دیدار رسمی محمد داود رییس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان از ایران ۱۰-۶ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ خورشیدی
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۴ خورشیدی تازی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی |
به دعوت شاهنشاه آریامهر پس از نیم روز ۶ اردیبهشت ماه محمد داود رییس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان وارد تهران شد. پرزیدنت داود پس از ورود به تهران و انجام یافتن آیین ویژه فراداشت کلید طلایی شهر، تاج گلی بر آرامگاه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ نهاد. در این سفر پایوران اقتصادی و برنامه ریزی جمهوری افغانستان از همراهان پرزیدنت داود هستند. یک هیات اقتصادی نیز همراه پرزیدنت داود خان خواهد بود که پروژه‌های همکاری‌های دو کشور را در زمینه‌هایی که از پیش روی آن توافق شده است را بررسی خواهند کرد. پرزیدنت داود در سفر چهار روزه خود به ایران از برجای مانده‌های اسپهان و شیراز دیدن می‌کنند.
ایران و افغانستان از سال ۱۳۵۳ خورشیدی گفتگوهایی را آغاز کردند که بنا بر آن، دو کشور برای اجرای برنامه‌های گسترده عمرانی و صنعتی و کشاورزی همکاری نزدیک خواهند داشت. در این گفتگوها کشیدن خط آهن کابل - مشهد و کشیدن یک خط دیگر ترانزیتی از بندرعباس به مرز افغانستان و ایجاد تسهیلات بندری ویژه برای کالاهای افغانی مورد نظر بود. این دو خط از دیدگاه واردادت و صادرات کالاها و هم چنین از دیدگاه آمد و شد شهروندان دو کشور اثرات نیکویی در برخواهد داشت. در زمینه صنعتی قرار است ایران در ساختن و راه اندازی کارخانه‌های قند و سیمان و برنامه‌های همانند به افغانستان کمک کند. در بخش کشاورزی، گسترده‌ترین برنامه‌ها در حوزه هیرمند جامه عمل می‌پوشد. این پروژه دربرگیرنده ساختن سد و کانال‌های آبیاری، ایجاد مزرعه‌های پهناور کشت و صنعت و دامداری است. در همه این موردها کشورها ایران پیشنهادهای خود را پیشتر به افغانستان داده است. پیش بینی می‌شود که دستاورد بررسی‌های افغانستان و پیشنهادهای آن کشور در روز ۷ اردیبهشت ماه در گفتگوهای رهبران دو کشور مورد گفتگو و بررسی قرار گیرد.
در میهمانی که شبانگاه از سوی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به سرفرازی پرزیدنت داود رئیس دولت و صدر اعظم افغانستان در کاخ نیاوران برپا شد، شاهنشاه بر سر میز شام، سخنانی پیرامون پیوندهای دو کشور ایراد فرمودند و پیشرفت‌های افغانستان را ستودند. [۱]
- حضرت رئیس دولت و صدر اعظم جمهوری افغانستان،
- برای شهبانو و من، پذیرایی از آن حضرت در کشور خودمان کمال خوشوقتی است. ما این پذیرایی را از رئیس عالیقدر کشوری می‌کنیم که در تمام طول تاریخ، نزدیکترین پیوندهای نژادی و زبانی و مذهبی و فرهنگی ما را با آن عمیقاً مربوط ساخته‌است.
- صفحات تاریخ ایران و افغانستان از نخستین دوران‌های آریایی تا به امروز، پیوسته با یکدیگر ورق خورده‌است. در تمام این مدت علایقی چنان گسترده و متنوع در کلیه رشته‌های مادی و معنوی میان مردم این دو سرزمین برقرار بوده‌است که در واقع می‌توان این دو تاریخ را از بسیاری جهات تاریخی مشترک دانست. این اشتراک معنوی به خصوص در زمینه‌های فرهنگی و هنری و ادبی و فکری، بسیار عمیق و بارز است.
- خوشبختانه امروز نیز به پیروی از این سنت دیرینه دوستی و پیوستگی معنوی، همکاری‌های وسیع فرهنگی و هنری میان دو کشور ما در جریان است و دانشمندان، ادبا و هنرمندان متعددی از ایران و افغانستان به طور منظم از کشورهای یکدیگر بازدید می‌کنند، که تعداد گروه‌های آنها در دو سال گذشته به بیست هیأت بالغ شده‌است.
- در دانشگاه مشهد از سال تحصیلی گذشته تدریس زبان پشتو در برنامه‌های تحصیلی قرار گرفته‌است و از رادیو ایران نیز برنامه پشتو به صورت روزانه اجرا می‌شود.
