دیدار رسمی فخری کوروترک رییس جمهور ترکیه و بانو از ایران ۱۷-۱۲ خرداد ماه ۱۳۵۴

سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۴ خورشیدی تازی

درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۵۴ خورشیدی

سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی

دیدار رسمی فخری کوروترک رییس جمهور ترکیه و بانو از ایران ۱۷-۱۲ خرداد ماه ۱۳۵۴

به دعوت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فخری. ث. کوروترک برای یک دیدار رسمی پنج روزه پیش از نیم روز ۱۲ خرداد ماه وارد تهران شدند.

سخنان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در میهمانی شام به سرفرازی ورود فخری کروتورک پرزیدنت ترکیه کاخ نیاوران ۱۲ خرداد ماه ۱۳۵۴

حضرت رئیس جمهوری،

برای شهبانو و من پذیرایی از آن حضرت و بانو کروتورک در کشور خودمان مایه کمال خوشوقتی است و یقین دارم همه مردم ایران در این احساس با ما سهیم هستند، زیرا رابطه تاریخی دو ملت ایران و ترک رابطه‌ای بسیار عمیق و ریشه‌دار است که در طول قرون متمادی قوام یافته و خوشبختانه این رابطه در دوران حاضر به صورت همبستگی وسیعی درآمده‌است.

شما برای اولین سفر خود به خارج از ترکیه، کشور دوست و هم‌پیمان خود ایران را انتخاب فرموده‌اید، همچنان که چهل سال پیش رضاشاه کبیر برای تنها مسافرت خود به خارج از ایران، کشور ترکیه را انتخاب کردند.

برای من تدکر این نکته مایه خوشوقتی است که مناسبات ایران و ترکیه که طی قرن‌ها، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌بود، با دوستی نزدیک رضاشاه کبیر و کمال آتاتورک، بنیانگذاران ایران و ترکیه نوین، وارد مرحله تازه‌ای شد که همچنان ادامه دارد و در تمام این مدت این رابطه پیوسته مستحکم‌تر و استوارتر شده‌است. این دو قهرمان ملی با روح عمیق میهن‌پرستی و تصمیم راسخ به دفاع از شخصیت و از منافع ملت‌های خود و با این اعتقاد که سرنوشت این دو کشور در شرایط و مقتضیات عصر حاضر تا حد زیادی به یکدیگر وابسته است، زمینه نزدیکی و همکاری وسیعی را بین دو ملت پایه‌گذاری کردند که امروز ما ادامه‌دهنده آن هستیم. نیازی نیست که به پیوستگی‌های فراوان ایران و ترکیه در زمینه‌های مختلف فرهنگی، هنری، ادبی، فلسفی و تمام رشته‌های دیگر مدنی اشاره کنم. وجود هزاران اثر هنر و فرهنگ ایران در مراکز مختلف علمی و هنری ترکیه که کشور شما را به صورت یک گنجینه‌دار جهانی آثار ادب و هنر ایرانی در آورده‌است و وجود هزاران اثر فرهنگ و هنر ترک در ایران و آشنایی نزدیک بسیاری از مردم ما با زبان و هنر و ادب کشور شما گواه زنده این پیوستگی و ارتباط دیرینه فرهنگی و مدنی ملت‌های ما است.

امروزه دو کشور ما با پیروی از این سنت دیرینه، همکاری وسیعی را در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دنبال می‌کنند. دید و بازدیدهای منظم مقامات دو کشور از سال‌ها پیش به صورت یک سنت ثمربخش در آمده و تبادل‌نظرهای مداوم زمینه را برای توسعه این همکاری‌ها فراهم ساخته‌است. کشورهای ما نه تنها در سازمان پیمان مرکزی هم‌پیمانند، بلکه در چهارچوب همکاری عمران منطقه‌ای نیز که کشور دوست و برادر مشترک ما پاکستان در هر دو مورد عضو دیگر آن است، اشتراک مساعی نزدیک دارند.

