خارجه. از طرف رییس جمهوریت ترکیه: ممدوح شوکت‌بیک ایلچی فوق‌العاده و سفیر کبیر ترکیه در ایران. و اختیارداران مزبور پس از ارائه اختیارنامه‌های خود که معتبر شناخته شد در باب مقررات ذیل توافق نظر حاصل نمودند. فصل اول - صلح خلل‌ناپذیر و دوستی صمیمی دائمی مابین مملکت شاهنشاهی ایران و جمهوریت ترکیه و همچنین مابین اتباع آنها برقرار خواهد بود. فصل دوم - در صورت وقوع عملیات نظامی از طرف یک یا چند دولت ثالث نسبت به یکی از دولتین معظمتین متعاهدتین طرف متعاهد دیگر متعهداست که بی‌طرفی خود را نسبت به متعاهد خود محفوظ بدارد. فصل سوم - هر یک از متعاهدین تقبل می‌نمایند که از حمله نسبت به متعاهد دیگر خودداری کرده و در هیچ نوع اتحاد یا ائتلاف سیاسی و اقتصادی ویا مالی که از طرف یک یا چند دولت ثالث بر ضد طرف متعاهد دیگر یا بر ضد امنیت نظامی و بحری آن منعقد شده باشد شرکت نجویند همچنین هریک از متعاهدین تقبل می‌نمایند که در هیچ نوع عملیات خصمانه‌ای که از طرف یک یا چند دولت ثالث بر ضد طرف متعاهد دیگر وقوع یابد مشارکت‌ننمایند. فصل چهارم - در صورتی که یک یا چند دولت ثالث در موقع جنگ با یکی از متعاهدین معظمین بی‌طرفی متعاهد دیگر را نقض کرده و از خاک آن‌مملکت قشون و اسلحه و مهمات جنگی عبور دهد و یا بخواهد آذوقه و چهارپایان و کلیه هر چیزی که برای جنگ لازم باشد در آن مملکت تهیه نمایدو یا قشون خود را که عقب‌نشینی می‌نماید از آنجا عبور دهد و یا سکنه مملکت بی‌طرف را برای مقاصد نظامی خود تشویق و وادار به قیام بکند و یا درخاک مملکت بی‌طرف استکشافات نظامی به عمل آورد متعاهد بی‌طرف ملزم است که با قوای مسلحه خود از عملیات مذکوره جلوگیری کرده وبی‌طرفی خود را حفظ نماید. فصل پنجم - طرفین معظمین متعاهدین تعهد می‌نمایند که تشکیل و توقف تأسیسات و دستجاتی را که مقصد آنها بر هم زدن صلح و امنیت مملکت‌متعاهد و یا تغییر حکومت آن باشد در خاک خود اجازه نداده و همچنین اشخاص و یا دستجاتی را که به وسیله تبلیغات یا سایر وسائل در صدد مبارزه بامملکت متعاهد دیگر باشند ممنوع از توقف در خاک خود بدارند. فصل ششم - نظر به تأمین آسایش و امنیت سکنه مناطق سرحدی طرفین متعاهدین هر نوع اقدامات لازمه خواهند نمود که به خلاف‌کاریها و عملیاتی‌که از طوایف ساکن نواحی مجاوره سرحدات ناشی می‌شود و ممکن است به آسایش مملکتین سکته وارد نماید خاتمه دهند اقدامات مزبوره را دولتین‌جداگانه و یا در صورتی که لازم بدانند مشترکاً به عمل خواهند آورد. فصل هفتم - طرفین معظمین متعاهدین موافقت می‌نمایند که اختیارداران خود را در ظرف مدتی که بیش از شش ماه از تاریخ امضاء این معاهده نباشد درتهران مجتمع کرده و قراردادهای تجارتی و قنسولی و گمرکی و پستی و تلگرافی و همچنین قرارداد اقامت و اعاده مجرمین را منعقد نمایند. فصل هشتم - طرفین متعاهدین توافق نمودند که برای تسویه اختلافاتی که ممکن است فیمابین بروز کند و به طریق عادی دیپلماتیک حل نشود طریق‌خاصی معین نمایند. فصل نهم - محتاج به توضیح نیست که خارج از حدود و تقبلات متقابله که در این عهدنامه معین شده‌است هر یک از طرفین معظمین متعاهدین درروابط خود با دول ثالث آزادی مطلق خواهند داشت. فصل دهم - این عهدنامه به زبان فارسی و ترکی و فرانسه نوشته شده و در صورت بروز اختلافات متن فرانسه معتبر خواهد بود. فصل یازدهم - عهدنامه حاضر در اسرع اوقات به تصویب مجالس ملی مملکتین خواهد رسید و نسخ صحه شده در تهران مبادله خواهد گردید. عهدنامه حاضر از تاریخ امضاء دارای اعتبار بوده و برای مدت پنج سال منعقد می‌شود در صورتی که یکی از طرفین متعاهدین شش ماه قبل از انقضاءمدت فوق راجع به خاتمه دادن به این عهدنامه تصمیم خود را به دیگری اخطار نکند یک سال دیگر به مدت آن به خودی خود افزوده شده و از طرفین‌به رسمیت شناخته خواهد شد و در هر صورت اخطار تصمیم به خاتمه دادن عهدنامه قبل از انقضاء شش ماه مؤثر نخواهد بود. برای تصدیق مراتب مذکوره در این عهدنامه اختیارداران طرفین آن را در دو نسخه در تهران نوشته و امضاء و مهر نمودند. به تاریخ اول اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ شمسی هجری مطابق ۲۱ آوریل ۱۹۲۶ میلادی محل امضاء و مهر محل امضاء و مهر محل امضاء و مهر ممدوح شوکت‌بیک میرزا داودخان مفتاح محمدعلی فروغی پروتکل منضمه به عهدنامه ایران و ترکیه منعقده در تاریخ اول اردیبهشت ۱۳۰۵ (۲۲ آوریل ۱۹۲۶) نظر به اینکه طرفین متعاهدین بالسویه مایل به تحکیم و تشیید منافع مشترک سیاسی و اقتصادی بین ایران و ترکیه می‌باشند لازم شمردند که در تکمیل‌عهدنامه ۲۲ آوریل ۱۹۲۶ پروتکل حاضره را نیز منعقد نمایند و برای این مقصود اختیارداران خود را به ترتیب ذیل معین نمودند: از طرف اعلیحضرت شاهنشاه ایران: جناب آقای پاکروان کفیل وزارت امور خارجه. از طرف جناب رییس جمهوریت ترکیه: جنابان مستطابان اجل آقایان ممدوح شوکت‌بیک سفیر کبیر ترکیه در ایران و محمد توفیق‌بیک سفیر کبیر ترکیه‌در مسکو. مشارالیهم پس از ارائه اعتبارنامه‌های خود که دارای شرایط و اعتبارات لازمه بود در مواد ذیل توافق نظر حاصل نمودند. ماده اول - در صورتی که یکی از متعاهدین مورد عملیات خصمانه یک یا چند دولت ثالث بشود متعاهد دیگر مکلف است که تمام کوشش خود را به‌عمل آورد که وضعیت مذکوره را اصلاح نماید. اگر با وجود تمام مساعی مبذوله معذلک وقوع جنگ حتمی و ناگزیر شود متعاهدین تقبل می‌نمایند که وضعیت را به دقت و با روح محبت وخیرخواهی تحت مطالعه درآورند تا اینکه راه حلی که موافق منافع عالیه آنها و متناسب با وضعیت باشد پیدا نمایند. ماده دوم - طرفین متعاهدین معظمین موافقت حاصل نمودند که در اسرع اوقات شرایط