مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۲ نشست ۲۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۲ نشست ۲۶۲
جلسه ۲۶۲
صورت مشروح مجلس لیله دوشنبه ۶ رمضان المبارک ۱۳۴۱ برابر ۳ ثور تنگوزئیل ۱۳۰۲
(مجلس سه ساعت و ربع از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
صورت مجلس لیله یکشنبه ۲۲ ثور را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- آقای حاج میرزا علی محمد را غائب بی اجازه نوشته‌اند در حالتی که ایشان مریض هستند و به کمیسیون هم اطلاع دادند.
رئیس- با اجازه نوشته می‌شود. آقای آقا میرزا علی کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده پس از تصویب صورت مجلس عرضی ندارم.
رئیس- صورت جلسه دیگر ایرادی ندارد؟ (گفته شد خیر)
رئیس- دستور امشب بودجه مملکتی است مذاکرات راجع به کلیات است. آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده سال‌ها بود که آرزومند بودم یک وقت یک بودجه یا یک لایحه یا یک کتابچه یا یک دفتری ببینم که در آن لایحه جمع مملکت را در یک طرف و خرج آن را در طرف دیگر نوشته باشند و در خاتمه هم باقی در کار نباشد یا مساوی باشد یا لااقل فاضلی داشته باشد. شکر می‌کنم خدا را پس از چندین سال آرزومندی به زیارت یک چنین لایحه‌ای نائل شدم یعنی همان قسمی که می‌خواستم در یک لایحه هم جمع مملکت نوشته شده هم خرجش و یک مبلغی هم فاضل عایدات معین شده است ولی از یک طرف خیلی متأسّف هستم وقتی که یک چنین لایحه‌ای از طرف دولت تقدیم مجلس شورای ملی شد و رفته به کمیسیون بودجه که رئیس آن کمیسیون حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا رفیق عزیز بنده هستند که مکرر در مکرر بالای همین کرسی نطق بودجه را تفسیر کردند به جمع و خرج حالا پس از مدت‌ها آرزومندی بنده و سایرین لایحه کمیسیون که ایشان رئیس آن بوده‌اند نصف بدنی برگشته است یعنی جمع را حذف کردهاند و حال آنکه مکرر گفته‌اند که لایحه بودجه باید یک طرفش جمع و یک طرفش خرج باشد و ممکن بود همان قسم خرج که چهار دیواری را معین می‌کنند جمع چهار دیواری را هم معین نمایند نهایت شرطش فرق می‌کند یعنی خرج چهار دیواری را شرط کنند تا موقعی که وزارتخانه‌ها صورت جزء بودجه خودشان را به مجلس تقدیم ننمایند تأدیه نخواهد شد و جمع را هم می‌نوشتند مطابق صورت جزوی که در سال گذشته دولت گرفته است بگیرد تا تکلیف جزئیات را مجلس معین نماید و این ترتیب به عقیده بنده بسیار خوب بود یعنی هم می‌توانستیم اسم این لایحه را بودجه بگذاریم و هم یک قدمی رو به تنظیم و رسمیت دادن به جمع مملکت برداشته‌ایم و هیچ منافاتی هم با قانون ممیزی که در نظر است به مجلس بیاید و بگذرد ندارد بعلاوه، مخصوصاً در نظرم هست که در قانون ممیزی نوشته شده که در عرض ۵ سال باید ممیزی تمام مملکت ایران شود و عجالتاً نمی‌شود جمع یک مملکتی بطور هرج و مرج و دلخواه کرد که یک روزی ما خیال داریم یک قانونی برای یک جزو از سی جزو عایدات مملکت بنویسیم و در عرض پنج سال جاری کنیم این خیال در جزو آمال است این یک مطلب اساسی بود که به نظر بنده رسیده بود و خیلی آرزومند بودم که یک ترتیبی بشود که این بودجه همان قسمتی که از طرف دولت پیشنهاد شده بود و همان ترتیبی که شاهزاده سلیمان میرزا می‌فرمودند یک طرف جمع و یک طرف خرج بود ولی بدبختانه حالا که به مجلس برگشته است یک طرفش مفقود شده است و اما مطالبی که راجع به بودجه دارم دو فقره اش خیلی مهم است یکی مطلبی است که دو سه مرتبه به عرض آقایان رسانده‌ام که بنادر و جزایر جنوب ایران حاکم ندارد نایب الحکومه ندارد نظمیه ندارد معارف ندارد هیچ ندارد. فقط یک شیخ لختی مثل بنده آن جا هست که مردم را می‌چاپد و چون یک حرفی معاون وزارت فواید عامه در مجلس گفتند که در بنادر و جزایر جنوب یک مشت ماهیگیر حمّال هستند خیلی به بنده برخورد و یک صورتی مرتب کردم و خیلی متأسّف هستم که حوصله آقایان کافی نیست که بخوانم (صحیح است) و آن آقائی هم که این حرف را زده این جا نیست که به حضور مبارکشان عرض کنم اینطور که فرمودند نیست. بنده در این صورت بنادر درجه دوم و سوم را نوشته‌ام و آن قسمتی که ایشان فرمودند نیست و بنادر و جزایر زیادی در خلیج فارس و بحر عمان است که خیلی مورد اهمیت است و بنده می‌بینم این مبلغی که در این بودجه برای وزارت داخله معین شده مثل آن است که گویا باز بنادر و جزایر جنوب را فراموش کردهاند بواسطه اینکه بودجه که در سال گذشته برای وزارت داخله معین شده بود دو میلیون و چهار صد هزار تومان بود (۲۴۰۰۰۰۰) سوای گارد شهری که آن هم یک مبلغ هنگفتی بود امسال فقط دو میلیون و دویست هزار (۲۲۰۰۰۰۰) منظور شده است. بر حسب حدس خیلی صرفه جوئی که وزارت داخله بکند مانند سال گذشته خودش و گارد شهری را با ۲۲۰۰۰۰۰ تومان منظم نماید باز سر جزایر و بنادر جنوب بی کلاه می‌ماند و نه حاکم نه نایب الحکومه نه نظمیه دارد این مطلبی بود که در این بودجه اسباب نگرانی بنده بود و خیلی از رفقا ممنون می‌شدم اگر به بنده بشارت می‌دادند که مطلب این قسمی که بنده خیال کردم نیست و امیدواری به بنده بدهند که در هذاه لسنه وزارت داخله تشکیلات خودش را در بنادر و جزایر جنوب منظم خواهد نمود یک مطلب دیگری که اسباب نگرانی بنده شده این است که بودجه معارف در سال قبل (۶۳۵۰۰۰) تومان بوده و امسال (۸۰۰۰۰۰) تومان به اسم معارف نوشته‌اند. در این جا انسان خیال می‌کند که (۱۶۵۰۰۰) تومان بر بودجه معارف مملکت افزوده شده و مسرور می‌شود ولی قدری که تحقیق می‌شود معلوم می‌شود اینطور نیست چنانچه بنده از آقای وزیر علوم تحقیق کردم می‌فرمایند بودجه معارف قطع قطعه شده و بین وزارتخانه‌ها تقسیم شده بود یک قسمتش را گمرک برده بود یعنی گرمک وزیر معارف شده بود که قرانطینه درست می‌کرد و ما این‌ها ر جمع کردیم و این بدن متلاشی شده را از هر گوشه و کناری جمع آوری کرده و رویهم گذاردیم و رویهم هشتصد هزار تومان شده است و یک مبلغ جزئی بر معارف امسال اضافه کردهاند و این خیلی اسباب نگرانی است که برای اهالی ایالات و ولایات ایران امسال که سال سوم مجلس شورای ملی است ۱۶ یا ۱۷ هزار تومان برای معارف بودجه نوشته باشند در صورتی که مبلغی که خود اهالی ایالات و ولایات برای معارف می‌دهند خیلی بیش از این‌ها است اگر این را هم یک توضیحی به بنده بدهند که اسباب آسایش خاطر بنده بشود خیلی ممنون می‌شویم که ببینیم آیا در این بودجه یک چیزی برای معارف ایالات و ولایات اضافه شده است یا خیر. مطلب دیگر راجع به بودجه وزارت خارجه است. بودجه وزارت خارجه در سال قبل ۶۴۴ هزار تومان بود و از این مبلغ ۱۷۲ هزار تومان اعتبار موقت بود ۱۴۰ هزار تومان هم به اسم کارگزاری‌های موهوم بود که نمی‌دانم در کجاست شاید چندتاش باشد و بقیه که بودجه سال گذشته وزارت خارجه میش د ۶۲۱ هزار تومان بود و امسال ۸۵۰ هزار تومان نوشته‌اند و مبلغ ۲۲۹ هزار تومان بر مبلغ سال گذشته اضافه شده و بنده تصور می‌کنم اگر آقایان همراهی و مساعدت نمایند و صلاح بدانند چون وزارت خارجه دستگاهش خیلی زیاد است و اتومبیل موهوم خیلی دارد مثلاً سیصد تومان برای کابینه نوشته‌اند در صورتی که شاید در سال ده پاکت هم صادر و واردش نباشد و اگر ۲۲۹ هزار تومان را اضافه ننمایند و این مبلغ را صرف کارخانه آدم سازی مملکت بنمایند و جزو بودجه معارف بکنند بهتر است و بهانه هم پیش نمی‌آید که بگوید امروز خود فلانی می‌گوید تازه بودجه جمع و خرج مملکت معین شده است و الحمدالله باقی ندارد بعد خودش می‌گوید بودجه معارف کم است خیر اینطور نمی‌گویم عرض می‌کنم از آن زیادی‌ها بردارید و خرج کم‌ها بکنید. این بود مطالبی که به نظر بنده رسیده بود.