دیدار رسمی هواکوفنگ صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین از ایران ۱۰ - ۷ شهریور ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
| درگاه شهبانو فرح پهلوی | درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران |
دیدار رسمی هواکوفنگ صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین از ایران ۱۰ - ۷ شهریور ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
۷ شهریور ماه ۲۵۳۷ هواکوفنگ صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین ساعت ۱۶ برای یک دیدار چهار روزه وارد تهران شد. شاهنشاه آریامهر به پیشباز رسمی هواکوفنگ در فرودگاه مهرآباد رفتند. هواپیمای آورنده هواکوفنگ و همراهان ساعت ۱۷ در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. شاهنشاه آریامهر جلوی پلکان هواپیما از میهنان عالی قدر پیشباز کردند. سپس هواکوفنگ همراهان خود را به پیشگاه همایونی شناساند. باشندگان در آیین پیشباز جعفر شریف امامی نخست وزیر، عبداله ریاضی رییس مجلس شورای ملی، امیرعباس هویدا وزیر دربار شاهنشاهی، امیر خسرو افشار قاسلمو وزیر امور خارجه،تیمسار ارتشبد غلامرضا ازهاری رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، تیمسار سپهبد محسن هاشمی نژاد رییس سرای نظامی شاهنشاهی و ژنرال آجودان شاهنشاه آریامهر، امیراصلان افشار رییس کل تشریفات شاهنشاهی، تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای فرمانده گارد شاهنشاهی، سرلشکر نشاط فرمانده گارد جاویدان، سفیر شاهنشاه آریامهر در جمهوری خلق چین و سفیر این کشور در دربار شاهنشاهی بودند. پس از آیین شناساندن همراهان و پیشبازکنندگان کودک خردسالی دسته گلی به هواکوفنگ فراداشت. آنگاه شاهنشاه آریامهر و میهمان عالی قدر در جایگاه ویژه ایستادند. آنگاه سرود ملی کشور جمهوری خلق چین و سپس سرود ملی ایران نواخته شد و پس از شلیک ۲۱ تیر توپ به نشانه احترام به میهمان آیین سان و رژه آغاز گردید. آنگاه هواکوفنگ در برابر صف هموندان سفارت جمهوری خلق چین با آنان به گفتگو پرداختند. هواکوفنگ با یک هیات سیاسی و اقتصادی و بازرگانی و فرهنگی در برگیرنده ۴۲ تن از پایوران برجسته این کشور و یک هیات ۳۷ تنی از نمایندگان رسانه‌ها وارد تهران شدند. در پایان آیین پیشباز رسمی در فرودگاه مهرآباد شاهنشاه آریامهر و میهمان عالی قدرشان با یک خودروی رو باز رهسپار میدان شهیاد شدند. در درازای جاده مردم تهران با در دست داشتن گل و پرچم‌های دو کشور نسبت به میهمان کشور ابراز شور و احساسات کردند. خودروی آوردنده شاهنشاه آریامهر و هواکوفنگ ساعت ۱۷ و ۴۰ دقیقه وارد میدان شهیاد شد. در پهنه بزرگ میدان شهیاد، شاهنشاه آریامهر و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین به ابراز احساسات پرشور مردم تهران با تکان دادن دست پاسخ گفتند و سپس از ضلع غربی میدان به پهنه شهیاد آریامهر وارد شدند.
در ورودی میدان شهیاد آریامهر به پیروی از یک سنت دیرین باستانی اسپند دود شد، آنگاه شاهنشاه آریامهر و هواکوفنگ از برابر نمایندگان سپاهیان انقلاب، شوراهای داوری، خانه‌های انصاف، لژیون خدمتگزاران بشر، پیشاهنگان و جوانان شیر و خورشید سرخ ایران گذشتند. در ورودی بنای شهیاد آریامهر جواد شهرستانی شهردار پایتخت خوش آمد گفت و کلید طلایی شهر تهران را که نمودار احساسات دوستانه و احترام جاودانه مردم این سرزمین نسبت به رهبر عالی قدر ملت دوست چین است فراداشت. آنگاه شاهنشاه آریامهر و میهمان با هلیکوپتر از میدان شهیاد به سوی کاخ گلستان پرواز کردند. هواکوفنگ که پس از بازدید از یوگسلاوی و رومانی به فراخوان شاهنشاه آریامهر برای یک دیدار چهار روزه وارد تهران شده‌اند با شاهنشاه آریامهر و تنی چند از پایوران ایرانی دیدار و گفتگو خواهند کرد.