تعاون اقتصادی نزدیک خود را تحت مطالعه درآورده و تنظیم‌نمایند. مسلم است که انتخاب و تنظیم وسائل اجراء تعاون اقتصادی مزبور و همچنین مسئله ترانزیت آزاد از خاک یکدیگر و ایجاد انواع وسائل ارتباطیه بین‌مملکتین تحت مطالعه دقیق متخصصین صلاحیت‌دار طرفین متعاهدین واقع شده و معین خواهد شد. نمایندگان مختار طرفین این پروتکل را که جزء لایتجزای عهدنامه مودت و امنیت امضاء شده در تهران در تاریخ اول اردیبهشت ۱۳۰۵ (۲۲ آوریل۱۹۲۶) محسوب می‌شود در سه نسخه اصلی فارسی و ترکی و فرانسه امضاء نمودند - در صورت بروز اختلاف متن فرانسه معتبر خواهد بود. تهران - به تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۰۷ مطابق ۱۵ ژوئن ۱۹۲۸ امضاء: پاکروان امضاء: ممدوح شوکت‌بیک امضاء: محمدتوفیق صورت‌مجلس راجعه به معاهده ودادیه و تأمینیه ایران و ترکیه در تاریخ پنجشنبه اول اردیبهشت ۱۳۰۵ شمسی هجری مطابق ۲۲ آوریل ۱۹۲۶ میلادی هیأت نمایندگان ایران مرکب از: جناب اشرف آقای میرزا محمدعلیخان فروغی رییس‌الوزراء و جناب آقای میرزا داودخان مفتاح کفیل وزارت امور خارجه به سمت اختیارداران دولت‌ایران و جناب آقای میرزا فتح‌الله‌خان پاکروان مدیر کل و رییس اداره دوم سیاسی وزارت امور خارجه به سمت مشاور و آقای میرزا سید نصرالله‌خان‌انتظام وزیری عضو وزارت امور خارجه به سمت منشی از یک طرف و هیأت نمایندگان ترکیه مرکب از: جناب مستطاب اجل آقای ممدوح شوکت‌بیک سفیر کبیر دولت جمهوری ترکیه در دربار ایران به سمت اختیارداری دولت ترکیه و آقای حسن‌وصفی‌بیک مستشار سفارت کبری به سمت مشاور و آقایان وحیدبیک نایب دوم و حسن نورالدین‌بیک نایب سوم سفارت کبری به سمت منشی ازطرف دیگر. نیم ساعت قبل از ظهر در منزل جناب اشرف آقای رییس‌الوزراء جهت تتمیم مذاکرات راجع به عهدنامه ودادیه و تأمینیه فیمابین دولتین ایران و ترکیه‌حضور به هم رساندند. جناب مستطاب اجل آقای ممدوح شوکت‌بیک پیشنهاد کردند که جناب اشرف آقای فروغی ریاست مجلس را قبول فرمایند پیشنهاد مزبور مورد قبول‌هیأت نمایندگان طرفین واقع و جلسه از طرف معظم‌له افتتاح گردید. پس از ارائه و تبادل اعتبارنامه‌های یکدیگر که معتبر شناخته شد مذاکرات ذیل تعاطی یافت. بدواً جناب اشرف آقای فروغی نطق افتتاحیه ذیل را ایراد نمودند. با کمال مسرت می‌بینم مودت صمیمی و روابط حسنه همسایگی که تاکنون بین ملتین موجود بود اینک وارد مرحله جدیدی می‌شود و چون دولتین مااین کیفیت را مشاهده نمودند تصمیم گرفته شده که این مجمع را تشکیل داده و برای نیل به مقصود یک معاهده ودادیه و تأمینیه منعقد نماییم. جناب مستطاب اجل آقای سفیر کبیر ترکیه جواباً چنین اظهار داشت. با کمال افتخار عرض می‌کنم دولت جمهوری ترکیه کاملاً معتقد است که شرایط جدید روابط دوستانه بین مملکتین تعیین شود و برای این منظور یک‌معاهده