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده با غالب بیانات آقای شیخ‌الاسلام مخالف بودم ولی حتی الامکان خودداری می‌کردم که در جواب فرمایشات ایشان اظهار مخالفت نکنم اما متأسفانه نظر به اهمیتی که بودجه مملکت دارد ناچارم جواب فرمایشات شان را عرض کنم. بنده انتظار داشتم چون ایشان جزو موافقین دولت هستند فوق العاده موافقت نمایند و همانطوری که بیان فرمودند چون نظریات شاهزاده سلیمان میرزا در این راپُرت کمیسیون بودجه تأمین شده و شامل جمع و خرج هر دو است بیشتر از همه قبول نمایند ولی متأسفانه بیاناتی می‌فرمایند که هم موافقین دولت و هم اشخاصی که در کمیسیون بودجه زحمت کشیده‌اند تا یک درجه افسرده و دلسرد می‌شوند. می‌فرمایند راپُرتی که کمیسیون بودجه تهیه کرده است یک بودجه نصف شده است یا همانطور که به بودجه ایت ئیل اصطلاح شده بود به بودجه چهار دیواری ایشان هم بودجه هذه السنه تنگوزئیل را به نصف تنه تعبیر کردند و حال آنکه اینطور نیست این لایحه هم دارای جمع است هم دارای خرج اگر به مواد راپُرت مراجعه نمائید ملاحظه خواهید فرمود که کاملاً در این راپُرت متذکر ارقام جمع هم شده‌اند در نتیجه تذکر به ارقام جمع است که خوشبختانه تشخیص داده شده است چقدر در هذه السنه اضافه داریم متأسفانه ایشان راپُرت را ملاحظه نکرده‌اند فرمودند متأسف هستم که چرا در راپُرت کمیسیون بودجه قید نشده که جمع هذه السنه را مثل سنه ماضیه بگیرند شاید تصور فرموده‌اند اگر ممیزی در مملکت بشود یک تأثیری در جمع خواهد کرد این جا ایرادی به آقای شیخ‌الاسلام وارد نمی‌کنم زیرا تصور کردهاند ممیزی در مالیات‌های غیر مستقیم هم تأثیر دارد و حال آنکه اینطور نیست قانون ممیزی راجع به مالیات مستقیم است و آنهم معلوم نیست که امسال در مملکت به موقع اجرا گذاشته شود یا نشود البته مالیاتی که رئیس کل مالیه صورت داده و دولت هم تصدیق کرده و در کمیسیون بودجه هم صورتش هست مالیات‌های قانونی و معمول به مملکت است که در سنه ماضیه گرفته‌اند و در هذه السنه تنگوزئیل هم خواهند گرفت پس این اعتراض شما وارد نیست. راجع به بنادر توضیحاتی دادند که حکومت و نظمیه و عدلیه و معارف و سایر تشکیلات در آن صفحات نیست این قسمت را هم به ایشان اعتراض نمی‌کنم زیرا ممکن است آقای شیخ‌الاسلام به آن صفحات مسافرت نکرده باشند ولی آقایانی که به حدود جنوب مسافرت کردهاند مطلع هستند که اینطور نیست و در غالب بنادر جنوب مخصوصاً در محمره که بنده آن جا بوده‌ام تشکیلات و اداراتش کاملاً مرتب است و دولت در آن جا یک خادم خدمتگزاری مثل سردار اقدس دارد و نسبت به بوشهر هم گمان می‌کنم نمایندگان بوشهر کاملاً اطلاعات داشته باشند و فرمایشات جنابعالی در بنادر گمان می‌کنم تا یک درجه مخالف مصلحت باشد و ممکن است بدون جهت اشخاص خدمتگزار در نتیجه این بیانات دلسرد شوند. راجع به بودجه وزارت خارجه که می‌فرمایند سال گذشته ۹۰۰ هزار تومان بوده و ۲۰۰ و چند هزار تومان کارگزاری‌های موهوم اضافه شده بود حالا مبلغی بر بودجه سنه ایت ائیل اضافه شده اینطور نیست و کارگزاری‌های وزارت خارجه یک مخارج موهومی نیست و اگر کمیسیون بودجه دقت نکرده بود و صحت آن‌ها را تصدیق نمی‌کرد این اقلام را قلمداد نمی‌کرد بعلاوه مذاکرات در این موضوع در موقعش باید بشود یعنی در موقعی که بودجه تفصیلی به مجلس می‌آید در ماده ۳ راپُرت کمیسیون قید شده است که این اعتبارات تصویب می‌شود ولی پرداخت آن موقوف به آن است که بودجه تفصیلی به مجلس تقدیم شود و پس از مراجعه با اجازه ثانوی مجلس بپردازد بنابراین امروز نمی‌شود وارد در اقلام جزء شد و مطابق اطلاعاتی که دولت و دکتر میلیسپو در کمیسیون بودجه اظهار کردند این بودجه که جنابعالی می فرمائید نصفه شده است برای این است که وزارتخانه‌ها در حدود این اقلام بودجه‌های تفصیلی خودشان را معین نمایند و اگر این بودجه اعتباری امشب تصویب نشود ممکن است هر یک از وزارتخانه‌ها یک اعتباراتی علاوه بر آن میزانی که وزارت مالیه در نظر گرفته است (و در حدود عواید مملکتی نوشته است و توانسته است به وزارتخانه‌ها برساند) مطالبه نماید و در نتیجه علاوه مطالبه کردن وزارتخانه‌ها و موافقت نکردن دکتر میلیسپو بودجه‌های تفصیلی حاضر نشود ولی اگر آقایان موافقت نمایند که بدون مذاکره این ارقام اعتباری امشب تصویب شود مطابق تعهدی که رئیس مالیه و دولت در کمیسیون بودجه کردهاند بنده می‌توانم اطمینان بدهم که بودجه‌های تفصیلی در حدود این اعتبار به مجلس تقدیم می‌شود و بودجه وزارت داخله را هم دولت قبل از تصویب این اعتبارات تهیه کرده و در چند روز قبل به کمیسیون بودجه تقدیم نموده‌اند و فعلاً در کمیسیون موجود است ممکن است تشریف بیاورند و ملاحظه نمائید که آیا برای بنادر و جزایر جنوب تشکیلاتی را قائل شده‌اند یا خیر؟ این بود عرایض بنده.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- گمان می‌کنم آقایان می‌دانند که هر وقت بودجه وارد مجلس می‌شود آنوقت وقتی است که نمایندگان ملت که حافظ حقوق ملت هستند بنشینند و نظر بکنند که این مخارج و این پول‌ها کجا صرف می‌شود این جا موردی است که قانون اساسی بالحق والاستحقاق به نمایندگان اجازه می‌دهد که نظر بنمایند و ببینند این پول‌ها به چه مصرف می‌رسد. مسلم است ما از طرف ملت نماینده هستیم و باید در جمع و خرج مملکت نظارت کنیم. عرضم این است اگر بنده بخواهم در این موضوع بسط کلام بدهم موافقین دولت تصور نفرمایند که من بابت این که بنده با دولت مخالف هستم این عرایض را می‌کنم خیر. در این راه نیست. بنده که وکیل ملت هستم و باید امشب در پشت این کرسی رأی بدهم که ۲۳ میلیون پول را یک دولتی به خرج برساند (هر کس می‌خواهد باشد) ناچارم با عقیده‌ای که دارم و با قسمی که خورده‌ام و با حق نظارتی که دارم عرایض خود را عرض کنم و حقایق را بگویم. ما در تحت این قانون اساسی وکیل هستیم و در اصل ۲۰ همین قانون اساسی می‌نویسد (بودجه هر یک از وزارتخانه‌ها باید در نیمه آخر هر سال از برای سال دیگر تمام شده ۱۵ روز قبل از عید نوروز حاضر باشد) امشب شب ۳ ثور است و یک ماه و کسری از این سال می‌گذرد اول مجلس هم نیست که بگوئیم چون این مجلس متعقب شده است به هفت سال دوره فترت و وزراء هر کاری که دلشان خواسته است کردهاند حالا سال نو، بودجه نو وکیل نو هر چه هست از نو و ما هم به یک قیام و قعود رأی بدهیم. خیر حالا آن موقع نیست حالا ۲ سال از عمر مجلس می‌گذرد و بودجه اعتباری بعد از آن فترت کذائی و آن خرابی و بدبختی که برای مملکت ما تهیه شد ه بود آن وقت مجلس چهارم در اولین وهله ناچار بود آن صورت عظیم الجثه را بنا به فرمایش آقای شیخ‌الاسلام نسبت به عواید و مخارج و آن صورتی که وزراء به میل و اراده خودشان درست کرده بودند از برای اینکه چرخ‌های مملکت راه بیفتد بودجه اعتباری چهار دیواری را تصویب نمایند تا بعد بودجه تفصیلی را بنویسند کمیسیون بودجه قدیم را خدا بیامرزد هنوز باقی است برای اینکه آن بودجه‌ها را تمام نماید و یک صورت مفصلی نوشته شد و برای هر وزارتخانه یک بودجه مرتب و معین کردند حالا تازه بودجه وزارت خانه‌ها را بطور اعتبار قرار داده‌اند چگونه بنده می‌توانم به بودجه اعتباری رأی بدهم؟ با این که ۲ سال از عمر مجلس گذشته و برای هر یک از وزارتخانه‌ها بودجه مفصلی معین شده و حقوق هر کسی معین شده حالا باز بیائیم به بودجه اعتباری که یک هیئتی نشسته‌اند و نوشته‌اند و بنده به آن هیئت اعتماد ندارم رأی بدهم؟ چطور می‌توانم پس از آنکه یک بودجه تفصیلی نوشته شده و بعد از این حکم صریح قانون اساسی که ۱۵ روز قبل از عمل باید وزراء بودجه خودشان را به مجلس بیاورند و مجلس تصویب کنند. حالا بیاییم به این بودجه اعتباری رأی بدهیم؟ خیلی جای تعجب است!!! هنوز صدای مبارک شاهزاده سلیمان میرزا در گوش بنده است که فریاد می‌زدند بودجه اعتباری معنی ندارد و باید بودجه مفصل باشد و به کمیسیون بودجه قدیم حمله می‌کردند الحمدالله که خودشان به این بلیه گرفتار شدند. خیلی تعجب است که این همه شاهزاده سلیمان میرزا این جا داد می‌کردند که چطور می‌توانیم به بودجه اعتباری کورکورانه رأی بدهیم و چرا نباید بودجه تفصیلی به مجلس بیاید حالا که ۲ سال است از عمر مجلس می‌گذرد. وزارتخانه مرتب و مدیران مرتب مخارج معین. مصارف معین. تازه می‌گویند بیائید و به بودجه اعتباری رأی بدهید چگونه و به چه دلیل می‌شود به بودجه اعتباری رأی بدهیم که یک هیئتی که بنده ابداً عقیده ندارم مصرف برساند آن هائی هم که عقیده دارند چرا بودجه تفصیلی را نمی‌خواهند که بدانیم در بودجه تفصیلی چه کردهاند؟ مأمور به اصفهان روانه می‌نمایند به ماهی ۴۰۰ تومان در صورتی که سابقه عملش خوب نیست بودجه تفصیلی را بیاورند تا بگوئیم یک مأموری که سابقه عملش در وزارت مالیه است دوسیه هست ماهی سیصد چهار صد تومان به او ندهید کو بودجه تفصیلی تا این حرف‌ها را بزنیم!! و بر آقایان معلوم کنیم که چه عملیاتی واقع شده چطور شده است که کمیسیون بودجه راپُرت را داده است؟ و حال اینکه بنده تصور می‌کردم این کمیسیون خیلی جدیت خواهند کرد و نخواهند گذاشت یک صورت اجمالی به مجلس بیاید چطور می‌شود در آخر مجلس دو مرتبه گرفتار بودجه اجمالی شویم که وزراء به میل و اراده خودشان وزارتخانه شان را اداره می‌کنند وزارتخانه را ده ششدانگ و ملک مطلق خودشان می‌دانند و هر کس را می‌خواهند داخل می‌کنند هر کس را می‌خواهند خارج می‌نمایند. کو اجرا کنندگان قانون استخدام؟ ما که این جا شاهنامه نمی‌نویسیم ملت اینهمه خرج می‌کند که ما این جا یک قانونی بنویسیم تا وزراء آن را اجرا کنند و بدون سابقه اشخاص را در ادارات وارد نکنند. اشخاص بد سابقه را در ادارات وارد ننمایند و به سابقه آن‌ها رسیدگی کنند و مواجب گزاف به اشخاص بد سابقه ندهند آنوقت بودجه اعتباری پیشنهاد ننمایند اگر بودجه تفصیلی بود حقایق بر تمام آقایان معین می‌شد که چطور می‌توانند به این بودجه تفصیلی رأی بدهند این است که نظر به این مقدمات و نظر به نص صریح قانون اساسی که ما در تحت آن قانون قسم یاد نموده‌ایم نمی‌توانیم به بودجه اعتباری رأی بدهیم باید بودجه تفصیلی به مجلس بیاید که آقایان از جزئیات آن مستحضر شده و بدانند چه پولی است که داده می‌شود و کجا صرف می‌شود. مثلاً ما صبح که از خواب بیدار می‌شویم نگاه می‌کنیم چقدر پول داریم اگر مقتصد باشیم می گوئیم چقدر پول داریم و چقدر باید خرج کنیم البته راجع به جمع و خرج کنیم البته راجع به جمع و خرج مملکت به طریق اولی باید دقیق شویم مگر مملکت خانه ما نیست مگر ما وکیل ملت نیستیم مگر ما نباید مخارج مملکت را بدانیم؟ دولت برای کی بودجه می‌نویسد؟ برای خودشان می‌نویسند یا برای اینکه مجلس شورای ملی در آن رأی بدهد؟ مجلس شورای ملی چطور می‌تواند به یک امر مجهولی رأی بدهد بنده عرض می‌کنم بودجه‌ای که در کمیسیون بودجه سابق گذشته است بیاورید فصل به فصل ماده به ماده آن را بگذرانند و بودجه اعتباری بعد از دو سال مضحکه است این بود عرایض بنده دیگر عرضی ندارم.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- خلاصه اشکال آقای سید یعقوب این بود که چرا بودجه اعتباری به مجلس تقدیم شده بود و بودجه تفصیلی تقدیم نشده. خاطر آقایان مسبوق است که وزارتخانه‌ها بودجه‌های تفصیلی خودشان را برای وزارت مالیه فرستاده‌اند و این بودجه را که فرستاده‌اند خلاصه همان بودجه تفصیلی است فقط چیزی که سبب شد که بودجه‌های تفصیلی را رد کردند این بود چون حقوقی که برای اجزاء و اعضاء ادارات معین شده بود مطابق قانون استخدام نبود به این جهت رد کردند تا اینکه حقوق هر یک را مطابق قانون استخدام معین نموده و به مجلس تقدیم نمایند و برای اینکه وزارتخانه‌ها میزانی در دست داشته باشند که بودجه خودشان را در آن حدود معین کنند این بود اعتباری را به مجلس تقدیم کردند در سال گذشته هم اگر شاهزاده سلیمان میرزا فریادی کردند که باید بودجه تفصیلی به مجلس بیاید حق داشتند زیرا در سال گذشته قانون استخدام نبود یک میزانی برای حقوق اجزاء معین نبود و وزراء به میل خودشان برای اجزاء حقوق معین می‌کردند ولی امسال قانون استخدام در دست آن‌ها است و نمی‌توانند از آن قانون تخطی و تجاوز کنند بعلاوه بنده تصور می‌کنم امسال اصلاً نباید آقایان اصرار داشته باشند که بودجه تفصیلی به مجلس بیاید زیرا هیچ نتیجه‌ای از بودجه تفصیلی نخواهیم گرفت. بودجه تفصیلی را در سال گذشته می‌خواستیم برای اینکه حقوق زیادی به اجزاء داده نشود ولی امسال قانون استخدام وضع کرده‌ایم و برخلاف آن نمی‌توانند رفتار کنند و اگر حضرت عالی بودجه تفصیلی را از این جهت می‌خواهید که یک عده اجزاء زیاد بدانید یا یک اداره را بخواهید از بین ببرند گمان می‌کنم این کار هم خارج از وظیفه ما باشد که بتوانیم در تشکیلات وزارتخانه‌ها مداخله کرده باشیم.
(همهمه بین نمایندگان)
اینطور نیست وظیفه مجلس است و می‌تواند دخالت کند.
اقبال‌السلطان- شما نمی‌توانید مداخله کنید فقط می‌توانید حدی برای آن‌ها تعیین نمائید در اینکه بودجه خودشان را مطابق همین بودجه معین نمایند ولی نمی‌توانید بگوئید این وزارتخانه مفتش نمی‌خواهد یا اینکه فلان اجزاء لازم نیست و گمان می‌کنم این ترتیب از وظایف خود آن‌ها است و از روی احتیاجات اداری شان معین خواهند کرد و اینکه می‌فرمایند ما به یک امر مجهولی رأی بدهیم بنده عرض می‌کنم امر مجهولی در بین نیست چون مبلغ هر یک از وزارتخانه‌ها معین است و مخصوصاً با بودجه سال سابق هم آشنا هستید و می‌دانید برای وزارتخانه‌ها چه مأخذ معین شده و علت تعویق تقدیم بودجه تفصیلی بواسطه این است که تعیین تکلیف اجزاء با قانون استخدام قدری اسباب اشکال برای وزارتخانه‌ها تولید کرده یکی در وزارتخانه بودجه هایشان را بر طبق قانون استخدام مرتب کردهاند و عنقریب به مجلس خواهد آمد بعلاوه مطابق ماده سوم همین لایحه شما به وزارتخانه‌ها حق نمی‌دهید که پولی خرج نماید مگر اینکه بودجه تفصیلی خودشان را به مجلس تقدیم نمایند وقتی که بودجه تفصیلی به مجلس آمد آنوقت حق دارند از این اعتبار بردارند و مخارج کنند و امروز حق مخارج به آن‌ها داده نمی‌شود.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- آقای شیخ‌الاسلام فرمودند که کمیسیون صورت جمع را به مجلس نفرستاده و فقط صورت خرج را فرستاده است در صورتی که اگر در مقدمه لایحه ملاحظه فرمائید ذکر شده چون کمیسیون در جمع نمی‌توانست دخل و تصرف کند و دولت از روی عایدات سنوات گذشته تخمینی معین کرده چون صورت او را طبع و بین آقایان نمایندگان توزیع شده بود کمیسیون مجدداً لازم ندانست آن قسمت را طبع و توزیع بنماید در مقدمه بودجه چنانچه آقایان ملاحظه بفرمائید خلاصه آن نوشته شده که به عرض می‌رسانم. خلاصه جمع و خرج مملکتی از قراری است که ذیلاً به عرض می‌رسانم. عایدات مملکتی بیست و سه میلیون مطابق ریزی که از نظر نمایندگان گذشته است تخمین شده و مخارج موافق ریزی که ذیلاً تقدیم می‌شود بیست و دو میلیون و نهصد و سی و هفت هزار و هشتصد و پنجاه و دو تومان است و مبلغ شصت و دو هزار و صد و چهل و هشت تومان فاضل آمده است. این در واقع صورت خلاصه اش بوده و صورت جزء آن چون از طرف دولت طبع و توزیع شده بود کمیسیون مجدداً لازم ندانست طبع و توزیع نماید. اشاره‌ای که در راپُرت شده همان صورتی است که از طرف دولت تقدیم مجلس شده و از نظر آقایان گذشته و در قسمت خرج چون چند قلم تغییرات پیدا کرده بود لهذا مجدداً طبع و توزیع شده راجع به بودجه جزء هم که فرمودند در ماده ۳ اگر ملاحظه فرمایند نوشته شده که تا بودجه جزء هم تقدیم مجلس نشده وزارتخانه‌ها نمی‌توانند چیزی دریافت نمایند و علت اینکه در تقدیم بودجه تفصیلی قدری تأخیر شده دو مطلب مهم بود که مجلس طرف توجه قرار داد یکی مسئله قانون استخدام بود زیرا بایستی این بودجه‌ها را که امسال وزارت می‌نویسند مطابق قانون استخدام معین کرده و تقدیم کنند چون استخدام جدیداً گذشته بود فرصت نداشته مرتب نمایند و برای اینکه باز هم با قانون اساسی و اجرای قانون موافقت شده باشد دولت این راپُرت را بطور مقدمه تقدیم کرد که در واقع جمع و خرج تعدیل و میزان حقوقی که به هر وزارتخانه باید پرداخته شود معین شود و در واقع به بودجه عمل شده باشد و وقتی که بودجه‌های جزء هر وزارتخانه معین شده مطابق این بودجه معلوم شده و بودجه‌های جزء را هم وزراء مشغول بوده‌اند که مطابق قانون استخدام معین نموده و عنقریب به وزارت مالیه و از آن جا به مجلس بفرستند و پس از اینکه به مجلس تقدیم کردند اجازه پرداخت داده می‌شود در واقع با نظریه‌ای که آقایان دارند محفوظ است و تا بودجه جزء را کاملاً نبینند و تصویب نکنند چیزی داده نمی‌شود. اگر آقای شیخ‌الاسلام بودجه وزارت خارجه را زیاد می‌دانند در موقع تقدیم بودجه تفصیلی می‌توانند عقیده خود را بفرمایند که زیاد است و کم نمایند. در هر صورت دست و پای آقایان بسته نشده و اختیار در دست آقایان است و البته آنچه نواقص به نظرشان می‌رسد پیشنهاد کنند تا به موقع اجرا گذارده شود. در هر صورت امسال از بابت بودجه مملکتی خاطر آقایان آسوده خواهد بود و کسر نخواهیم داشت.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده خودم شخصاً در کمیسیون بودجه عضویت دارم و در موقعی که این بودجه اعتباری از کمیسیون می‌گذشت کاملاً خودم نظر داشتم ولی البته آقایان تعجب می‌کنند که با این تفصیل چطور شده است که بنده به عنوان مخالف این جا آمده‌ام و از این بودجه اظهار نگرانی می‌کنم. بنده نگرانی دارم اما نه آن نگرانی که آقای شیخ‌الاسلام داشتند که چرا بنادر جنوب در بودجه اعتباری اسم برده نشده است.