میهمانی شام در کاخ گلستان
از سوی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو میهمانی شامی به سرفرازی ورود هواکوفنگ سدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین در کاخ گلستان برگزار شد. در این میهمانی چند تن از هموندان خاندان شاهنشاهی ایران، شریف امامی نخست وزیر،هویدا وزیر دربار شاهنشاهی ، افشار قاسملو وزیر امور خارجه و شماری از پایوران و بزرگان کشوری و همراهان هواکوفنگ شرکت داشتند. در سر میز شام شاهنشاه آریامهر بیاناتی ایراد فرمودند: [۱]
- حضرت صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و نخست وزیر شورای دولتی جمهوری خلق چین
- برای شهبانو و من پذیرایی از آن حضرت در کشور خودمان مایه کمال خوشوقتی است.
- شما اکنون نه تنها به عنوان شخصیت اول یک کشور بزرگ و دوست به مملکت ما آمده‌اید، بلکه حضور شما در عین حال یادآور یک دوستی بسیار کهن میان دو ملتی است که پیشینه ارتباط چند هزار ساله‌ای آنها را با یکدیگر پیوند داده است، به طوری که از این حیث کمتر نمونه مشابهی در تاریخ جهان می‌توان یافت. ایران و چین به صورت دو واحد بزرگ جغرافیایی و سیاسی و مدنی در طول قرون متمادی تمدن‌ها و فرهنگ‌هایی چنان اصیل و بارور بوجود آوردند که به شهادت تاریخ مدنیت جهانی تا حد زیادی مرهون آنها است و همین تاریخ همواره موید آن بوده است که این دو تمدن از آغاز با یکدیگر ارتباط داشته و عمیقا در همدیگر اثر بخشیده‌اند از زمانی که در بیش از دو هزار سال پیش سفرنامه « چانگکی ین » سردار و جهانگرد چینی در شرح سفر ده ساله او به ایران عصر اشکانی تالیف شد، در طول قرون جاده چند هزار کیلومتری معروف ابریشم، دشت‌ها و فلات‌های متعدد شاهد مبادلات دایمی سیاسی و بازرگانی و فکری و هنری دو ملت ایران و چین بود. در این مدت هیات‌های سیاسی فراوان میان دو کشور مبادله شدند و کاروان‌های بی شماری کالاهای دو طرف را مبادله کردند و اندیشمندان و هنروران بسیاری این جاده مشهور را به صورت خط پیوند اندیشه و فرهنگ و هنر دو ملت درآوردند که وجود بقایای متعدد تاریخی مهری و زرتشتی و مانوی در نقاط مختلف سرزمین پهناور چین یادگار آن است. هنر معروف مینیاتور ایران به سوری که می‌دانیم از مکتب نقاشی چین الهام گرفت و ادبیات ایران نیز چنان با چین مرتبط بود که در آثار کلاسیک ادب فارسی تقریبا هیچ موردی را نمی‌توان یافت که در آن از چین سخن نرفته باشد. حتی پس از آنکه رفت و آمد از جاده ابریشم متوقف شد، کشتی‌های ایرانی با طی مسیر خلیج فارس به کانتون و بالعکس این پیوند دیرینه بازرگانی و فرهنگی دو ملت را ادامه دادند و با همین کشتی‌ها ایرانیان بسیاری به چین رفتند و در طول قرن‌ها در آنجا اقامت گزیدند که شاید به عنوان نمونه جالبی از آن بتوان از جامعه بزرگ ایرانی شهر زیبای « هانک چیو » در کنار اقیانوس کبیر نام برد که هنوز هم کتیبه‌های فارسی متعددی از دوران آنها در این شهر باقی است.
- شرکت نایب رییس کمیته ملی خلق چین در آیین بزرگداشت دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران در سال ۱۹۷۱ در واقع تجدید یک رابطه دیرینه میان دو تاریخ دوستی بسیار قدیم بود. هم چنان که سفر شهبانوی ایران به چین که در سال پس از آن صورت گرفت پیام متقابل ملت ما را به یک دوست بسیار کهن همراه داشت. در این فرصت مایلم از جانب شهبانو و خودم و از جانب ملت ایران از پذیرایی گرم و محبت آمیزی که طی سفر از شهبانو و همراهانشان در کشور شما به عمل آمد، صمیمانه تشکر کنم.