در زمینه مسائل جهانی نیز دو کشور ما بر اساس موقعیت جغرافیایی و سیاست مستقل ملی خود، دارای نظریات مشابهی هستند که طبعاً منعکس‌کننده همبستگی منافع آنها است. ما هر دو طرفدار جدی صلح و همزیستی و همکاری بین‌المللی هستیم، زیرا معتقدیم که فقط در پرتو صلح و ثبات می‌توانیم برنامه‌های وسیع ملی را در جهت پیشرفت مادی و معنوی ملت‌های خود تحقق بخشیم. در این مورد پشتیبانی مؤثر کشور شما از طرح پیشنهادی ایران به سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه منطقه خاورمیانه منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای اعلام شود، مورد کمال تقدیر و امتنان ما است. همچنین ما به سیاست واقع‌بینانه شما در زمینه کوشش برای نیل به راه‌حلی مسالمت‌آمیز در اختلافات کنونی خارومیانه احترام می‌گذاریم.

در زمینه‌های اقتصادی و بازرگانی و ترانزیتی و نیز مبادلات گسترده فرهنگی، برنامه‌های همکاری وسیعی میان دو کشور ما طرح‌ریزی شده‌است، که خوشبختانه همه آنها به صورت رضایت‌بخشی در دست اجرا است.

حضرت رئیس جمهوری،

برای ما به عنوان یک ملت دوست و هم‌کیش و برادر مایه کمال خوشوقتی است که می‌بینیم کشور ترکیه تحت رهبری خردمندانه و مدبرانه آن حضرت و بر اساس سنت استوار ناسیونالیسم و سیاست مستقل ملی و ترقی‌خواهی که به دست رهبر بزرگ ترکیه، کمال آتاتورک بنیان گذاشته‌شد، روزبه‌روز مقام مهم‌تر و مؤثرتری در جامعه جهانی احراز می‌کند.

من برای آن حضرت در انجام وظیفه خطیر و حساسی که در یکی از دشوارترین ادوار تاریخ جهان با شایستگی بسیار در خدمت به کشور و ملت خویش به عهده گرفته‌اید، صمیمانه آرزوی موفقیت می‌کنم و رفاه و پیشرفت روزافزون ملت برادر و هم‌کیش و هم‌پیمان ترک را با امید تقویت و توسعه هر چه بیشتر روابط دوستی و همکاری ایران و ترکیه و صلح و تفاهم جهانی آرزو می‌کنم.

بیانات اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ سخنان پرزیدنت ترکیه در میهمانی شام به سرفرازی اعلیحضرتین کاخ گلستان ۱۳ خرداد ماه ۱۳۵۴

یک بار دیگر خوشوقتی خود و ملت ایران را از تشریف‌فرمایی آن حضرت و بانو به کشور ایران ابراز می‌دارم. احساساتی که نسبت به ملت ایران و کشور ایران در بیاناتتان اظهار فرمودید، عیناً احساسات متقابل ما و ملت ایران نسبت به شما و ملت ترکیه است. در این دنیای پر تحول، که دنیای کهنه باید جای خود را به دنیای جدید، دنیایی که امیدواریم بر اصول حق و عدالت استوار باشد، واگذار کند، ما باید با هم وارد این دنیای جدید شویم.

همانطور که در حال حاضر منافع عالیه دو کشور ما تا این حد به هم نزدیک است، یقین دارم که در آینده نیز منافع دو ملت ما از هم جدا نخواهدبود.

بدیهی و طبیعی است که بین دو کشور ما روابط فرهنگی، بازرگانی، اقتصادی و حتی روابط دوستانه دیگر به حد اعلای خود حفظ شده‌است.

اطمینان دارم که مسافرت آن حضرت به ایران قدم دیگری در تحکیم باز هم بیشتر روابط برادری بین دو ملت ایران و ترک خواهدبود.

سلامت حضرت رئیس جمهوری ترکیه و بانو کروتورک، همچنین سعادت و رفاه ملت نجیب ترک و دوستی خلل‌ناپذیر بین دو کشور را آرزو می‌نمایم.

مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با روزنامه‌نگاران ترکیه ۱۶ خرداد ماه ۱۳۵۴

منع ارسال اسلحه به ترکیه

ما همواره نگرانی عمیق خود را از منع صدور اسلحه از جانب امریکا به ترکیه ابراز کرده‌ایم و امیدواریم که این ممنوعیت به زودی برطرف شود. فکر می‌کنم که سنای امریکا تاکنون این منع را لغو کرده‌باشد و کنگره نیز به زودی چنین خواهدکرد.

ایران مسلماً به قدرت نظامی ترکیه، که همسایه و متحدش است، بسیار علاقمند است. ما مشغول بررسی کلیه راه‌های ممکن برای حل مسائل ترکیه درصورت مواجه شدن این کشور با مسائل مهم هستیم. دفاع و نیرومندی ترکیه برای ایران حائز نهایت اهمیت است.

