مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ اسفند ۱۳۳۳ نشست ۱۰۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۱۰۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۴ اسفند ماه ۱۳۳۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۹ و ۲۲ اسفند
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر بینا- مرآت اسفندیاری- خلعتبری- برومند
۳- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای اردلان
۴- تقدیم یک فقره طرح قانونی به وسیله آقای ارباب
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای شوشتری
۶- تقدیم گزارش کمیسیون عرایض ارجع به اعلام جرم آقای ارباب علیه آقای دکتر اخوی وزیر اقتصاد دولت سابق به وسیله آقای خلعتبری
۷- بیانات آقای مهندس شاهرخشاهی طبق ماده ۸۷ آئین‌نامه
۸- بقیه مذاکره و گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به جلب سرمایه خارجی
۹- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر سید امامی
۱۰- بقیه مذاکره و گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به جلب سرمایه‌های خارجی
۱۱- تعیین موقع و دستور جلسهٔ بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
۱- تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۹ و ۲۲ اسفند
رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیرقرائت شد)
غائبین با اجازه- آقایان: خرازی- دکتر شاهکار. خزیمه علم. مکرم. قنات‌آبادی. احمد صفایی. عرب شیبانی. نصیری. سلطانی. امیرتیمور کلالی. دکتر سعید حکمت. محمودی. سنندجی. نقابت. عبدالرحمان فرامرزی.
غائب بی‌اجازه- آقای اریه
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه آقایان: محمود افشار. شوشتری. مسعودی. امامی خویی. میراشرافی. صدرزاده. صارمی. باقر بوشهری. غضنفری. دکتر سید امامی. فرشی. اسفندیاری. تفضلی. ثقه‌الاسلامی. بزرگ‌ابراهیمی. خاکباز. پیراسته. کاشانی. بهادری. حمیدیه. بزرگ‌نیا. فرود. رضایی. جلیلوند. مهندس ظفر. دکتر افشار.
رئیس- آقای شوشتری نسبت به صورت‌مجلس اعتراضی دارید بفرمایید
شوشتری- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم این دندان کشیدن برای بنده یک زحمتی شده است برای این‌که در عرایضی که بنده کردم صورت‌مجلس را می‌خوانم آن طوری که توضیح دادم و جناب آقای دکتر امینی وزیرمحترم دارایی هم راجع به سؤالات جواب فرمودند اگر خاطر محترم آقایان باشد من صریحاً عرض کردم به سؤال خود باقی هستم زیرا جناب آقای وزیردارایی صریحاً فرمودند این یک قسمت از حق‌الحکم‌هاست در وزارت دارایی آن هم برای یک مدت معین تمام شعب و وزارتخانه‌ها و وابسته‌های به دولت هنوز صورت نداده‌اند اگر صورت بدهند معلوم می‌شود چه خرابی در کار بوده است و چه اشخاصی چه پول‌هایی گرفته‌اند (صحیح است)
رئیس- آقای شاهرخشاهی
شاهرخشاهی- درجلسه قبل سؤالی که جنایب آقای درخشش همکارمحترم و حامی و نماینده فرهنگیان از وزیر فرهنگ راجع به فروش یک قطعه زمین کرده بوده‌اند، اسمی از بنده برده بودند که مجبورم توضیحی عرض بکنم. اصولاً سؤال از دولت موقعی باید بشودکه برخلاف قانون عملی انجام شده باشد.
رئیس- آقای شاهرخشاهی حالا صورت‌مجلس مطرح است بعد که در دستور وارد شدیم به شما به موجب ماده ۸۷ اجازه می‌دهم اگر توضیحی دارید بدهید نسبت به صورت‌مجلس دیگر نظری نیست؟
صدرزاده- یک اصلاحات عبارتی هست تقدیم می‌کنم می‌دهم به تندنویسی رویس- بسیار خوب، دیگر نظری نیست آقای اردلان سؤالی دارید؟ (اردلان- بله) وارد دستور که شدیم بدهید در صورت‌مجلس‌ها دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس ۱۹ و ۲۲ اسفند تصویب شد
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتربینا. مرات اسفندیاری. خلعتبری. برومند
رئیس- سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای دکتربینا
دکتر بینا- به نام ملت ایران ورود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و علیاحضرت ملکه ثریا پهلوی را تبریک می‌گویم بیش از سه ماه مردم ایران دقیقه شماری می‌کردند که دوران دورهٔ شاهنشاه و ملکه محبوب ایران سپری گردد اینک بحمدالله که اعلیحضرتین به سلامت و سعادت و میمنت با قدوم مبارک خود خاک میهن عزیز را مزین فرموده‌اند (صحیح است) ملت ایران به حق غرق در سرور و شادمانی است (صحیح است)
همکاران محترم از تأثیرات عمیق سفر شاهانه چه در آمریکا و چه در اروپا کاملاً مستح خارجی و جراید داخلی جزئیات جریانات این مسافرت را به تفصیل شرح داده‌اند و بنده از بسط مقال در این مورد خودداری می‌کنم و همین قدر تذکر می‌دهم که مسافرت شاهنشاه برای اعتلای نام ایران در جهان آزاد تأثیر فوق‌العاده عمیقی بخشیده و می‌توان گفت که نتیجه این مسافرت برای کشور ما به حدی گرانبها و پرارزش است که ملت ایران می‌تواند به وجود چنین شهریار دموکرات و روشن ضمیر مباهات و افتخار کند (صحیح است)
پر واضح است که تأثیر از این مسافرت نه تنها در خارج از ایران فوق‌العاده بوده بلکه در داخله مملکت نیز ثمرات زیادی از این سفر شاهانه عاید کشور و ملت ایران خواهد شد. (مصطفی کاشانی- صحیح است)
آقایان مردم انتظارات زیادی از نتایج این سفر دارند و امیدوارند که هر چه زودتر اصلاحات اساسی در داخله مملکت شروع گردد و از طریق ایجاد سازمان‌های صحیح و مقتدر و مورد اطمینان سطح تولیدات کشور افزایش یابد و مسئولین امر در بالا بردن وضع زندگی طبقه سوم نهایت جدیت و مراقبت را به عمل بیاورند تا هر چه زودتر شکافی که در میان مردم از لحاظ وضع زندگی موجود است پر شده و توده مردم از حداقل وسایل زندگی برخوردار گردید. ممکن است به وسیله وضع مالیات‌های سنگین و کاستن از جاه و جلال بی‌خبرانی که از تمام مزایای زندگی بهره‌مند بوده و به فکر هم‌نوعان خود نمی‌باشند سطح زندگی طبقات پایین را که در فراهم ساختن حداقل معیشت در عسرت می‌باشند بالا برد و فاصله موجود را تعدیل کرد. البته چنین اقدامی در شب عید روز ناامیدی برای درماندگان خواهد بود.
ملت ایران همچنین انتظار دارد از راه تربیت و تشویق کارمندان لایق و درستکار و کوتاه کردن ایادی ناپاک تشکیلات مملکتی تصفیه شده و بالنتیجه سازمان‌های دولتی وضع ثابت و مستقر و اطمینان‌بخشی پیدا کند. بدیهی اعمال چنین سیاستی وضع حکومت‌ها را نیز مستقر خواهد کرد و نمایندگان مجلس شورای ملی که یگان هدف و آمالشان خدمت به مردم می‌باشد در تثبیت این وضع حد اعلای کوشش را مبذول خواهند فرمود تا دولتی که با اراده اعلیحضرت همایونی و تأیید مجلسین مسئولیت اداره مملکت را به عهده می‌گیرد و در نهایت دلگرمی برای اجرای برنامه‌های مفید به حال مردم خود را آماده سازد و با ارشاد و راهنمایی نمایندگان و باتوجه مخصوص به نظر اقلیتی که باید مورد توجه مخصوص باشد نقشه‌های اصلاحی صحیح و اساسی به موقع عمل گذاشته شود.
در اینجا با اجازه آقایان می‌خواهم بعضی از عللی را که در حکومت مشروطه ما باعث ناپایداری دولت‌ها می‌شود به سمع آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانم.
به نظر بنده تزلزل و ناپایداری دولت‌ها در مملکت ما ناشی از نداشتن حزب و یا احزاب نیرومند و متشکل می‌باشد.
چنان که آقایان اطلا ع دارند در تمام حکومت‌های مشروطه احزاب ارکان مشروطیت را تشکیل می‌دهند (صحیح است) و در حکومت مشروطه‌ای که حزبی موفق می‌گردد اکثریتی در مجلس تحصیل کند دولتی از برگزیدگان خود بر سر کار می‌آورد که با برنامه مخصوص و معینی حکومت کرده و تا مدتی که در مجلس حائز اکثریت است با کمال قدرت و اطمینان در اجرای برنامه‌های اساسی و اصلاحی خود که متضمن منافع عالیه مملکتی است کوشش می‌کند.
همکاران گرامی بهتر می‌دانند که در دنیای کنونی و در ممالک راقیه دموکراسی دولت مشروطه بی‌حزب وجود ندارد و به عقیده بنده تمام این تشنجات و عدم ثبات دولت‌ها بالنتیجه عدم توقیق در اجرای برنامه‌های مفید و اساسی همان نداشتن حزب نیرومندی است که هادی افکار دولت خود می‌باشد متأسفانه در مشروطیت ما برخلاف سایر کشورهای مترقی جهان علاوه بر این‌که چنین تشکیلات حزبی موجود نیست مدت قانونگذاری نیز به حدی کوتاه و نا مناسب با حجم کارها است (پیراسته- صحیح است) که تاکنون هیچ یک از ادوار تقنینیه ایران وقت کافی برای مطالعه لوایح صحیح و اساسی و مفید و گذراندن قواتنین سودمند نداشته (صحیح است)
آقایان در ممالک آزاد مشروطه دوران تقنینیه دو ساله وجود ندارد (صحیح است) امیدوارم مسئولین و متفکرین و به خصوص زعمای قوم برای برطرف ساختن نقایص که در مشروطیت ما وجود دارد و برای تثبیت وضع حکومت‌ها و استمرار معقول و مناسب ادوار تقنینیه چاره‌ای اندیشیده و با در نظر گرفتن خیر و صلاح مملکت این نقایص را بر طرف سازند (شوشتری- قانون اساسی تکلیف را معین کرده باید کنگره تشکیل شود)
یکی دیگر از مسائل مهمی که بایستی مورد توجه و نظارت دقیق دولت‌ها باشد این است که هیئت حاکمه باید رابطه اشخاص عادی را به سفارتخانه‌های بیگانه تحت مراقبت در آورده (صحیح است- صحیح است) و تصمیماتی اتخاذ کند که رابطه اشخاص غیر مسئول با سفارتخانه‌های بیگانه قطع شود (صحیح است) به نظر من کسانی که سر ترقی خود را در راه سفارتخانه‌های بیگانه تشخیص داده (شوشتری- خائن هستند) (پورسرتیپ- مرگ بر اینها) و با مأمورین سفارتخانه‌ها رابطه برقرار می‌کنند بزرگ‌ترین عامل فساد در داخل مملکت به شمار می‌روند (صحیح است) (صفایی- خدا لعنتشان کند) کسانی که برای پیشرفت خود در این زمینه قدم برمی‌دارند حتی شنیده می‌شود بعضاً جهت ارضای خاطر بیگانگان پشت و پا به مصالح مملکتی زده (مهندس اردبیلی- خاک برسرشان) و برا ی خوش آیند دیگران و برخلاف مصالح مملکتی خوشرقصی هم می‌کنند. از دولت جداً خواستارم به منظور استقرار وضع سیاسی مملکت تصمیمات شدیدی را در این مورد اتخاذ کرده و دست اشخاصی را که به سفارتخانه‌ها در تماس هستند و بنده آنان را گدایان سفارتخانه‌ها می‌نمایم از سیاست مملکت ما کوتاه سازد (احسنت) (عبدالصاحب صفایی- این شب نشینی‌ها باید تعطیل شود) شب نشینی عیبی ندارد.