ودادیه و تأمینیه منعقد گردد و یقین دارم که تحکیم روابط مودت و استقرار صمیمیت بین ملتین موجب مزید آسایش و سعادت هر دو ملت‌خواهد بود بنابر این پیشنهاد جناب اشرف آقای فروغی را در خصوص تعقیب مذاکرات برای نیل به نتیجه مطلوبه با کمال شعف می‌پذیرم. سپس آقای رییس‌الوزراء به نام هیأت ایرانی پیشنهاد کردند که مواد عهدنامه قرائت شود آقای سفیر کبیر با این پیشنهاد موافقت نموده و شروع به قرائت‌طرح عهدنامه شد در فصول اول و دوم و سوم و چهارم موافقت حاصل شد. در فصل پنجم چون در نسخه فارسی کلمه (زدن) با املاء غلط نوشته شده بود تصحیح و از طرف اختیارداران طرفین امضاء گردید در فصل ششم‌موافقت حاصل شد. در موقع قرائت فصل هفتم آقای رییس‌الوزراء نطق ذیل را راجع به الغاء کاپیتولاسیون ایراد نمودند. سالها است ترتیب کاپیتولاسیون که بی‌نهایت برای مملکت مضر است در ایران برقرار شده و دولت ما عزم جزم دارد که این ترتیب را که همواره در راه‌ترقی و تعالی ملت ایران و نیل او به آمال و آرزوی خود ایجاد موانع و مشکلات می‌کند موقوف نماید از طرف دیگر پوشیده نیست که سابق بر این هریک از دولتین ایران و ترک در حق اتباع و قنسولهای مملکت دیگر مزایایی قائل شده بودند که جنبه کاپیتولاسیونی داشت و به موجب عهدنامه برقرارشده بود و بنابراین اساس کاپیتولاسیون مبنی بر معامله متقابله و قرارداد دو طرفی بود و مادام که دولت ترکیه آن را رعایت می‌کرد دولت ایران نیز خود رابه رعایت آن ملزم می‌دانست ولیکن چون دولت ترکیه مزایای کاپیتولاسیون را کاملاً موقوف داشت ناچار حقوقی را که اتباع ایران در ترکیه داشتند از آنهاسلب نموده‌است بنابراین دولت ایران هم به رعایت قراردادهای فوق که از این به بعد فقط یک طرفی خواهد بود ملزم نیست و آنها را منسوخ می‌داند ونمایندگان ایران رجاء واثق دارند که دولت ترکیه مانع نخواهد بود از اینکه ایران به استخلاص از کاپیتولاسیون نائل شود بلکه با میل او بطی این طریق‌و رسیدن به آرزوی مشروع خود مساعدت خواهد نمود به دلایل م ذکوره فوق هیأت ایرانی پیشنهاد می‌کند که در متن فصل هفتم قید شود که معاهدات‌مزبوره بر طبق قرارداد مقرره بین‌المللی که دارای حقوق متساوی می‌باشند منعقد خواهد شد. آقای سفیر کبیر ترکیه جوابی به مضمون ذیل ایراد نمودند. هیچ مانع نمی‌بینم که پیشنهاد جناب اشرف آقای فروغی در ضمن مذاکراتی که عنقریب به جهت انعقاد معاهدات راجعه به روابط تجارتی و قنسولی وگمرکی و غیره‌ها بین مملکتین واقع خواهد شد جداً در نظر گرفته شود اما مباحثه طولانی را در این باب در اینجا بی‌موقع می‌دانم ولیکن به جهت‌اطمینان اختیارداران ایرانی از حسن نیت دولت خودم در آنچه راجع به منافع ایران است تعهد دارم مراسله به جناب شرف عالی بنویسم و تصریح بکنم‌که دولت من حاضر است در موقع انعقاد معاهدات مزبوره قواعد مقرره