مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ بهمن ۱۲۸۸ نشست ۵۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۸ بهمن ۱۲۸۸ نشست ۵۳
جلسه ۵۳ مذاکرات روز پنج شنبه ۶ شهر صفر الخیر ۱۳۲۸
سه ساعت و نیم قبل از غروب مجلس به واسطه پاره مذاکرات خصوصی پس از بیست دقیقه جلسه علنی برپاست آقای مستشار الدوله تشکیل یافت صورت مجلس گذشته را آقای معاضدالملک قرائت کردند.
رئیس ـ ملاحظه هست؟
ارباب کیخسرو ـ در باب راپورت راجع به اعتبارنامه بحرالعلوم در صورت مجلس بی نتیجه نوشته شده است.
معاضدالملک ـ به موجب نظامنامه داخلی مجلس راپورتی که به مجلس داده می‌شود اگر مخالفی داشته باشد در آن شور شود نتیجه هر چه شد در صورت مجلس نوشته می‌شود و چون در آن راپورت شور نشد به این جهت بی نتیجه نوشته شده است.
اسدالله میرزا ـ کمیسیونی که بنده تقاضا کردم از برای تمام مقاوله نامه‌ها نبود و اینجا مذاکره شد عملی که به اسم امتیاز یا قرارداد در ۱۳ و ۱۴ ماهه استبداد کرده‌اند باید در آنها تجدید نظری کرد و بنده کمیسیون را برای این عمل خواستم نه برای کلیه امتیازات و مقاوله نامه‌ها.
افتخارالواعظین ـ بنده عرضی راجع به کمیسیون عرایض دارم عرض می‌کنم شعبه چهارم از قبل خودشان آقای حاج مصدق الممالک را به عضویت کمیسیون عرایض معین فرمودند و جناب آقای حاج مصدق الممالک هم استعفا داده‌اند و کمیسیون امور تحریریه اش خیلی اهمیت پیدا کرده جناب حاج شیخ علی هم که چشمشان درد می‌کند این است که سه نفری برای کار حاضر می‌شویم استدعا می‌کنم شعبه چهارم زودتر عوض آقای حاج مصدق الممالک را انتخاب نموده بفرستند.
رئیس ـ به شعبه چهارم اطلاع داده می‌شود.
تقی زاده ـ به طور یقین معین است که اگر آقای حاج مصدق الممالک تشریف می‌برند ببرند و اگر نه ممکن نخواهد شد برای اینکه در شعبه چهارم هیچ کسی قابل انتخاب نیست غیر از آقای حاج مصدق الممالک و آقا میرزا سید محمد صادق در صورتی که آقا میرزا محمد صادق تشریف نبرند معین است که آقای حاج مصدق الممالک باید تشریف ببرند وانگهی مکرر گفته شده اشخاصی که استعفا می‌نمایند باید علت استعفای خود را ذکر کنند.
رئیس ـ از آقای حاجی مصدق الممالک خواهش می‌شود که علت استعفای خودشان را در هیئت رئیسه بیان بفرمایند.
(عریضه از طرف بعضی اهالی طهران مشعر بر استدعای تشکیل دیوان محاسبات و لزوم آن قرائت شد).
رئیس ـ این لایحه رجوع شده بود به کمیسیون عرایض و از آنجا به مجلس پیشنهاد کرده‌اند.
وزیر مالیه ـ البته وکلای محترم می دانند که دیوان محاسباتی موقتاً قبل از افتتاح مجلس تشکیل شده است و اعضاء او را کمیسیون مالیه سابق مجلس انتخاب کرده‌اند و مشغول کار هستند ولی دیوان محاسبات دائمی که می‌بایست موافق قانون اساسی تشکیل شود قانون او حاضر شده و ترجمه شده بود در موقعی که با مسیو بیزو مستشار مالیه در این باب شور کردیم همچو گفت که قانون دیوان محاسبات ایتالیا بهتر از تمام دنیا شده و تمام نواقصی که در سایر قوانین دیوان محاسبات است در آنجا رعایت آنها شده است و تکمیل شده بهتر این است که آن را هم به دست بیاوریم و از ترجمه او چیزی اقتباس نمائیم آن قانون ایتالیا را هم به دست اوردیم و به زحمت زیاد ترجمه شده و همین چند روزه حاضر شده و تقدیم مجلس می‌شود.