- از هنگام سفر شهبانو تا به امروز تقریبا به طور منظم مقامات عالی رتبه سیاسی و اقتصادی و پارلمانی و ورزشی و هنری دو مملکت متقابلا به کشورهای یکدیگر مسافرت کرده‌اند و در همین مدت همکاری گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف بازرگانی و اقتصادی و فرهنگی میان دو کشور پایه ریزی شده است. موافقت نامه بازرگانی ایران و چین که در سال ۱۹۷۳ بسته شد، سطح مبادلات تجاری ما را به طور وسیعی بالا برده است و کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور فعالیت خود را به صورتی منظم دنبال می‌کنند. خط هوایی مستقیمی که حقا می‌توان آن را جاده ابریشم عصر حاضر شمر از سال ۱۹۷۳ به بعد، تهران و پکن را به یکدیگر مرتبط ساخته است. در سفر کنونی آن حضرت موافقت نامه فرهنگی دو کشور که در واقع سند تجدید رابطه دو فرهنگ از کهن‌ترین فرهنگ‌های جهان است به امضا خواهد رسید. گفتگوهای مربوط به قرارداد همکاری‌های علمی و فنی ایران و چین نیز به خوبی در جریان است و به زودی این قرارداد امضا خواهد شد. بدین ترتیب، همکاری ثمربخش و سازنده‌ای میان دو کشور ما به سود هر دو طرف ادامه دارد.
- حضرت صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و نخست وزیر شورای دولتی جمهوری خلق چین
- شاید احتیاجی به تذکر این واقعیت نباشد که کشور شما که از نظر جمعیت بزرگتری کشور روی زمین است، اکنون از کلیه جهات سیاسی و اقتصادی و صنعتی و علمی و زمینه‌های مختلف دیگر مقام بسیار شامخی در جامعه بین المللی احراز کرده است که با برخورداری از صنایع و امکانات وسیع طبتی و زیرزمینی و با کوشش و تلاش بی وقفه ملی روز به روز استوارتر می‌شود. پیشرفت‌هایی که بدین ترتیب نصیب کشور و ملت بزرگ شما شده است از هر حیث شایان ستایش و احترام است و ما به عنوان یک ملت دوست طبعا این ترقیات را با دیده علاقمندی و خوشوقتی می‌نگریم، هم چنان که کوشش‌ها و پیشرفت‌های کشور ما نیز به کرات مورد تایید علاقمندانه مقامات عالی رتبه کشور شما قرار گرفته است. تفاهم دوستانه ما در راه همکاری سازنده و مسالمت آمیز و سیاست قاطع و اعلام شده کشور شما در این مورد که خلیج فارس و اقیانوس هند می‌باید مناطق ثبات و امنیت باشند و حفظ این امنیت منحصرا با کشورهای مجاور آنها است، نمونه بارزی از این حسن تفاهم متقابل است. سیاست مستقل ملی ایران به طوری که آن جناب استحضار دارند بر اساسی اصول منشور ملل متحد متکی است و از اصل احترام متقابل و همکاری در زمینه‌های فرهنگی و علمی و فنی و اقتصادی و اصل همزیستی مسالمت آمیز و داشتن روابط دوستانه با کشورهایی که دارای رژیم‌های سیاسی و اجتماعی و ایدیولوژیک متفاوت با ما هستند نیز پیروی می‌کنند و ما پیوسته خواستار دوستی و همکاری با همه کشورها به منظور حفظ صلح و ثبات و پیشرفت در تامین زندگی بهتر و رفاه ملت‌ها هستیم.
- شما حضرت نخست وزیر شورای دولتی جمهوری خلق چین
- اکنون به عنوان رهبر یکی از بزرگترین کشورهای جهان خطیر و سنگین بر عهده دارید که با شایستگی فراوان به انجام آن همت گماشته‌اید. من از جانب خودم و ملتم برای شما در این راه آرزوی کمال موفقیت را دارم و بسیار خوشوقت خواهم شد که آن حضرت در بازگشت به کشور خویش همین آرزوی توفیق و ترقی را از جانب ملت ایران به ملت بزرگ خودشان ابلاغ فرمایند.
- تندرستی و شادکامی آن حضرت پیشرفت و رفاه روز افزون ملت دوست چین و گسترش باز هم بیشتر روابط دوستی و همکاری دو ملت را آرزو می‌کنیم.
