زمین‌لرزه‌ها، سیل‌ها و دیگر آسیب‌های طبیعت در ایران

محمدرضا شاه پهلوی

زمین‌لرزه‌ها، سیل‌ها و دیگر آسیب‌های طبیعت در ایران قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

درگاه محمدرضا شاه پهلوی

زمین‌لرزه بوئین زهرا ۱۳۴۱

شهبانو فرح پهلوی در بازدید ازروستای زلزله‌زده نوغان

شهبانو فرح پهلوی میان مردم زلزله‌زده

شاهنشاه در میان مردم زلزله‌زده طبس

شاهنشاه در میان مردم زلزله‌زده طبس

شاهنشاه در میان مردم زلزله‌زده طبس

شاهنشاه در میان مردم آسیب‌دیده زمین‌لرزه غرب کشور

• ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۰۸ زمین لرزه مهیبی استان خراسان را لرزاند زمین لرزه‌های پیاپی پیرامون شیروان و بجنورد و قوچان وضع بسیار غم انگیزی و دلخراشی را برای اهالی پیش آورده است. مردم بی خانمان، متواری و گرسنه چشم به راه رسیدن کمک می‌باشند. که فلب هر شنونده فوق‌العاده اسفناک و رقت‌آوری را برای اهالی و ساکنین آن حدود پیش آورده که قلب هر شنونده از احوال اهالی بی‌خانمان متواری و گرسنه آن حدود متألم و متأثر و طاق تحمل را از دست می‌برد. با وجود دست تنگی دولت ۲۵۰۰۰ تومان برای یاری به مردم خراسان در مجلس شورای ملی تصویب شد. جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران گزارش داد که ۷ روستا و دو هزار مغازه ویران شده است و بیش از هزار تن جان خود را از دست دادند. به جمیعت بین‌المللی صلیب سرخ در ژنو آگاهی داده شد و درخواست یاری فرستاده شده است.

در روز ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۰۸ نمایندگان مجلس شورای ملی به پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ بار یافتند. اعلیحضرت درباره زمین لرزه خراسان فرمودند:"...این واقعه که یک اتفاق طبیعی بوده است فوق‌العاده خاطر مرا متالم ساخته است ولی قبل از هر چیز لازم بود از طرف دولت اقدام شود و پس از وصول این اخبار موحش والی ایالت خراسان را دستور دادم که به محل رفته تحقیقات کالی نموده و اقداماتی که ضرورت دارد به عمل آورد و اعتباری نیز منظور گردیده و در صورت لزوم اعتبارات دیگر هم داده خواهد شد. شیر و خورشید سرخ بی‌درنگ کمک رسانی به مردم زلزله‌زده را آغاز کرد.

• ۲۵ شهریور ماه ۱۳۰۸ زلزله مهیبی دوباره شیروان و پیرامون را تکان داد.

• ۱۸ مهر ماه ۱۳۰۸ به سبب باریدن باران زیاد و توفان، آب میان پهلوی و رشت بالا آمده و بخشی از جاده و پیرامون آن را فراگرفته است. در میان راه رشت و منجیل نیز سیل جاری شده است. در بیشتر شهرها به ویژه مازندران و شمال و غرب توفان همچنان ادامه دارد و بیشتر سیم‌های تلگراف خراب شده است.

• ۶ مهر ۱۳۳۴ سیل مهیبی در شهرهای شمالی کشور جاری شد و آسیب‌های مالی بسیار ببار آورد.

• ۱۴ شهریور ماه ۱۳۰۸ ساعت ۳ پس از نیم‌شب زلزله سختی در روستای شاه‌آباد فراهان و پیرامون آن زمین را تکان داد ولی آسیب زیادی وارد نیامد. از روز ۱۰ - ۷ شهریور ماه بادهای بسیار سهمگین وزیده و بیشتر درخت‌های کهن باغ‌ها از ریشه بیرون آمده است.