(راپورت شعبه ۴ راجع به قسمت اعتبارنامه نمایندگان فارس قرائت شد تلگرافی از شیراز از طرف انجمن ایالتی قرائت شد مشعر بر اینکه در انتخاب این سه نفر نماینده از هر جهت رعایت قانون شده و چنانچه نمایند کسی ایشان رد بشود و امر به تجدید انتخاب شود بجدید انتخاب با نبودن حاکم و وضع حالیه فارس تولید اشکالات خواهد نمود علیهذا خوبست این سه نفر را پذیرفته پس از ورود حاکم پنج نفر دیگر هم از روی قانون انتخاب و روانه شوند.)
رئیس ـ راپورت کمیسیون اعتبارنامه‌های سابق خوانده می‌شود (ذکاءالملک راپورت کمیسیون را قرائت کردند).
وزیر زاده ـ در این باب سابقاً به قدر کفایت مذاکره شده و کاملاً رسیدگی شد چیزی که مبطل نمایندگی آقایان باشد به دست نیامد فقط چیزی که هست این است که عده آراء درجه ثانی ذکر نشده است واین را هم شعبه چهارم مبطل انتخاب ندانسته عقیده بنده این است که چون مذاکرات در این باب به عمل آمده است حالا رأی گرفته شود (بعضی تصدیق نمودند) رئیس ـ رأی می‌گیریم در حق این سه نفر یکی یکی به ترتیب مخالفی که در این باب نیست.
مؤتمن الملک ـ در این باب رأی گرفته شد و رد شد دیگر چطور رأی می‌گیریم.
معاضدالملک ـ در باب نمایندگان فارس رأی گرفته شد اما نمایندگی ایشان رد نشد رأی گرفته شد که رجوع شود به وزارت داخله که در این باب تحقیقات لازمه نموده وتوضیحات بدهند.
رئیس ـ اولاً در باب حاجی آقای مجتهد شیرازی رأی می‌گیریم موافق نظامنامه …
اسدالله میرزا ـ فرض بفرمائید درباره اولی رأی گرفتیم واکثریت نشد و درباره دویمی و سیمی اکثریت حاصل شد این هر سه نفر نماینده شیراز هستند ویک جور هم انتخاب شده‌اند چطور می‌شود که دو نفر از آنها قبول شوند و یکی رد شود.
آقا میرزا اسمعیل نوبری ـ این یک نکته ایست کسانی که درباره دو نفر رأی می‌دهند اگر اعتبارنامه را صحیح می دانند و انتخاب را قانونی می دانند درباره آن یکی دیگر هم لابد رأی می‌دهند اگر اعتبارنامه را صحیح می دانند و انتخاب را قانونی می دانند درباره آن یکی دیگر هم لابد رأی می‌دهند وانگهی به موجب نظامنامه باید یکی یکی رأی گرفت (افتخار الواعظین ماده پنجم نظامنامه داخلی مجلس را قرائت نمودند.)پس از آنکه مخبرین شعب راپورتها را قرائت نمودند در موردی که صحت آن را شعبات تصدیق نموده و در مجلس معرضی ندارد درباره هر یک جداگانه رأی گرفته می‌شود رئیس اسامی آنهائی که صحت انتخاب ایشان محقق شد اعلان می‌نماید.
تقی زاده ـ در جواب آقایانیکه فرمودند رد شد یا نشد عرض می‌کنم رأی گرفته شود و رد شد در همان موقع رئیس گفتند این بر می‌گردد به کمیسیون و گفته شد تحقیقات لازمه به عمل آمد و اجازات تازه رسید و ثابت شد دوباره به مجلس می‌آید یک جلسه در هفته گذشته کردیم و آن راپورت که آمده بود خیلی تعجب کردند آقایان وکلا که در این باب باید مذاکره کرده و امروز هم دو ساعت نشستیم و بالاخره به جائی رسید که یکی از آن معایبی که آن وقت خیال می‌کردیم رفع شده و آن این بود که گمان می‌کردیم که به اطراف خبر ندادند و نماینده‌ها حاضر نشدند معلوم شد که برای این که شاید عده آراء درجه ثانی که ۲۴ نفرند تماماً بیایند ۵۷ روز انجمن نظارمنتظر بوده و از فسا نیامده‌اند و از کازرون و آباده و و لار آمده‌اند ولی مطلع بودند که برای قصور جزئی نباید آنها را معطل گذارد این است که عده آراء درجه ثانی معلوم نشده است در خصوص رأی گرفتن ثانوی هم رأی باید گرفته شود برای اینکه یک نفر نماینده که دارای انتخاب صحیح باشد ممکن است درباره او رأی مخفی گرفته شود ومجلس آن را رد کند و اگر کسی که انتخاب او غلط هم باشد ممکن است که مجلس قبول کند زیرا که خیال می‌کند که این آدم صحیحی است این است که باید در باب یکی یکی رأی گرفته شود به موجب نظامنامه داخلی.