با ذکر این مطلب ناگزیرم به عرض آقایان برسانم چنان‌که عموم نمایندگان محترم تصدیق دارند ملت ایران در طول تاریخ همواره نسبت به بیگانگان و مهمانان خارجی این شب‌نشینی‌ها است که با رعایت مقررات مملکتی در کشور ما زندگی کرده و می‌کنند با نظر محبت و احترام نگریسته است و این نکته که ذکر شد فقط متوجه خارجیانی است که بخواهند در امور کشور ما دخالت‌های ناروا کنند (صحیح است) (شوشتری- هر دخالتی ناروا است) و برای این‌که به هیچ‌وجه تصور نشود که من افکار متعصب ضد خارجی دارم از مأمورین انتظامی و به خصوص شهربانی تقاضا دارم حتی‌الامکان با تسهیل وسایل اقامت خارجیان موجبات تشویق جهانگردان و جلب سیاحان را به میهن ما فراهم آورده و هر روز به رویداد و تمدید جواز اقامت و غیره باعث ناراحتی آنان نگردند.
در خاتمه این نکته را به عرض می‌رسانم که شاهنشاه مهربان و ملت دوست ما که امروز با ذخیره بسیاری از تجربه دوره جدیدی در حیات سیاسی این کشور باز می‌کنند نمایندگان مجلس و رجال فهمیده ایران باید صمیمانه به استقبال این نبات بلند شتافته و با برنامه واحد، صدای واحد، عمل واحد دنبال این هدف عالی را بگیرند و از این فرصت گرانبهای که امروز برای مملکت ما پیدا شده بزرگ‌ترین و بالاترین استفاده را به نفع کشور تحصیل کننده و بهترین آثار و خاطره‌ها را در تاریخ معاصر و حیات سیاسی این کشور باقی گذارند (احسنت)
رئیس- آقای مرآت اسفندیاری از دو دقیقه وقت آقای دکتر بینا می‌توانید استفاده کنید.
مرآت اسفندیاری- بنده قبلاً صمیمانه از دوست محترم جناب آقای دکتر بینا تشکر می‌کنم که دو دقیقه وقت خودشان را به این بنده التفات فرمودند و در حقیقت به مردم آسیب دیده استان کرمان داده‌اند. با کمال تأسف پیش آمد تأثرانگیزی را که در چهل و هشت ساعت گذشته بر اثر بارندگی شدید در استان کرمان اتفاق افتاد ه به عرض هیئت و دولت و همکاران محترم می‌رسانم. به طوری که استحضار دارند متأسفانه وضع عمومی و احتیاجات استان کرمان از هر حیث عقب‌تر و بیشتر از سایر استان‌های کشور می‌باشد (صحیح است) (ارباب- بندرعباس خراب بود، خراب‌تر شده است) نمونه‌ای از استان کرمان است. بدبختانه با وضع فوق در اثر بارندگی‌های شدید و جاری شدن سیل عده‌ای از هم شهریان این جانب و و هموطنان آقایان را بی‌خانمان نموده و خسارتی نیز وارد گردیده، بنده توجه مخصوص هیئت محترم دولت و جمعیت شیروخورشید سرخ و سازمان خدمات شاهنشاهی را به این موضوع جلب نموده و استدعای اقدام فوری برای کمک‌های لازم را دارم (احسنت، صحیح است.)
رئیس- آقای ارسلان خلعتبری
خلعتبری- آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید، جناب آقای ارباب توجه بفرمایید مخالفت سناتور و وکیل مجلس در امور مملکتی تا آنجا که در حدود منطق و دلیل است بسیار عمل خوبی است (صحیح است) اما اگر سرایت کرد مخالفت با یکی از مصالح مملکتی با این‌که بین ما همکاری برقرار است معذالک نمی‌شود ساکت ماند. (صحیح است) خوشبختانه در تمام ادوار هر وقت صحبت از خارجی و مصالح مملکت به میان آمده است تمام مردم ایران صنوف مختلف و وکلای مجلس متحد هستند و در آن قسمت وطن‌پرستی خود را ثابت کرده‌اند (کی‌نژاد- منهای حزب توده) (دکتر عدل- به علاوه حزب ایران) پریروز شاید آقایان شاید ملاحظه فرموده باشید در مجلس سنا یکی از آقایان سناتورها مطلبی گفت که این برخلاف شئون و مسالح مملکتی است (یکی از نمایندگان- کدام سناتور؟.) دیوان بیگی (دکتر عدل- ایشان مغرض هستند.) آقا مطلب مهمی است ایشان گفتند اینها را آورده‌اند که به دست آنها مقاصد و کارهای خودشان را انجام بدهند، آنها مقصودش دولت است یعنی دولت یا به بیان ایشان دولت دست نشانده خارجی است، هیچ چنین چیزی نیست (صحیح است) مدتی است در اطراف این حرف عده‌ای ناراضی از اوضاع فعلی تبلیغاتی می‌کنند، حرف‌هایی می‌زنند، باید جواب این حرف‌ها را داد و اینجا جایش است (شوشتری- ایشان سابقه خودشان را می‌دانند؟) بنده می‌خواهم بگویم که از موقعی که مجلس تشکیل شد دو لایحه تاکنون اینجا آمده، یکی لایحه نفت بود، مطالب گفته شده و رئیس دولت در کمیسیون مختلط آمد اشک ریخت و گفت اگر سه در صد راه دیگری برای نجات ایران داشتم این قرار داد را قبول نمی‌کردم، با این کیفیات ما آمدیم اینجا اظهارنظر
کردیم و با دلایل ثابت شد که راهی غیر از این نبود ما گفتیم راهی نشان بدهید که یک قطره نفت بخرند و یک دینار بیشتر از این مبلغ بدهند. هیچ‌کس جوابی نداد و منفی‌بافی هم بدرد مملکت نمی‌خورد. مسئله دوم مسئله قرضه است، ترساندن مردم، ایجاد وحشت کردن در مردم کار صحیحی نیست مردم را باید به حقیقت و راه راست هدایت کرد، این لایحه قرضح آمد، ما آمدیم اینجا تصویب کردیم و با این لایحه سد کرج و سد سفیدرود و سدهای دیگر ساخته می‌شود سدکرج و سفیدرود چه چیز نظامی دارد برای خارجی‌ها که ما را به وحشت بیندازد (شوشتری- برای عمران است) راه مازندران به هراز و راه گیلان به کناره و مشهد و راه مشهد که راه تجارتی است کجای این یک چیزی است که به درد خارجی بخورد، بنابراین چرا باید حرف‌هایی زد و مردم را بی‌جهت ترساند و گمراه کرد اگر قرض کردن است که تمام ممالک دنیا می‌کنند، نخست‌وزیرهایشان وقتی از آمریکا برمی‌گردند در فرودگاه می‌گویند موفق شدیم و فتح کردیم و پول گرفتیم. بنابراین، این که ترساندن مردم ندارد کاری که همه دنیا می‌کنند ما هم می‌کنیم پس چطور دولت ما با این عمل دست نشانده خارجی است؟ دولتی که به فرمان شاه آمد و رأی اعتماد مجلس را گرفته به نظر بنده درباره او این اظهارات صحیح نیست و باید از طرف ما رد شود آقایان ملاحظه می‌فرمایید در یک روزنامهٔ یک خبری می‌نویسند، روزنامه غیررسمی این خبر را چندین مرتبه بر علیه ما خارجی‌ها استناد کرده‌اند و آن را مدرک برعلیه ما قرار دادند که شما این قصد را دارید و فلانجا می‌خواهید فرودگاه بسازید می‌خواهید چه بسازید آن وقت در یک مقام رسمی به نظر من صحیح نیست که اشخاص رسمی بیایند و یک نسبت خلاف واقع بدهند. دولتی که شاه با فرمان خودش روی کار آورده، دولتی است که از لحاظ ما دولت قانونی است و من اینجا ثابت می‌کنم این که می‌گویند عملیات این دو ساله اخیر نظر خارجی‌ها در آن بوده است یا به دست آنها بوده، این را مردم ایران باید صریحاً بفهمند که همچو چیزی نبوده و نیست (شوشتری- دشمنان نادانند) عرض کنم آقایان توجه بفرمایید که سیاست (اردلان- مجلس سنا چنین کاری نمی‌کند) سیاست اصلاً خود سیاست یک مسئله‌ای است که برای هر مملکتی قابل توجه است این را برای مثال عرض می‌کنم آقای مورخ‌الدوله سپهر برای من حکایت می‌کرد که یک روزی به اتفاق سفیر آلمان در جنگ بین‌الملل اول رفتند به دیدن مرحوم نظام‌الملک، نظام‌الملک از سفیر پرسید که اعلیحضرت قیصر حاج محمد ویلهلم کجا هستند؟ سفیر جواب داد که در فرونت هستند و بعد گفت که در فرونت هم مشغول انجام فرائض دینی هستند. آلمان‌ها در جنگ بین‌المللی اول ویلهلم را مسلمان معرفی می‌کردند، امپراطور مسیحی را مسلمان معرفی می‌کردند از لحاظ این که مقاصد سیاسی خودشان را از پیش ببرند. (بوربور- هیتلر را هم همینطور می‌گفتند) بله هیتلر را هم حاج محمد هیتلر می‌گفتند بنده می‌خواهم بگویم اگر یک مملکتی سیاست همکاری با دول دیگر اتخاذ کند آن هم به مصلحت و نفع مملکت باشد این را نباید تعبیر کرد که آن دولت، آن مملکت مملکتی است که هیئت دولتش در اختیار یک دولت خارجی است (صحیح است) این غلط است و بنده اگر اجازه بدهید به نام همه آقایان این عمل را تکذیب کنم (صحیح است) ما تکذیب می‌کنیم این اهانت به ماست هیچ خارجی در هیچ موقعی نمی‌تواند به حق ما تجاوز کند و نمی‌تواند حکومتی به ما تحمیل کند (صحیح است) بنابراین این حرف را باید برای همیشه کنار گذاشت ما در روابطی که با خارجی‌ها داریم البته سعی می‌کنیم که منافع خودمان را حفظ کنیم و آنها هم در حدود امکان سعی می‌کنند که منافع خودشان را حفظ کنند پس از جنگ بین‌الملل اول دولت شوروی کمک کرد به انقلابیون ترکیه با کمک دولت شوروی مصطفی کمال پاشا و ترک‌ها توانستند یونانیان را مغلوب کنند و استقلال خودشان را حفظ کنند، این کمک کردن و کمک کردن اینها مسائلی نیست که تعبیر به این شود که یک دولتی دست نشانده خارجی است، در همین ایران، در مشروطیت ایران آقایان می‌دانند روسیه تزاری با مشروطیت مخالف بود، انگلیس‌ها طرفدار مشروطه خواهان بودند و کمک کردند به مشروطه خواهان و با کمک و همکاری آنها مشروطه ایران گرفته شد بنابراین آن مشروطه خواهان که از با شرف‌ترین مردم بودند و از فداکارترین مردم بودند مگر می‌خواستند مملکت‌شان تابع خارجی شود، حمایت گرفتن، قوت گرفتن مگر خدای نکرده تابع خارجی شدن است؟ این مجلس ما روی آن کمک آن روز بر پا شد ملیون ما هم همیشه از این حیث نسبت به انگلیس‌ها نظر خوشی داشتند (حشمتی- این سابقه دارد، مگر لامایت جنگ نکرد در آمریکا؟) بله حالا در شرایط موجود ما باید واقع‌بین باشیم مردم هم باید واقع‌بین باشند، ما امروز می‌دانیم در دنیایی هستیم که باید از این دنیا به نفع کشورمان استفاده کنیم سیاست منفی و انزوا و دیوار دور خود کشیدن برای مملکتی است که تمام وسایل اقتصادی و ثروت، طرق ارتباطی و همه چیز داشته باشد (پورسرتیپ- آمریکا هم نتوانست) تازه آنها هم همانطور که فرمودید آنها هم از عهده کارهای مشکل خودشان برنمی‌آیند، بنابراین در مملکت ما که سه سال سیاست منفی در مسئله نفت بازی شد و بعد معلوم شد که این سیاست اشتباه است حالا تعقیب آن سیاست منفی، ما با ایمان قاطع می‌گوییم که به نفع مملکت ایران نیست (صحیح است) باید چند کار بکنیم که برای ما در درجه اول احتیاج و ضرورت است اول حفظ استقلال است دوم بهبودی اوضاع اقتصادی ماست که این بهبودی اوضاع اقتصادی اگر صورت نمی‌گیرد ممکن نیست بتوانیم به مقاصد خودمان موفق شویم و مضر به آن اصل اولی و استقلال مملکت است (صحیح است) بنابراین وقتی به ما کمک می‌کنند و از ما حمایت می‌کنند برای حفظ استقلال مملکت در دنیایی که برای دو جزیره کوفتی در گوشه اقیانوس ۱۲۰۰ کشتی جنگی می‌رود آنجا و نیروی دریایی عظیم می‌رود آنجا را حفاظت کند، در حین موقعیتی ایرانی که شش هزار سال سابقه تمدن عظیم و استقلال داشته نباید از این قدرت و قوت دنیای فعلی برای استقلال خودش استفاده بکنند؟ (یکی از نمایندگان- چرا؟) وظیفه وطن‌پرستی مردم، وظیفه ما این است که اگر بتوانیم از این قوه‌ای که امروز در دنیا بوجود آمده است از این به نفع مملکت خودمان و برای حفظ استقلالمان استفاده کنیم و در مرتبه دوم باید برای بهبودی وضع اقتصادی خودمان از این قدرت و نیرو استفاده کنیم، کمک بگیریم، کمک گرفتن پول گرفتن از حمایت برخوردار شدن در مقابل قوای عظیمی که در طرف ما قرار دارد البته به صرف ماست و خدمت به مملکت است، باید افکاری که عملی نشده آن افکار را باید کنار گذاشت و باید دنبال فکری رفت که این فکر مملکت را برساند به آن آمال و آرزوهایی که ما داریم. بنابراین می‌خواهم این مطلب را تشریع کنم این که ما در پشت تریبون بیاییم البته آقایان همه اجلند و اعلمند، ولی مردم ایران باید بفهمند و مردم ایران باید این مسائل را بفهمند که در مقابل تبلیغاتی که به عمل می‌آید چشم و گوششمان باز باشد.