شیخ‌الاسلام- اینطور نگفتم.
حاج شیخ اسدالله- البته همه آقایان تصدیق می‌کنند که این بودجه جزء نیست و اعتبار است و ممکن است بودجه جزء که به مجلس آمد یک رمز یا یک قلمی افتاده باشد اعتراض و تنقید بفرمایند و نگرانی بنده باز از آن نظری هم که آقای آقا سید یعقوب اظهار فرمودند (که چرا قبل از حمل نباید مطابق قانون اساسی بودجه‌ها از مجلس گذشته باشد و چون نگذشته پس حالا باید مخالفت کنم) نیست البته بنده هم تصدیق می‌کنم باید قبل از حمل بودجه جزء از مجلس گذشته باشد ولی متأسفانه نگذشته و چون نگذشته ما نمی‌توانیم امروز مخالفت کنیم که چون بودجه‌ها قبل از حمل نگذشته و امروز آمده است نباید در آن‌ها نظر کنیم خیر، باید آن‌ها را اصلاح نموده و از مجلس بگذرانیم و باز مخالفت بنده از نقطه نظری هم که آقای معتمدالسلطنه اظهار فرمودند و یک شاخ و برگ هائی هم راجع به موافقت یا مخالفت دولت قرار دادند و در واقع خودشان را از موافقین با دولت معرفی نمایند نبوده است. بنده با دولت موافق نیستم ولی عرایضم هم از نقطه نظر مخالفت یا موافقت نیست بلکه از نقطه نظر اصلاحاتی است که باید در بودجه مملکتی بشود و بنده حقیقتاً متأسفم از اینکه یک بودجه کل مملکت امشب در مجلس مطرح است و هیئت دولت حاضر نیستند فقط یک نفر وزیر مالیه در این جا است که فقط قسمت مراجعه به خودش را می‌تواند توضیح بدهد و نمی‌دانم راجع به قسمت‌های دیگر آیا ایشان می‌توانند توضیح بدهند یا خیر؟ بنده معتقد و منتظر بودم در این موقع که بودجه کل مملکتی مطرح است تمام هیئت دولت در مجلس حاضر باشند حالا بعضی از آقایان می‌فرمایند که بودن وزیر مالیه در مجلس برای دفاع از بودجه مملکت کافی است ولی بنده تصور می‌کنم اگر همه آقایان وزراء بودند و در قسمت بودجه خودشان توضیحات می‌دادند بهتر بود لکن البته آقایان وزراء هر وقت میل مبارک شان قرار نگیرد در مجلس حاضر شوند مختارند چنانچه الآن قریب دو ماه است سئوالاتی کرده‌ایم و برای جواب حاضر نشده‌اند باز هم مختارند. اما نگرانی بنده از این جهت است این بودجه‌ای که ما می‌گذرانیم و این رأیی که مجلس می‌دهد باید به موقع اجرا گذاشته شود و تخلف از آن قانون را دولت جایز نداند در سال قبل یک بودجه اعتباری از مجلس گذشته و بودجه جزء نباید به مجلس بیاید. بعد یک بودجه‌های جزئی به مجلس آمد بالاخره بعضی قسمت‌هایش گذشت و بعضی نگذشت ولی نسبت به آن قسمت‌های اعتباری که از مجلس گذشت در چندی قبل دیدیم در مجلس پیشنهاد شده است برای مالیات غیر مستقیم و غیره یک کرور از مجلس اعتبار خواستند و بدون نظر و رأی مجلس خودسرانه یک کرور از مالیه مملکت را یک اداره رسمی دولت خرج کرده بعد از اینکه برخلاف قانون این خرج را کردهاند به مجلس آمده و تقاضا می‌کنند که مجلس تصدیق نموده و تصویب نماید که این مبلغ هم جزو جمع و خرج مملکت محسوب شود و همچنین یک وزارتخانه دیگر یک کرور بلکه متجاوز از بودجه اعتباری خرج کرده است در صورتی که هنوز پیشنهاد آن به مجلس نیامده نمی‌دانم وزارت مالیه نسبت به آن اضافه خرجی که وزارتخانه کرده چه در نظر خواهد گرفت؟ و آن وزارت پست و تلگراف است که می‌گویند یک کرور اضافه از وجه اعتباری خرج کرده اگر بنا باشد ما علاوه بر بودجه اعتباری چیزی تصویب کنیم ممکن نیست زیرا تا بودجه جزء به مجلس نیامده و تصویب نشده هیچ وزارتخانه‌ای حق خرج نسبت به این بودجه اعتباری ندارد. اما از طرف دیگر در صورتی که یک همچو پیشنهادی از طرف دولت به مجلس آمده و خود دولت پیشنهاد کرده است که هیچ وزارتخانه‌ای مادون نیست یک دینار خرج کند مگر بعد از تصویب بودجه‌های جزء باز بنده می‌شنوم که بعضی از وزارتخانه‌ها بدون تصویب مجلس حقوق حمل خود را برداشته‌اند و خرج کردهاند بدون اینکه منتظر رأی و اجازه مجلس باشند. یک قسمت دیگر عرایض بنده نسبت به قسمت جمع بود چنانچه همه آقایان در نظر دارند قانونی از مجلس راجع به اختیارات خزانه داری گذشت و مجلس رأی دادند تمام عایدات باید به خزانه مملکت وارد شود و از آن جا پس از تصویب مجلس به مصرف برسد با این رأیی که مجلس داده است و با این اختیاری که به یک نفر خزانه دار آمریکائی داده شده معذلک باز بعضی از وزارتخانه‌ها هنوز عایدات خود را تسلیم خزانه داری نکرده‌اند و به اختیار خودشان به مصرف می‌رسانند. اگر بنا باشد که بنشینیم و یک قانونی بنویسیم و با بودن مجلس دولت اهمیت به قانونی که از مجلس گذشته ندهد و قابل توجه نداند البته آنوقت یک وزارتخانه یا یک نفر مدیر یا هر کس خودسر شده و تصمیمات مجلس را قابل توجه نمی‌داند و آنوقت به عقیده بنده این قوانین و این چیزهائی که ما می‌خواهیم از مجلس بگذرانیم بی اثر است اینکه بنده عرض کردم باید دولت در مجلس باشد از این نقطه نظر است که بنده نمی‌خواستم سئوال کنم این عملیاتی که در یک وزارتخانه برخلاف قانون اجرا می‌شود به اطلاع دولت است یا نه؟ اگر به اطلاع دولت است دولت چرا برخلاف قانون اجازه می‌دهد و اگر بدون اطلاع دولت است چرا جلوگیری نمی‌کند؟ از این نقطه نظر بنده لازم می‌دانم که تمام وزراء باید در این جا حاضر باشند و اعتراضاتی که راجع به هر وزارتخانه از هر وزیر می‌شود تذکر داده شده و از همان وزیر توضیح بخواهند و نمی‌دانم آقای وزیر مالیه کاملاً مطمئن هستند که اگر ما این قانون را امشب تصویب کنیم به موقع اجرا گذارده می‌شود یا عایدات و مخارج یک وزارتخانه به اختیار خودش است و خودش می‌گیرد و خرج می‌کند در آخر سال هم می‌گوید یک میلیون اضافه خرج کرده‌ام و شما هم بیائید و تصویب کنید؟ اگر این قسم باشد بنده سزاوار نمی‌دانم مجلس قانونی وضع نماید تا وقتی که یک دولت مقتدری پیدا شود که بتواند کاملاً تصمیمات مجلس را به موقع اجرا گذارد و مجلس قانون وضع کند و بودجه مملکت را معین کند و بدهد به دست آن وزیر و بگوید باید به دست تو این کار صورت بگیرد واِلا غیر از این باشد که ما یک قانونی را وضع کنیم و دولت نتواند به موقع اجرا گذارد بنده عرض می‌کنم رأی دادن ما بی اثر است و باید تعقیب کنیم و بیائیم آن دولتی را که دارای یک چنین قدرتی است.