راه‌های ارتباطی ایران

دسترسی به راه دریایی کوتاهی برای رسیدن به اروپا برای کشور ما حائز اهمیت است. مصر با نهایت محبت به ما اعلام کرده‌است که آماده است در سواحل خود در مدیترانه، بنادر آزاد و حتی یک فرودگاه در اختیار ایران بگذارد. از این رو بدیهی است که این تحولات برای ایران بسیار اهمیت دارد، اما واردات و صادرات کشور ما به قدری وسیع است که بنادر خلیج فارس برای پاسخگویی نیازهای کشور ما کفایت نمی‌کند. به همین جهت است که ما برای راه‌های ارتباطی کشورمان از طریق ترکیه به سراسر اروپا، چه به وسیله کشتی از دریای مدیترانه، چه به وسیله راه‌آهن از استانبول، اهمیت فوق‌العاده‌ای قائل هستیم. به علاوه ما از تسهیلات ترانزیتی از طریق شوروی برخورداریم. به این ترتیب همانگونه که گفتم، راه‌های ارتباطی میان ایران و سایر قسمت‌های جهان برای ما اهمیت حیاتی دارد و مسلماً گشوده‌شدن آب‌راه سوئز نیز برای ما حائز نهایت اهمیت است.

آب‌راه سوئز و بهای نفت

امکان کاهش بهای نفت با گشوده‌شدن آب‌راه سوئز بستگی به نحوه عمل شرکت‌های بزرگ نفتی دارد، لیکن بیشتر محصولات نفتی به وسیله نفت‌کش‌های کوه‌پیکر حمل می‌شود، که اجباراً دماغه امید نیک را دور می‌زنند.

حمایت ایران از ترکیه

گله‌های من در مصاحبه با یکی از روزنامه‌نگاران ترک در پاسخ به برخی از روزنامه‌های ترکیه بود که نوشته‌بودند: ایران به وظیفه خود نسبت به کشور دوست ترکیه عمل نمی‌کند. من در پاسخ کسانی که با آن لحن درباره دوستی ایران و ترکیه صحبت می‌کردند، گفتم که دوستی باید دوجانبه باشد. من حتی اضافه کردم که ایران همیشه و در هر مورد که امکان داشته‌باشد، دوستی خود را نسبت به ترکیه، به ویژه در زمینه سیاست خارجی دو کشور، نشان داده‌است. ایران دربست از سیاست ترکیه درمورد مسئله قبرس پشتیبانی کرد و در هر موقعیتی که ترکیه در صحنه سیاست جهان دست به اقدامی زده‌است، ما بدون اینکه مقاصد آن کشور را جویا شویم، از آن پشتیبانی کردیم. بدیهی است که موافقتنامه‌ای که امروز امضا شد، گام مثبتی در جهت تحکیم پیوندهای دو کشور است و گام مثبت و دو جانبه‌ای برای توسعه دوستی دو کشور به شمار می‌رود و همانطور که قبلاً اشاره کردم، این گام سرآغاز گسترش و استحکام روابط دو کشور محسوب می‌شود.

و اما درمورد حمل نفت ایران به اروپا، قبل از استقرار صلح واقعی میان دوستان عرب و اسرائیل، به نظر می‌رسد که حمل و نقل از طریق ترکیه، که متحد و همسایه ما است، به اروپا امن‌تر از راه‌های دیگر است. البته جنبه‌های اقتصادی آن را باید اقتصاددانان مورد بررسی قرار دهند. لیکن از لحاظ امنیت، بدون شک هر چه از طریق ترکیه حمل شود، مسلماً از امنیت بیشتری برخوردار است.

ایران و کردهای عراق

ایران هرگز از فکر ایجاد یک کشور مستقل کُرد پشتیبانی نکرده‌است. موقعی که در روابط ایران و عراق مشکلاتی وجود داشت، ایران تنها از نوعی خودمختاری برای کردهای عراق که خود عراقی‌ها در فرمان یا قانون یازدهم مارس اعلام کرده‌بودند، صحبت می‌کرد. ما هرگز خواهان چیزی جز نوعی خودمختاری داخلی برای کردهای عراق نبوده‌ایم، بنابراین ایران هرگز از جنبش به اصطلاح استقلال‌طلبی کردهای عراق پشتیبانی نکرده‌است.