رئیس- آقای خلعتبری وقت آقا تمام شد.
خلعتبری- بنده یک ربع دیگر وقت می‌خواهم
رئیس- آقایانی که موافقند آقای خلعتبری ۱۰ دقیقه (خلعتبری- یک ربع) یک ربع بیشتر صحبت کنند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. بفرمایید.
خلعتبری- خیلی ممنونم، عرض کنم آقایان امروز در دنیا دو قدرت در مقابل هم ایستاده‌اند یک قدرت، قدرت بلوک شرقی است که بلوک شرقی نقشه‌اش همان نقشه توسعه انقلاب جهانی است (صحیح است) و می‌خواهد این نقشه پیشرفت کند. اعمالش را هم در همین مملکت خود دیدیم استالین در یکی از کتابهای خودش گفته است که دولت‌های بورژوایی نباید موفق به اصلاحات شوند برای این که اگر دولت‌های بورژوا موفق به اصلاحات شوند آن وقت در آن مملکت اصلاح شده انقلاب پیشرفت ندارد. بنابراین نمی‌توانیم امیدوار باشیم که بتوانیم از بلوک شرقی استفاده کنیم و در موقع سخت هم به ما کمک نکردند دیدیم بنابراین ما بقا عده شعور طبیعی از یک طرف مأیوس هستیم، البته باید روابط صمیمانه و حسنه با دولت شوروی همیشه داشته باشیم، من که این را می‌گویم نسبت به کمونیست‌ها و کمونیسم بین‌الملل و مرام و مسلک کمونیزم است حالا از این طرف دنیایی است که ما اینجا ایستاده‌ایم ده سال پیش که یک شاهی به ما قرض نمی‌دادند، کمک نمی‌کردند، اسمی از امنیت ما نمی‌بردند، یک قدرت عظیمی از حیث این که با کمونیست‌ها در جهان در مبارزه است، آمده است می‌گوید من استقلال ممالک کوچک را حفظ می‌کنم، کمک هم می‌کنم، وضع اقتصادیشان را بهتر می‌کنم، آیا هیچ احمقی پیدا می‌شود که از این کمک صرف‌نظر کند؟ بنابراین استفاده از این به هیچ‌وجه تماس با استقلال ندارد، بلکه برای تأیید و تقویت از استقلال است اما یک نکته‌ای که به عقیده من احتیاج به تذکر دارد، اولاً یک عده‌ای در اطراف آن زیاد صحبت کرده‌اند و تبلیغاتی شده است، گرچه بعضی از آقایان می‌گویند روشن است و احتیاج به تذکر نیست. بنده می‌خواهم بگویم نخیر، این مسئله احتیاج به تذکر دارد، مردم باز باید بفهمند چون بعضی از مسائل است که از یاد مردم می‌رود، این دولت دولتی است که اعلیحضرت همایونی آورده‌اند، اعلیحضرت همایونی دولت را با فرمان تعیین کرده این دولت را مجلس رأی داده است برای ما این دولت و دولت دیگر فرق نمی‌کند ولی منشأ آوردن این دولت که بعضی می‌گویند و یک سناتوری هم حرفی زده می‌خواهم بگویم این حرف دروغ است و صحیح نیست آمدن این دولت که به فرمان شاه بوده است جهاتی داشته، آن جهاتش هم این بوده که دولت گذشته، دولت سابق خطاهایی مرتکب شد که آن خطاها سبب سقوط خودش و سبب خسارت مملکت و منجر به این شد که شاه آن دولت را عزل بکند و این دولت را معین کند پس سقوط آن دولت و آمدن این دولت در نتیجه آن خطاست و در نتیجه تصمیم شاه است (پورسرتیپ- و برای بقای مملکت و الا مملکتی نمی‌ماند که آقای دیوانبیگی سناتور باشد.) چرا فرصتی پیش آمد که این دولت را آورد بنده این را به آقایان عرض می‌کنم تمام مردم با انصاف هم ناچارند تصدیق کنند. چشم‌های ما دید که وضع مملکت
page 4 missing
در بعضی از مطالب داشته باشند فقط در طریق وصول به مقصد مشترک نهایی است و فی‌الحقیقت اظهارات همه متوجه یک نقطه و منظور تأمین یک مطلوب و یک هدف است و بیانات طرفین مصداق این شعراست: (عبارت ناشتا و حسنک و احد و کل الی ذاک الجیال یسیر و تجلیات مطلوب واحد است که در ظرف تصور و افکار آقایان به صور مختلفه گوناگون پدیدار می‌شود و الا در اصل پایه و مبنی جدایی نیست و بین همه آقایان وحدت نظر حکمفرما است و عقاید همه از یک سرچشمه که آن علاقه به حفظ مصالح مملکت و تأمین منافع عامه است منشعب می‌شود و بالمال یکی است و منطبق است با فرموده خواجه.
حسن روی تو به یک جلوه که در آینه کرد این همه نقش در آئینه اوهام افتاد این همه عکس می و نقش مخالف که نمود یک فروغ رخ ساقی است که در جام افتاد پس بنابراین لازم است آقایان محترم دو نکته را همیشه مورد توجه خود قرار دهند اول این‌که مطالب مربوط به کشور و مصالح آن که موضوع بحث و شور در مجلس شورای ملی قرار می‌گیرد از بدیهیات نیست که هر فردی در وحله اول و بادی نظرآن را تشخیص دهد بلکه از فضایای نظری و مطالبی است که کشف آن محتاج به تعاطی و تبادل افکار است و با مشورت می‌توان به حقیقت آن واقف گشت و راه تشخیص صواب و خطا و تمیز بین حق و باطل استماع مناظرات و توجه به استدلال طرفین می‌باشد و تنها مشعل هدایت و چراغ بینش دلائلی است که چون آفتاب روشن می‌تواند صفحات قلوب و اذهان را به نورحقیقت مستضر و منور سازد (قل هاتوابرهانکم ان کنتم صادقین) و صورت گرفتن این امر موقوف است در این‌که مجال دهند هرکدام از آقایان مطالب خود را مقرون به استدلال در محیط امن و آرامش بیان نمایند و الّا غرض اصلی و علت غایی که از تشکیل مجلس شورای ملی منظور بوده و هست حاصل نخواهد شد زیرا اگر چه بنابراین است که در مجلس اکثریت و عدد حکومت کند ولی هیچ تردیدی نیست که منظور از تشکیل مجلس شور این بوده که حکومت به دست نیروی منطق و استدلال بیفتد زیرا جمعی که بخواهند منصفانه رأی دهند ناگزیر از مطلبی پشتیبانی خواهند کرد که مقرون به دلیل قاطع و برهان ساطح باشد.
دوم لزوم توجه آقایان محترم است به این موضوع که مناظرات باید در محیط صمیمیت و دوستانه و خالی از هرگونه شدت و تعصب تحقق بپذیرد زیرا فقط صف آرایی و تشدت در مقابل دشمنان مملکت و استقلال کشور مستحسن است ولی در بین دوستانی که همه دارای حسن‌نیت می‌باشندجز سلوک مودت‌آمیز برادرانه و حسن تفاهم هرگونه خط مشی که متضمن خشم و عناد است بی‌مورد می‌باشد و باید همه آقایان دست اتحاد بیک دیگر داده در راه پیشرفت مقصود با تعاضد و تعاون یکدیگر قدم برداریم و طبق دستور کتاب آسمانی عمل نماییم محمدا رسول‌الله والذین معه واشداء علی الکفار روحما بینهم بین دوستان باید شفقت و مهربانی کامل حکمفرما باشد و منحصراً باید صف‌آرایی در مقابل دشمنان دین و کشور انجام گردد و بنده امیدوارم که همه آقایان خواستارانند که مصالح واقعی معلوم شود خداوند متعال هم کمک فرماید تا به طریق صواب برسیم و معتقدم طبق مفاد ایه شریفه والذین جاهدو فینالنهدینهم- سیلنا به اجتهاد و کوشش رسیدن به حق و حقیقت حتمی خواهد بود. (احسنت) اما موضوع عرایض این‌جانب- نظر به این‌که با بودن مجلس شورای ملی دولت‌ها مولود مجلس می‌باشند بالضروره مسئولیت خوب و بد بودن هر دولتی متوجه نمایندگان مجلس است بلکه به مناسبت وجود سنخیت بین علت و معمول و نظر از این‌که از کوزه برون همان طراود که در اوست دولت صالح کاشف از مجلس است که صالح باشد و بالعکس دولت غیر صالح کاشف از مجلس غیر صالح است. پس نمایندگان حق دارند بلکه موظفند در تشخیص صلاحیت حکومت در افراد هیئت حاکمه حداکثر دقت و مراقبت را به عمل آورند و کوچکترین تقصیری در این مورد باعث توجه بزرگ‌ترین مسؤلیت برای نمایندگان خواهد بود. ولی در عین حال این نکته را باید متوجه بود که حکومت‌های کامل الصلاحیت و حائز جمیع شرایط که بدون هیچ‌گونه نقطه ضعفی باشند جز در ظرف تمنی و آروز جای دیگری وجود ندارد.