رئیس ـ وقتیکه آن راپورت کمیسیون اعتبارنامه‌ها خوانده شد و مجلس تصویب نکرد در حقیقت برای این بود که اطلاعات مجلس در این باب کافی نبود و برای کسب اطلاعات جدید به کمیسیون رجوع شد و در صورت مجلس هم همین طور نوشته شده است معذالک برای اطینان خاطر رأی می‌گیریم هر کس تصویب می‌نماید که در این باب امروز رأی گرفته شود قیام نماید.(اکثر قیام نمودند.)
رئیس ـ راپورت شعبه قرائت شود.(قرائت شد.)
رئیس ـ پس موافق همین راپورت شعبه چهارم که تصویب می‌نماید رأی می‌گیریم.
تقی زاده ـ بنده خواهش می‌کنم که قاعده عمومی را درباره اشخاص معمول ندارند همین که درباره شخص شد علنی معنی ندارد بایستی رأی مخفی گرفت.(گفتند باید ۱۵ نفر تقاضا بکنند.)
آقا شیخ محمد ـ این در ماده اشخاص است باید رأی مخفی گرفت نه علنی.
رئیس ـ حالا که رأی مخفی می‌خواهید رأی مخفی گرفته شود.
وکیل التجار ـ با این ترتیب معلوم می‌شود تا به حال هر چه رأی گرفته شده باطل و غلط بوده است والّا تا به حال آنچه ما درباره اشخاص رأی گرفته‌ایم علنی بوده است.
میرزا داوود خان ـ به موجب نظامنامه داخلی انتخاباتی که در مجلس می‌شود باید رأی مخفی گرفت.
(ماده ۹۳ نظامنامه داخلی را قرائت کرد.)(گفته شد اینجا مسئله انتخاب نیست تصدیق صحت انتخاب است.)
(معاضد الملک ماده ۸۳ نظامنامه داخلی را قرائت کرد)(در تمام موارد رأی علنی گرفته می‌شود مگر در مواقعی که ۱۵ نفر تقاضای رأی مخفی نمایند.)
رئیس ـ پس معلوم شد که در نظامنامه هم ذکر شده به قیام و قعود باید رأی گرفت ولی عده از آقایان نمایندگان تقاضای رأی علنی با اوراق را کرده‌اند اول در حق حاجی آقای مجتهد رأی گرفته می‌شود هر کس انتخاب حاجی آقای مجتهد را چنانچه شعبه ۴ تصدیق کرده تصویب می‌نماید ورقه سفید والّا آبی خواهد انداخت.(ورقه رأی توزیع شده اخذ رأی شد عده حضار ۶۱ ورقه سفید ۴۴ ورقه آبی ۴ امتناع ۱۳.)
اسامی اشخاصی که ورقه آبی انداختند از این قرار است:
- -موتمن الملک
- ـ صدیق حضرت
- ـ حکیم الملک
- ـ فهیم الملک
اشخاصی که ورقه سفید انداختند: ادیب التجار ـ افتخار الواعظین ـ آقا سید حسین کزازی ـ وکیل الرعایا ـ آقاشیخ ابراهیم ـ منتصر السلطان ـ صدر العلما ـ قوام الاسلام ـ ارباب کیخسرو ـ حاجی فاتح الملک ـ ابوالقاسم میرزا ـ لسان الحکما ـ ناصرالاسلام ـ معاضدالسلطنه ـ دکتر اسمعیل خان ـ حسنعلی خان ـ اسدالله خان ـ دکتر علی خان ـ آدینه محمد خان ـ میرزا مرتضی قلیخان ـ میرزا محمد علیخان ـ حاجی شیخ علی ـ اقا میرزا محمد صادق ـ وکیل التجار ـ حاجی محمد کریم خان ـ آقا شیخ محمد حسین یزدی ـ حاجی مصدق الملک ـ معزز الملک الملک ـ ذکا الملک ـ معاضد الملک ـ مستشار الدوله ـ حاجی سید نصرالله.