در پاسخ بیانات شاهنشاه، هواکوفنگ بیاتانی ابراز داشت:
اعلیحضرت همایون شاهنشاه و علیاحضرت شهبانوی گرامی
جای کمال خرسندی است که ما بنا به دعوت محبت آمیز آن اعلیحضرت به طور رسمی از کشور شما دیدن می‌کنیم. من فرصت را غنیمت شمرده و سپاسگزاری صادقانه خود را به اعلیحضرت گرامی تقدیم می‌دارم و نیز سلام‌های دوستانه و درودهای عالیه مردم چین را به ملت ایران ابراز می‌نمایم. علاوه بر این، از جانب خودم از بیانات گرم و دوستانه آن اعلیحضرت و هم چنین از پیشباز گرم و پذیرایی محبت آمیز اعلیحضرتین و دولت شاهنشاهی و ملت ایران صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم.
ایران کشوری باستانی است که تمدن و تاریخی دیرینه دارد. مردم کار دوست و هوشمند ایران، فرهنگ درخشان پارس را آفریده و خدمات گرانبهایی به تمدن بشری انجام داده‌اند. در دوران معاصر کشور شما نیز مورد تجاوز و ظلم و ستم امپریالیست‌ها قرار گرفته بود، اما مردم ایران دلیرانه به مبارزه دست زدند و هیچگاه سر تسلیم فرود نیاوردند و نیروهای تجاوز کار را در هم شکستند و در نتیجه از استقلال کشور خود دفاع نمودند. امروز مردم ایران تحت رهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه در حفظ استقلال و حاکمیت کشور، دفاع از منابع طبیعی ملی و سازندگی کشور خود به موفقیت‌های مسرت بخشی دست یافته‌اند. ایران در امور بین المللی نقشی روز به روز مهمتر ایفا می‌کند. دولت و مردم چین از هرگونه کامیابی و پیشرفت دولت و ملت ایران شادمانند و از صمیم قلب آرزومندند که کشور شما در راه پیشرفت و توسعه مستقل و سازندگی و مدرن کردن خویش به موفقیت‌های جدیدتر و بزرگتری دست یابد.
۸ شهریور ماه ۲۵۳۷ نخستین دور گفتگوهای شاهنشاه آریامهر و هواکوفنگ در کاخ سعدآباد انجام یافت. در این گفتگوها پیوندهای ایران و چین، همکاری‌های دو سویه میان دو کشور و هم چنین دیگر رویدادهای جهانی و دگرگونی‌های خاورمیانه به ویژه امنیت شاخاب پارس (خلیج پارس) و اقیانوس هند بررسی شد.
۸- ۲۸
رهبران ایران و چین پس از آنکه نیم ساعت بطور خصوصی گفتگو کردند، همراه با هیئت‌های نمایندگی دو کشور، مسائل مورد علاقه ایران و چین را مورد بررسی قرار دادند. از سوی ایران، وزیران امور خارجه، بازرگانی، گروهی از معاونان این دو وزارتخانه و از سوی جمهوری خلق چین، قائم مقام رئیس شورای دولتی و کمیته ملی، رئیس کمیته انقلابی استان «سچو آن» وزیر خارجه و چند تن از مقامات وزارت خارجه و بازرگانی حضور داشتند. سفیر ایران در چین و سفیر جمهوری خلق چین در دربار شاهنشاهی نیز در این گفتگوها حضور داشتند.
در پایان نخستین دور گفتگوها، صدر هواکوفنگ در آرامگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر حضور یافته و تاج گلی نثار کردند. به هنگام ورود حضرات هواکوفنگ به آرامگاه، والاحضرت شاهپور عبدالرضا از معظم‌له پیشباز کردند.
در میهمانی اعلیحضرتین به افتخار رهبر چین که در کاخ گلستان برگزار شد، هدایایی میان رهبران دو کشور مبادله شد. از سوی شاهنشاه یک قطعه قالی نفیس و از سوی هواکوفنگ یک جعبه از کارهای دستی چین تقدیم شد.
آسوشیتدپرس نوشت: شاهنشاه آریامهر و هواکوفنگ رهبر حزب کمونیست چین، نخستین دور مذاکرات خود را برای تازه‌تر کردن مناسبات دو هزار ساله خوش آغاز کردند. مذاکرات در کاخ سعدآباد انجام گرفت و رؤسای دو کشور به همراه هموندان هیئت نمایندگی خویش مدت دو ساعت با یکدیگر به گفت و گو نشستند. جزییات گفتگوها فاش نشده است ولی منابع آگاه دولتی و جراید خاطرنشان ساختند که رقابت‌های قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس و اقیانوس هند جزو مسائل اصلی برنامه بوده است. بودن افسران عالی‌رتبه دو کشور در نخستین دور گفتگوها، این استقلال را تأیید می‌کند. ایران و چین هر دو با یکدیگر توافق دارند که این منطقه استراتژیکی نفت‌خیز درباره نقشه‌های قدرت‌های بزرگ بویژه از سوی اتحاد شوروی، آسیب‌پذیر است. در میهمانی که به افتخار هواکوفنگ داده شد، رهبر چین با انتقاد معمولی خود از برتری طلبی‌های ابرقدرت‌ها، شوروی را بطور غیر مستقیم مورد حمله قرار داد، ولی شاهنشاه ایران در آغاز سخنان خود اصرار ایران را در مورد اینکه دولت‌های منطقه باید مستقیماً مسئول ثبات و امنیت خود باشند، بار دیگر تأیید کردند.
رادیون لندن گفت: هواکوفنگ رهبر حزب کمونیست چین برای اولین بار است که به یک کشور غیر کمونیست سفر می‌کند. هواکوفنگ در میهمانی در تهران از سیاست ابرقدرت‌ها انتقاد کرد و دخالت آنها را در امور کشورهای دیگر محکوم نمود. اما خبرنگاران می‌گویند که لحن نطق او در مقایسه با نطق‌هایی که که در یوگسلاوی و رومانی ایراد کرد بسیار ملایم بود.
رهبر جمهوری خلق چین دو بار با شاهنشاه آریامهر دیدار و گفتگو کرد. روز پنجشنبه ۹ شهریور ماه هواکوفنگ با شاهنشاه آریامهر دیدار کرد و پیرامون گسترش همکاری‌های دو کشور و مسایل جهانی میان رهبران دو کشور گفتگو شد.
بیانات هواکوفنگ بر سر میز شام
۱۰ شهریور ماه ۲۵۳۷ هواکوفنگ صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین در پسوازی رسمی از سوی شاهنشاه آریامهر از فرودگاه مهرآباد به سوی پکن پرواز کرد. از شاهنشاه آریامهر دعوت رسمی برای دیدار از چین انجام شد.
۱۰ شهریور ماه ۲۵۳۷ هواکوفنگ صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای دولتی جمهوری خلق چین در پایان دیدار سه روزه خود از ایران به پیام سپاس به شاهنشاه آریامهر فرستاد:
- اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در پایان دیدار دوستانه‌ام به هنگام پرواز بر فراز مرز کشورتان اجازه فرمایید بار دیگر سپاس و قدردانی قلبی و صمیمانه خود را از آن اعلیحضرت دولت شاهنشاهی و مردم ایران به پاس پیشباز و میهمان نوازی که به ما مبذول گشته است ابراز دارم. دیدار از کشور شما بسیار ثمربخش بود اطمینان دارم که همکاری‌ها و روابط دو کشور ایران و کشور من بیش از پیش تقویت و گسترش خواهد یافت. تندرستی و شادکامی آن اعلیحضرت را آرزو می‌کنم - هواکوفنگ - اول سپتامبر ۱۹۷۸
بررسی بر سفر هواکوفنگ به ایران
سفر هواکوفنگ رهبر چین به ایران، بدون سر و صدا و برخلاف رومانی و یوگسلاوی بدون جنجال جهانی و عکس‌العمل شدید شوروی پایان یافت. در پایان سفر اعلامیه‌ای صادر نشد و این امر از آغاز و پیش از آغاز مذاکرات نیز عنوان شده بود. اما بیانات رسمی رهبران دو کشور تمام مسائل و مفاد یک اعلامیه وسیع را روشن می‌سازد. هواکوفنگ همه تلاش‌های خود را به کار برد تا با توجه به خواسته و سیاست ایران علیه شوروی کشور بزرگ همسایه شمالی ایران، حرف تندی بر زبان نیاورد. وی در سخنان خود فقط بر مقابله با ابرقدرت‌ها و محکوم کردن آنها تکیه کرد که از نظر مفهوم مسئله‌ای است که همه کشورهای جهان سوم از جمله ایران به آن اعتقاد دارند و اصولاً این چنین بیانی نمی‌توانست عکس‌العمل تندی را در پی داشته باشد، اما خبرگزاری‌ها و از جمله خبرگزاری تاس، هدف آن را به شوروی تشخیص دادند.