ولی چون انتظام کشور هم بدون هیئت حاکمه امکان‌پذیر نیست لذا ناگزیر باید خوب و به در اضافی و نسبی درنظر گرفت و به این مقدار از شایستگی و صلاحیت اکتفا نمود که دولتی روی کار باشد که پس از کسر و انکسار جهات مخلفه حسن و قبح و مقایسه نقاط قوت وضعف محاسن آن غلبه بر نواقصش داشته باشد و شر قلیل آن در جنب خیر کثیران مستهلک باشد و دولتی باشد نسبتاً مفید و او از دیگران تاب وظایفی که از طرف جامعه مردم برعهده آن قرارگرفته عمل نماید و بیش از این از مجلس در این مورد نمی‌توان انتظار داشت و نیز باید این نکته را در نظر گرقت که استقرار ثبات نظم و پایدار ماندن آرامش و پیشرفت در کارهای اساسی موقوف بر تثبیت حکومت‌ها و لقای دولت‌ها می‌باشد و از دولت‌ها جز اختلال در امور وزارتخانه‌ها و ادارات که موجب اخلال و در جریان عمومی امور کشور نیز خواهد گردید نتیجه‌ای عاید نخواهد گردید یکی از اصول مسلمه‌ای که در علم حکمت و فلسفه مبین شده این است که فاقد شیء معطی شیء نخواهد شد و از عدم تحقق امر وجودی محال و ممتنع است پس از حکومت‌های زودگذر که فاقد ثبات می‌باشند نتایج ثابت و راسخ نمی‌توان انتظار داشت ذات نایافته از هستی بخش
کی تواند که شود هستی بخش
و به این علت مجلس باید حتی‌المقدور ارشاد هیئت حاکمه را بر تغییر و تبدیل حکومت‌ها مقدم بداند این مطالبی که عرض شد کلیاتی بود که اختصاص به مورد و موضوع معین و دولت خاصی نداشت و اما دولت فعلی که اکنون مسئولیت این امرخطیرحکومت را عهده‌دار است یکی ازعللی که اکثریت قابل ملاحظه‌ای در مجلس از آن پشتیبانی می‌کنند برقرار کردن امنیت و جلوگیری از خرابه‌کاری اخلالگران است که به دست آن انجام شده و این امری است بسیار قابل تقدیر و تمجید و نمی‌توان آن را بادیده اغماض نگریست زیرا اولاً ایجاد امنیت پس از شیوع فساد و برانگیخته شدن روح طغیان و عصیان امری است بسیار مشکل و دشوار و این‌که پس از به وجود آمدن امنیت به نظرساده و آسان می‌آید از باب این است که: معما چوحل گشت آسان شود و ثانیاً نردبان ترقی و تکامل هر جامعه وجود امنیت بین آنها است و بدون آن هیچ‌گونه پیشرفتی در شئون مملکت امکان‌پذیر نیست و در درجه اول هر جامعه نیازمندی آن دارد و این‌که از امنیت در اخبار تعبیر به نعمت مجهول شده است نه برای این است که فاقد اهمیت می‌باشد بلکه فلسفه آن این است که اشخاص هنگامی که از آن برخوردار می‌شوند متوجه آن نیستند و نظیر روشنایی و نور است که افراد موقع استفاده کردن از نورسرگرم دیدن چیزهایی هستندکه به وسیله نور آشکار و هویدا شده و کمتر متوجه خود نور می‌شود در بزم دل از روی تو صدشمع برافروخت وین طرفه که برروی تو صدگونه حجاب است ولی این نکته ناگفته نماند که کارهای بسیار زیادی در پیش است که باید دولت انجام دهد و لازم است که از موقعیت کنونی که زمینه برای اقدام به اصلاحات و پیشرفت در امور مهیا می‌باشد استفاده نمایدچه بسا ممکن است که خدای نخواسته حوادث ایام این فرصت را از دست ما بگیرد
ساقیا عشرت امروز به فردا میفکن
یا ز دیوان قضا خط امانی به من آر (احسنت)
رئیس- وقت شما تمام شده است
ارباب- خوب جایی هم تمام شد
رئیس- وارد دستور می‌شویم. آقای اردلان
۳- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای اردلان
اردلان- وضعیت شهرداری تهران مخصوصاً در این موقعی که ما انجمن شهر نداریم ایجاب می‌کند که ما یک اندازه بیشتر در امور شهرداری نظر داشته باشیم بنابراین من یک سؤالی دارم از دولت که تقدیم می‌کنم
۴- تقدیم یک فقره طرح قانونی به وسیله آقای ارباب
رئیس- آقای ارباب
ارباب- طرحی است راجع به تمرکز ادارات ساختمان ابنیه دولتی در بانک ساختمانی که تقدیم می‌کنم
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای شوشتری
رئیس- آقای شوشتری
شوشتری- سؤالی است راجع به وضعیت جنگل‌ها و استفاده سویی که کرده‌اند تقدیم می‌کنم جواب به من بدهند
۶- تقدیم گزارش کمیسیون عرایض راجع به اعلام جرم آقای ارباب علیه آقای دکتر اخوی وزیراقتصاد دولت سابق به وسیله آقای خلعتبری
رئیس- آقای خلعتبری
خلعتبری- گزارش کمیسیون عرایض راجع به اعلام جرم آقای ارباب علیه دکتراخوی را تقدیم می‌کنم
۷- بیانات آقای مهندس شاهرخشاهی طبق ماده ۸۷ آئین‌نامه
رئیس- آقای مهندس شاهرخشاهی طبق ماده ۸۷ توضیحی اگر دارید بفرمایید
مهندس شاهرخشاهی- در جلسه قبل جناب آقای درخشش همکار محترم نماینده و حامی فرهنگیان سؤالی از دولت کرده بودند که چون در موقع توضیح سؤال اسمی از این‌جانب برده شده بود از ماده ۸۷ استفاده می‌کنم و می‌خواستم از جناب آقای درخشش تقاضا کنم در مواقعی که سؤالی از دولت می‌شود اگر عملی برخلاف اصول و قوانین از طرف دولت شده باشد سؤال را در مجلس مطرح بفرمایند و الّا شأن مجلس بر این نیست که سؤالی که با تمام قوانین مطابقت داشته در مجلس توضیح و مدتی از وقت مجلس گرفته شود و اگر بنا بشود که هرکس از نمایندگان که کارهای شخصی دارند چه تجار که اینجا هستند و چه آقایانی که شرکت‌های مختلف دارند در معاملات خارجشان سؤالاتی از طرف آقایان بشود غیر از این که وقت مجلس گرفته شود چیز دیگری نیست بنده در خارج از مجلس با آقای درخشش صحبت کردم همانطور که جناب آقای وزیر فرهنگ فرمودند هیچ‌گونه ایرادی به بنده نبود یک مزایده‌ای بود و بنده شرکت کردم و با این که اداره اوقاف حق نداشته است پیشنهاد بنده را باز کند در صورتی که حداقل قیمت بیست ریال بوده بنده ۳۱ ریال قیمت داده بودم پیشنهاد بنده را باز رده است و بعد هم به بنده اطلاع دادند که متولی اوقاف صلاح نمی‌داند که این موقوفه فروخته شود بنده هم پیشنهادم را پس گرفتم آقای درخشش به بنده فرمودند چون در این موضوع پای فرهنگیان در میان بود و شما از این موضوع صرف‌نظرگردید بنده از شما در مجلس تجلیل کردم خواستم عرض کنم که من بعد از این تجلیل‌ها در مجلس از بنده نکنند عرض دیگری ندارم.
درخشش- بنده راجع به شما که در مجلس حرفی نزدم
۸- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به جلب سرمایه‌های خارجی
رئیس- در لایحه جلب سرمایه‌های خارجی دو پیشنهاد ماده اولش مطرح شد حالا بقیه پیشنهادات ماده اول قرائت مطرح می‌شود.
(به شرح زیرخوانده شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل به ماده اول جذب سرمایه‌های خارجی اضافه گردد.
تبصره- سازندگان کارخانه‌جات و شرکت‌های خارجی موقعی می‌توانند کالاهای خود را در ایران به فروش برسانند که نمایده فروش آنها در ایران ایرانی باشد والا کالاهای آنها در حکم کالاهای قاچاق بوده و مشمول مقررات قاچاق می‌باشد. دکترجزایری
رئیس- آقای دکتر جزایری
دکتر جزایری- استدعا می‌کنم دوستان و همکاران عزیز توجه بفرمایند یک مطلبی در این مملکت باید حل بشود و آن عبارت از این است که اگر صاحبان کارخانجات خارجی یا تجار خارجی می‌خواهند با مملکت ایران کسب و تجارت کنند و کالاهایشان را بفروشند لااقل باید نمایندگانشان در ایران ایرانی باشند اگر یک حق نمایندگی داده می‌شود و واقعاً ارتباطی هست و از نظر اقتصادی مهم است این باید به وسیله ایرانی انجام بشود بالاخص در این موقع که می‌خواهید جلب سرمایه‌های خارجی بشود و قطعاً باب تجارت و معاملات و مراودات تجارتی و اقتصادی زیادتر باز می‌شود فکر می‌کنم که اگر جناب آقای دکتر امینی هم موافقت بفرمایند و یا مجلس هم موافقت بفرمایند که در هر صورت این مطلب حل شود بسیار لازم است برای این‌که آقایان تجار و آقایان اقتصادیون بهتر می‌دانند که یک عده‌ای از این وضع سوءاستفاده کرده‌اند من باب مثال یک روزی آقای ابراهیمی اینجا فرمودند که فلان سوریه‌ای یا فلان لبنانی می‌رود نمایندگی فروش فلان اتومبیل‌ها را می‌گیرد بعد می‌آید با سه تا ایرانی بیچاره قرار می‌گذارد خودش ده درصد و یا بیست درصد از آمریکا یا انگلستان یا آلمان حق نمایندگی می‌گیرد و به حساب او می‌گذارد ولی ایرانی چون از آن حق نمایندگی محروم است ناچار است اتومبیل و یا ماشین را گران‌تر بفروشد و آن آقا رفته است در لبنان و سوریه و یا آمریکا یا آلمان گشته است و از ایران باج می‌گیرد و هیچ‌گونه هم عملی انجام نمی‌دهد به علاوه بعضی از اینها واقعاً یک اعمال سیاسی مهمی در ایران کرده‌اند و سابقه قاچاقچی‌گری هم دارند طلا برده‌اند به صورت زنجیر چرخ اتومبیل و امثال اینها بنابراین امروز دستگاه اقتصادی و فنی و تجاری ایران طوری مجهز است که نمایندگان متخصص مهندس و غیرمهندس با دستگاه صحیح می‌توانند نمایندگی این آقایان سازندگان بزرگ را در ایران قبول بکنند در هیچ جای دنیا هم به اینها اجازه نمی‌دهند که یک نفر خارجی را به نمایندگی خود بگذارند مثلاً در آلمان یک نفر اسپانیایی نمایندگی یک کارخانه‌ها آمریکایی را داشته باشد همچو چیزی نمی‌شود خود آلمانی‌ها این عمل را انجام می‌دهند حالا چند سال پیش نیست که ما آن قدر عقب افتاده باشیم که طرز عمل تجارتی را بلد نباشیم دستگاه تجارتی ما مجهز است و بنده خیال می‌کنم تأمین این منظور جایش همین جا باشدکه آقایان این مطلب را برای همیشه حل بفرمایند و آن‌هایی‌که می‌خواهند با ما تجارت کنند بدانند که به وسیله ایرانی‌ها باید عمل کنند.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- بنده نسبت به اصل موضوع نظری ندارم که آیا نمایندگی یک کارخانه یا ایرانی باشد یا با خارجی البته اگر با ایرانی باشد بهتر است ولی خواستم نظر نماینده محترم آقای دکترجزایری را جلب کنم به این‌که تجارت بر اصل اعتماد است اگر بنا باشد یک خارجی را خدای نکرده یک ایرانی نتوانست اعتمادش را جلب کند که نماینده‌اش باشد نمی‌شود به زور تحمیل کرد که نماینده‌اش ایرانی باشد و اما راجع به لایحه جلب سرمایه‌های خارجی خواستم توجه آقایان را جلب کنم این یک لایحه فوق‌العاده حساسی است و سرمایه خارجی را نمی‌شود جلب کرد مگر این که یک مزایایی داشته باشد جلب یک اعتمادی بکند که بیاید اینجا و الّا سرمایه‌دار مجاز است که یک که بیشتر اعتماد و اطمینان بنابراین همانطوری که عرض کردم بنده در اصل موضوع مخالفتی ندارم ولی خواستم تقاضا کنم این لایحه را با این تبصره‌های مختلف آلوده نفرمایید برای این‌که سوء اثر می‌کند و آنها را متوحش می‌کند
دکتر جزایری- بنده پس گرفتم ولی در یک لایحه دیگری که مناسب‌تر باشد پیشنهاد می‌کنم
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیرخوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که جمله ذیل به ماده اول اضافه شود: سرمایه‌های خارجی که به صورت کارخانه وماشین‌آلات وارد ایران می‌شود باید قبلاً نوع کارخانه یا ماشین‌آلات و بهای آن به تصویب هیئت دولت و شورای اقتصادی برسد- نراقی
رئیس- آقای نراقی
نراقی- پیشنهاد بنده از این نظر بودکه همیشه در موقع وضع قوانین سعی می‌شود که قوانین خیلی خوب تهیه بشود ولی در عمل بعضی اوقات سوءاستفاده می‌شود بنده خودم شخصی را می‌شناسم موقعی که ماشین‌آلات کشاورزی ازحقوق گمرکی معاف بوده یک مقدار ماشین کره‌گیری آورد تقریباً دو سه هزار تا به اسم ماشین کشاورزی و حقوق گمرکی آنها را نپرداخته بود و بعد هم یک کس دیگری یک مقدار لوازم اتومبیل آورده بود اسم ماشین کشاورزی روی آنها گذاشته بود البته در این موقع که لایحه جلب سرمایه‌های خارجی مطرح می‌شود انشاءالله آن سرمایه‌های حقیقی که انتظار داریم به مملکت بیاید و محصول این قانون چندتا کتانه برای ما نباشد بنده خواستم این راه بروی عده‌ای حقه‌باز بسته بشود که فردا چهار تا ماشین شکسته به مملکت نیاورند و قیمت‌های گزافی روی آن بگذارند که به درد نخورد و یک چیزهایی بیاورند و بگویند ماشین‌آلات است بنده منظورم این بود که در اینجا قید بشود که چه کارخانجاتی باید بیاید آخر یک محلی و مرکزی باشد که تشخیص بدهد که این کارخانه‌جات چه کارخانه‌جاتی هستند اگر آقایان توجه بفرمایند این موضوع در لایحه پیش‌بینی شده فقط یک ابهامی دارد بنده خواستم ابهامش برطرف بشود و به نظربنده باید قیمت این کارخانه‌جات و ماشین‌آلات در یک مرکز صلاحیتداری تعیین شود که معلوم بشود آن کارخانه‌ای که می‌آید ارزشش چه بوده است چون یک امتیازی به این سرمایه می‌دهیم یعنی هر وقت خواست سرمایه را به خارج ببرد برای او تسهیلات قائل می‌شویم که بتواند سرمایه‌اش ببرد کاری بکنید که سوءاستفاده نشود.