رئیس ـ با اکثریت ۴۴ رأی از ۶۱ رأی جناب آقای مجتهد به نمایندگی معین شد.
وحید الملک ـ بنده تقاضا می‌کنم که درباره ۲ نفر دیگر به قیام و قعود رأی گرفته شود برای اینکه اینطور معطلی دارد.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود درباره آقا شیخ مجتهد.(در این موقع عده از نمایندگان رفتند.)
وزیر زاده ـ عده برای رأی گرفتن کافی نیست.
میرزا داوود خان ـ موافق نظامنامه داخلی هر یک از وکلا که در موقع رأی خارج شوند اسم ایشان جزو غایبین باید نوشته شودگفتند صحیح است.
اسدالله میرزا ـ تقاضای رأی علنی با اوراق برای هر سه نفر این نمایندگان بوده به جهت اینکه اشخاصیکه مخالف بودند رفتند کاشف این اشخاص که خارج شده‌اند از رأی دادن امتناع دارند.
سلیمان میرزا ـ این هر سه نماینده فارس هستند علاوه بر آن ما تقاضای رأی با اوراق درباره هر سه اینها کردیم نه این که یکی با اوراق و ۲ نفر دیگر با قیام و قعود.
رئیس ـ پس با اوراق رأی میکیریم درباره آقا شیخ علی مجتهد هر کس نمایندگی ایشان را تصویب می‌کند ورقه سفید والّا آبی خواهد انداخت.
(ورقه توزیع و اخذ رأی شد به قرار ذیل: عده حضار ۵۴ ورقه سفید ۴۶ ورقه آبی ۳ امتناع ۵
اشخاصیکه ورقه آبی انداختند: صدیق حضرت ـ فهیم الملک ـ موتمن الملک.
اشخاصی که ورقه سفید انداختند:
وکیل الرعایا ـ منتصر السلطان ـ افتخار الواعظین ـ حاجی فاتح الملک ـ میرزا ابراهیم خان ـ ارباب کیخسرو ـ معتمد التجار ـ قوام الاسلام ـ صدر العلما ـ محمد هاشم میرزا ـ میرزا آقا شیخ رضا خان ـ اسدالله میرزا ـ میرزا احمد ـ سید محمد رضا ـ شیخ ابراهیم ـ نجات ـ ابوالقاسم میرزا ـ وزیر زاده ـ اسدالله خان ـ دکتر اسمعیل خان ـ حسنعلی خان ـ دکتر علی خان ـ ادینه محمد خان ـ دکتر امیر خان ـ اقا سید حسین کزازی ـ مصدق الملک ـ لسان الحکما ـ ناصر الاسلام ـ وکیل التجار ـ متین السلطنه ـ اقا شیخ محمد یزدی ـ ذکا الملک ـ میرزا مرتضی ـ میرزا محمد صادق ـ حاجی محمد کریم خان ـ معاضد السلطنه ـ میرزا محمد علی خان ـ حاجی شیخ علی ـ میرزا داود خان ـ معین الرعایا ـ ادیب التجار ـ معزز الملک ـ سید نصر الله ـ معاضد الملک ـ مستشار الدوله ـ رئیس ـ میرزا احمد خان شیبانی.
رئیس ـ با اکثریت ۴۶ رأی از جمله ۵۴ رأی انتخاب آقای شیخ علیمجتهد تصویب شد حالا رأی می‌گیریم درباره آقا سید ابراهیم مدرسی با اوراق هر کس انتخاب ایشان را تصویب می‌کند ورقه سفید والّا ورقه آبی می‌اندازد.
(ورقه رأی منتشر و به قرار ذیل احذ رأی شد:
- عده حضار ۵۴
- ورقه سفید ۴۵
- ورقه آبی ۳
- امتناع ۶
اشخاصیکه ورقه آبی انداختند: صدیق حضرت ـ موتمن الملک ـ فهیم الملک.