بین‌المللی را که دارای حقوق متساویه هستند منظور دارد. و در پایان نطق خود آقای سفیر کبیر مراسله‌ای را که به فرانسه نوشته شده بود به جناب اشرف آقای رییس‌الوزراء تسلیم داشتند که ترجمه فارسی آن ذیلاً‌درج می‌شود. (آقای رییس‌الوزراء دوستدار نظر به تمایلی که جناب اشرف عالی نسبت به مفاد ماده هفتم عهدنامه ودادیه و تأمینیه که امروز امضاء می‌شود ابرازفرمودید با کمال افتخار به استحضار جناب اشرف می‌رساند که حکومت متبوع دوستدار کاملاً حاضر است اساس قراردادهای مزبوره را بر اصولی که‌فیمابین ملل متساوی‌الحقوق معمول است استوار نموده و برای اتباع دولتین حقوق متساوی قائل شود در خاتمه احترامات فائقه را تجدید می‌نماید. امضاء ممدوح شوکت‌بیک فصول هفت و هشت و نه قرائت و تصویب گردید. بعد از قرائت فصل نه آقای رییس‌الوزراء نطق ذیل را ایراد نمودند. چون دولت ایران عضو جامعه ملل می‌باشد و مصمم است وظایفی را که از جهت این عضویت بر عهده دارد انجام دهد مقتضی خواهد بود که درمعاهده حاضر یک ماده اضافه شود مشعر بر اینکه دولت ایران به تعهدات خود نسبت به جامعه ملل وفا خواهد نمود. آقای سفیر کبیر جواباً چنین اظهار داشتند. دولت ترکیه مسبوق بود از اینکه دولت ایران عضو جامعه ملل است و بنابراین طبعاً تقبلات ناشیه از این عضویت را باید رعایت کند ولکن ضرورتی‌نمی‌بینم در اینکه امور در چنین معاهده ودادیه و تأمینیه ذکر شود زیرا که در این معاهده باید فقط مقررات راجع به منافع مشترک طرفین قید گردد. اختیارداران ایران اظهار داشتند که چون این اظهار جناب مستطاب آقای ممدوح شوکت‌بیک در صورت‌مجلس راجع به معاهده حاضره قید می‌شود ماهم با نظر ایشان موافقت می‌نماییم فصل دهم و یازدهم قرائت و تصویب گردید. آقای سفیر کبیر در خاتمه با اظهار امیدواری نسبت به حسن تأثیری که امضاء و انعقاد این قرارداد در روابط دولتین خواهد داشت به نام نمایندگان ترکیه‌اظهار خوشوقتی و امتنان کرده و به نمایندگان ایران تبریک گفتند. جناب اشرف آقای رییس‌الوزراء هم به نام نمایندگان ایران از بیانات آقای سفیر کبیر تشکر و مملکتین را به این موفقیت تبریک گفتند. در خاتمه نمایندگان اختیاردار طرفین نسختین عهدنامه را که به السنه فارسی و ترکی و فرانسه تدوین شده بود امضاء و هر یک از دو مجموعه را مهرکردند جلسه یک ساعت بعد از ظهر ختم گردید. این صورت‌مجلس پس از امضاء عهدنامه تدوین و در همان مجلس به تصویب و امضاء هیأت نمایندگان دولتین ایران و ترکیه رسید.
امضاء: فروغی امضاء: ممدوح شوکت‌بیک
امضاء: مفتاح امضاء: وصفی‌بیک
امضاء: پاکروان امضاء: وحیدبیک
امضاء: نصرالله انتظام امضاء: نورالدین‌بیک
اجازه مبادله عهدنامه ودادیه و تأمینیه منعقده بین دولتین ایران و ترکیه به شرح فوق در جلسه ۵ خرداد ماه ۱۳۰۸ شمسی داده شده‌است.
رییس مجلس شورای ملی - دادگر