رئیس- آقای مخبر
صارمی- (مخبرکمیسیون قوانین دارایی)- بنده خیال می‌کنم به قدرکافی موضوعات در این پروژه و طرحی که تهیه شده است به عمل آمده است در ماده ۲ نظرجناب آقای نراقی تأمین می‌شود و در آنجا تذکر داده می‌شود که «برای رسیدگی و اظهارنظر درخصوص پیشنهادهای واصل راجع به ورود سرمایه‌های خارجی هیئتی تحت نظر مدیرکل بانک ملی ایران و مرکب از معاونین وزارت دارایی وزارت امورخارجه- وزارت اقتصادملی مدیرعامل سازمان برنامه و رئیس اطاق بازرگانی تهران در بانک ملی ایران تشکیل می‌گردد» به غیر نمایندگان دولت که اطلاعات فنی دارند و نسبت به این‌گونه موضوعات اظهارنظر و مذاکره می‌کنند (نراقی- این نسبت به سرمایه نقدی است) نه خیر نسبت به تمام امور است نسبت به کلیه پیشنهادات واصله است که شامل سرمایه نقدی و غیرنقدی هر دو خواهد بود در اینجا ذکر شده است مضافاً به این موضوع در ماده ۷ هم یک قسمتی دارد که باز نظرحضرتعالی را تأمین می‌کند در آنجا می‌گوید که «هیئت مذکور در ماده ۲ بالا آئین‌نامه اجرای این قانون را تهیه و در مدت دو ماه به تصویب هیئت وزیران و کمیسیون‌های مربوطه مجلسین خواهد رسانید» که راجع به این‌که چطور وارد بشود چطور خارج بکند آئین‌نامه خاصی را گذشته از این‌که این هیئت تنظیم می‌کند هیئت دولت هم باید تصویب بکندکمیسیون‌های مربوطه مجلسین هم باید تصویب بکنند بنابراین کلیه نظریاتی که دارید تأمین می‌شود و تصور می‌کنم با تأمین نظریاتی که دارید موافقت بفرماییدکه پیشنهادتان مسترد بشود.
نراقی- با این توضیحی که دادند پیشنهادم را مسترد داشتم
رئیس- پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود. (به شرح زیرخوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده ۱ اضافه بشود: سرمایه‌هایی که ایرانیان درخارجه دارند می‌توانند آزادانه به ایران انتقال و در صورت تقاضا بدون هیچ‌گونه مانعی به خارج انتقال دهند. داراب.
رئیس- آقای داراب
داراب- استدعا می‌کنم آقای وزیردارایی به این پیشنهاد بنده توجه بفرمایند من این پیشنهاد را از روی سوابقی که کابینه گذشته فرانسه داشته است اقتباس کردم کابینه گذشته فرانسه از نظر ارزی بیک وضعیت بسیار بدی دچار بود برای این‌که سرمایه خارجی را جلب کند و ارز به دست بیاورد نه تنها سرمایه خارجی را بلکه کلیه آن سرمایه‌هایی که در خارج هستند اعم از این‌که مال اتباع فرانسه باشد یا خارجه باشد جلب کند این فکر را کرد. اصولاً سرمایه مانند هر جنسی تابع عرضه و تقاضا است و یک قانون هزینه یعنی مصارفی
که برای نگاهداری آن جنس می‌شود شامل این نوع کالا که عبارت از سرمایه است می‌شود اصولاً سرمایه از نظرتفریح و از نظر گردش فقط فی حد ذاته وارد مملکتی نمی‌شود و صادر نمی‌شود مگر این‌که نفع خودش را ببیند اگر فرانسوی در خارج از فرانسه یا ایرانی در خارج از ایران سرمایه داشته باشد اگر برایش صرف بکند نفع برساند وارد کشور می‌کند بی‌جهت هم خارج نمی‌شود چرا؟ برای این که تبدیل مجدداً این پول یک صرفی دارد خرید دلار وقتی که دلارش را به بانک ملی می‌فروشد یک قیمتی دارد وقتی که خواست آن پول را مجدداً از بانک ملی بگیرد یک قیمت دیگری داردکه به ضرر تاجر است بنابراین از نظرتفریح که قبلاً دلار بگیرد و بعداً بفروشد و یک مقداری هم ضرر بدهد یعنی چند ریال ضرر بدهد این کار را نخواهد کرد مگر این‌که صرفه داشته باشد برایش تا سرمایه‌اش را وارد ایران بکند فکر می‌کنم آقایان موافق باشند که تسهیلاتی برای بازگشت سرمایه ایرانی‌ها هم بشود بنابراین شما اگر اجازه بدهید که ایرانی که در خارج پول دارد آزاد باشد پولش را بتواند مجدداً به خارج برگرداند نفع برده‌اید آقایان او اگر منافعش را در ایران دید پولش را هیچ‌وقت برنخواهد گردانید چرا؟ برای این که آن صرف بانکی را نخواهد پرداخت. بنابراین منافعش باید در ایران بیشتر باشد که سرمایه‌اش را برنگرداند و اما اگر فرض کنید ایرانی پول خودش را وارد ایران بکند و برای او تسهیلاتی قائل نشوید نخواهد آورد به چه دلیل فرنگی وارد می‌کند اگر شما نتوانید به سرمایه اعم از این‌که مال ایرانی و خارجی است منافع برسانید اگر هزار قانون وضع کنید آن آمریکایی یا انگلیسی یا فرانسوی نخواهد آمد به علاوه چه تبعیضی است که شما می‌کنید بین سرمایه ایرانی و سرمایه خارجی شما سرمایه خارجی را می‌گویید با یک شرایط معینی برگرداند اما هموطنان شما میلیونها دلار در خارج از ایران، در آمریکا پول دارند من اطلاع دارم میلیونها دلار در آمریکا پول این مملک خوابیده است و بعد هم برنمی‌گردد (تفضلی- کی‌ها دارند چند نفر را اسم ببرید) خودتان می‌دانید شما اطلاع دارید احتیاج به ذکر اسامی آنها نیست (تفضلی- چندتایشان را بفرمایید مال هیئت حاکمه را نگویید) من فکر می‌کنم احتیاج به اسامی آنها نیست که من بگویم شما بهتر می‌دانید همه آقایان بهتر از من می‌دانند پس اگر شما یک تضمین اقتصادی یک تسهیلات اقتصادی به سرمایه‌ها به طورکلی ندهید فرق نمی‌کند چه سرمایه فرانسوی باشد چه سرمایه ایرانی باشد به ایران نخواهد آمد اما اگر می‌خواهید تشویق بکنید پس سرمایه هموطنان خودتان هم که در اروپاست آنها را جلب کنید به این ترتیب که شما بگویید که هر وقت خواست برگرداند آزاد باشد. چرا برای این‌که او بداند سرمایه‌اش آزاد است ولی او از ترس این‌که اگر سرمایه‌اش رابرگرداند برای تفاوت خرید فروش نزولی باید به بانک بدهد بی‌عقل نیست که سرمایه‌اش را برگرداند (شوشتری- گواهی نامه می‌گیرید) اجازه بفرمایید گواهی‌نامه یک موضوع دیگری است پس بنابراین از نظر اصول اقتصادی جناب آقای دکتر امینی هم موافقت بفرمایند که این پیشنهاد تصویب بشود (احسنت)
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- گمان می‌کنم جناب آقای داراب دچار اشتباهی شده‌اند خروج یک پولی از کشور فقط روی نفع نیست موجبات دیگری پیدا می‌کند در آن موقع که آقا در فرانسه تشریف نداشته بنده بودم در کابینه رادیکال سوسیالیست‌ها روی بی‌اعتمادی دستگاه سرمایه‌ها رفت وقتی پوانکاره سرکار آمد آمدن پوانکاره ایجاد اعتماد کرد سرمایه‌دارها را تشویق کرد و سرمایه‌شان را ورد در همان تاریخ که بنده در فرانسه درس می‌خواندم وزیر مالیه فرانسه یوکانوسکی بود در کنفرانسی که می‌داد که اولاً سرمایه وطن ندارد هر کجا که تأمین داشت می‌رود در آنجا اولاً باید دید که سرمایه‌دار ایرانی چرا سرمایه‌اش را به خارج برده است چرا سرمایه‌ها را در بانک‌های آمریکا و سایر جاها برده‌اند بسا اوقات نفعی هم نمی‌برند و اگر اینجا می‌گذاشتند در بازار صدی سی بهره می‌بردند ولی به واسطه عدم اطمینان سرمایه‌شان را برده‌اند اگر ما بخواهیم بگوییم شما سرمایه‌تان را اگر آوردید می‌توانید ببرید اولاً جایش اینجا نیست در قانون ارز این کار را می‌توانم بکنیم که ایرانی‌ها بتوانند حساب ارزی اینجا باز کنند و اما می‌خواستم به جنابعالی و یک عده از اشخاصی که شاید گاهی بدون توجه حمله به سرمایه‌دار می‌کنند اعم از این‌که سرمایه‌دار صاحب سرمایه منقول و غیرمنقول باشد عرض کنم که اینها موجب فرار سرمایه می‌شود (صحیح است) بنابراین اگر ما سعی کنیم در مملکت یک محیط مساعد برای سرمایه‌دار مخصوصاً از طرف وزارت دارایی فراهم بکنیم آن وقت بنده به جنابعالی قول می‌دهم که سرمایه‌ها به ایران برگردد الان که فرمودید میلیونها دلار سرمایه در آمریکا هست حالا بنده نه می‌توانم تصدیق بکنم و نه می‌توانم تکذیب کنم چون تا آماری در دست نباشد اظهارش خودش اسباب وحشت است می‌ترسند وحشت می‌کنند از این که مبادا وزارت مالیه دنبال بکند یا روزنامه بهشان حمله بکند پس باید موجب اطمینان آنها را فراهم کرد آن وقت بنده به آقا قول می‌دهم که سرمایه به کشور برمی‌گردد و به کار می‌افتد کما این که یک عده از اشخاص بدبخت که آمده‌اند سرمایه‌شان را با تأسیس کارخانه به کار انداخته این قدر فحش خوردند و بد گفتند و شنیدند که گذاشتند و در رفتند جناب آقای فرود ایجاد یک روز راجع به آقای حاج علینقی کاشانی صحبت می‌کردند همین طور هم بود از بس در روزنامه فحش خورد رفت در هامبورگ ماندحالا برگشته چرا برگشته؟ برای این‌که محیط مساعدتر شده است امنیت به وجود آمده است برگشته والا اگر امنیت وجود نداشته باشد بنده به آقا قول می‌دهم هیح سرمایه‌داری نه داخلی و نه خارجی هیچکدام حاضر نیستند سرمایه‌شان را بیاورند (نراقی- هیچ کشوری برای سرمایه‌دار بهتر از ایران نیست) (اردلان- آقای داراب- پس بگیرید) (چند نفر از نمایندگان- پس گرفتند)
داراب- بنده پیشنهادم را پس گرفتم.