اشخاصیکه ورقه سفید انداختند: شیبانی ـ حاجی محمد کریم خان ـ آدینه محمد خان ـ دکتر علیخان ـ آقا میرا محمد صادق ـ وکیل التجار ـ میرزا مرتضی قلیخان قلیخان ـ آقا میرزا محمد ـ نجات ـ رئیس ـ مستشار الدوله ـ حسن علی خان ـ اسدالله میرزا ـ دکتر اسمعیل خان ـ وکیل الرعایا ـ ناصر الاسلام ـ اقا میرزا احمد ـ ابوالقاسم میرزا ـ لسان الحکما ـ وزیر زاده ـ اسدالله خان ـ حاجی میرزا رضاخان ـ اقا سید محمد رضا ـ معاضد السلطنه ـ ابراهیم زنجانی ـ ذکا الملک ـ معاضد الملک ـ حاجی مصدق الممالک ـ حاجی شیخ علی ـ معزز الملک ـ حاجی سید نصرالله ـ اقا شیخ محمد حسین یزدی ـ منتصر السلطان ـ افتخار الواعظین ـ دکتر امیر خان ـ میرزا ابراهیم خان ـ ارباب کیخسرو ـ قوام الاسلام ـ صدر العلما ـ ادیب التجار ـ معتمد التجار ـ متین السلطنه ـ معین الرعایا ـ میرزا داوودخان ـ حاجی فاتح الملک ـ آقا سید حسین کزازی ـ محمد هاشم میرزا.)
رئیس ـ انتخاب آقا سید ابراهیم مدرس با اکثریت تصویب شد.
وزیر مالیه ـ این یک لایحه قانونی است در باب مالیات باغات و عمارات و مستغلات شهری اگر اجاره می‌فرمایند چون فوریت دارد مقدمه آن را بخوانم.
رئیس ـ بفرمائید.
(وزیر مالیه مقدمه لایحه مزبور را که مبنی بر لزوم این قانون بود قرائت نمود عین آن قانون را تقدیم مجلس نمودند.)
رئیس ـ اگر مجلس تصویب بکند به کمیسیون قاونین مالیه ارجاع می‌کنیم.
وزیر مالیه ـ بنده فوریت آن را تقاضا می‌کنم چون لازم است به زودی از مجلس بگذرد که وقت داشته باشیم از برای تشکیل اداره آن که از اول حمل شروع به اجرای آن بنمائیم.
رئیس ـ پس باید در خصوص فوریت آن رأی گرفت.
آقا سید حسین اردبیلی ـ چون راجع به مالیه است بالطبع فوری است محتاج برای گرفتن نیست.
منتصرالسلطان ـ باید یک مرتیه این خوانده شود که بدانیم چیست و بعد در آن رأی گرفته شود.
رئیس ـ عجالتاً در باب فوریتش رأی گرفته می‌شود بعد اگر تصویب کردند قرائت می‌شود.
اسدالله میرزا ـ بنده گمان میکنمهمان قدر که این لایحه فوریت دارد همان قدر اهمیت دارد در این صورت در یک چنین لایحه مهمی چطور می‌شد قبل از اینکه یک اطلاع مختصری از مواد و فصولش داشته باشیم در باب فوریتش رأی بدهیم.
وکیل الرعایا ـ گمان می‌کنم اغلی نمایندگان مساعد با این ایحه باشند باید اول قرائت کرد و بعد در آن رأی گرفت معلوم است مخارج این مملکت را باید از خود این مملکت بیرون اورد و خرج خودش کرد از جای دیگر برای این مملکت پول نمیاورند که خرابیهای خودمان را اصلاح کنیم پس باید یک مرتبه قرائت شود بعد در باب فوریت آن رأی گرفت.
ناصرالاسلام ـ بنده هم تصدیق فوریت آن را می‌کنم و لازم میدانم در بابت فوریت و عدم فوریت آن رأی گرفت.
افتخارالواعظین ـ موافق نظامنامه وقتی وزیر فوریت لایحه را خواست باید در فوریت آن رأی گرفت.
میرزا داوود خان ـ تمام نمایندگان موافق اند در آن لایحه بی جهت اسباب تضییع وقت مجلس نباید شد باید فوری رأی گرفت در فوریت و عدم فوریت.