با وجود این، جهان به این امر اعتراف داشت که رهبر چین حرمت دوستی ایران را بسیار نگهداشت و در تهران لبه تیز شمشیر خود را از گردن شوری برداشت. مسئله خلیج فارس و حفظ امنیت آن که یک مسئله منطقه‌ای است و مدت‌ها است که بین کشورهای این حوزه مورد مذاکره و تبادل نظر می‌باشد، یکی دیگر از موضوعات مورد علاقه چین در مذاکرات تهران بود. در این مورد اگر چه نظریات دو کشور مشابه است، اما هدف‌ها فرق دارند. کشورهای حوزه خلیج فارس، از جمله ایران، مایلند با نیروهای دفاعی مشترک خود امنیت حمل نفت از شاهراه خلیج فارس را طوری تأمین سازند که هیچ قدرت، و از جمله تروریست‌های بین‌المللی نتوانند باعث قطع آن به جهان غرب گردند. این حادثه اگر روزی پیش آمد، علاوه برآنکه وضع اقتصادی جهان غرب را مختلف می‌سازد، بلکه به درآمد مستمر کشورهای نفتی نیز لطمه جبران‌ناپذیری می‌زند و پای نیروهای نظامی آمریکا و کشورهای بزرگ دیگر را به منطقه می‌کشاند.
چین از این برداشت کلی فقط به آن بخش از نظریات کشورهای منطقه علاقه داد که پیمان نظامی منطقه‌ای خود بخود برای امیال و مقاصد احتمالی شوروی در این منطقه هم سدی محسوب می‌شود و در مبارزه همه جانبه خود با شوروی این موضع را یک امر حیاتی می‌داند و به همین جهت از آن حراست می‌کند. چین در حوزه خلیج فارس به دنبال یک مسئله دیگر هم هست و آن برقراری روابط سیاسی با کشورهای این حوزه است. بجز عراق که در حال حاضر سیاست نزدیکی به شوروی را تعقیب می‌کند، تقریباً بقیه کشورهای منطقه مخالفت اصولی با این روابط ندارند، منتهی به مذاکرات عربستان سعودی چشم دوخته‌اند. عربستان با انگیزه ضد شوروی با چین تفاهم دارد، اما هنوز آماده برقراری رابطه با یک قطب کمونیست نیست. بی‌تردید چین در راه حل این مشکل کوشا است و در تهران هم از ایران خواست تا در این مورد به وی کمک کند. مسئله مهم دیگری که تهران روی آن تکیه شد، موضوع پاکستان از جهات مختلف است. پاکستان با داشتن ناآرامی داخلی کم کم به سوی تفاهم با احزاب اتحاد ملی پیش می‌رود. این آغاز مساعدی است. اگر مسئله بوتو بطور مرضی‌الطرفین حل شود، آرامش عمیق بیشتری پیدا می‌کند و به اضافه، شرایط مساعدی برای تفاهم خارجی نیز بوجود می‌آید.
مسائل خارجی پاکستان رویارویی با آمریکا بر سر کارخانه باروری مجدد تفاله‌های اتمی است. این امر که مغایر سیاست انرژی اتمی آمریکا است، بین دو کشور مخالفت عمیقی بوجود آورده است و کار را به قطع کمک اقتصادی کشانده است. چین از این واهمه دارد که در چنین شرایطی پاکستان به راه افغانستان برود و در کنار شوروی قرار گیرد. به نظر آگاهان مذاکرات تهران در جهت کمک به دولت پاکستان است تا بتواند به پای خود بایستد و از جذب به قدرت‌های غیر منطقه‌ای پرهیز کند. چین و ایران همواره از دوستان نزدیک و تاریخی پاکستان شناخته شده‌اند. مذاکرات رهبران دو کشور در مسائل مربوط به دو کشور غنی بود و بیشتر در جهات اقتصادی قابل توسعه و گسترش است و از آن بیشتر روابط شخصی شاهنشاه ایران با هواکوفنگ است که در آینده موجب تحکیم و حل و فصل بسیاری از معضلات خواهد بود. هواکوفنگ دیروز با بدرقه گرم و رسمی شاهنشاه ایران، تهران را ترک کرد و در پیام خود از میهمان نوازی فراوان در ایران سپاسگزاری نمود.
بن‌مایه‌ها