رئیس- به ماده اول رأی می‌گیریم رأی گرفته می‌شود به ماده اول آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند) تصویب شدماده دوم مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیرخوانده شد)
ماده دوم- برای رسیدگی و اظهارنظر درخصوص پیشنهادهای واصل راجع به ورود سرمایه‌های خارجی هیئتی تحت نظر مدیرکل بانک ملی ایران و مرکب از معاونین وزارت دارایی- وزارت امورخارجه وزارت اقتصادملی- مدیرعامل سازمان برنامه و رئیس اطاق بازرگانی تهران در بانک ملی ایران تشکیل می‌گردد تصمیمات این هیئت به هیئت وزیران برای تصویب و صدور اجازه تقدیم خواهد شد
رئیس- آقای ارسلان خلعتبری
ارسلان خلعتبری- تمام اهمیت این قانون به نظربنده در ماده دوم است این جلب سرمایه‌های خارجی در بعضی از ممالک شد و نتایج خیلی خوبی هم داد در ممالک آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی این عمل واقع شد و استفاده‌های کلانی هم کردند در ژاپن هم ژاپنی‌ها استفاده کردند و فواید زیادی بردند برای بهبودی وضع اقتصادی خود ولی در اکثر این ممالک خود اهالی آن مملکت پنجاه، پنجاه شریک بودند بنابراین شما اگر این اساس شرکت پنجاه، پنجاه را بتوانید در همین جا طوری تأمین کنید که ما خیالمان راحت بشود به نظر بنده این قانون با مطلب دیگری که حالا عرض می‌کنم نقصی نخواهد داشت برای چه؟ برای این‌که در ماده یک شما کارهای تولیدی و کشاورزی ذکر کرده‌اید ولی روشن نکرده‌اید مثلاً: اسخراج معدن یک کارتولیدی هست اگر تمام سرمایه مال خارجی باشد و فقط دستمزد بدهد و معدن را استخراج کند منافع می‌برد از ملکت و فقط یک دستمزدی به کارگر می‌دهد یا کارخانه سقزسازی، کارخانه لباس‌دوزی، کارخانه صابون‌سازی کارخانه پارچه‌بافی همه اینها تولیدی است اگر اینها آمدند و پیشنهاد دادند قانون هم بهشان حق داد چطورجلوی آنها را می‌گیرد در صورتی که اگر سرمایه خارجی برای این کارها به کار بیفتد آن وقت مضر است فایده ندارد بنابراین باید یک وجه شخصی باشد که منظور ما را تأمین کند از سرمایه‌های خارجی که آنچه لازم است مصرف بشود اگرخارجی‌ها یک بانکی تأسیس کنند با صدمیلیون دلار برای این‌که به کشاورزان کمک بکند برای این‌که به معدن‌چی‌ها کمک بکند برای این‌که به مردم پول قرض بدهد با فرع سه، چهار، پنج، شش درصد باز به نفع مردم است برای این‌که مردم از این پول استفاده می‌کنند و بهره می‌برند خوب اگر صابون‌سازی باز کنند دکان قمی‌ها بسته می‌شود پارچه‌بافی صنایع اصفهان را از بین می‌برد این هم جلب سرمایه خارجی است کار را از دست ایرانی‌ها می‌گیرد مزیتی هم به سرمایه‌های خارجی داده می‌شود برای این‌که می‌تواند ارزی که به دست می‌آورد از مملکت خارج بکند و اگر این قانون نباشد نمی‌تواند سرمایه‌اش را خارج کند پس بنابراین این مزیتی که داده می‌شود در مقابل این مزیت باید برای ما هم مزیتی تأمین بشود و این مزیت اگر برای ما تأمین نشود و در قانون پیش‌بینی نشود درست نیست شما در ماده ۲ دارید که برای رسیدگی پیش نهادها هیئتی تشکیل می‌شود از چند نفر یکی آقای معاون وزارت دارایی بنده از جنابعالی سؤال می‌کنم که آقای انواری معاون جنابعالی مرد بسیارخوبی هستند اما ایشان در تمام عمرشان رئیس اداره بودجه بوده‌اند ایشان در یک امر اقتصادی مفید چه قسم می‌توانند اظهارنظر و قضاوت کنند یا این‌که معاون وزارت اقتصاد ملی اغلب آقایان در مشاغلی هستند که آنجا سوابقی ندارند مثل آقای میرزا محسن‌خان قریب بسیار مرد خوبی هستند ایشان معاون وزارت دارایی هم بودند ولی ایشان نه اطلاع کافی از امور تجاری و نه اقتصادی داشتند بنابراین این هیئتی که شما اینجا ذکر کرده‌اید به پیشنهادها رسیدگی بکننداین هیئت چند تا معاون و رئیس بانک ملی کافی نیست رئیس بانک ملی تخصصش در امور پول است آن هم در چند ماه پیش اشتباهی کرد که ما در آن هم تردید داریم بنابراین یک مدیرعامل سازمان برنامه و این چند نفر به این پیشنهاداتی که می‌رسد رسیدگی کنند به نظر بنده تشخیص اینها کافی نیست وقتی از سرمایه‌دارهایی که در داخله هستند حمایت نمی‌شود این یک نقصی است و
طریق جبران آن به نظربنده این است که عرض می‌کنم من خودم معتقدم ولی می‌ترسم آقایان تصویب نکنید بنده معتقدم هر پیشنهادی که می‌رسد باید جلس شورای ملی تصویب کند از روزی که آمد یک هفته طول می‌کشد در کمیسیون اگر پیشنهاداتی آمد برای تأسیس بانک، برای استخراج معادن و ساختن سد و کارهای کشاورزی این را مجلس با کمال میل رأی می‌دهد بنابراین می‌خواهم بگویم شما راه‌حلی برای این پیدا کنید بنده پیشنهادی کرده‌ام که بعد در موقع خودش عرض می‌کنم قبلاً تذکری دادم راجع به شورای عالی اقتصادی، خیلی متشکرم که عمل کردید و آن شورا را منحل کردید ولی معتقدم کارهای اقتصادی دولت چه این دولت چه دولت سابق و دولت‌های قبلیش واقعاً اساس صحیحی ندارد تقصیری هم نداریم کار رویه ندارد تمام کارهای ما روی سیستم هپولی هپو است امروز یک تصمیم می‌گیریم فردا تصمیم دیگری می‌گیریم امروز یک تصویب‌نامه می‌گذرد فردا تصویب‌نامه مخالف به آن می‌گذرد با یک تصویب‌نامه شما منع کردید صدور چای داخلی را و چای خارجی را آزاد کردید و تصویب‌نامه آن را چهار هفته است که صادر کردید ولی چهار هفته است که در هیئت دولت مانده است در هیئت دولت تصویب‌نامه صادر کردید که ۱۵۰ کامیون کهنه آقای مهدی باتمانقلیج را بیاورند توی مملکت چون نقشه صحیحی نیست، تصویب‌نامه صادر می‌کنید که برای صدور ده هزارتن برنج کیلویی یک تومان بدهند و این را می‌برند در هیئت دولت و کارهای غیراساسی می‌کند به نظر بنده یک فکر اساسی بکنید یک شورای اقتصادی درست کنید و لایحه‌ای بیاورید به مجلس که همه مردم سهم داشته باشند شما می‌گویید رئیس اطاق بازرگانی تهران چرا رئیس اطاق بازرگانی تبریز و گیلان نباشد (صحیح است) چرا حوایج اقتصادی را فقط منحصربه تهران می‌کنید که کارشان فقط سفته‌بازی است خشکبار را آذربایجانی تهیه می‌کند برنج را گیلانی تهیه می‌کند زیره را کرمانی تهیه شورای عالی اقتصاد هم که درست می‌کنید ترتیبی می‌دهید که نماینده اینها نباشند برای تشکیل شورای عالی اقتصادی لایحه‌اش را بیاورید مجلس با کمال میل تصویب می‌کند نماینده بانک، نماینده کشاورز، اطاق‌های بازرگانی، اصناف، تجار، صاحبان صنایع، صاحبان معادن علما و مهندسین یک شورای اقتصاد از اینها درست بکنید سالی چهار دفعه هر سه ماه در مملکت اجلاس کنند پنبه کار، تاجر بزرگ تاجر کوچک بیایند اظهارنظر بکنند فقط من باب مشورت و شما هم قبول نکنید و اما این را به جای این‌که سه نفر معاون بیایند بنشینند یک همچو شورایی درست بکنید، وقتی یک چنین شورایی درست کردید پیشنهادهایی که می‌رسد به این مملکت بدهید همان شورا آنها را تصویب کنند و اگر هم تصویب نکند فقط نظرش را بدهد و بعد لااقل بیاورید منوط بکنید به تصویب کمیسیون‌های مجلسین این را از دست ما نگیرید این طور مفید نیست
اگر در این ماده دوم با تصویب کمیسیون‌های مجلسین نباشد بنده به لایحه رأی نمی‌دهم بنده معتقدم که یا مجلس شورای ملی را قبول کنید یا کمیسیون‌های مجلسین را واقعاً ترتیبی بدهید که بعد از رفتن خودتان این لایحه به نفع ما باشدکه استفاده کنیم این است که در این موضوع بنده پیشنهاد کرده‌ام و اگر به پیشنهاد بنده توجه بفرمایید به نظر من مفید خواهد بود
رئیس- آقای وزیردارایی
وزیردارایی- جناب آقای خلعتبری اینجا زرنگی وکالتی به خرج دادند از نظر وکالت دادگستری عرض می‌کنم زرنگی کردم که یک قدری احساسات را تحریک بکنند چون هر وقت در لایحه‌ای راجع به تهران و شهرستان‌ها صحبت می‌شود البته یک تعصبی ایجاد می‌شودولی بنده خواستم تقاضا بکنم که این احساسات را در این لایحه اعمال نفرمایید اولاً راجع به این هیئت که می‌فرمایید با تصویب مجلس یا کمیسیون‌های مجلس باشد اگر بنا باشد در همه جای دنیا هیئت‌هایی که معین می‌شوند همه از متخصصین باشند باید تمام مردم را جمع کرد در یک کمیسیون سیصد نفری مهندس باشد تجار و کشاورز باشند تعداد زیادی باشند اگر از شیراز می‌خواهید دعوت کنید نمایندگان سایر جاها اعتراض می‌کنند پس باید از تمام شهرستان‌ها دعوت کنید (ارباب- بندرعباس هم فراموش نشود) اما این هیئتی که در ماده دوم ذکر شده تشکیل می‌شود از معاون وزارت دارایی و معاون وزارت اقتصاد ملی و مدیرعامل سازمان برنامه این منافی نیست کما این‌که در آئین‌نامه پیش‌بینی خواهد شد که این آقایان این پیشنهادهایی که بهشان می‌رسد باید به مطلعین و متخصصین و اهل فن مراجعه کنند، نظر آنها را بگیرند و این پیشنهادها را منقح کنند بفرستند به هیئت دولت و در همه جای دنیا کمیسیون‌هایی که هست همه خودشان متخصص نیستند نمی‌دانم از کجا آقای خلعتبری پیدا کردند که مانع خواهد بود که این پیشنهادها به متخصصی مراجعه شود ما در آئین‌نامه تصریح خواهیم کرد که پیشنهادها به متخصصین هر رشته‌ای مراجعه شود فرض بفرمایید مثلاً یک نفر کارخانه نساجی پیشنهاد کرد نسبت به نوع و قیمت و قسمت‌های مختلفه و سرمایه‌اش باید رسیدگی شود قطعاً بایستی در یک دستگاه فنی مطالعه بشود این دستگاه گزارش به این کمیسیون بدهد این کمیسیون اگر تصویب کرد بفرستد به هیئت دولت بنابراین فقط محدود به این نخواهد بود که معاون وزارت دارایی و اقتصاد ملی و مدیرعامل سازمان برنامه شخصاً بروند یک کاری را رسیدگی کنند پرونده کامل می‌آید به هیئت دولت (مهندس اردبیلی- آن وقت هفت‌خوان می‌شود) و اما این را که می‌فرمایید بیاورند به مجلس یا به کمیسیون‌های مجلسین بنده امیدواریم که تا آخر عمرجناب آقای خلعتبری در مجلس باشند اما در کجای دنیا این لایحه جلب سرمایه خارجی به این صورت در آمده است.