• ۱ امرداد ۱۳۳۵ در بیشتر استان‌های ایران سیل جاری شد. شاهنشاه در پیامی به مردم ایران فرمودند: "زیان‌های وارده طوری نیست که تنها با اقدامات دولت جبران‌پذیر باشد، از این رو لازم است تمام هم‌میهنان عزیز در این راه کوشش کنند تا خسارات وارده جبران شود." اعلامیه دربار شاهنشاهی درباره سیل اول امرداد چاپ شد و ۲،۵۰۰،۰۰۰ ریال عطیه شاهنشاه برای کمک به هم‌میهنان آسیب‌دیده به سازمان شیر و خورشید سرخ داده شد. ۴ امرداد شاهنشاه برای بازدید از جاهای سیل‌زده مورچه خورت اصفهان، یزد، کرمان به این شهرها رفتند. ۱۶ امرداد شاهنشاه پس از بازدید از منطقه‌های سیل‌زده زاهدان وارد این شهر شدند و برای عمران و آبادانی شهرهای آسیب‌دیده دستوراتی دادند. روز پسین شاهنشاه پس از بازدید از همه جاهای ویران شده و آسیب‌دیده در کشور به پایتخت بازگشتند. معظم‌له پیش از رهسپاری به سوی تهران به همه مقام‌های مسول دستورات در راه آباد ساختن ویرانی‌ها و فراهم‌آوردن آسایش مردم زیان دیده کوشش بسیار بکار برند. ۱۹ امرداد والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی از جاهای سیل‌زده کاشان بازدید نمودند و برای رفاه بیشتر آسیب‌دیدگان سیل دستوراتی دادند.

• ۱۱ آبان ۱۳۳۵ زمین‌لرزه سختی در لار روی داد و بیست و هفت روستا سراسر ویران شد و بیش از چهارصد و هفتاد و دو تن کشته و زخمی برجای گذاشت. این زمین‌لرزه آسیب‌های جانی و مالی بسیار ببار آورد. پرداخت ده میلیون ریال به آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه لار از سوی دو مجلس تصویب شد.

• ۳ اردیبهشت ۱۳۳۶ زمین‌لرزه سختی که چند دقیقه به درازا کشید در دهاتی در ۱۲ کیلومتری اردستان رویداد. در این زمین‌لرزه شماری کشته و گروه زیادی زخمی شدند و آسیب‌های مالی بسیاری ببار آمد.

• ۱۱ تیر ۱۳۳۶ زمین‌لرزه بسیار سخت و بی‌مانندی تهران و دیگر شهرهای استان مرکزی را تکان داد. این زمین‌لرزه دو پس‌لرزه نیز به همراه داشت. بیرون از تهران شماری کشته و زخمی شدند. بی‌درنگ جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به یاری مردم شتافت. چند گروه پزشکی به پلور، لاریجان، زیرآب، پل سفید و فیروزکوه فرستاده شدند. شاهنشاه که در سفر اروپا بودند تلگرامی که نشانگر اندوه بسیار معظم‌له بود فرستادند و به فرمان شاهنشاه والاحضرت شمس پهلوی برای بازدید از جاهای زلزله زده به فیروزکوه، پل سفید، زیرآب، شاهی، بابل و آمل رفتند و از همه شهرها و منطقه سنگ چال که سراسر ویران شده بود بازدیدکردند. ۲۲ تیر شاهنشاه از سفر اروپا بازگشتند و بی‌درنگ با ترن سلطنتی برای بازدید از منطقه‌های زلزله زده از تهران به سوی شمال کشور رهسپار شدند. شاهنشاه از زخمی شدگان دیدار کردند و دستوراتی برای کمک تند به آسیب دیدگان دادند. مجلس شورای ملی دادن یک صد میلیون ریال کمک به اهالی زلزله‌زده را تصویب کرد. و هزینه جشن مشروطیت نیز برای آسیب‌دیدگان فرستاده شد. ۲۶ تیر شاهنشاه دوباره برای بازدید از لاریجان با خودرو بدان سو راندند. شاهنشاه با اسب از جاهایی که بسیار سخت می‌توان از آن گذشت بازدید کردند و درون چادر با زلزله‌زدگان ناهار خوردند و روز پسین شاهنشاه به تهران بازگشتند. کشورهای جهان کمک‌هایی چون چادر، دارو، لباس و خواربار کرده بودند که به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران برای پخش میان اهالی داده شد. شاهنشاه دو میلیون و پانصد هزار ریال برای ساختن خانه برای آسیب‌دیدگان دادند. جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران چهار صد دستگاه چادر و سی و یک تن برنج گردآوری شده از سوی مردم را به منطقه‌های آسیب دیده فرستاد.