اسدالله میرزا ـ اگر فوریتش ترجیح دارد بر عدم فوریتش و وزیر مالیه تفاضای فوریت می‌کند این ترجیح از نظر کسی است که اطلاع ار این لایحه دارد والّا ما چطور می‌توانیم در فوریت لایحه رأی بدهیم که نمیدانیم چیست باید یک مرتبه اقلا قرائت شود یا آنکه وزیر مالیه توضیحی بفرمایند که اسباب بصیرت نمایندگان بشود که یک اندازه بدانند این لایحه چیست تا در فوریت او عدم فوریت آن رأی بدهند.
وزیر مالیه ـ یک قدری به طور خلاصه اساس مطلب را در مقدمه عرض کردم و حالا هم می‌فرمایند عرض می‌کنم که خانه‌ها و باغات شهری به کلی از دادن مالیات معاف هستند مستغلات شهری یک اندازه در سابق می‌دادند به یک ترتیب غلطی و با یک سو ترتیبی هم مصرف می‌شد وزارت مالیه اولاً در نظر دارد که یک قانون به طوریکه سهل باشد از برای کلیه عمارات و باغات و مستغلات شهری وضع نماید و به یک حسن ترتیبی هم این عایدات اداره خواهد شد و چون وزارت مالیه در نظر دارد که از اول حمل شروع به این کار نماید به این جهت بنده فوریت آن را تقاضا کردم حالا فصولش چندان مفصل نیست ممکن است در مجلس خوانده شود و بعضی منضمات دارد که آنها محتاج به خواندن نیست.
(منتصر السلطان ماده ۷۴ از نظامنامه داخلی را که راجع است به تقاضای وزیر در اخذ رأی در فوریت و عدم فوریت در باب لایحه‌ای که وزیر تقدیم کرده است قرائت کرد.)
رئیس ـ حالا که جناب وزیر تقاضای قرائت می‌کنند خوانده می‌شود.
وزیر مالیه ـ تقاضای قرائت نکردم عرض کردم مختصر است چنانچه بخواهند قرائت نمایند در همین جلسه ممکن است و بعد اخذ رأی بشود.
رئیس ـ پس هر کس تصویب می‌کند فوریت آن را قیام نماید.(عده‌ای قیام نمودند پس از شماره قائمین رئیس نتیجه رأی را به اینطور اعلام کرد که اکثریت حاصل است.)
رئیس ـ پس رجوع می‌شود به کمیسیون قوانین مالیه.(تصدیق شد.)
(ذکا لملک راپورت کمیسیون بودجه را راجع به قریه مرد آباد قرائت کرد.)
فهیم الملک ـ این راپورت را لازم میدانم برگردد به کمیسیون چون پاره‌ای اطلاعات و نظریات هست که لازم است به آن منضم شود و بعد به مجلس برگردد.
(رئیس تقاضای مخبر کمیسیون را پذیرفته قرار شد راپورت کمیسیون بودجه را در باب بودجه موقتی وزارت جنگ یعنی راجع به چهار ماهه اخیر که انتهای آن تا اول حمل ۱۳۲۸ است قرائت نمودند پاره‌ای توضیحات بدوا فهیم الملک مخبرکمیسیون در آن راپورت دادند و در مواد آن که در کمیسوین اسلاح شده بود مذاکرات زیاد به عمل آمد بعد در خصوص اخذ رأی در مواد و فصول تصویب شده مذاکرات زیاد شد بعضی را عقیده بر این بود که در ماده به ماده آن اخذ رأی شود رئیس اظهار داشت که اگر بخواهیم ماده به ماده رأی بگیریم این بودجه ده روز طول خواهد کشید و باید این را در نظر داشت که هفت بودجه الان در مجلس است به این ترتیب هفتاد جلسه لازم خواهد داشت در صورتیکه از حالا تا اول حمل بیشتر از سیزده جلسه نداریم بعضی را عقده در این بود که در هر فصل یک رأی گرفته شود این عقیده هم رد شد بالاخره قرار شد که از هر شعبه یک رأی گرفته شود.)
رئیس ـ هر کس تصویب می‌کند که شعبه به شعبه این بودجه موقتی رأی گرفته شود قیام نمایند.(اکثر نمایندگان قیام نمودند.)