معاون وزارت مالیه- بطور کلی مسئله بودجه یکی از مهمترین مسائل است و البته حق هم این است و اقتضا می‌کند که هر چه زیادتر در باب بودجه مذاکره شود و البته هر چه مداقه و مطالعه شود ملت و دولت بیشتر نسبت به حسن مراقبت مجلس شورای ملی امیدوار خواهد شد به جهت اینکه آنچه در مملکت می‌شود مربوط است به انتظام و عدم انتظام زندگانی بودجه ولیکن بطور کلی بنده زائد نمی‌دانم که عرض کنم مراقبت هائی که در سال قبل از طرف مجلس در باب بودجه شده و توجهاتی که در سال جاری هم است و مخصوصاً وزارتخانه‌ها و ادارات هم متوجه شده‌اند که نسبت به بودجه آن مواظبت‌ها را بکنند و از همین مواظبت‌ها یک تفاوت بین نسبت به جمع و خرج مملکت حاصل شده است و بنده تصور می‌کنم که در مقام انصاف باید همینقدر تمیز و تشخیص تفاوت سنواتی را که مراقبت در آن می‌شود با سیار سنوات بدهیم. قبل از سال گذشته که یک بودجه بطور چهار دیواری گذشت زندگانی وزارتخانه‌ها غیر از این چهار دیواری بود که در سال ایت ئیل پرداخته شد شاید برای دولت ما ده میلیون‌ها تفاوت داشته و معناً نسبت به حال و آتیه میلیاردها ممکن است تفاوت داشته باشد ولکن یک قسمتی را که آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند از بودجه سال گذشته تجاوز شدهاست بنده عرض می‌کنم هر اندازه دقت و مواظبت در میزان دخل و خرج کنیم و هر اندازه مراقبت در خرج وزارتخانه‌ها بنمائیم باز هم ممکن است یک تجاوزاتی برای وزارتخانه‌ها پیش آمد نماید تجاوز عرض می‌کنم ولی به حکم ضرورت است که یک مخارجی علاوه بر بودجه برای بعضی از وزارتخانه‌ها پیش آمد می‌نماید و این‌ها یک چیزهائی است که علل و موجبات آن در موقع تقدیم لایحه بودجه در مقدمه آن ذکر می‌شود و به همین جهت است وقتی که دولت یک بودجه را از مجلس می‌گذراند لایحه تفریغ بودجه را برای نمونه باید به مجلس بیاورد و نسبت به هر یک از اضافات دلایل خود را ذکر خواهد کرد. اما اینکه چرا بودجه از موقع خودش تأخیر شده و به مجلس تقدیم نشده است این مسئله واضح است که دولت سعی و مراقبت دارد اصول قانون اساسی را چه از مورد بودجه و چه در سایر موارد به موقع اجرا بگذارد ولی البته فراموش نفرموده‌اند که دوره عمل به بودجه در این مملکت حقیقتاً از سال گذشته شروع شده و شاید تا سال آتیه هم انشاءالله یک قدری جلو برویم و این را هم عرض نمی‌کنم که در سال آتیه هم می‌توانیم موفق بشویم موافق نص صریح قانون اساسی بودجه را از مجلس بگذرانیم. این یک آمالی است که باید سعی و کوشش کرد که شاید به موقع عمل آید در قسمت عملی باید سعی کرد نه در لفظ بودجه که بیاید به مجلس شورای ملی برای سال تنگوزئیل تقدیم شود یک مقدمات و موجباتی داشته است که تا آن‌ها تهیه نشود بودجه فراهم نمی‌شود. یکی از آن‌ها نسبت به قسمت خرج بود که گفته شد ولی باز بنده اشاره می‌کنم به همان مسئله اجرای قانون استخدام که دولت سعی وافی دارد که اجرای قانون در مملکت شده باشد و وزارتخانه‌ها در خط و روش و مشی که مطابق قانون معین شده بیفتد و وزارتخانه‌ها بتوانند مطابق آن قانون ادارات داخلی خودشان را تعیین کنند و از سال تنگوزئیل عملیات شان مطابق با قانون استخدام باشد و یکی از آقایان اشاره نمودند به اینکه مواد قانون استخدام رعایت نمی‌شود این یک موضوعی است که در جای خودش صحیح است و چون حالا موضوع بودجه مطرح است داخل در آن نمی‌شوم و این مسئله مربوط به وزارتخانه‌ها است که پس از آمدن بودجه تفصیلی به مجلس مراتب و تطبیق درجات مطابق با قانون استخدام مراقبت در اجرای آن بشود اما اینکه فرمودند بعضی از وزارتخانه‌ها تجاوز از بودجه نموده‌اند این جمله راجع به وزارت پست و تلگراف است که علاوه بر بودجه مصوبه سال گذشته اعتبار گرفته و تمام آن را هم مصرف نکرده است و این مبلغ اضافه از بابت بعضی اعتبارات است که خواسته و جزء خرج گذارده خواهد شد و چندان هم نسبت به بودجه سال قبل تجاوز نکرده و اینقدر هم مبلغ گزافی به نظر نمی‌آید و البته علل و موجباتی دارد که در موقع تقدیم لایحه بودجه تفصیلی تماماً به عرض مجلس خواهد رسید و شنیده شد که یکی از آقایان اظهار فرمودند که از بابت حقوق برج حمل تنگوزئیل وزارتخانه‌ها وزارت مالیه حقوق پرداخته است بنده عرض می‌کنم این مسئله صحت ندارد و صورت وقوع پیدا نکرده و اگر هم در جائی اتفاق افتاده باشد وزارت مالیه ابداً اطلاع ندارد و مکرر در کمیسیون بودجه این مسئله ذکر شده و گفته شده که وزارت مالیه مخصوصاً مساعی تمام مبذول خواهد داشت به اینکه کلیه عایدات وزارتخانه‌ها وارد به خزانه دولت بشود و مرکزیت پیدا کند و مصارفی هم که می‌شود باید مطابق این مواد بودجه که این جا تقدیم شده مصرف شود و اگر غیر از این باشد وزارت مالیه که ذمه دار این کار است مطابق قانون به مجلس شورای ملی و به هر یک از وزارتخانه‌ها ابلاغ می‌کند و وزارت مالیه در این قضیه رسماً اطلاعی ندارد و دیناری هم بابت حقوق اجزاء وزارتخانه‌ها بابت سال تنگوزئیل نپرداخته است و مخصوصاً وزارت مالیه تأکید کرده و متحدالمآل داده است به ادارات مربوطه خودش و همچنین سایر وزارتخانه‌ها که تا بودجه‌ها از مجلس نگذشته نباید چیزی تأدیه کنند اما اینکه جمیع عایدات باید وارد در خزانه شود در این مسئله هم مخصوصاً وزارت مالیه متحدالمآل داده است که باید کلیه عایدات مرکزیت پیدا کند و در هیچیک از وزارتخانه‌ها نباید عایدات خود را نگاهدارند و اگر اتفاقاً در یک موردی این مسئله رعایت نشده باشد چنانچه عرض کردم زمان هم برای کار یک اندازه دخالت دارد و وزارت مالیه اخطار خودش را از اول حمل کرده است و بنده تصور می‌کنم اطمینان و اعتمادی که وزارت مالیه به این مدیران آمریکائی که از فواصل بعیده استخدام شده‌اند دارد باید انتظار داشت و امیدوار بود که سال جاری تفاوت کلی در زندگانی ایرانی نسبت به سال گذشته پیدا کرد ولی برای سنوات آتیه چیزی عرض نمی‌کنم طبیعی است باید برای سال آتیه خیلی امیدوار باشیم ولی تفاوت بودجه نسبت به سنوات گذشته خیلی خواهد داشت و ما مخصوصاً می‌خواهیم مر قانون و تمام مندرجات قانونی که قبلاً تقدیم شده عمل شود و وزارت مالیه هم نظارت خود را خواهد داشت اما اینکه می‌فرمایند دولت باید مراقبت کند بنده تصور می‌کنم دولت مراقبت خودش را می‌کند چون از وظائف مسلمه دولت است و اگر بخواهیم مطمئن بشویم از اینکه دولت مراقبت دارد کافی است مطمئن باشیم که بواسطه همین توجهاتی که مجلس دارد یا یک تذکری که نسبت به بعضی قضایا به دولت داده می‌شود دولت وظیفه خود را می‌داند و به وظیفه خودش عمل می‌کند و بعلاوه تا بودجه از مجلس نگذشته نباید حقوق وزارتخانه‌ها پرداخته شود و وزارت مالیه هم از همین نقطه نظر نسبت به بعضی مصارف حتمی و ضروری خودداری کرده است برای اینکه هنوز بودجه از مجلس نگذشته است و در هر صورت بطور کلی باید مطمئن بود که دولت مطابق بودجه که تقدیم کرده مراقب است که تا آخر سال اجراء شود.
(بعضی گفتند مذاکرات کافی است - بعضی گفتند کافی نیست)
رئیس- رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات. آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده اول قرائت می‌شود (به مضمون آتی قرائت شد)
- ماده اول- مجلس شورای ملی اعتبارات ذیل را برای مخارج مملکتی سنه مالیه تنگوزئیل ۱۳۰۲ تصویب می‌نماید
(همهمه بین نمایندگان)
رئیس- چه می فرمائید؟
امین‌الشریعه- لفظ حالیه را مالیه خواندند باید اصلاح شود.
معاون وزارت مالیه- مالیه است نه حالیه و این اصطلاح در بودجه مملکتی معمول است
رئیس- قسمت اول مطرح است (به شرح ذیل خوانده شد)
۱- وزارت دربار اعظم و ولایتعهد پیشنهادی دولت ۶۵۴۰۰۰ تصویبی کمیسیون هم ۶۵۴۰۰۰
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام- عرض ندارم
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنده موافقم
رئیس- دیگر مخالفی نیست؟
آقا سید یعقوب- بنده مخالفم کسی اجازه‌ها را نمی‌نویسد.
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- بنده خیلی خوشحال شدم از آقای میرزا محمد علیخان معاون که فرمودند نمایندگان مجلس شورای ملی باید بیشتر به بودجه اهمیت بدهند تا به قانون شورای دولتی که هیچوقت اجرا نمی‌شود. بودجه فوق قوانین است معذلک به مجرد اینکه یک نفر حرف می‌زند اکثریت رأی می‌دهد که مذاکرات کافی است و نمی‌گذارند اقلیت حرفشان را بزنند. آخر اقلیت حرف دارد. در مسئله بودجه که یک امر مهمی است تا یک مذاکراتی می‌شود فوراً اکثریت رأی می‌دهد و تمام می‌شود آقایان این بودجه‌ای که آقای طباطبائی در این جا یک ساعت در معنی آن صحبت کردند و بعد آقای آقا سید فاضل رفتند و کتاب‌ها را زیر و رو کردند تا بفهمند معنی بودجه چه چیز است مگر امسال غیر از سال گذشته است و این بودجه غیر از بودجه پارسال است چطور شد پارسال آنهمه دنیا زیر و زبر و خراب می‌شد و امشب فوراً رأی می‌دهند. بنده عرض می‌کنم چون ماده اول است حق دارم در کلیات صحبت کنم. ملاحظه بفرمائید مملکت را خانه خودتان فرض کنید بقدری که در خانه خودتان راجع به خرج کردن ملاحظه می‌کنید نسبت به این ۲۳ میلیون یک مرتبه با یک قیام و قعود رأی ندهید بودجه باید مطابق قانون باشد. کو بودجه تفصیلی؟ چرا به مجلس نیامده؟ می‌فرمایند که رئیس مالیه حقوق به وزارتخانه‌ها نخواهد داد مگر اینکه بودجه از مجلس بگذرد.