در این قسمت ما مبتکرکه نبودیم مقلد بودیم همانطوری که عرض کردم مال کشورهای مختلف به خصوص خاورمیانه را دقت کردیم در ترکیه، در جاهای دیگر که چه جور عمل کرده‌اند و مخصوصاً اخیراً در ترکیه برای این‌که یک جذابیت بیشتری برای سرمایه‌های خارجی به وجود بیاورند تسهیلات بیشتری فراهم آورد که سرمایه بیشتری سوق داده بشود به کشور ترکیه حالا می‌فرمایید در اینجا ما موانع و مشکلات ایجاد کنیم که اصلاً سرمایه‌ای وارد این مملکت نشود اگر یک کسی آمد و خواست کارخانه کاغذسازی بیاورد در این مملکت اول لایحه‌اش را بیاورند در کمیسیون بعد در جلسه علنی الان برای یک ماده رأی گرفتن هی باید زنگ بزنند که آقایان بیایند رأی بدهند و آن وقت برای آوردن یک کارخانه کاغذسازی بخواهد آن را در جلسه علنی مطرح بفرمایید که مفید هست یا نیست هیچ کجای دنیا چنین سابقه‌ای ندارد اما راجع به این‌که ما دقت و مطالعه کنیم ببینیم چه کارهایی برای مملکت مفید است و چه کارهایی مفید نیست موقعی که کلیات لایحه مطرح بود بنده به عرض آقایان رساندم که اصولاً باید ببینم که این سرمایه و فعالیت خارجی در کدام رشته مملکت وارد بشود که مفید باشد و منافی و مزاحم سرمایه‌های داخلی نباشد اگر کسی همانطور که فرمودید بخواهد کارخانه صابون‌سازی باز کند ما می‌گوییم لازم نداریم یا بخواهد فرض بفرمایید کارخانه خیاطی بیاورد می‌گوییم لازم نداریم مطالعه و اجازه با ماست آنچه که ما خواسته باشیم و برای مملکت مفید باشد پیش‌بینی می‌کنیم و این قسمت‌ها را احاله کرده‌ایم به آئین‌نامه، به طورکلی ما خواسته‌ایم راه را باز کنیم که اصولاً سرمایه خارجی بتواند وارد مملکت بشود حدود و شرایطش هم معین است بر طبق آئین‌نامه‌ای که کمیسیون مجلسین تصویب می‌کند آن هیئت و هیئت دولت باید بهش اجازه بدهند ولی اگر بنا باشد شما قانون را آن چنان بنویسید و شرایطی معین کنید که بخواهید تمام اینها مقید به قیودی باشند به نظربنده سرمایه خارجی نخواهد آمد یک وقت سرمایه مال خودتان است هرکاری می‌خواهید بکنید ولی اگر می‌خواهید یک آتراکسیونی برای سرمایه خارجی باشد اگر بخواهید این قدر قید و بند و تشریفات برایش قائل بشوید او که الزام و اجباری ندارد بیاید اگر دید با این شرایط می‌تواند بیاید می‌آید و اگر دید نمی‌تواند نخواهد آمد بنابراین شرایط باید آن چنان شرایطی باشد که از نظر اقتصادی برای این مملکت مفید باشد (صحیح است) و منافی با سرمایه‌داران داخلی و فعالیت آنها هم نباشد و بعد هم از نقطه‌نظر انتقال ارز قیودی داشته باشد (عبدالصاحب صفایی- در غیر این صورت نقض غرض می‌شود) بله عرض کردم اگر بخواهید سرمایه بیاید باید برایش تسهیلات قائل بشویم والا اگر بخواهیم این قدر قید و بند قائل بشویم که سرمایه نیاید نقض غرض خواهد بود بنابراین بنده خواستم تقاضا کنم که جناب آقای خلعتبری اولاً موضوع تهران و شهرستان‌ها را داخل نفرمایند اگر اینجا نوشته‌ایم رئیس اطاق بازرگانی تهران برای این است که اطاق بازرگانی تهران مهمترین اطاق بازرگانی ایران است (مهندس اردبیلی- نه آقا اینطور نیست در آذربایجان هم تجار مطلع خوبی هستند منحصر به تهران نیست) آقای اردبیلی تمام تجار آذربایجان متأسفانه در تهران هستند در تبریز که دیگر کسی نمانده بنابراین ما این طور فکر کردیم که این اطلاعات اقتصادی مملکتی در اطاق بازرگانی تهران هست به مملکت ما نیست شما اگر فرانسه را هم ملاحظه بفرمایید اطاق بازرگانی پاریس با اطاق بازرگانی بردو خیلی فرق دارد (نراقی- طرز انتخابش هم فرق می‌کند) بنده که تاجر نبودم که انتخابش را بدانم بنابراین اطاق بازرگانی پایتخت از نظر این‌که مرکز اطلاعات است یک جای مهمی‌است اطاق بازرگانی تهران را من از لحاظ شخصیت کاری ندارم اطاق بازرگانی تهران از نظر اطلاعات اهمیت دارد همه هم که تهرانی نیستند یک عده از شهرستان‌ها هستند یک عده هم تهرانی هستند آذربایجانی هم هستند بنابراین اطلاعات در آنجا جمع شده در دسترس اطاق بازرگانی هست و بازهم منافی نیست که اگر یک کسی از خارج خواست بیاید و یک کارخانه در تبریز کار بیندازد نظر اطاق بازرگانی تبریز هم خواسته بشود و اینها با هم منافات ندارد اگر بخواهید یک شورایی برای این کار تشکیل بدهید که از تمام شهرستان‌ها بیایند و به قول جناب آقای خلعتبری در سالی دو مرتبه دوره اجلاسش باشد پیشنهادات را در آنجا رسیدگی بکنند این عملی نیست اگر این طور تصور شده که الان تمام سرمایه‌های خارجی مترصدند به محض این‌که تصویب بفرمایید بیایند ولو سالی دوبار در این دوره‌های اجلاسی پیشنهادها مطرح بشود بنده خیال می‌کنم که با این قید و بند سرمایه خارجی به این مملکت وارد نشود (صحیح است)
رئیس- آقای رضا افشاردر این ماده صحبتی دارید؟
رضا افشار- خیر
رئیس- دیگرکسی اجازه نخواسته در این ماده
۹- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر سیدامامی
رئیس- آقای دکتر سید امامی فرمایشی دارید؟
دکتر سیدامامی- سؤالی از وزارت بهداری کرده‌ام تقدیم می‌کنم
رئیس- بسیارخوب
۱۰- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون اقتصاد ملی راجع به جلب سرمایه‌های خارجی
رئیس- پیشنهادات ماده دوم قرائت می‌شود پیشنهاد آقای صدرزاده
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که جمله زیر به ماده ۲ افزوده شود پیشنهادهایی که برای صرف سرمایه‌های خارجی در شهرستان‌ها واصل می‌شود مقدم بر پیشنهاداتی که برای صرف سرمایه در مرکز است مورد رسیدگی و صدور اجازه قرار خواهد گرفت.
صدرزاده- مهندس اردبیلی
صارمی- آقای صدرزاده یک مرتبه دیگر پیشنهاد را قرائت بفرمایید
رئیس- آقای صدرزاده بفرمایید
صدرزاده- بنده قبل از این‌که پیشنهاد خودم را قرائت کنم توضیح مختصری عرض می‌کنم بیانی را که جناب آقای دکتر امینی فرمودند اصولاً صحیح است بعد از این‌که نماینده‌ای انتخاب شد برای مجلس مطابق قانون اساسی نماینده تمام کشور است و باید تمام مملکت را بیک چشم ببیند و تمام افراد مملکت را مثل برادر عزیز و محترم بشمارد ولی مع‌التأسف دولت‌ها عملی را که در تهران انجام می‌دهند در شهرستان‌ها عمل نمی‌کنند حتی همین دولت حاضر هم با کمال علاقه‌ای که به شهرستان‌ها داشته عملیاتی که در دوره همین حکومت در تهران شده است با عملیاتی که در شهرستان‌ها شده است قابل مقایسه نیست (صحیح است) سدکرج و سایرعملیاتی که در تهران شده است مقایسه کنیم با عملیاتی که در سایر شهرستان‌ها شده است می‌بینیم که هیچ قابل مقایسه نیست همین مطلب است که در مجلس شورای ملی این نوع احساسات را به وجود می‌آورد و این احساسات نباید موجب ملامت و یا انتقادی باشد و این پیشنهاد بنده هم روی همین احساسات است و فقط یک مزیتی را قائل شده است یعنی بعد از آن که یک سرمایه خارجی خواست بیاید به ایران و روی آن عمل شود ممکن است بعضی از آنها بخواهند در تهران این سرمایه را به کار بیندازند و بعضی در شهرستان‌ها بنده در این پیشنهاد فقط این مزیت را قائل شده‌ام که پیشنهاداتی که برای به کار افتادن سرمایه خارجی در شهرستان‌ها هست مقدم بر تهران مورد رسیدگی قرار گیرد حالا پیشنهاد بنده این است که می‌خوانم: «پیشنهاد می‌کنم جمله زیر به ماده دوم افزوده شود «پیشنهادهایی که برای صرف سرمایه‌های خارجی در شهرستان‌ها واصل می‌شود مقدم بر پیشنهاداتی که برای صرف سرمایه در مرکز است مورد رسیدگی و صدور اجازه قرار خواهد گرفت (صحیح است)
وزیر دارایی- بنده موافقم
رئیس- پیشنهادآقای صدرزاده مجدداً قرائت می‌شود آقای وزیردارایی هم قبول کرده‌اند و رأی گرفته می‌شود (اینطور خوانده شد) پیشنهادهایی که برای صرف سرمایه‌های خارجی در شهرستان‌ها
رئیس- برای شهرستان‌ها اصلاح بفرمایید (برای شهرستان‌ها واصل می‌شود مقدم بر پیشنهادهایی که برای صرف سرمایه در مرکزاست مورد رسیدگی و صدور اجازه قرار خواهد گرفت)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد، پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
این‌جانب پیشنهاد می‌کنم که آخر قسمت ماده ۲ به این طریق اصلاح شود تصمیمات این هیئت به هیئت وزیران ابلاغ (تیمورتاش- ابلاغ؟!) (مسعودی- هر چه نوشته‌اند بنده می‌خوانم بعداً اصلاح بفرمایید) و پس از تصویب کمیسیون‌های مربوطه مجلسین به موقع اجرا گذاشته خواهد شد. خلعتبری
رئیس- آقای خلعتبری بفرمایید