رئیس ـ اکثریت حاصل است پس از آن از قرار ذیل شروع به اخذ رأی گردید.
رئیس ـ رأی کمیسیون در دایره وزارت بخوانید.(ذکالملک قرائت کرد.)
رئیس ـ رأی می‌گیریم در اینکه کمیسیون تصویب کرده است از برای کلیه شعبه وزارت دویست و بیست تومان هرکس این رأی کمیسیون را تصویب نماید وزقه سفید بیندارد و هرکس نصویب نمی‌کند ورقه آبی خواهد انداخت ولی این مخارج شده است رعایت این نکته را باید کرد رأی گرفته شد:
- عده رأی دهندگان ۵۵
- ورقه سفید ۳۹
- ورقه امتناع ۹
- ورقه آبی ۸
بعد از آن برای شعبه دوم که بودجه کابینه باشد رأی گرفته شد کابینه ۱۰ نفر جمع حقوق یک ماهه ۷۹۵ تومان مطابق رأی کمیسیون رأی گرفتند عده حضار ۵۷ ورقه آبی ۳.
رئیس ـ بقیه مذاکرات بودجه وزارت جنگ می‌ماند برای جلسه آتیه و حالا دو مطلب از کمیسیون داخله قرائت می‌شود.
(ذکاءالملک راپورت کمیسیون داخله و تلگرافی قرائت کردند به امضاء آقایان کردستان بلوک ندارد که اهالی با بیجار شرکت در انتخاب نمایند یا اینکه یک نفر انتخاب کرده به بیجار بفرستند لهذا کمیسیون داخله چنین تصویب کرده که از دهات یک نفر انتخاب کرده به بیجار که به منزله مرکز است بفرستند ـ عز الملک کردستان نیست گروس است.
(گفته شد اشتباه شده است.)
اسدالله میرزا ـ خوب است به مجلس رجوع کنند بنده عقیده‌ام این است که رأی کمیسیون صحیح نیست این یک اشکال قانونی است از قراریکه میگویند گروس ۶۰، ۷۰ تا ده دارد اگر این تقسیم به بلوک شده بود که از هر بلوک یک نفر به شهر میامد آن صحیح بود این نمی‌شود که از ۷۰ هزار نفر یک نفر بیاید و از یک شهر فرضا بفرمائید که ده هزار جمعیت دارد آن هم یک نفر بیاید این صحیح نیست و بنده نمی‌پسندم.
متین السلطنه ـ این نظری که شاهزاده اسدالله میرزا دادند اگر بخواهید این را ملاحظه نشده است برای این است که نمایندگان اطراف عده آنها شاید مقابلی با مرکز نمی‌کند و حل این مشکل به دو قسم می‌شود یکی آنکه اهالی اطراف بیجار حاضر بشوند در بیجار با اهالی بیجار شدکت در انتخاب کنند و تمام اطراف را به منزله یک بلوک ملاحظه کنیم این یک مطلب یک مطلب دیگر اینکه اهالی اطراف از دهات مختلفه نماینده خودشان را به بیجار بفرستند این دو شق ممکن بود ولی در هر حال دچار یک مشکلی خواهیم شد و یکی دیگر ممکن بود او این است که دهات از بین خودشان یک نفر انتخاب کنند و به انجمن ولایتی بیجار بفرستند حالا بسته به نظر مجلس شورای ملی است.
اسدالله میرزا ـ اینکه میفرمائید تعادل نشده بنده هم تصدیق دارم اما باید ملاحظه کرد در یک نقطه که هفتاد هزار نفر جمعیت دارد یک نفر نماینده می‌فرستند و در یک نقطه که ده هزار نفر جمعیت دارد شش نفر این است که از اهل شهر که ملاکین هستند ۶ نفر انتخاب می‌کنند و همه طور اختیار خواهند داشت ولی رعایای زجر کش دارای یک نفر نمی‌رود و رأی ملاکین در واقع ترجیح خواهد داشت به اینجهت شکایات رعایا صحیح است و بنده رأی نمی‌دهم که تمام دهات یک نفر انتخا کنند و یک شهر که دارای ده هزار نفر جمعیت است دارای ۶ نفر وکیل باشد بنده گمانم این است یعنی بهترین طرق این است این دهات را ما می‌توانیم پیش خودمان بسنجیم و تقسیم به بلوک نمائیم و بگوئیم چهار پنج بلوک یک نفر هرکدام انتخاب نمایند و به مرکز بفرستند و اگر غیر از این می‌کنیم در این مورد ظلمی واقع می‌شود.