• ۲۲ آذر ۱۳۳۶ زمین‌لرزه سختی در غرب کشور روی داد و آسیب مالی و کشته بسیار به بار آورد. شاهنشاه بی‌درنگ پس از زمین‌لرزه برای یاری به زخمی شدگان و آسیب‌دیدگان اوامری دادند. ۲۴ آذر شاهنشاه از منطقه زلزله‌زده در غرب کشور بازدید فرمودند. ۳۰ آذر پس‌لرزه‌هایی روی داد که باز هم آسیب‌های مالی و جانی بسیاری ببار آورد. ۱۱ دی برافراشتن خانه‌های چوبی در دهات و شهرهای زلزله‌زده غرب آغاز شد.

• ۲۵ امرداد ۱۳۳۷ زمین‌لرزه سختی در همدان و اسدآباد رخ داد و آسیب‌های مالی و جانی بسیار ببار آورد. والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی از بخش‌های زلزله زده دیدن نمودند و برای رفاه مردم دستوراتی دادند. ۴ شهریور منظقه‌های زلزله زده در غرب کشور مورد بازدید شاهنشاه قرار گرفت و معظم‌له برای نوسازی این منطقه‌ها اوامری دادند. مجلس شورای ملی دادن هفتاد و پنج میلیون ریال از مانده موجودی پذیره نفت، برای کمک به آسیب‌دیدگان زلزله غرب کشور را تصویب کرد.

• ۴ اردیبهشت ۱۳۳۹ دو زمین‌لرزه بسیار سخت، چهار ساعت جدا از هم، شهر لار و دهکده‌های پیرامون آن را با خاک یکسان کرد. در این رخداد ناگوار شمار بسیاری کشته و زخمی شدند. شاهنشاه بی‌درنگ اوامری برای کمک‌های فوری به زلزله‌زدگان دادند. ۱۱ اردیبهشت شاهنشاه برای بازدید از شهر لار از تهران رهسپار آن شهر شدند. معظم‌له پس از ورود به منطقه هنگام بازدید از اردوگاه جمعیت شیر و خورشید سرخ و بیمارپرسی (عیادت) از جاهای ویران شده دیدن کردند و با اندوه بسیار از این رخداد دستور دادند که هر چه زودتر شهر جدیدی در کنار لار ساخته شود. ۲۱ اردیبهشت نشست هیات مدیره جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران برگزار شد. در این نشست سفیر کبیر انگلستان برای کمک به زلرله‌زدگان لار، چکی به مبلغ ده هزار لیره انگلیسی پیشکش کرد. ۱ خرداد مجلس شورای ملی با دادن یک صد و ده میلیون ریال به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران برای دوباره سازی شهر لار و دیگر کارهای عمرانی موافقت کرد. ۱۴ خرداد از سوی جمعیت جوانان پاکستان شرقی مبلغ شانزده هزار روپیه برای کمک به آسیب‌دیدگان زلزله لار به سفارت ایران در کراچی پیشکش شد. ۱۴ خرداد تلفن بیسیم لار - تهران گشایش یافت و بهره‌برداری از آن آغاز شد.

• ۲۱ خرداد ماه ۱۳۴۰ ساعت هشت بامداد زلزله سختی شهر کهن لار را ویران کرد و مردم این شهر را بار دیگر آواره و سرگردان ساخت.

• ۱۲ فروردین ماه ۱۳۴۱ زلزله سختی در بیرجند و روستاهای پیرامون آن روی داد که سبب کشته و زخمی شدن بسیاری گردید و خانه‌های زیادی ویران شدند. آسیب این زلزله در دو دهکده موسویه و تاج کوه بیش از جاهای دیگر بود. سازمان امداد جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به یاری زلزله زدگان شتافت.

۳۱ فروردین ماه ۱۳۴۱ سیلاب در تهران به سبب بارندگی سخت و پیوسته جاری شد و ویرانی‌ها و آسیب‌های جانی و مالی ببار آورد. علی امینی نخست وزیر این رویداد را به تلگراف به آگاهی شاهنشاه که در سفر امریکا بودند رسانید. این سیل در "پلشت ورامین" ۱۱۰ خانوار کشاورز خانه و هستی خودر ار از دست دادند و بی خانمان شدند. والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی ریاست جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران از بخش‌های سیل زده بازدید کردند و شیر و خورشید سرخ ۱۱۴۰ چادر، ۳۶۰۰ پتو بی درنگ به سیل‌زدگان داده شد.

۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۱ شاهنشاه از بخش‌های سیلزده جنوب شهر تهران دیدن کردند و از مردم دردمند دلجویی نمودند. ۱۹ خرداد ماه ۱۳۴۱ با تصویب هیات وزیران ۸۰۰۰۰ متر مربع از زمین‌های نازی آباد به بانک رهنی سپرده شد تا در آن زمین‌ها ۱۰۰۰ خانه برای سیلزدگان ساخته شود. ۲۸ خرداد ماه علی امینی نخست وزیر نخستین کلنگ ساختمان ۱۰۰۰ هزار خانه برای سیلزدگان را در زمین‌های بانک رهنی در نازی آباد بر زمین زد. از سوی صلیب سرخ چکسلواکی برای کمک به سیلزدگان ایران کالاهایی به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران پیشکش شد. ۳۰ خرداد ماه حمدعلی السالم سفیر کویت در ایران ۱٬۰۵۰٬۰۰۰ ریال از سوی دولت کویت برای کمک به آسیب دیدگان سیل تهران به دولت ایران داد.

7 بهمن ماه 1348 سه شنبه * مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن ۱۳۴۸ نشست ۱۶۵ یقین دارم همکاران محترم از فاجعه عظیمی که هفته گذشته در جاده هراز در حوزه انتخابیه این جانب روی داده استحضار کامل دارند و اخبار مربوط به این بلای آسمانی را در جراید ملاحضه فرموده‌اند. با کمال تأسف و تأثر بایستی بدنبال بیانات مشروح همکار محترم جناب آقای دکتر متین به عرض برسانم که در فاجعه عظیم و غم‌انگیز سه‌شنبه هفته گذشته ۳۷ نفر که مسافر یک اتوبوس بوده‌اند و آن اتوبوس در نزدیکی پل قلعه دختر زیر بهمن مدفون شده جان خود را از دست داده‌اند که متأسفانه ۴ نفر دانشجوی پسر و یک نفر دانشجوی دختر و یک نفر سپاهی دانش و آقای پرویز والی‌زاده رئیس اداره بهره‌برداری اخبار داخله خبرگزاری پارس هم در جمع مقتولین می‌باشند بنابراین بنده از جانب خود و نمایندگان محترم به بازماندگان مقتولین دره مرگ صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم و از درگاه قادر متعال برای روح این شهدا طلب مغفرت و آمرزش می‌نمایم- ضمناً باید به عرض برسانم که در هفته گذشته بیش از هزار نفر در محاصره متجاوز از ۱۵۰ بهمن کوچک و بزرگ قرار گرفته بود که خوشبختانه با اقدامات سریع و بی‌نظیر مأموران وزارت راه ارتش شاهنشاهی- پلیس راه ژاندارمری کل کشور و جمعیت شیر و خورشید سرخ که تا پای جان کوشیده‌اند و از راه زمین و هوا غذا- پوشاک و دارو به محاصره شدگان رساندند همه آنان که گویا در میان آنها یک نفر استاد آلمانی یک نفر سرگرد انگلیسی و ۵ نفر جوان انگلیسی و ۶ نفر افغانی نیز بوده‌اند نجات یافته‌اند و به تهران و یا آمل اعزام شده‌اند بنابراین بنده از خدمات شبانه‌روزی و ارزنده مأموران فعال وزارت راه- افسران و افراد پلیس راه ژاندارمری افسران و افراد ارتش دوم شاهنشاهی- افسران و افراد تیپ هوا برد نیروی هوائی شاهنشاهی- افسران و افراد پادگان رینه- امدادگران شیر و خورشید مرکز- جمعیت‌های شیرو خورشید سرخ شهرهای ساری- شاهی- بابل و آمل بخصوص هیئت مدیره شیر و خورشید آمل که با نهایت جدیت در پلور انجام وظیفه می‌نمودند فرماندار آمل که با علاقه و صمی‌می‌ت خاصی امداد گران شهرهای مازندران را در آمل و پلور هدایت و سرپرستی می‌نمود. همچنین خبر نگاران و عکاسان محترم روزنامه‌های اطلاعات و کیهان که با علاقه فراوان برای ارسال خبر و کمک به هموطنان خود به محل واقعه شتافته بودند صمیمانه تشکر و سپاسگزاری می‌نمایم و برای همه آنان توفیق خدمت بیشتر به شاهنشاه آریامهر و مردم ایران آرزو می‌کنم.

- منبع

‎