- این همکاری اکنون در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و اجتماعی نیز میان دو کشور ما برقرار است. ما با خوشوقتی بسیار شاهد کوشش‌های فراوانی هستیم که در کشور شما تحت رهبری خردمندانه و مدبرانه آن حضرت در همه این رشته‌ها صورت می‌گیرد و اجرای موفقیت‌آمیز طرح‌های متعدد آموزشی و بهداشتی و اجتماعی و کشاورزی و صنعتی، آینده هر چه بهتری را برای کشور و ملت شما نوید می‌دهد.
- در زمینه بینالمللی، سیاست هر دو کشور ما سیاستی ملی و متکی بر منشور سازمان ملل متحد است، زیرا در جهان کنونی از نظر منطق و واقع‌بینی برای حل مشکلات و مسائل بینالمللی، راهی جز همکاری و تفاهم بر اساس مقررات منشور این سازمان وجود ندارد. خوشبختانه در تمام موارد نمایندگان ما در این سازمان از این بابت وحدت نظر داشته‌اند. در عین حال ما به عنوان دو کشور اسلامی پیوسته خواهان سعادت و پیشرفت همه کشورها و ملل مسلمان بوده و هستیم و پیروی از این اصول تحت رهبری آن حضرت، روزبه‌روز اهمیت و مقام بیشتری در صحنه جهانی احراز می‌کند، که طبعاً ما به عنوان دوستان نیک‌اندیش و صمیمی شما از این بابت کمال خوشوقتی را داریم.
- با امید توفیق بیش از پیش شما و کشورتان، تندرستی و شادکامی شخص شما حضرت رئیس دولت و صدر اعظم جمهوری افغانستان، ترقی و رفاه روزافزون ملت برادر و دوست و همکیش افغان، توسعه و تقویت همیشگی روابط دوستی و همکاری دو کشور، و تقویت صلح و تفاهم جهانی را آرزو می‌کنم.
پس از بیانات شاهنشاه آریامهر حضرت محمد داود رئیس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان در پاسخ به زبان پارسی سخنانی ایراد کردند و گفتند:[۲]
اعلیحضرت شهنشاه،
علیاحضرت شهبانو،
جلالت مآبان، دوستان عزیز
نخست سلام گرم و پر حرارت دولت و ملت افغانستان را به دولت و ملت ایران تقدیم می‌کنم. از میهمان نوازی و استقبال گرمی که از من و همراهانم به عمل آمده و موجب مسرت قلبی ما گردیده است و همچنان از حسن نظر و کلمات محبت‌آمیزی که اعلیحضرت در این محف دوستانه نسبت به وطن ومردم افغانستان ابراز فرمودند، از طرف خود و رفقای همسفر خود از صمیم قلب اظهار تشکر می‌نمایم. این عواطف برادرانه اعلیحضرت و مردم ایران نشانه احساساتی است که از ایام دیرین در قلوب مردمان دو کشور چون دو همسایه و برادر نزدیک موجود بوده و تا امروز بجا مانده است. امروز وظیفه ماست که هر چه بیشتر در تحکیم و توسعه روابط برادری و دوستی معنوی بین خویش سعی و مجاهدت نماییم. امیدوارم در جریان تماس‌هایی که طی مذاکرات روزهای آینده صورت می‌گیرد، روابط دوستانه ما وارد مرحله جدیدی گردد. دیدار دوباره از کشور زیبای شما و انکشاف و ترقیاتی که در این مدت نسبتاً کوتاه به رهبری اعلیحضرت شما و سهم‌گیری فعال مردم ایران نصیب ایران گردیده، مایه مسرت فراوان دوستان افغان شما است. ما دلبستگی عمیق اعلیحضرت شاهنشاه ایران را به صلح منطقه می‌ستاییم و خوشحالیم که فضای مناسبات دو کشورمسلمان ایران و عراق بار دیگر روشن شده است. این اقدام نیک موجب خرسندی عمیق افغانستان گردیده و از آن به مسرت استقبال می‌نماید.
اعلیحضرتا
افغانستان از مبارزات ملل عرب و مردم فلسطین همیشه پشتیبانی نموده و می‌نماید. ما عقیده داریم که صلح دوام‌دار به اساس عدالت در شرق میانه بدون تخلیه خاک‌های عربی و تأمین حقوق حقه مردم فلسطین ممکن نیست. امیدواریم رکود فعلی در راه جستجوی صلح در شرق میانه بزودی رفع شود و اقدامات مثبت و عملی برای نیل به این مرام صورت گیرد. اما به حیث یک کشور صلح دوست، صمیمانه آرزومند آرامش و امنیت کامل در جهان و مخصوصاً در منطقه که به آن تعلق داریم می‌باشیم. ما یک عضو وفادار سازمان ملل متحد هستیم و به منشور آن احترام می‌گذاریم و از آن حمایت می‌کنیم. ما با تمام دولت‌های صلح دوست جهان روابط دوستانه و حسنه برقرار نموده‌ایم. متأسفانه با تنها کشوری که تا حال نتوانسته‌ایم به این امر موفق شویم، پاکستان است. یگانه مشکل سیاسی ما با حکومت پاکستان طوری که از سوابق آن اعلیحضرت اطلاع دارند، موضوع تأمین حقوق حقه برادرانی می‌باشد که با ما پیوندهای معنوی ناگسستنی نژادی، فرهنگی و تاریخ دارند. عقیده داریم که جبر و استعمال قوه بهیچوجه نمی‌تواند تمنیات ملی را از بین ببرد و یا حقایق و واقعیت‌ها را بپوشاند. به هر صورت، آنچه مربوط به افغانستان است مثل همیشه سعی خواهیم ورزید تا این یگانه اختلاف سیاسی بین ما و پاکستان به صورت مسالمت‌آمیز و شرافتمندانه حل و فصل گردد و در نتیجه فضایی ایجاد شود که کشورهای شامل این منطقه بتوانند با روحیه دوستی و حسن نیت زندگی کنند. افغانستان از دیتانت در روابط کشورهای بزرگ حسن استقبال کرده و امیدوار است که این انکشاف مثبت همه کشورها و منافع ایشان را نیز احتوا کند و عقیده دارد که موقت دیتانت مستلزم سهم‌گیری همه کشورها چه کوچک و چه بزرگ می‌باشد.
در ساحه مناسبات اقتصادی و تجارت بینالمللی باید متذکر شد که بحران اقتصادی بی‌سابقه‌ای جهان ما را تهدید می‌کند. بحرانی که متأسفانه قسمت اعظم مردمان جهان خاصه کشورهای جهان سوم را محکوم به انواع مصائب نموده است، جز با تنظیم مجدد روابط اقتصادی و تجارت بینالمللی نمی‌توان در مجادله با آن توفیق یافت. از این رو سیستم موجوده که زاده دوران استعمار و استثمار است، بهیچوجه با شرایط کنونی جهان و با مقاصد و روحیه همکاری بینالمللی در حال حاضر سازگار نیست و ایجاب می‌کند تا نظام نوین اقتصادی مطابق با احتیاجات و خواسته‌ای امروزی جایگزین آن گردد تا منافع همه کشورهای جهان اعم از انکشاف یافته و در راه انکشاف را تأمین نماید. این نظام جدید باید بر اساس اصل همکاری تفاهم، حسن نیت و با اشتراک مساعی همه کشورها و به منظور بوجود آوردن یک حیات مرفه و متعادل در جامعه بشری پی‌ریزی گردد. از جانب دیگر تنظیم مجدد روابط اقتصادی و تجارتی بین کشورهای انکشاف یافته و صنعتی از یک طرف و کشورهای در راه انکشاف و مولد مواد خام از جانب دیگر نیز نه تنها از مقتضیات، بلکه از ضروریات است که باید از طریق تفاهم و همکاری متقابل تنظیم گردد. بحران مالی و تورم پولی جهان معضل دیگری است که ذهن و اندیشه همه جهانیان را به خود معطوف داشته است. این بحران مخصوصا در کشورهای جان سوم با بلند رفتن قیمت مواد وارداتی و ترانسپورت خیلی محسوس بود و مشکلات زیادی را از ناحیه کسر قابل ملاحظه در بیلانس تأدیات‌شان بوجود آورده و از جانبی هم باعث رکود در تطبیق پروژه‌های انکشافی و صنعتی ایشان گردیده است. ما عقیده داریم که باید یک سیستم جدید پولی جهانی که همه کشورهای جهان در تنظیم و تعمیل آن سهیم باشند تأسیس گردد.
به اغتنام از فرصت می‌خواهم از مساعدت‌های برادرانه و بی شائبه دولت ایران که جهت تمویل بعضی پروژه‌های اقتصادی افغانستان صورت می‌گیرد یادآوری نموده، از طرف دولت و مردم افغانستان اظهار تشکر نمایم. آرزومندم کشورهای ما از آزمون بزرگ تاریخ و زمانه که دفاع از کرامت صلح و آزادی می‌باشد پیروز و سربلند بدر شوند.
حضرت محمد داود رئیس دولت و صدر اعظم جمهوری افغانستان در پایان سلامت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو، خاندان جلیل سلطنت و پیشرفت و رفاه روزافزون ملت ایران را آرزو کردند.
۷ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ بامدادان نخستین دور گفتگوهای شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت محمد داود رئیس دولت و صدر اعظم افغانستان در کاخ نیاوران انجام شد. آنگاه شاهنشاه آریامهر ناهار را با پرزیدنت داود خوردند. پس از آن پرزیدنت محمد داود به سفارت افغانستان در تهران رفتند.
ایوار رئیس دولت و صدر اعظم افغانستان از کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال دیدن کردند. حضرت محمد داودخان رئیس جمهوری افغانستان ساعت ۵ بعد از ظهر دیروز برای بازدید از تأسیسات ایران ناسیونال وارد این کارخانه شدند و مورد استقبال قائم مقام مدیر عامل و گروهی از مدیران و رؤسای قسمت‌های مختلف کارخانجات ایران ناسیونال قرار گرفتند. حسین دانشور قائم مقام مدیر عامل کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال هنگام ورود به رئیس جمهوری افغانستان خوش‌آمد گفت و مدیران و رؤسای قسمت‌های مختلف را به حضرت رئیس جمهوری افغانستان معرفی کرد. افغانستان قرار است ۲۰۰ دستگاه از اتوبوس‌های ایران ناسیونال را برای خطوط اتوبوسرانی خود خریداری کند. حضرت رئیس جمهوری افغانستان هنگام ترک کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال پیشرفت‌های این واحدهای صنعتی کشور را که سخت مورد توجه ایشان قرار گرفته بود، تحسین کردند و به مقامات ایران ناسیونال پیشرفت‌های این واحد را تبریک گفتند.
۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ شاهنشاه آریامهر در فرودگاه مهرآباد به پسواز پرزیدنت محمد داود رییس دولت و صدراعظم افغانستان آمدند.
اعلامیه مشترک ایران و افغانستان
۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ در پایان سفر رسمی حضرت محمد داود، رئیس دولت و صدر اعظم افغانستان به ایران، یک اعلامیه مشترک همزمان در تهران و کابل به چاپ رسید که در آن دو کشور ضرورت تفاهم و همکاری متقابل بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را با آرمان ایجاد یک نظام نوین اقتصادی که احتیاجات و منافع کلیه کشورهای جهان را تأمین کند، تأکید کردند. دو کشور ایران و افغانستان همچنین توافق کردند که کمیسیون مشترکی برای تسریع و تطبیق برنامه‌های اقتصادی دو کشور تشکیل شود. در اعلامیه مشترک گفته شده است:
حضرت رئیس دولت و صدر اعظم جمهوری افغانستان، طی این مسافرت، با اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر مذاکره و پیرامون روابط دوجانبه و مسائل منطقه این و بینالمللی مورد علاقه دو کشور تبادل نظر نمودند. همچنین در خلال این دیدار، ملاقات و مذاکراتی بین حضرت محمد داود و جناب آقای امیر عباس هویدا نخست‌وزیر و جناب آقای عباسعلی خلعتبری وزیر امورخارجه ایران صورت گرفت. مذاکرات حضرت رئیس دولت و صدر اعظم جمهوری افغانستان با اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و سایر مقامات ایرانی، در محیطی توأم با تفاهم و مودّت و صمیمیت کامل که نمایانگر پیوندها و علائق دیرین و نزدیک بین دو کشور برادر و همکیش ایران و افغانستان می‌باشد انجام گرفت. در جریان تبادل نظرها، طرفین خرسندی خود را از اتفاق نظری که در زمینه‌های مختلف منطقه‌ای و بینالمللی میان آنان وجود داشته ابراز و ضمن اعلام پشتیبانی خود از منشور سازمان ملل متحد تأیید کردند که استقرار یک نظام جهانی توأم با صلح و ثبات، جز با پیروی از اصل عدم مداخله در امور داخلی سایر کشورها و احترام به تمامیت ارضی و عدم توسل به زور در مناسبات بینالمللی و رفع اختلافات قابل حصول نخواهد بود. سران دو کشور ضمن بررسی اوضاع بینالمللی، از تمایل جهان به سوی رفع تشنج و حل مسائل از طرف مذاکره ابراز مسرت فرمودند.
اوضاع خاورمیانه- رهبران دو کشور در خلال مذاکرات توجه خاصی به اوضاع خاورمیانه مبذول نموده و نگرانی خود را نسبت به تهدید جدی صلح و ادامه بحران در آن منطقه ابراز داشته‌اند و ضمن تأکید مخالفت خود از توسل به زور به منظور به دست آوردن اراضی بار دیگر پشتیبانی خویش را از کشورهای عربی برای بازپس گرفتن سرزمین‌های اشغالی و همچنین از ملت فلسطین در مبارزات خود برای به دست آوردن حقوق حقه و مشروع خویش اعلام داشتند. در مورد اختلافات خاورمیانه، دو طرف لزوم ادامه کوشش‌های فعالانه‌ای را که هر چه زودتر به راه حل پایدار و عادلانه‌ای بر اساس استرداد تمام اراضی اشغالی با رعایت مفاد قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت سازمان ملل متحد مورخ ۱۹۶۷ تأکید نمودند. طرفین اقداماتی که برای استقرار صلح و عادی ساختن مناسبات بین کشورهای جنوب آسیا به عمل می‌آید، حسن استقبال و اظهار امیدواری نمودند که این کشورها به کوشش‌های خود برای درک واقعیت‌ها و رسیدن به راه‌حل‌های عادلانه و شرافتمندانه جهت رفع اختلاف نظرهای خود از طریق مسالمت‌آمیز ادامه دهند. سران دو کشور ضمن مذاکره به بررسی اوضاع در حوزه اقیانوس هند پرداخته پشتیبانی خود را از اعلامیه شماره ۲۸۳۲ سازمان ملل متحد مبنی بر اعلام منطقه اقیانوس هند به عنوان منطقه صلح و آرامش که باید فارغ از تنش و رقابت قدرت‌های بزرگ حفظ شود، مورد تأکید قرار دادند. رهبران دو کشور اهمیت حیاتی که خلیج فارس برای امنیت و اقتصاد ایران و دیگر کشورهای ساحلی وهمچنین صلح و ثبات منطقه و تجارت بینالمللی دارد، مورد تأیید قرار داده و تأکید نمودند که امنیت خلیج فارس باید با همکاری کشورهای ساحلی و عاری از هرگونه دخالت خارجی تأمین گردد.
حضرت رئیس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان از تحولات مساعد روابط ایران و عراق و رفع اختلافات مرزی اظهار خرسندی نمود و آرزو کردند که مناسبات دو کشور همسایه و مسلمان بیش از پیش توسعه و تحکیم یابد.
حق تمامیت ملی- طرفین ضمن تأیید این مطلب که حاکمیت ملی بر منابع طبیعی، حق مسلم هر کشور است، اوضاع اقتصادی جهان را نیز مورد بررسی قرار داده و لزوم اتخاذ تدابیری را به منظور کاهش فشاری که تورم جانی بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه را به منظور ایجاد یک نظام نوین اقتصادی که احتیاجات و منافع کلیه کشورهای جهان را تأمین نماید، تأکید نمودند.
حضرت رئیس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان پیشنهادات و کوشش‌های اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر دایر بر استقرار نظام اقتصادی صحیح‌تری درجهان و همچنین ایجاد یک نوع همکاری مشترک اقتصادی بین کشورهای ساحلی اقیانوس هند که کشورهای دیگر منطقه را نیز در برخواهد گرفت، مورد تمجید قرار دادند و اهمیتی را که افغانستان برای همکاری‌های دوجانبه با ایران و همچنین در چارچوب پیشنهاد مزبور قائل است، اعلام داشتند. سران دو کشور رضایت خود را از توسعه روزافزون روابط اقتصادی و بازرگانی دوجانبه ابراز داشته و با توجه به همسبتگی‌های عمیق برادرانه و دوستانه موجود بین دو کشور، علاقه‌مندی خود را به همکاری‌های وسیع‌تر در زمینه‌های مختلف که متضمن منافع مشترک آنها خواهد بود اعلام داشتند.
سپاسگزاری از ایران- رئیس دولت و صدراعظم جمهوری افغانستان از کمک‌ها و همکاری‌های دولت شاهنشاهی به افغانستان سپاسگزاری نمودند. همچنین، طرفین موافقت کردند که کمیسیون مشترکی برای تسریع و تطبیق برنامه‌های اقتصادی تشکیل شود. حضرت محمد داود مراتب امتنان خود را از میهمان‌نوازی‌های بسیار گرم و صمیمانه اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و دولت و ملت ایران نسبت به شخص ایشان و همراهان ابراز داشتند و از اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران دعوت نمودند که از افغانستان بازدید رسمی به عمل آورند. این دعوت با مسرت مورد قبول قرار گرفت. تاریخ این دیدار بعداً اعلام خواهد شد.