بنابراین عرض می‌کنم تا آخر دوره در مجلس هستم و تا در مجلس باشم باید نظارت در بودجه مملکتی بکنم. بنده چطور می‌توانم با یک قیام و قعود ۲۳ میلیون را بدون رعایت حال تصویب کنم در صورتی که در جلو چشم می‌بینم وزراء در وزارتخانه هایشان بدون رعایت قانون استخدام مأمورین را تغییر و تبدیل می‌دهند و بدون سابقه تقصیر فلان بیچاره را معزول می‌کنند و یک نفر دیگر را به جای او منصوب می‌کنند و بالاخره بنده نمی‌توانم به این بودجه رأی بدهم در صورتی که از طرف یک وزرائی به مجلس پیشنهاد شد که اینقدر خلاف قانون رفتار می‌کنند. سئوال می‌کنم جواب نمی‌دهند. وقتی یک نفر از اقلیت می‌خواهد حرف بزند اکثریت فوراً به قیام و قعود می‌دهد. مگر ما در جرائد نمی‌بینیم که دُوَل معظمه اروپا نسبت به بودجه ...
رئیس- آقای سید یعقوب از موضوع خارج شدید
آقا سید یعقوب- خودتان فرمودید که می‌شود در ماده اول در کلیات حرف زد.
رئیس- من همچو نگفتم من گفتم وقتی در ضمن یک لایحه که ماده اول آن اساس آن لایحه باشد می‌تواند در کلیات صحبت نمود. حالا این قسمت راجع به دربار سلطنتی است.
آقا سید یعقوب- این قسمت هم جزء ماده اول است.
رئیس- خیر همچو چیزی نیست. جنابعالی که آدم فاضلی هستید و این مسائل را بهتر می‌توانید تشخیص بدهید.
آقا سید یعقوب- اگر می فرمائید عرض نکنم دیگر عرضی ندارم.
رئیس- باز هم عرض می‌کنم در ماده اول یک لایحه در صورتیکه آن ماده‌ام المواد باشد و اساس آن لایحه در همان مادها ول باشد وقتی که ماده اول مطرح شد می‌شود در کلیات آن لایحه صحبت کرد. این ماده اول هست ولی ام المواد نیست و اساس این لایحه در توی این ماده نیست (گفتند صحیح است)
بودجه وزارت دربار و ولایتعهد مطرح است. هر کس در این باب مخالف است بفرماید. آقای معتمدالسلطنه موافقید؟
معتمدالسلطنه- بلی موافقم
رئیس- آقای سدیدالملک (اجازه)
سدیدالملک- بنده هم موافقم
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- بنده سئوالی راجع به این قسمت می‌خواستم بکنم که آیا ماده اول که مشتمل بر ۲۰ جزء است جزء به جزء مطرح می‌شود؟
رئیس- بلی سابقاً هم اینطور بوده و همیشه به همین ترتیب رأی داده می‌شد. آقای آقا میرزا علی (اجازه) (گفته شد- نیستند)
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- نسبت به این قسمت عرضی ندارم.
رئیس- آقای حائری‌زاده مخالفید؟
حائری‌زاده- بلی بنده سئوالی داشتم. زیرا بودجه اعتباری سنه ماضیه را که بنده مراجعه کردم دیدم کمتر از این میزان بود می‌خواستم از آقای مخبر سئوال کنم ببینم علت زیاد شدن بودجه دربار چه بوده؟ در جمادی الثانیه ۱۳۲۹ بودجه دربار سلطنتی که از تصویب مجلس گذشته (۳۰۹۲۶۳) تومان و کسری معین شده است و یک صورت جزئی هم برای آن معین شده بود که ممکن است حالا خیلی از آن‌ها وجود خارجی نداشته باشد. در سنه ماضیه بنده به عرض مجلس رسانیدم امسال هم خواستم عرض نم با این حال علت اینکه بودجه دربار اضافه شده چیست؟ و بعلاوه برای چه بودجه امسال نسبت به سال گذشته هم فرق کرده است؟
مخبر- بودجه‌ای که در سنه ماضیه برای دربار و ولایت عهد تصویب شد و جزء داشت یک قسمت آن که در اول سال جزء بودجه اعتباری تصویب شده است از قرار ماهی سی هزار تومان برای دربار بود دیگر لایحه یکصد و بیست هزار تومان بود که اخیراً در آخر سال تصویب شد که اضافه بر سنه ایت ئیل ماهی ده هزار تومان بود و در این بودجه مبلغ چهل هزار تومان مأخذ قرار گرفته شده و تفاوتی که به نظر آقای حائری‌زاده رسیده از این جهت است. و در واقع چیزی زیادتر از تصویب سال گذشته نیست زیرا یک قسمت آن اول تصویب شده و یک قسمت آن در آخر سی این دو قسمت که با هم جمع شود با همین مبلغ مطابقه می‌کند اما نسبت به بودجه ولایت عهد پارسال از قرار ماهی ده هزار تومان تصویب شده بود امسال بر حسب پیشنهاد دولت کمیسیون ۱۴ هزار تومان تصویب کرد قانون که حاصل شده از این جهت است.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده به توضیحی که حضرت والا دادند قانع نشدم چهار صد و هشتاد هزار تومان سال گذشته بوده صد و بیست هزار تومان هم این اواخر مجلس تصویب کرد این ششصد هزار تومان می‌شود و این جا ششصد و پنجاه هزار تومان و کسری است. بنده نمی دانم این اضافه برای چیست؟
رئیس- رأی گرفته می‌شود به جزء اول به مبلغ (۶۵۴) هزار تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت دوم. (به شرح ذیل خوانده شد)
۲- کابینه سلطنتی- پیشنهادی دولت ۱۹۴۰۰ تصویبی کمیسیون ۱۴۷۰۰
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده عرضی ندارم
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده هم عرضی ندارم.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده هم عرضی ندارم.
رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت دوم به مبلغ چهارده هزار و هفتصد تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت سوم که راجع به مجلس شورای ملی است می‌ماند تا موقعی که بودجه مجلس تصویب شود. (قسمت چهارم به مضمون ذیل قرائت شد)
۴- اعلیحضرت محمد علی میرزا- پیشنهادی دولت (۷۵۰۰۰) تصویبی کمیسیون (۷۵۰۰۰)
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام- بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقا میرزا علی کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده حقیقتاً هر چه تصور می‌کنم یک وجهی برای دادن این پول نمی‌بینم بنده نمی دانم چرا بایستی سالی هفتاد و پنج هزار تومان پول داده شود؟ و در ازاء چه چیز است و برای چه منفعتی است و ملت از دادن این پول چه استفاده می‌کند؟ آنهم یک مملکت فقیر و بی بضاعت با این احتیاجی که سرتاسر آن را فرا گرفته و باید افراد اهالی آن قناعت فوق العاده اختیار کنند. و در اکل و شرب و پوشش هم قناعت کنند تا خرابی‌ها اصلاح شود به چه مستند ما باید سالی هفتاد و پنج هزار تومان تأدیه کنیم؟
اگر چنانچه بنده می‌دانستم راه معاش محمد میرزا منحصر به همین هفتاد و پنج هزار تومان بود البته نظر به اینکه یک نفر آدم برای تهیه لوازم شئوناتش مقداری لازم دارد شاید رأی می‌دادم لیکن گمان می‌کنم سوای هفتاد و پنج هزار تومان ایشان عایدی شخصی هم داشته باشند ... (بعضی گفتند اینطور نیست)
کازرونی- بعلاوه برای ایشان هفتاد و پنج هزار تومان زیاد است اگر چنانچه خواسته باشند یک رعایتی هم کرده باشند به ملاحظه خودشان نیست بلکه به ملاحظات دیگر است نهایت بنده عقیده دارم بیست و پنج هزار تومان داده شود زیرا بنده هر چه فکر می‌کنم یک دلیلی برای دادن این هفتاد و پنج هزار تومان نمی‌بینم
مخبر- بنده گمان می‌کنم بهتر این باشد که وقت مجلس را مشغول به مباحثه در این موضوع نکنیم البته عقاید مختلف و هر کدام در جای خود محترم است و تصور می‌کنم آقای کازرونی پارسال در موقعی که این مسئله مطرح بود تشریف داشتند و هنوز فراموش نفرموده‌اند دلائلی که برای دادن این پول لازم است اقامه شود آن روز مفصلاً طرح و بحث شد و اگر هم تصور می‌کنند باید از این مبلغ کسر شود پیشنهاد بفرمائید. البته مجلس حکمیت خواهد کرد.
رئیس- آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس- عرایض بنده گفته شد.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده مکررات را پر دوست ندارم و سال گذشته که در این مجلس مذاکره شد به نظر بنده نیست که یک ادله اقامه شده باشد جز اینکه در آن موقع آقای مشیرالدوله رئیس‌الوزراء وقت از مجلس خواهش کردند و مجلس هم پذیرفت بنده آن روز قانع نشدم حالا هم قانع نیستم زیرا ما باید یک فرقی بین خادم و خائن بگذاریم باید حیثیات مملکت مشروطه ایران را حفظ کنیم بایستی پاداش آن هائی را که به مملکت خیانت کردند و با این اساس مبارزه کردهاند و یک روزی به قدرت اجنبیان اقداماتی کردهاند بدهیم. سال گذشته فقط آقای مشیرالدوله از مجلس خواهش کردند.
محمد هاشم میرزا- کی خواهش کردند.
حائری‌زاده- ادله‌ای که ما را قانع کند اقامه نشد بنده عقیده ندارم به این قبیل اشخاص حقوقی از خزانه مملکت داده شود و مخالف هستم.
مخبر- بنده یقین دارم همه آقایانی که آن روز رأی دادند برای قبول خواهش نبود عقیده یک نفر وکیل ولو به خواهش یک نفر رئیس‌الوزراء نباید تغییر کند با آقای حائری‌زاده هم در آن مورد چنانچه عرض کردم بحث نمی‌کنم و تصور هم نمی‌کنم بحث جایز باشد و تشخیص ایشان را هم در قضیه خدمت و خیانت نسبت به همه را قاطع نمی دانم و رأیی که آقایان بدهند قاطع تر خواهد بود. (جمعی گفتند مذاکرات کافی است و بعضی گفتند کافی نیست)
رئیس- آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام بفرمایند (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود کافی است (پیشنهاد آقای کازرونی به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که به اعلیحضرت محمد علی میرزا سالی بیست و پنج هزار تومان داده شود. (م. کازرونی)
رئیس- توضیحی که ندارید.
کازرونی- بنده مقام سلطنت را مقدس می دانم و عقیده‌ای بر طبق قسمی که یاد کرده‌ام بایستی با تمام قوت و قدرتی که دارم در حفظ این اساس خدمت بنمایم به همین دلیل خانواده سلطنت را هم محترم می دانم و این بیست و پنج هزار تومانی که بنده پیشنهاد کرده‌ام از این راه است که بنده علاقه سلطنت را نسبت به مملکت بیشتر از علاقه خود می دانم.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده با این پیشنهاد کاملاً مخالفم و چون نمی‌خواهم در این موضوع مذاکره کنم فقط به ندادن رأی قناعت می‌کنم.
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای کازرونی. آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می دانند قیام فرمایند. (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. آقای آقا سید یعقوب پنجاه هزار تومان پیشنهاد کردهاند.
آقا سید یعقوب- بنده این پیشنهاد را کردم برای اینکه آقای نصرت‌الدوله در جواب آقای حائری‌زاده گفتند تصدیق شما نسبت به خدمت و ضمانت مناط نیست پس تصدیق هم درست نیست. بنده عرض می‌کنم هر کس مجلس را به توپ بست خیانت کرد هر کس آزادیخواهان را زنجیر کرد خیانت کرد هر کس برداشت دستخط کرد که مشروطیت نباشد خیانت کرد چطور می‌شود همچو کسی را خائن دانست؟
مخبر- آقای آقا سید یعقوب اظهارات بنده را تعبیر به یک سوء تفاهم عمدی کردند و میل داشتند این اظهارات را بفرمایند و بنده هم مانع نیستم که عرایض بنده باعث شود که ایشان این اظهارات را بفرمایند بنده در موضوع حقوق مذاکره کردم و در موضوع اینکه باید این را داد و یا نداد نه نقطه نظر خبط و خیانتی عرض کردم دادن و ندادن این حقوق با تشخیص عقیده یک نفر قاطعیت پیدا نمی‌کند واِلا نمی‌خواهم بحث در قضایای دیگر بکنم و احتراز دارم و هر موقعی که خواستم دفاع کنم مطلب را طوری می‌کنم که به طول نیانجامد و اگر ایشان بخواهند در این موضوع وارد شوند بنده ایشان را ممکن است مراجعه دهم به آن عرایض آن روز خود که پادشاه یک مملکت را هم اگر به یک اساس ملی خیانت کرد از نقطه نظر ملت می‌شود بقتل هم رساند ولی این مربوط به حقوق نیست امروز اعلیحضرت در صورتی که محمد علی میرزا هستند و قراردادی با ایشان گرفته شده و در صورتی که امروز پدر پادشاه مملکت شما است که قسم خورده‌اید حفظ حیثیات او را بکنید نباید در سیر این قضایا بحث نمائید مقصود بنده از این اظهارات این بود.
آقای آقا سید یعقوب که می‌خواستند از اظهارات بنده استفاده کنند بهتر این بود که در مورد دیگری این اظهارات را می‌فرمودند.
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب. آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می دانند قیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. رأی می‌گیریم به قسمت چهارم به مبلغ هفتاد و پنج هزار تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت پنجم (به شرح ذیل خوانده شد)
۵- ریاست وزراء و مخارج هیئت وزراء و کابینه: پیشنهادی دولت پنجاه و شش هزار و هشتصد و هفتاد و شش تومان. تصویبی کمیسیون پنجاه و چهار هزار و یکصد و هفتاد تومان.
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بهترین راه دخلی که ما باید برای مملکت خودمان در نظر بگیریم جلوگیری از افراط است. افراط خیلی بد است. در سابق ترتیبات و جریان‌هایی بوده و ما داریم آن جریانات را تعقیب می‌کنیم و شاید درباره بعضی از آن‌ها به غلط رفته باشیم بنده تصور می‌کنم ۵۴ هزار تومان و کسری منحصراً به اسم کابینه وزراء خرج زائدی باشد و رئیس‌الوزراء یک پست را هم دارا باشد و حقوقی هم که می‌گیرد به اسم همان وزارتخانه باشد اما یک حقوق و اداره‌ای علیحده که بودجه آن بالغ بر ۵۶ هزار تومان باشد زائد است.
اگر چیزهائی معمول بوده و حالا در تعقیب آن چیزهای معمول بخواهیم رأی بدهیم و گمان نمی‌کنم فایده داشته باشد. این ۵۴ هزار تومان را خوب است در راه معارف و مصارف لازمه که اسباب سعادت و رفاهیت ملت می‌شود خرج کنیم.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- موافقم.
رئیس- بفرمائید
حاج شیخ اسدالله- البته خود آقای کازرونی تصدیق می‌کنند که کابینه ریاست وزراء اعم از این که رئیس‌الوزراء پستی را احراز کند یا نکند لازم است و خودش ترتیباتی دارد اگر اساساً منکر رئیس‌الوزراء بشوند مطلبی است ولی بعد از قائل شدن به رئیس‌الوزراء باید لوازمش را هم معتقد باشید چه از حیث کابینه و چه سایر چیزهائی که متعلق به این مقام است. (جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به این قسمت ۵۴۱۷۲ تومان. اشخاصی که تصویب می‌نمایند قیام فرمایند (اغلب نمایندگان برخاستند)
رئیس- تصویب شد. مابقی می‌ماند برای بعد از تنفس (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- آقای کازرونی پیشنهاد کردهاند جلسه ختم شود (گفته شد صحیح است)
رئیس- خوب است من بعد آقایان سر وقت تشریف بیاورند زیرا اول ماه مبارک می‌بینید جلسات بیش از یک ساعت و نیم طول نمی‌کشد. پیشنهادی هم دیشب آقای تدین فرمودند ولی چون بنده دیدم مستلزم خرج است باید به تصویب مجلس برسد ولو به قیام و قعود هم باشد. پیشنهاد آقای تدین قرائت می‌شود (به مضمون ذیل خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی- پیشنهاد می‌کنم که از طرف مجلس به آقای رئیس‌الوزراء نوشته شود که به بلدیه دستور دهند که کلیه چراغ‌های برق شهر در لیالی ماه مبارک رمضان تا توپ سحر روشن باشد.
رئیس- مخالفی ندارد؟ آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام- عقیده بنده این است اگر آقایان صلاح بدانند قبلاً توضیحاتی از دولت بخواهند که مبادا موانع داشته باشد و رأی مجلس به هدر برود. عقیده بنده این است که از دولت سئوالی بشود که این مسئله مانعی دارد یا نه و بعد رأی داده شود.
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی- البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که این مسئله مستلزم خرج کمی نیست چون نه تنها این روشنائی منحصر به مجلس است بلکه باید در پرتو این که مجلس می‌خواهد یک ساعت یا بیشتر روشن باشد تمام خیابان‌ها روشن باشد و معلوم نیست این ضرری که تحمیل می‌شود باید اول در اطرافش مطالعه کرد.
این پیشنهاد منحصراً برای این شد که مجلس شبی یک ساعت اضافه محتاج به روشنائی بود و بنده گمان می‌کنم چندان لزومی نداشته باشد.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده اساساً موافقم با اینکه در ماه مبارک چراغ برق‌ها تا صبح روشن باشد ولکن نسبت به قسمت رأی مجلس خواستم ببینم مقصود از این رأی چیست زیرا این خرجی است راجع به بلدیه که آن هم خودش یک صورت جمع و خرج دارد که هنوز مجلس در آن نظر نکرده حالا خصوص این قسمت را تصویب کند تصور می‌کنم لزومی نداشته باشد فقط باید به اداره بلدیه خاطرنشان کرد که ماه مبارک چراغش را تا صبح روشن نماید واِلا عقیده بنده این است که رأی مخصوصی برای روشنائی صحیح نیست دیگر بسته به نظر آقایان است.
رئیس- آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- بنده خواستم عرض کنم بخصوص ماه رمضان نباید گفت چراغ روشن باشد خوب است همیشه باشد و اگر از طرف مجلس چیزی نوشته می‌شود برای همیشه بهتر است.
رئیس- آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس- البته مسئله لزوم چراغ در ماه رمضان مسلم است و این که آقای نجات می‌فرمایند همیشه باشد ما همیشه آمد و شد نداریم. آمد و شد ما در ماه رمضان است ولی بنده نمی‌توانم اشکال آقای حاج شیخ اسدالله را رد کنم و نمی دانم این طرح قانونی است که آقای تدین پیشنهاد کردهاند یا چیز دیگر است.
تاکنون که سابقه نداشته است. آیا تذکر به دولت است یا چیز دیگر؟ به نظر بنده که اینطور نیست چون از طرف دولت پیشنهاد نشده و چون مسئله خرج است ما نمی دانیم از چه می‌توانیم بپذیریم خوب است آقای تدین توضیح بدهند که داخل کدام قسمت نظامنامه می‌شود تا بنده رأی بدهم.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- اولاً در پیشنهاد بنده عرض کرده‌ام به رئیس‌الوزراء نوشته شود زیرا تاکنون ریاست بلدیه مطابق معمول خارج با رئیس دولت بوده به این جهت بنده پیشنهاد کردم به شخص رئیس دولت نوشته شود چون سمت ریاست بلدیه را دارند از طرف مقام ریاست باید به بلدیه اخطار شود که چراغ هائی که در تحت بلدیه است و در معابر و خیابان‌ها اداره می‌کند تا صبح روشن باشد و طبیعی است وقتی اینطور شد تمام کارخانه باید کار بکند و در ضمن مجلس هم مستقیماً با کارخانه چراغ برق طرف است و البته استفاده خواهد کرد و چون کارخانه تا سحر کار خواهد کرد. اینکه در این جا پیشنهاد شد از نقطه نظر مجلس بود واِلا بلدیه از تمام سکنه شهر عوارض می‌گیرد و مجبور است وسایل راحتی مردم را فی حد ذاته تهیه نماید یکی از آن چراغ‌هایی که در تحت نظر اداره بلدیه است تا سحر باید روشن باشد و مجلس هم چون با کارخانه طرف است استفاده می‌کند.
رئیس- رأی می‌گیریم به این پیشنهاد. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. موقع جلسه آتیه شب چهارشنبه دو ساعت و نیم از شب گذشته دستور هم بقیه دستور امشب و بودن مجلس خواهد بود. آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- حالا که مجلس به روشنائی اهمیت می‌دهد بنده دو سه جلسه هم تقاضا کردم که لایحه روشنائی جزء دستور شود اگر آقایان تصدیق می‌کنند جزء دستور جلسه آتیه شود.
رئیس- هنوز راپُرتش نرسیده. آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- بنده چندی قبل سئوالی از آقای وزیر مالیه کرده بودم و امشب چون موقع گذشته است می‌خواستم استدعا کنم آقای وزیر مالیه در اول جلسه بعد تشریف بیاورند و برای جواب سئوال حاضر شوند.
رئیس- آقای وزیر مالیه برای مسئله بودجه که خواهند آمد همان وقت سئوال بفرمائید. آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده عرض می‌کنم اعضای کمیسیون قوانین مالیه معین شده و مخبرش امشب معین بشود خوب است قانون ممیزی را که خیلی اهمیت دارد جزء دستور بفرمایند.
رئیس- می فرمائید بعد از بودجه جزء دستور باشد؟
حاج میرزا عبدالوهاب- بلی
رئیس- اگر وقتی باقی ماند جزء دستور می‌شود. آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله- در موضوع دستور شب چهارشنبه بنده خواستم استدعا کنم بودجه وزارت امور خارجه از بابت پارسال که راپُرتش هم طبع شده اگر آقایان تصدیق کنند بعد از بودجه هذه‌السنه مطرح شود. چون از طرف وزارت خارجه اظهار می‌شود که فوق العاده در عسرت و زحمت هستند و حقوق مأمورین فوق العاده مسکو و سرحد شمال داده شده و چون بودجه تصویب نشده حالیه به آن‌ها نمی‌دهد اگر آقایان تصویب بفرمایند خبر کمیسیون راجع به بودجه وزارت خارجه بعد از بودجه هذه السنه جزء دستور شود.
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات راپُرت راجع به یک نفر وکیل برای بحرین را داده بنده خواستم استدعا کنم در جلسه آتیه جزو دستور شود چون خیلی محتاج به مذاکره نیست.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده راجع به روشنائی مجلس عرضی داشتم تمام شد.
رئیس- آقای سردار مفخم (اجازه)
سردار مفخم- بنده یک سئوالاتی از وزارت مالیه دارم. مدتی است صورت آن را هم تقدیم کرده‌ام اطلاع هم داده شده اگر اجازه می فرمائید چون حاضر هستند سئوال نمایم. (بعضی گفتند مذاکرات کافی است بماند برای جلسه آتیه)
سردار مفخم- چون اجازه فرمودید مرخص می‌شوم و این هم لازم است به قدر پنج دقیقه بیشتر مذاکره ندارد.
رئیس- مجلس که مخالف نیست بفرمائید.
سردار مفخم- سئوال بنده از وزارت مالیه در دو موضوع است که در اساس حکم واحد دارد در زمان استبداد به نام سرباز محلی از هر ایالت و ولایتی یک عده برای خدمات لشگری می‌گرفتند از قزوین و افشاریه. قزوین هم یک عده که تقریباً ۳ فوج بود می‌دادند و برای کمک به این سرباز برای هر سربازی از محل یک خروار گندم در سال به نام خانواری داده می‌شد برای اینکه سربازی که در سفر و مشغول خدمت بود تا یک اندازه از برای معاش آسوده باشند از اول دوره مشروطیت این ترتیب سربازگیری بکلی از همه جای ایران متروک و موقوف شد و در قزوین هم بکلی از بین رفت در ده سال پیش حکومت آنوقت اینطور مقتضی دیدند که یک ثلث از آن سرباز قدیم را دو مرتبه بگیرد اهالی قزوین هم از آن جائی که همیشه مطیع بوده و هستند قبول کردند یکی دو سال هم دولت خواست این کار را بکند بعضی مواقع پیدا شد که این هم پیشرفت نکرد و در همان وقت که می‌خواستند یک ثلث برقرار کنند در عوض یک خروار گندم خانواری قرار گذاشتند ۹ تومان بدهند آن هم که بکلی از بین رفت و مقدور نشد که ترتیبی برای این کار داده شود.
حالا از چند ماه به این طرف از طرف اداره مالیه از مالکین و رعایای قزوین و افشاریه و خرقان با کمال جدیت مطالبه خانواری معموله در زمان استبداد را می‌کند در حالتی که نه سربازی در میان است و نه به این نام در این مدت ۱۷ سال مشروطیت چیزی داده شده و رعایای قزوین و افشاریه و خرقان در تلگرافخانه قزوین واوج مختصی هستند و عده دیگر هم در صحرا متواری هستند و عرایض متعدده و مکرر به مقام هیئت دولت و مقام مقدس مجلس شورای ملی و به هر جائی که تصور می‌کردند شاید عرایضشان پیشرفت نماید عرض کردهاند که این خانواری موسوم زمان استبداد برای این کار داده شده است گویا آقای وزیر مالیه اطلاع نداشته باشند که این مالیات را از چه اشخاص می‌خواهند بگیرند بنده برای اطلاع عرض می‌کنم رعایائی که ۳ ماه است در اطراف قزوین با علف و یونجه اعاشه می‌کنند از آن‌ها مطالبه می‌کنند در چندی قبل یک جعبه نان برای نمونه از خرقان قزوین به مجلس فرستاده‌اند و می‌گویند گندمی را که در زمان استبداد به نام سرباز از ما مطالبه می‌کنند معاش ما این است یک قطعه که بنده به دهان گذاشتم گندم و جو که نداشت یک قدری ارزن و یک چیزهائی بود بنده ندانستم چه بود نمونه آن نان در کمیسیون عرایض حاضر است آقای وزیر مالیه ممکن است به اداره مالیه قزوین دستور بدهند رفع این ظلم را بکنند زیرا این سرباز امروز وجود ندارد و به آن ترتیب قشونگیری نمی‌شود.
بنده گمان می‌کنم هیچ صورتی ندارد بطور خانواری زمان استبداد از رعیت گرفته شود خوب است دستور بدهند که بیش از این بیچاره‌ها را اذیت و آزار نکنند عرض دیگر بنده راجع به اضافه مالیاتی است که در موقع فترت به چند پارچه از دهات تحمیل شده در دوره فترت تصمیم گرفتند که در تمام ایران یک ممیزی قانونی کرده باشند ابتدا از قزوین شروع کرده باشند و امتحان کنند ببینند پیشرفت دارد یا خیر یک عده را معین کردند و به قزوین فرستادند و ماهی ۶۰۰ تومان برای آن‌ها مخارج معین شده که به مالیه قزوین حواله کردند که متعرض مردم نشوند حالا آن ۶۰۰ تومان را چطور گرفته‌اند از موضوع عرض من خارج است زیرا گمان می‌کنم نتیجه نداشته باشد
حالا عرض می‌کنم از تمام قزوین به میل خودشان ممیزی کردند در سه چهار بلوک رفتند و در هر بلوکی سه چهار قطعه آنرا ممیزی کردند از جمله آن بلوکات بلوک دو دانگه قریه ضیاء آباد در ساوج و شاکین و حسین آباد معروف به حسین آباد سادات را به قول خودشان ممیزی کردهاند و یک مالیات گزافی به آن‌ها تحمیل کردهاند و از آن ساعت هر چه رعایا و مالکین داد و فریاد می‌زدند کسی به عرض آن‌ها نمی‌رسد بلکه همه ساله به این نام مأمور می‌آید و رسیدگی می‌کند و مبلغی هم به آن‌ها بدبخت‌ها صدمه می‌رسد.
خواستم عرض کنم حال که اول سال است این اضافه مالیات را مالیه می‌خواهد به آن‌ها تحمیل کند و حواله بدهد و این بیچاره‌ها هر روز عریضه عرض می نکند و کسب تکلیف می‌کنند آیا ممکن است وزیر مالیه به مالیه قزوین دستور بدهند که این اضافه مالیات را که به تصویب مجلس نرسیده است عجالتاً موقوف بدارند تا قانون ممیزی از مجلس بگذرد و بر حسب سابقه که شروع هر کاری از قزوین می شده خوب است شروع این کا را هم از قزوین بکنند و هر چه مطابق قانون ممیزی معین شد البته اطاعت می‌کنند این مالیات هائی که را که مجلس تصویب نکرده و به میل خودشان برقرار کردهاند به مردم تحمیل نکنند و در آن ممیزی که شده در بعضی جاها ۵۰ خروار را هشت خروار نوشته‌اند در صورتی که هیچ موضوع نداشته حالا در موقع ممیزی جدید معلوم خواهد شد.
وزیر مالیه- موضوعی که راجع به بنیچه است چون بنیچه از قدیم معمول بوده مالیه هم همانطور رفتار کرده و اگر تخفیفی باید بشود منظور شود البته باید به تصویب مجلس باشد زیرا نتیجه هیچوقت در مملکت موقوف نشده و راجع به ممیزی دهات هم گمان می‌کنم از قزوین که نزدیکتر به محل است شروع خواهد شد و رفع شکایت اهالی می‌شود (بعضی گفتند صحیح است)
سردار مفخم- خبر صحیح نیست ممیزی بعد از اینکه بشود ابداً مربوط به این مالیات غیر قانونی که دو سال است می‌گیرند نیست و رعیت فریاد می‌زند ندارد. بنده عرض می‌کنم این مالیات که به تصویب مجلس نرسیده منحصراً به چند نقطه تحمیل شده عجالتاً موقوف المطالبه بدارند تا قانون ممیزی اجرا شود در مسئله سربازگیری هم جواب نفرمودند و این بیچاره رعایا همینطور در بیابان قربانی مأمور مالیه که در خانه‌های آن‌ها نشسته‌اند بشوند. بنده عرضی ندارم واِلا گمان می‌کنم کافی است.
وزیر مالیه- راجع به شیراز عرض کردم اگر تخفیف است باید مجلس منظور کند و راجع به ممیزی هم چون مالیات سر خرمن گرفته می‌شود تا سر خرمن هم گمان می‌کنم ممیزی قانون شروع شود (بعضی گفتند صحیح است)
مجلس شش ساعت و ربع از شب گذشته ختم شد
رئیس مجلس - مؤتمن‌الملک