نوبری ـ آنچه کمیسیون نوشته است موافق مواد نظامنامه است به غیر از آن هیچ چاره نداریم ما که نمی‌توانیم در مواد نظامنامه تصرف بکنیم هر کس هر چه به نظرش می‌آید آن را پیشنهاد می‌کند دیگر صحبت ختم شو والّا هی بگوئیم که به دهاتی‌ها ظلم می‌شود به واسطه اینکه ۷۰ هزار نفر جمعیت دارند بنده هم تصدیق می‌کنم به اعتقاد بنده هر کس پیشنهاد قانونی به نظرش می‌آید پیشنهاد بکند با گفتن که نمی‌شود این یک قانونی دارد.
مرتضی قلیخان ـ بنده عرض می‌کنم که گروس ولایت است و به بیجار قصبه آن ولایت است و لابد باید انجمن در آنجا برقرار باشد و حالا اهالی دهات شکایت نکرده‌اند چون گروس دهات‌هایش بلوک ندارد لهذا از ما تکلیف خواستند که چطور انتخابات به عمل بیاورند به غیر از این ابداً چیز دیگری نیست.
شیخ ابراهیم ـ هر شهری دور خودش دهاتی دارد که آنها علیحده البته حق انتخاب دارند حالا گروس نسبت به آنها همین است که باید حاضر شوند در شهر و با اهل شهر شرکت در انتخاب کند آنها با شهر یک بلوکند و یکی هستند نهایت در آنجا بلوکات ندارد.
اسدالله میرزا ـ این جوابی که مرتضی قلیخان فرمودند بنده بی ماخذ عرض نکردم اطلاع دارم که اهالی ده حق دارند و اینکه آقا می‌فرمایند مخالف با نظامنامه هست اگر بخواهیم آنطور رفتار کنیم باید انجمن به هم بخورد و مجددا انتخابات به عمل بیاید این هم خیلی مشکل است به عقیده بنده خوب است امروز را مهلت بدهند که درست فکر بکنیم که اهل شهر شکایتی نداشته باشند و هم اهل دهات.
متین السلطنه ـ بنده عقیده‌ام این است بعضی از مطالب که گفته می‌شود تشریح بشود مطلب اول که فرمودید بر خلاف نظامنامه است بر خلاف نیست در هر حال چون در نظامنامه تشریح شده بود ما خیال کردیم که در این دوره تقنیینه تغییرات داده می‌شود اما ظلمی که در حق اطراف می‌شود این ظلی در تمام نقاط شده است مثلا در خراسان که دارای دو سه کرور جمعیت است و اهل خود شهر مشهد شاید هشتاد هزار نفر جمعیت دارد این هشتاد هزار نفر ۱۶ نقر انتخاب می‌کنند و مابقی نفوس ۷ نفر انتخاب می‌کنند اگر این را ملاحظه فرمائید در اغلبی از نقاط این طور شده است چون حالا دهاتهای اطراف گروس حال بلوک را ندارد و اینجا هم بدبختانه حاضر نشدند در شهر که با اهالی شرکت در انتخاب ثانیه نمایند لهذا کمیسیون این رأی را پیشنهاد کرد.
نوبری ـ بنده هم پیشنهاد شاهزاده اسدالله میرزا را تصدیق می‌کنم که امروزه مهلت بدهند تا درست فکر بکنیم.
متین السلطنه ـ پس بنده تقاضا می‌کنم که به کمیسیون مسترد بشود که ملاحظات خود را مجددا بکنند و وکلای محترم هم فکر خودشان را بکنند.
رئیس ـ مذاکرات روز شنبه بقیه شور بودجه موقتی وزارت جنگ و بقیه مذاکرات راپورت کمیسیون داخله راجع به گروس و مواد الحاقیه و اصلاحیه قبول و نکول بروات تجارتی و و در خصوص فرش جواهری و در باب تخفیف قیمت مخابرات و مراسلات ارباب جراید.
(مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد.)