خلعتبری- عرض کنم آقای دکتر امینی اینجا مطالبی فرمودند که بنده قانع نشدم اولاً ما وکیل تمام مردم هستیم وکیل شهرستان و حوضه مخصوص نیستیم وکیل تمام مردم هستیم در کاری که پای خارجی‌ها در میان است اگر حرف ما صحیح است باید سعی کنند که حرف ما را به کرسی بنشانند ولی اگر می‌بینید از این کار ضرری هست ضررش را به ما بگویید جناب عالی همانطور که جن از بسم‌الله می‌ترسد از مجلس می‌ترسید هر وقت اسم مجلس می‌آید فوراً آقای دکتر امینی می‌گویند تأخیر می‌شود عملی نیست، چرا عملی نیست بنده الان به شما ثابت می‌کنم که عملی است بنده می‌گویم شما این‌کار را به کمیسیون مجلسین ارجاع کنید ولی شما می‌گویید به کمیسیونی که خودمان معین می‌کنیم ارجاع می‌کنیم کمیسیون‌های شما کیست آنها تحت اختیار و امر شما هستند مأمورین اجرایی شما هستند و این کمیسیون‌ها فرق دارند با کمیسیون‌های مجلسین که مصونیت دارند و آن وقت اطلاعات کافی هم شما از تمام شهرستان‌ها ندارید، شما می‌دانید از خراسان سالی چقدر زیره سبز صادر می‌شود؟ (وزیر دارایی- هشت میلیون دلار) جناب آقای عمادتربتی به بنده فرمودندکه دیروز به معاون وزارت اقتصادملی گفتم سالی ۲۰ هزارتن زیره سبز از خراسان صادر می‌شود گفت عجب سالی ۲۰ هزارتن زیره سبز صادر می‌شود معاون وزارت اقتصاد شمال نمی‌داند که سالی ۲۰ هزارتن زیره از خراسان صادرمی‌شود می‌خواهم عرض کنم که اطلاعات سه تا وزیر از لحاظ مملکت کافی نیست این‌که شما گفتیدرئیس اطاق بازرگانی تهران باشد بنده نگفتم که ایشان نباشد من باب تعصب گفتم رئیس اطاق بازرگانی گیلان هم باشد رئیس اطاق بازرگانی تبریز هم باشد اینها با هم منافی نیستند کمیسیون‌های اداری شما از اشخاصی تشکیل می‌شوند که اطلاعات کافی ندارند چرا خودتان را در زحمت می‌اندازید ممکن است به شما پیشنهاداتی بدهند که به مصلحت مملکت نباشد شما عوض این‌که خودتان را طرف کنیدکمیسیون‌های مجلسین را طرف کنید در کمیسیون‌های مجلسین بیایند مطالب‌شان را بگویند و حرف‌هایشان را بزنند شما تا به حال کدام لایحه را آوردید که کمیسیون‌ها رد کردند لایحه نفت، لایحه قرضه و تمام لوایحی که آوردید تصویب شد منتهی مداقه شد دقت شد، مطالعه شد با این وضع خیال می‌کنم دولت هم از محظورخارج می‌شود پس بنابراین از لحاظ این‌که می‌گویید اگر به مجلس بیاوریم عملی نیست اشتباه می‌فرمایید فرض بفرمایید پیشنهادی می‌خواهید بیاورید که مفید است برای مملکت بیاورید به مجلس که روی آن اظهارنظر کنند اگر شما خیر مملکت را می‌خواهید ما هم می‌خواهیم (یک نفر از نمایندگان- صورت‌مجلس باید باشد) این اجازه‌ها درحقیقت امتیازات حالا بنده نمی‌گویم که تمام مجلس اظهارنظر کنند ولی می‌گویم کمیسون‌های مجلسین برای کنترل دولت برای شما که ممکن است در محظور واقع شوید بگذارید دخالت داشته باشد اگر این عمل شد نظر آقایان تأمین است. راجع به شورای عالی اقتصاد هم جنابعالی توجه نفرمودید بنده گفتم مگر شورای عالی اقتصاد را ما بیاورد داریم تمام دنیا دارند اگر دولت و شما نمی‌توانید تشکیل بدهید به ما چه مربوط است می‌گوییم که از صنوف مختلف مملکت از شقوق مختلف تجار صاحبان معادن، نماینده کارگر، کشاورز عده‌ای را انتخاب کنید در تهران یک دارانشاء هم برایشان درست کنید مجله اقتصادی داشته باشند اطلاعات پیدا کنندچه مانعی دارد که از هر استان این مملکت ۵ نفر نماینده بیاید به تهران و در مسائل اقتصادی با آنها شور کنید اگر نظریات و نقشه اقتصادی دارند بدهند آن وقت یا بپذیرید یا رد کنید از نظر مشورت استماع می‌کنید آن نظر را هرکدام بهتر بود با تأمین منافع مردم را می‌گرد به موقع اجرا گذاشته بشود یک چیزی را عرض کنم اداره تثبیت قیمت‌ها را شش ماه پیش نخست‌وزیر دستور داد منحل کنند و تجدیدنظر کنند برای چه؟ همین اعضاء مجلس ما رفتند پارچه‌ای که متری ۱۰۵ تومان اداره تثبیت قیمت‌ها قیمت گذاشته بودبه ۶۵ تومان خریدند پارچه‌ای ۹۰ تومان را به متری ۶۰ تومان خریدند در تهران اطلاعات شما این قدرکم است که دارو ۴ برابرقیمت با تصدیق وزارت اقتصاد می‌فروشند حالا بعد از ۶ ماه که نخست‌وزیر دستور داد بالا و پایین آوردند ۵۰ کمیسیون تشکیل شد نتیجه این شد که اداره تثبیت قیمت‌ها منحل شد و اداره تشکیل می‌شود به نام اداره کنترل نرخ آقا این مسخره است شما می‌دانیدکه بنده اهل منفی بافی نیستم بنده عرض کردم خواستن سرمایه خارجی مفیداست آوردنش مهمتر است و باید هم آورد و باید راه‌ها را باز کرد ولی نباید طوری کرد که هجوم بیاورند و پدر مردم را در بیاورند و کار مردم عادی را بگیرند این کنترل را شما نمی‌توانید بکنید اینجا یک ماده‌ای دارد که آئین‌نامه اجرایی این را کمیسیون تصویب کند شما وقتی مطابق قانون حق دادید به خارجی که هرچه خواست بیاوردکمیسیون اداری شما تصویب می‌کند بعد پس فردا دچار محظور می‌شوید و قانون حق به او داده است و به علاوه چه هراستی دارید هر پیشنهادی که خارجی‌ها می‌دهند بیاورید به مجلس و به جای یک هفته دو هفته بماند و کار صحیحی بشود بنده روی این پیشنهاد ایستادگی می‌کنم و از آقایان خواهش می‌کنم اگر صلاح می‌دانید به این پیشنهاد رأی بدهید.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- اگر راجع به جن و بسم‌الله باشد بنده از مجلس بیش از همه استفاده کرده‌ام و از عنایت آقایان تشکر می‌کنم، اما عرض می‌کنم بنده هیچ‌وقت ترس و وحشتی از مجلس ندارم ولی به این نتیجه رسیدم اگر بنا باشد به دستگاه دولت و وزارتخانه و یا چند نفر وزیر اعتمادی نباشد چطور آقایان قانون وضع می‌کنید و به دست آنها می‌دهید که اجرا کنند.
جناب آقای خلعتبری طوری حرف زدندکه معلوم شد که آقای معاون وزارت اقتصاد بنده و دیگران که لطفی هم به بنده دارند اینها مردمانی هستند که تحت فشارند و استقامتی ندارند و هرچه بهشان می‌گویند فوراً قبول می‌کنند در صورتی که اگر بنا باشد خدای نکرده استقامتی در وزرا رئیس- آقای صفایی بفرمایید.
صفایی- مخالفت بنده با پیشنهاد جناب آقای ارسلان خلعتبری نه از این نظراست که مجلس نباید نظارت تامه در کارها داشته باشد بلکه از این نظراست که بنده معتقدم قوه مقننه مهما امکن کمتر در امور اجرایی مداخله نماید این ماده ۲ یک امر اجرایی است صددرصد امر اجرایی است زیرا در ماده ۲ مطرح است برای رسیدگی و اظهارنظر درخصوص پیشنهادهای واصل راجع به ورود سرمایه‌های خارجی هیئتی تحت نظر مدیرکل بانک ملی ایران و مرکب از معاونین وزارت دارایی. وزارت خارجه. وزارت اقتصادملی. مدیرعامل سازمان برنامه و رئیس اطاق بازرگانی تهران تشکیل می‌شود اولاً به نظر بنده این کار یک عمل اجرایی است و در عمل اجرایی مهماامکن قوه مقننه نباید دخالت کند در کار قوه مجریه درثانی از لحاظ فنی اگر هیئی صالح برای رسیدگی در مورد ورود سرمایه‌های خارجی در ایران باشد همین هیئتی است که به نظربنده صالح‌تر از رئیس اطاق بازرگانی و مدیرعامل سازمان برنامه و مدیرکل بانک ملی و معاونین وزارت دارایی و خارجه و اقتصادملی کسی نخواهد بود و آقایان نمایندگان محترم قطعاً از لحاظ فنی اگر در یک قسمتی مقدم باشند از هرجهت تقدمی بر این کمیسیون نخواهند داشت بنده معتقدم جناب آقای ارسلان خلعتبری مسلماً با حسن‌نیتی که در کارها دارند، جناب آقای ارسلان وقتی که صحبت می‌فرمایند امر می‌فرمایند مخلصینشان گوش کنند ولی وقتی که مخلصینشان حرف می‌زنند خودشان گوش نمی‌فرمایند (ارسلان خلعتبری- با کمال دقت گوش کرده‌ام) به هر حال بنده با حسن‌نیتی که در ایشان سراغ دارم و یقین دارم هرچه می‌فرمایند از لحاظ مصالح عمومی است قبول بفرمایید اگر یک کسی بخواهد از ایتالیا بیاید به ایران صدهزار دلار زیره بخرد این را ما بیاوریم به هیئت دولت و بعد هم بیاید به کمیسیون‌های مجلس و طبعاً به مجلس سنا هم خواهد رفت در این صورت قبول بفرمایید یک بازرگان خارجی که صد هزار دلار می‌خواهد در ایران بیاورد و زیره بخرد اگر او را توی این همه دست‌انداز و تشریفات بیندازیم قبول بفرمایید که از اصل صرف‌نظر از این معامله خواهد کرد اگر ما معتقد هستیم که سرمایه به این مملکت نیاورند آن حرف دیگری است ولی اگر این را معتقدیم قبول بفرمایید این افرادی که در قانون ذکر شده برای تشکیل کمیسیون صالح‌تر از هر فردی هستند و آئین‌نامه قانونی این عمل را هم کمیسیون مجلسین تصویب می‌کنند آقا ممکمن است آنچه که لازمه حسن عمل است پیش‌بینی بکنید در آن آئین‌نامه در نظر بگیرند و آن هم در کمیسیون‌های مجلسی تصویب خواهد شد به این دلیل من معتقدم که جناب آقای ارسلان خلعتبری موافقت بفرمایند پیشنهادشان را پس بگیرند با همه ارادتی که من به حظورشان دارم.
(در این موقع آقای خلعتبری به طرف تریبون می‌آمدند)
رئیس- آقای خلعتبری می‌خواهید توضیح بدهید یا پس بگیرید؟
خلعتبری- می‌خواهم بروم بیرون
رئیس- پس رأی می‌گیریم. رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای خلعتبری آقایان موافقین قیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند) تصویب نشد. (آقای خلعتبری وارد مجلس شدند)
شوشتری- آمدند آقای خلعتبری
عبدالصاحب صفایی- شوخی فرمودند.
رئیس- اینجا مجلس است گفتن آمدند و رفتند موضوع ندارد، مجلس که جای شوخی نیست! چرا نمی‌گذارید کار بشود؟ یک نفر وکیل می‌تواند برود بیرون و بیاید
۱۱- تعیین موقع ودستورجلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود. دستور هم بقیه همین لایحه (مجلس مقارن ظهرختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضاحکمت