مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اردیبهشت ۱۳۳۶ نشست ۸۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۱۷ اردیبهشت ۱۳۳۶ نشست ۸۴
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۸۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- تقدیم دو فقره سؤال و یک نامه به وسیله آقایان: بهبهانی و پروفسور اعلم و دکتر امین
۳- بیانات قبل از دستور آقایان عماد تربتی و مهندس فروهر
۴- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به مقررات اعزام محصلین به خارجه
۵- اخذ رأی و تصویب تقاضای آقای معاون نخست‌وزیر دایر به در دستور گذاشتند لایحه تأسیس وزارت گمرکات و انحصارات
۶- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ مربوط به مقررات اعزام محصل به خارجه.
۷- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۳۶
مجلس ساعت ده و ده دقیقه صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد).
غائبین با اجازه آقایان: دکتر عدل. کدیور. صفاری. دکتر آهی. قرشی. محمودی. ذوالفقاری. بزرگ ابراهیمی. کاظم شیبانی. اکبر. دکتر فریدون افشار. مرتضی حکمت. بزرگ نیا. صادق بوشهری. معین زاده. عامری. فرود. مهندس شیبانی. عباسی. اورنگ. اخوان. دکتر سعید حکمت. سنندجی. دکتر رضائی. ثقه الاسلامی. امامی خوئی.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: اقبال. مهندس ظفر. قراگزلو.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان: دکتر عمیدی. دولتشاهی. بهادری. اسکندری. امیر بختیار. طباطبائی قمی. قوام. مشار. پرفسور اعلم. دکتر نفیسی. پردلی. مسعودی. تیمور تاش.
رئیس ـ نسبت بصورت مجلس نظری نیست؟ آقای امید سالار.
امید سالار ـ یک اصلاحی در بیانات بنده هست که می‌دهم به تند نویسی.
رئیس ـ بسیار خوب دیگر نظری نیست؟ (گفته شد ـ خیر) یصورت مجلس تصویب شد.
۲ـ تقدیم دو فقره سؤال و یک نامه بوسیله آقایان: بهبهانی و پروفسور اعلم و دکتر امین
رئیس ـ آقای بهبهانی.
بهبهانی ـ سؤالی است از دولت که تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ آقای پرفسور اعلم.
پرفسور اعلم ـ سؤالی است از وزارت بازرگانی که تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ آقای دکتر شفیع امین.
دکتر شفیع امین ـ نامه ایست از طرف عده‌ای برای قانون اخیر فرهنگیان رسیده است که تقدیم می‌کنم.
۳- بیانات قبل از دستور آقایان عماد تربتی و مهندس فروهر
رئیس ـ نطق قبل از دستور شروع می‌شود. آقای عماد تربتی.
عماد تربتی ـ البته خاطر همه آقایان مستحضر است و تمام مردم ایران میدانند و اغلب از آقایان نمایندگان محترم و سناتور‌های محترم در این مسافرت بخراسان تشریف فرما شدند و باستان قدس رضوی مشرف شدند و ملاحظه فرمودند که یکی از آرزو‌های بزرگ مردم خراسان و ملت ایران بلکه تمام مسلمین جهان در این سفر پر برکت اعلیحضرت همایونی عملی شد و بمنصه ظهور رسید (صحیح است) راه آهن خراسان همچنین کلیه راهها از جمله راه آهن آذربایجان از آرزو‌های دیرین ملت ایران بود (صحیح است) که بدست اعلیحضرت فقید پی ریزی شد و سپس با اراده سنیة اعلیحضرت همایون شاهنشاهی با تمام و مرحله عمل برسد (انشاء الله) و در شهریور ۱۳۲۰ این راهها و کلیه امور عمرانی متوقف شد البته با هجوم و غلبه قشون‌های بیگانه یک وضع به اصطلاح فرس ماژور و ناگهانی و خارج از اختیار ملت ایران پیش آمد روی این نظر بود که مدتی امور عمرانی و آبادانی کشور بتعویق افتاد در این جا یک نکتة جالبی را بنده می‌خواستم بعرض آقایان برسانم که ما بایستی این امنیت را این آرامش را کاملا مغتنم شماریم و کوشا باشیم که همین وضعی که ملت ایران در سیاست داخلی دو خارجی پیش گرفته است ادامه بدهد تمام مدتی که عمران و آبادانی نشد و قشون بیگانه در این مدت از این سرزمین رخت بر بسته بود بعلت وجود یک عده از اشخاص بیگانه پرست و اشخاص ماجرا و و عوامفریب تمام اصلاحات راکد مانده بود حالا که بحمدالله بعد از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ملت ایران یک قیام رشیدانه م مردانه‌ای کرد و در حقیقت اعلیحضرت همایونی را بخواسته همه ملت ایران بسلطنت برگزید امور عمرانی و آبادانی یکی پس از دیگری دارد عملی می‌شود بطوری که در هفته گذشته خود بنده در التزام رکاب اعلیحضرت همایونی در گلپایگان بودم و سد عظیمی که مردم آن سرزمین را بکلی راحت و آسوده کرده افتتاح شد در همین مسافرت راه آهن خراسان افتتاح شد که تأثیر بزرگ و مهمی در امر عمران و آبادانی کشور دارد (صحیح است) و همینطور راه دیگری در خراسان از بجنورد که قسمت غرب و شمال را بشرق ایران متصل می‌کند بدست اعلیحضرت همایونی افتتاح شد کارخانه قند و چناران که اغلب آقایان تشریف فرما شدند و یکی از واحد‌های اقتصادی و عمرانی این کشور است افتتاح شد و تمام امور یکی پس از دیگری در شرف انجام است و انشاء الله سایر امور هم قریباُ تکمیل و شروع خواهد شد (انشاء الله بنده با اینکه از طرف مردم خراسان و همینطور بقیة مردم ایران تشکرات و سپاسگزاری بی پایان بعرض خاک پای همایونی رساندم در اینجا هم که اولین جلسه‌ای بود که مجلس افتتاح شد خواستم تشکر تمام آقایان محترم را بعرض اعلیحضرت همایونی
برسانم و از خداوند توفیق اعلیحضرت همایونی و همه آقایان را خواستار بشوم (حسنت)
رئیس ـ آقا مهندس فرهر.
مهندس فروهر ـ بنده که افتخار این را داشتم که در موقع تشریف فرمائید اعلیحضرت همایونی در مشهد باشم چون خراسانی نیستم شاید بهتر بتوانم راجع بآن وضعی که بنده آنجا دیدم و واقعاُ موجب تعجب همه ما‌ها که دعوت داشتیم شد یک چند کلمه‌ای فقط خدمت همکاران عزیزم در این خصوص بگویم تشریف فرمائی اعلیحضرت همایونی بخراسان بنده که دعوتهای دیگر و تشریف فرمائی جاهای دیگر را دیده بودم می‌خواهم بگویم که بی اندازه موفقیت آمیز بود و مورد محبت‌ها و احساسات بی شائبه و گرم کلیه اهالی شریف خراسان واقع شد که واقعاُ ما و همکارانمان اشک بچشم داشتیم و ناظر این احساسات قلبی که از تراوشات قلبی است اشخاص و روح بلند آزاد منش شرافتمند این اشخاص بود دیدیم که فرد فرد اهالی خراسان احساسات عمیقی بروز می‌دادند البته آقایانی که آنجا بودند دیدند و بنده خواستم این را در اولین روزی که مجلس افتتاح می‌شود و اولین روز بعد از استراحت است اینجا عرض کرده باشم لازم نیست بنده اهمیت راه آهن را عرض بکنم چون مهندس هستم فقط می‌توانم بگویم که کار بسیار بسیار عظیمی بود که انجام شده البته مختصر نواقصی دارد که بایستی رفع کرد این راه آهن وضع خراسان را که منطقه حاصلخیز و پر برکتی است تغییر خواهد داد و چون شهر زیادتی است بنده فکر می‌کنم خیلی توسعه وسایل پذیرائی لازم داشته باشد که بتدریج فراهم خواهد شد در پایان فقط خواستم بنده از طرف همکاران غیر خراسانی که افتخار دعوت در آنجا را داشتم از محبت‌های بی اندازه اهالی خراسان و سایر آقایان که هر ساعت و هر دقیقه ما را مواظبت می‌فرمودند و ما پنجدقیقه‌ای نبود که اظهار تشکر بکنیم از طرف همه اجازه می‌خواهم که تشکر بکم و امیدوارم که این نوع دعوتها تجدید بشود و مملکت عزیزما بموفقیت‌های بیشتری نایل بشود (صحیح است)
۴- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ راجع بمقررات اعزام محصلین بخارجه
رئیس ـ لایحه اعزام محصل مطرح است پیشنهادات ماده دوم قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که در ماده ۲ در سطر دوم لفظ (میشده) بکلمه (می‌شود) تبدیل گردد. دکتر دادفر.
رئیس ـ آقای دکتر دادفر.
دکتر دادفر ـ در ماده ۲ نوشته شده بمحصلینی که در تاریخ تصویب این قانون در خارجه بتحصیل اشتغال داشته و بآنان کمکی بعنوان تفاوت قیم ارز تحصیلی میشده از این پس تا آخر ماده آقایان اطلاع دارند که یک عده‌ای از این محصلین که در خارجه بودند نظر باینکه با تحصیلاتشان خوب نبود و یا اصولا وارد دسته بندی‌های سیاسی بودند ارز آنها قطع شد و دولت دیگر به آنها کمک مالی نکرد در اینجا لفظ (میشده) کلمه عامی است و فردا ممکن است آنها هم بیایند و مطالبه این حق را بکنند لذا بنده این قسمت را اصلاح کردم و نوشته‌ام بمحصلینی که کمک می‌شود یعنی الان دارند کمک می‌کنند نه اینکه به آنهائی که کمک میشده است و ممکن است مال دهسال قبل باشد باین ترتیب با اصلاح کمک (میشده) به (می‌شود) آنهائی که الان ارز می‌گیرند خواهند گرفت و آنهائی که ارزشان قطع شده دیگر نمی‌گیرند.
دکتر بینا (مخبر کمیسیون فرهنگ بنده بعنوان مخبر کمیسیون قبول می‌کنم.
رئیس ـ مخالفی نیست؟ رأی گرفته می‌شود باین اصلاح آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌نمایم عبارت قسمت اول از ماده ۲ بشرح زیر اصلاح گردد بمحصلینی که در تاریخ تصویب این قانون بتحصیل اشتغال دارند با رعایت ماده ۱ این قانون تا خاتمه تحصیلات آنها کمک هزینه تحصیلی پرداخت خواهد شد صارمی.
رئیس ـ آقای صارمی.
صارمی ـ در اینجا تصریح شده بمحصلینی که در تاریخ تصویب این قانون در خارجه بتحصیل اشتغال داشته و به آنها کمکی بعنوان تفاوت قیمت ارز تحصیلی می‌شود تا خاتمه تحصیل استفاده از این کمک بکنند البته خاطر محترم آقایان مستحضر است در سابق برای اینکه کمکی بمحصلینی اعزامی در خارج بشود مقررات خاصی وجود نداشت و روی هم رفته افرادی که توانائی داشتند وسیله تهیه ارز و استفاده از ارز را فراهم می‌کردند در این اواخر یک مقداری مقررات وضع شد که سر و صورتی باینکار داده شود گفته شد افرادی که زبان خارجی مملکتی را که در آنجا تحصیل می‌کنند اگر امتحان دادند پاسپورت تحصیلی برایشان صادر بشود یا افرادی که در خارج اشتغال بتحصیل داشتند و گذرنامه تحصیلی تهیه می‌کردند بآنها ارز داده شود ولی اخیراُ در سال گذشته وزارت فرهنگ گفت افرادی که تا خرداد ماه ۱۳۳۵ گذرنامه تحصیلی در دست دارند بآنها ارز داده شود نتیجه افرادی که الان در خارج مشغول تحصیل هستند ولی گذر نامه تحصیلی بعد از خرداد ۳۵ در دست دارند کمک ارز بآنها نخواهد شد بنده پیشنهاد کردم که تا تاریخ تصویب این قانون هر یک از محصلین خارج که با رعایت مقررات ماده ۱ که آشنائی بزبان خارجی داشتند و دیپلم و تمام شرایط و مقررات در آنها جمع باشد و در خارج مشغول تحصیل باشند از تاریخ تصویب این قانون مشمول ماده ۲ بشوند و از ارز تحصیلی استفاده بکنند و روی هم رفته یک عده‌ای که محروم هستند والان تحصیل می‌کنند در رشته‌های مورد نظر وزارت فرهنگ و کشور چه مانعی دارد که تا تاریخ تصویب این قانون استفاده کنند تعداد آنها هم بسیار کم است و تبعیضی هم نشده است بنابراین بنده تقاضا می‌کنم که قبول بفرمائی که نوشته شود تا تاریخ تصویب این قانون مشغول تحصیل هستند بتوانند استفاده کنند.
رئیس ـ این پیشنهاد چون مستلزم خرج است در صورتی که نماینده دولت یعنی وزارت فرهنگ قبول کند می‌شود رأی گرفت و الا قابل اخذ رأی نیست (صحیح است) آقای یزدانفر.
یزدانفر (معاون وزارت فرهنگ) خاطر مبارک آقایان نمایندگان محترم مستحضر است که برای کمک بمحصلین یک مبلغی در بودجه وزارت فرهنگ تصویب شده است معادل بیست میلیون تومان و مطابق میزان اعتباراتی که ما داریم نمی‌توانیم پیشنهاد ایشان را قبول کنیم بجهت اینکه مستلزم داشتن اعتبار اضافی است ولی در ماده چهارم در این لایحه پیش بینی شده و نظر ایشان تا اندازه این تأمین شده است که به محصلینی که تا اسفند ۱۳۳۵ در خارج مشغول تحصیل هستند در صورتی که دارای گذرنامه تحصیلی نباشند گذرنامه تحصیلی داده می‌شود و بآن عده‌ای که در یکی از رشته‌های مندرج در ماده ۱ مشغول باشند بشرط وجود اعتبار بمیزان مقرر در ماده ۲ کمک هزینه تحصیلی پرداخت خواهد شد پس بنا بر این این نظریة آقا تا اندازه‌ای تأمین شده است که کسانی که در رشته‌های معینی تحصیل می‌کنند در صورتی که اعتباری داشته باشیم کمک بکنیم.
رئیس ـ بهر حال گفتند که این نظر تأمین شده است و محتاج رأی نیست.
معاون وزارت فرهنگ ـ بنده بطور کلی نمی‌توانم قبول کنم چون اعتبار اضافی می‌خواهد.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(بشرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌نماید که جمله ذیل بسطر سوم ماده ۲ لایحه محصلین ایرانی در خارجه پس از کلمه تحصیلات اضافه شود تا خاتمه تحصیلات بشرط آنکه پس از خاتمه دانشکده رشته تحصیلی آنان مورد تصویب وزارت فرهنگ و احتیاج کشور باشد کمک هزینه تحصیلی ـ محسن مرآت اسفندیاری.
رئیس ـ آقای مرآت اسفندیاری بفرمائید پیشنهادتان را توضیح دهید.
مرآت اسفندیاری ـ عرض کنم نظر بنده این بود که بعضی از رشته‌های تحصیلی که آقایان در خراج تحصیل می‌کنند شاید مورد تصویب وزارت فرهنگ نباشد یعنی آن رشته هائی باشد که مورد احتیاج و مورد ضرورت برای مملکت واقع نشود بنده این را پیشنهاد کردم که وزارت فرهنگ پس از خاتمه تحصیلات دانشکده در صورتی که رشته تحصیلی آن دانشجو مرود احتیاج نیست و وزارت فرهنگ تصویب نمی‌کند ادامه تحصیل تا حد لیسانس برای این محصلین کافی باشد بنده یک چنین نکته‌ای خواستم اضافه کنم و در این ماده بگنجانم (یک نفر از نمایندگان دو مرتبه بخوانید) عرض کنم نظر بنده این بود که بعضی رشته‌های تحصیلی هست که تا دوره دانشکده شاید اشخاصی که تاکنون آنجا تحصیل می‌کنند وزارت فرهنگ اگر ارزشان را قطع بکنند یک ناراحتی و زحمتی برای والدین این محصلین فراهم بشود ولی پس از خاتمه دانشکده اگر آن رشته تحصیلی مورد تصویب وزارت فرهنگ نباشد تا لیسانس کافی باشد یعنی ما فوق لیسانس نباشد بنده روی مشاهده و تجربه خودم یک توضیح بیشتری برای روشن شدن مطلب عرض می‌کنم مثلا در آمریکا ۱۶۰۰ نفر محصل ما داریم بنده اطلاع دارم تا آن موقعی که آنجا بودم و مأموریت داشتم ۶۰۰ نفر حقوق می‌خواندند آخر حقوق ششصد نفر در امریکا بخوانند و ارز دولتی بگیرند برای این مملکت نتیجه‌ای ندارد (صحیح است) نظر بنده این بود که واقعاُ یک حدی قائل بشوند عوض اینکه بروند رشته‌های را بخواهند که در این مملکت وسائل تحصیلش فراهم است و مورد احتیاج زیاد هم نیست بروند رشته‌های فنی بخوانند و ما فوق لیسانس رشته‌ای که مور احتیاج است بخوانند و رشته هائی که زیاد مورد احتیاج نیست فقط اجازه داده شود تا حد لیسانس ادامه بدهند.
حشمتی ـ تحمیل که نباید کرد هر رشته‌ای که می‌خواهند باید آزاد باشند بخوانند.
رئیس ـ آقای ارباب مخالفید؟ بفرمائید.
ارباب ـ جناب مرآت اسفندیاری مضمون پیشنهادشان با توضیحی که دادند مغایر بود یعنی پیشنهاد طور دیگری بود ولی توضیحشان در واقع درست بود و بنده اینجا یک نکته اساسی خواستم بعرض برسانم و آن این است که اساساُ این همه جوانان ما با خرج برای رشته هائی که می‌شود موجباتش را در کشور فراهم کرد چرا
می‌روند و بجای اینکه میلیونها پول فرستاده می‌شود یک چند نفر معلم و پرفسور عالی مقام با هر حقوق گزافی بیاورید و این جوانها را در خود کشور تربیت کنند و تعلیم بدهند و در قسمت‌های فنی و موضوعات فنی فقط باید یک عده‌ای بروند در آنجا در یک کارخانه‌ای این تعلیمات را بگیرد و آن بحثی است علیحده و الا با آوردند یک عده پرفسور و معلم عالی مقام می‌شود جوانها در مملکت تحصیل کنند آنها را در کشور نگاهداشت تا فکرشان در خارج عوض نشود آقایان این جوانهائیکه بخارج می‌روند اکثراُ تعلیمات دیگری می‌گیرند و دیگر حاضر نیستند بیایند در این کشور زحمت بکشند بنابراین اساساُ غیر از مراحل فنی و امور فنی که وسایلش در کشور فراهم نیست که بخارج بفرستند.
عمیدی نوری ـ این صحیح نیست اینکه مخالفت نبود ایشان موافق صحبت کردند.
رئیس ـ بلی اغلب که آقایان می‌آیند اینجا بعنوان مخالف می‌آیند و بر عکس موافق صحبت می‌کنند خود آقایان باید توجه کنند.
حشمتی ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ آقای معاون وزارت فرهنگ.
معاون وزارت فرهنگ ـ بنده خواستم باستحضار آقایان برسانم که نظر ایشان هم تأمین است برای اینکه ما در رشته‌های ادبیات و حقوق بطور کلی ارز نمی‌دهیم فقط بآن عده‌ای که در خرداد ماه در امتحانات دانشکده‌ها رتبه اول شده باشند ارز داده می‌شود باین ترتیب عده این اشخاص فوق العاده کم است مطابق آئین نامه ـ هائی که الان ما داریم در قسمت‌های پزشکی مهندسی و علوم و کشاورزی البته در این رشته هائی که مورد احتیاج هست ارز می‌دهیم و محصل بخارج می‌فرستیم و آنهائی که مورد احتیاج نمی‌باشند ما محدود کردیم و فقط باشخاصی که در خرداد ماه هر سال در دانشگاه تهران جزو رتبه اول باشند ممکن است باین‌ها کمک نشود و عده زیادی هم هستند بنابراین نظر ایشان تأمین است.
رییس ـ آقای مرآت اسفندیاری رأی بگیریم.
مرآت اسفندیاری ـ اگر تأمین است بنده پس می‌گیرم.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(بشرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل بماده ۲ اضافه شود ‹‹ تبصره محصلین مشمول ماده فوق می‌توانند در یک رشته تحصیلی تحصیل نمایند و اگر پس از پایان رشته و فراغ تحصیل خواستند در رشته دیگر وارد شوند از مزایای ماده مزبور استفاده نخواهند کرد. احمد مهران.
رئیس ـ آقای مهران.
مهران ـ بنده از بیانات آقایان این طور استنباط کردم یعنی هم شاید خواهان این مطلب باشند که محصلینی که بخارجه می‌روند پس از کسب معلومات عالیه و تحصیل بشور عزیز برگردند و باین مملکت خدمت کنند (صحیح است) اما عملا آنچه که در وزارت فرهنگ دیده‌ایم حوادثی رخ می‌دهد که موجب شده بنده این پیشنهاد را بدهم و آن این است که عده زیادی بخارج می‌روند و پس از گذراندن دوره تخصصی در آن کشوری که هستند کار قبول می‌کنند و تحت عنوان اینکه ما داریم رشته تخصصی دیگری را تحصیل می‌کنیم نه فقط در آن کشور می‌مانند بلکه انتظار دارند که ارز تحصیلی بهشان داده بشود بنابراین در شرایط تحصیلی و تعلیماتی امروز کشور ما فکر می‌کنم اگر یک کسی بخارجه رفت و ر یک رشته تخصصی موفقیت پیدا کرد کاملا برای مملکت کافی است و اساساُ از این شاخ بآن شاخ پریدن موجب می‌شود که نه تخصصی در رشته اول پیدا کند و نه در رشته دوم و در نتیجه باعث اقامت طولانی در خارج کشور می‌شود بنده محصلینی را می‌شناسم که ۱۸ سال در آن کشوری هستند که وارد شده‌اند و تحت عنوان اینکه تحصیل می‌کنیم و رشته تخصصی جدیدی میخواهیم فرا بگیریم همینطور به اقامتشان ادامه می‌دهند و حتی توقع گرفتن ارز هم دارند این است که پیشنهاد کردم که اگر تصویب فرمائید محصل وقتی بخارجه رفت یک رشته تخصصی را باید فرا بگیرد و سپس بکشور مراجعت بکند و بخدمتش ادامه بدهد تا نظری که آقایان مکرر ابراز فرموده‌اند تأمین بشود (صحیح است)
پرفسور اعلم ـ صحیح نیست آقا.
رئیس ـ آقای تیمور تاش ـ مخالفید؟
تیمور تاش ـ بلی.
رئیس ـ بفرمائید.
تیمور تاش ـ حقیقت این است که بسیار اسباب تأسف بنده است که در این لایحه‌ای که ناظر بر فرهنگیان و کسانی که می‌خواهند بروند و در مراجعتشان باین کشور فرهنگیان مجلس ما بیشتر از ما عوام الناس در این زمینه سختگیری می‌کنند چه بسا علت این باشد که اطلاعاتشان در این زمینه بیشتر باشد ولیکن آقایان یک اصلی را فراموش می‌کنند و آن این است که در دنیا همیشه اصل تبرئه از بدی است جز در این کشور که بدبختانه اصل همیشه این است که ما بد هستیم چرا بدبختانه اینطور است نمیدانم باز پرس دیوان عدلیه می‌آیند شما را می‌گیرد آبرویتان را می‌برد برای اینکه احیاناُ مبادا شما گناهکار باشید در صورتی که در مه جای دنیا اصل تبرئه است غیر از این جا (یکی از نمایندـ اصل برائت است) آقایان عزیز نمایندگان مجلس شورای ملی ایران یک جوانی رفته خوی دل خورده تحصیل کرده باز هم می‌خواهد تحصیل بکند در هیچ کجای دنیا چنین چیزی نیست که به یک همچو جوانی بگویند که تو حق نداری تحصیل بکنی و باید فقط در یک رشته تحصیل بکندی و باید برگردی به مملکت در همه جای دنیا کمکی که به فرهنگیان و مردم می‌شود برای این است که رشته تحصیلات اینها را بالاتر ببرند (صحیح است) فراموش نکنید آقایان این کمک را شما فقط بکسانی می‌کنید که تحصیلات متوسطه شان را تمام کرده‌اند یعنی اینها موجوداتی شده‌اند که نیک را از بد تشخیص می‌دهند در این صورت صحیح نیست که جوان ۲۲ ساله یا ۲۵ ساله ایرانی بگوئید که تو برای تمایلات نفسائی و در پی‌های نفس می‌خواهی در خارجه بمانی و این ارزی را که از کیسه پیرزن ایرانی خارج می‌شود میخواهیم بگیرد خرج خوشی بکنی و در آنجا بمانی این اصل صحیح نیست و من تمنی می‌کنم از آقایان بزرگوار و مخصوصاً از بزرگان فرهنگ ما که توجهی بفرمایند اصل برائت است اصل این است که جوان ۲۲ ساله ایرانی که از وطنش دور می‌شود چه با هزینه خودش و چه دولتش بهش کمک می‌کند مسافرت می‌کند این برای آموزش است برای این است که در اعتلای مقام علمی خودش بکوشد نه برای اینکه بروند رد فلان کاباره یا در فلان دانسینگ خوش بگذراند من استدعا می‌کنم که این نظر را قبول بفرمائید و مانع پیشرفت علم و دانش نشوید (صحیح است ـ احسنت)
رئیس ـ آقای معاون وزارت فرهنگ.
معاون وزارت فرهنگ (یزدانفر)ـ نظر جناب آقای مهران نماینده محترم کاملا صحیح است و در آئین نامه هائی که الان در دست تهیه است و در وزارت فرهنگ این نکات پیش بینی شده است مثلا ما برای شاگردانی که برای دوره طب می‌روند ۸ سال وقت تعیین کرده‌ایم که دوره تحصیلاتش را تمام کند چون دوره تحصیلات طب ۶ سال است دو سال هم برایش فرجه تعیین کردیم ۸ سال بیک شاگرد اجازه می‌دهیم از پول دولت و از کمک دولت در رشته طب تحصیل بکند و برگردد بمملکتش خدمت بکند اگر این محصلین بخواهند عوض سال ۸ سال ۱۶ سال بمانند برای ک دوره‌ای که برای اهالی آن مملکت ۶ سال تعیین شده است این غیر از تفریط پول چیز دیگری نخواهد بود مقررات فعلی ما تغییر رشته را برای محصلین یک مرتبه اجازه داده یعنی یک شاگردی که می‌رود به اروپا در یک رشته تحصیلات خود را ادامه می‌دهد و می‌بیند که استعداد تعقیب این رشته را ندارد به او اجازه نمی‌دهیم که بعنوان تغییر رشته چندین سال آنجا بماند و پول مملکت را بگیرد برای اینکه تحصیلات خودش را تعقیب بکند البته هر کس بخواهد تحصیل کند تا آخرین دقیقه بهش کمک می‌کنیم و اینکه جناب آقای تیمور تاش می‌فرمایند که ما با تحصیل مخالف هستیم ما کاملا موافق هستیم ولی میگوئیم که این دوره‌ای که ۶ سال تعیین شده است و ما برای ۸ سال به او ارز می‌دهیم کافی است اگر بخواهد بیشتر بماند بپول خودش بماند تمام این مقررات در آئین نامه‌ای که هست نوشته شده (تیمور تاش ـ جسابتان درست نیست) نظر جناب آقای مهران در این مقرراتی که نوشته شده است و آئین نامه اش بتصویب هیئت وزیران می‌رسد در آنجا پیش بینی خواهد شد و بنظر بنده پیشنهادی لازم ندارد و احتیاجی ندارد که در ماده قید کنیم.
رئیس ـ آقای مهران رأی بگیریم یا مسترد میفرمائید.
مهران ـ چون تحریفی در عرضم شد یک توضیح مختصری لازم دارد.
رئیس ـ باید رأی گرفت یا باید استرداد کنید.
مهران ـ بنده بهیچوجه مخالف نشر علم و دانش نیستم این برای این بود که کسی مدتی طولانی نتواند در آنجا بماند و استفاده بکند و الا بنده با آقای تیمور تاش هم عقیده‌ام.
رئیس ـ بهر حال رأی بگیریم یا استرداد می‌کنید.
مهران ـ چون آقای یزدانفر معادن محترم وزارت فرهنگ گفتند که در آئین نامه در نظر می‌گیریم استرداد می‌کنم.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری قرائت کنید
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده دو این اصلاح بعمل آید.
پس از جمله (طبق مقررات مصوب هیأت وزیران تعیین می‌شود) این جمله اضافه گردد بنحوی که میزان کمک هزینه و ارز کافی برای اعاشه و همچنین جبران هزینه کتب و لوازم تحصیلی در کشوری که به تحصیل مشغول خواهد بود باشد. عمیدی نوری.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری ـ توضیح پیشنهادی را که بنده تقدیم مجلس شورای ملی کردم در جلسه گذشته در بحث در ماده یک متذکر شدم جناب آقای دکتر مهران هم تصدیق فرمودند و آن مربوط بمیزان ارزی است که به محصلین ایرانی در خارج اجازه
داده می‌شود که یا بقیمت بازرگانی به آنها داده شود و یا کمک تحصیلی بشود این میزانی که فعلا داده می‌شود میزان قلیلی است ۳۵ لیره میزان تحصیلی برای محصل در خارج تعیین شده و این ۳۵ لیره در حال حاضر کافی برای اعاشه و تأمین زندگی محصل نیست اغلب پیش آمده است که این محصلین ناچار شده‌اند به اولیای خودشان مراجعه بکنند و آنها هم در مضیقه هستند که چگونه اضافه خرج را به آنها کمک بکنند در ماده ۲ مثل اینکه متوجه این موضوع شده‌اند و گفته‌اند که هزینه و کمک هزینه طبق مقررات هیئت وزیران تعیین مسشود پس پیدا است که قصد وزارت فرهنگ این است که مجدداُ یک تجدید نظری بشود و میزانی که باید اجازه ارز داده شود و کمک هزینه طبق تصویب نامه جدیدی معین بشود بنده برای اینکه بیشتر این معنی تأیید بشود و معلوم شود که این تصویب نامه جدید که تصویب می‌شود بنفع محصلینی باشد یعنی بیشتر باشد بنده روی این نظر پیشنهاد کردم که بعد از جمله تعیین می‌شود اضافه شود (بنحوی که کافی برای اعاشه و هزینه کتب تحصیلی که در کشوری که به تحصیل مشغول خواهد بود باشد) منظور بنده این است که در تصویب نامه هیئت وزیران میزانی که ارز تعیین می‌شود یک میزان کافی برای اعاشه و تأمین هزینه زندگی محصلین باشد جناب آقای وزیر فرهنگ این پیشنهاد همان است که جنابعالی موافقت فرمودید وقتی در قانون اخیر مقصود این است که اقلا یک تأمین خاطر برای محصلین و اولیائشان باشد که این تصویب نامه مؤید این نکته است و چون فردا ممکن است که دولت دیگری وزیر فرهنگی که اطلاعاتش مثل جنابعالی نباشد چون جنابعالی خودتان در اروپا بوده و اطلاعات وسیعی در این کار داشته و دارید بگوئید که کمتر باشد این قید جلوی یک چنین نظری را می‌گیرد و تأمین حق مردم و محصلینی است که در خراج هستند این بود پیشنهاد بنده.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ (دکتر مهران)ـ البته همانطور که جناب آقای عمیدی نوری تذکر دادند نظر دولت هم همین بود که در تصویب نامه جدیدی که هیئت دولت تصویب خواهد کرد برای ارزی که به دانشجویان داده می‌شود کفاف احتیاجات تحصیلی آنها و اعاشه شان را بطور که لازم است بدهد البته این ماده تعیین می‌کند میزان کمکی که دولت خواهد کرد بآنها و میزان ارز که علاوه بر آن کمک از طرف کمیسیون ارز بآنها داده خواهد شد در تصویب نامه تعیین می‌شود البته منظور جنابعالی این است که مجموع این مبلغی که تعیین می‌شود کفاف آن احتیاجات را بدهد نه اینکه کمک دولت کفاف تمام احتیاجات را بکند پس اگر موافقت میفرمائید اینطور اصلاح شود بنحوی که این وجوه مجموعاُ کافی برای اعاشه آنها باشد با این ترتیب بنده موافقم.
رئیس ـ با چه اصلاحی قبول گردید.
عمیدی نوری ـ بنده پیشنهاد می‌کنم که جمله (مجموع ارز) جلو (کافی) بگذارند.
رئیس ـ پیشنهاد اینطور اصلاح شده که قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
بنحوی که مجموع میزان کمک هزینه و ارز کافی برای اعاشه و همچنین جبران هزینه کتب و لوازم تحصیلی در کشوری که بتحصیل مشغول خواهد بود باشد.
وزیر فرهنگ ـ می‌خواستم استدعا کنم آقای عمیدی نوری موافقت بفرمایند آن (مجموعاُ) را جلو کفی بگذارند باین ترتیب که (میزان کمک هزینه و ارز مجموعاُ کافی برای اعاشه)…
رئیس ـ پیشنهاد با اصلاحی که شده مجدداُ قرائت می‌شود توجه بفرمائید رأی گفته می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
بنحوی که میزان کمک هزینه و ارز مجموعاُ کافی برای اعاشه همچنین جبران هزینه کتب و لوازم تحصیلی در کشوری که بتحصیل مشغول خواهد بود باشد.
رئیس ـ آقایان با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود:
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل بماده ۲ اضافه شود.
تبصره ـ اگر محصلینی که از کمک مالی دولت استفاده نموده‌اند پس از درس و خاتمه تحصیل به ایران مراجعت ننمایند برابر سالهای تحصیلی در ایران خدمت نکنند باید کمک مالی و کلیه مخارجی را که دولت برای آنها نموده باضافه نصف آن مسترد دارند این قبیل ذخیره باید منحصراُ بمصرف اعزام محصلین طبق ماده ۱ و تبصره‌های آن برسد. مهندس فروهر.
رئیس ـ آقای مهندس فروهر.
مهندس فروهر ـ یک تبصره‌ای به پیشنهاد آقای صدر زاده و ماده ۱ تصویب شد که خلاصه اش این بود که محصلین که در واقع سرمایه مملکت هستند بعد از خاتمه تحصیلات به ایران باید برگردند و فقط صرف برگشتن این اشخاص به ایران بود البته در هر قسمتی که کار بکنند کمکی به پیشرفت عمران و آبادانی وضع مملکت خواهد کرد یک عده محصلین بخرج خودشان خواهند رفت که آزاد هستند و نسبت به آنها بحثی نداریم ولی عده‌ای که با بودجه مملکت تحصیل می‌کنند و سالی ۲۰ میلیون تومان از بودجه این مملکت استفاده می‌کنند و آقای وزیر محترم فرهنگ فرمودند که در حدود ۲۰ میلیون تقریباُ در سال خرج می‌شود این یک سرمایه ایست که این مملکت می‌گذارد به امید اینکه از آن بهره برداری کند متأسفانه دیده شده است که بیک دلایلی که نمی‌خواهم وارد بشوم بعد از خاتمه تحصیل یک عده زیادی بر نمی‌گردند و این نقض غرض است که ۲۰ میلیون تومان از کشور خارج بود و بعد نصف آن هدر برود این بود که بنده پیشنهاد می‌کنم برای اینکه این محصلین در اجرای تبصره ۱ ماده یک به ایران برگردند باید این محصلین ضامن داشته باشند و ضامنشان هم اغلب ولی یا اقوامشان هستند ضمانت بدهند که اگر در انقضای مدت تحصیل یا در موقع ترک تحصیل اگر بر نگشتند برابر هزینه‌ای که دولت برای اینها کرده است باضافه ۵۰ در صد یا آن ۵۰ در صد را اگر آقایان موافق نباشند بنظر وزارت فرهنگ است به پردازند و از آقای وزیر فرهنگ بنده خیلی متشکر هستم که توجه کنند این خیلی متشکر هستم که توجه کنند این پول برگردد و این سرمایه‌ای که آنجا گذاشته شده است مجدداُ جبران بشود این عرض بده بود امیدوارم که آقای وزیر فرهنگ قبول بفرمایند
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ بنده اصولا با این پیشنهاد موافق هستم فقط چیزی که هست بنظر بنده آن ۵۰ در صد شاید عملی نباشد (مهندس فروهر ـ موافقم) یکی دیگر این پیشنهاد که فرمودید تبصره ۲ نمی‌تواند باشد بدلیل اینکه یک عده محصل را در ماده ۱ ما تمام خرجشان را می‌دهیم و در ماده ۲ کمک هزینه می‌دهیم بنظر بنده باید یک ماده به این قانون اضافه بشود (صحیح است) که کلیه کسانی که هزینه تحصیل می‌گیرند و بخرج دولت بخارجه می‌روند و همچنین کسانی که کمک هزینه می‌گیرند اینها البته مکلف خواهند بود که برگردند به مملکت خدمت کنند و اگر بر نگشتند باید کمک هائی که بهشان شده مسترد بدارند البته باین صورت شامل هر دو مورد خواهد شد (تیمور تاش ـ ضامن اجرایش چیست ؟)
رئیس ـ پس این پیشنهاد می‌ماند تا در آخر بلایحه اضافه شود پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نماید در ماده ۲ قبل از جمله از این پس تا خاتمه تحصیلات جمله زیر اضافه شود چنانچه عدم تمکن اولیای ایشان محرز گردد رامبد.
اردلان ـ اقلاس نامه که نباید بیاورد.
رئیس ـ آقای رامبد
. رامبد ـ با اجازه آقایان بنده یک بار پیشنهادم را می‌خوانم (پیشنهاد را مجدداُ بهمان شرح قرائت کردند)
عموم آقایان که اینجا تشریف دارند بنده در تمام طول مدت چه در داخل مجلس و چه خارج مجلس قبل از اینکه خودم بمجلس بیایم متوجه بودم که تمام مساعیشان برای این است که وضع مملکت ما بهتر بشود انتقادهائی که در پشت این تریبون نسبت باوضاع این مملکت شده برای همین منظور است اما یک اصل مسلم هست که هیچ چیز مفت بدست نمی‌آید بنده اگر در خانه‌ام بنشینم و همه اش آرزومند باشم که یکروز پرفسور عالیمقام جراحی باشم این انجام نمی‌شود یکقدری گذشت لازم است یک قدری همکاری لازم است تا آنچه که آرزومندیم بدست آوریم البته هر کس هر چه دارد خداوند بیشتر بهش بدهد و این آقایان که اینجا تشریف دارند و جمع هستند از طرف اکثریت حوزه انتخابیه شان انتخاب شده‌اند و آراء مجلس و افکار مجلس باید متوجه اکثریت ملت باشد اصول مشروطیت هم قسمت اعظمش روی نظر دخل و خرج مملکت است نه تنها رسیدگی بحساب پس تا آن اندازه‌ای ک مقدور هست باید در امور صرفه جوئی شود روح این قانون چیست روح این قانون این است که ما عده‌ای را تربیت بکنیم برای توسعه فرهنگ و بآنها کمک بکنیم بروند تحصیل کنند و برگردند به مملکت خدمت بکنند بنده در این قانون هیچوقت ندیدم که یک کمک مالی منظور باشد بلکه کمک مالی بمنظور مصلحت ملت ایران است بنابراین با توجه بنحوه رفتاری که ممالک متمدنه‌ای که سر مشق امروزی ما قرار گرفته‌اند و هر روز انتقادی که از اوضاع مملکت خودمان می‌کنیم با قیاس به اوضاع آنهاست باین نحو که در مملکت امریکا امروز خیابانی که آقایان تشریف می‌برند آثاری می‌بینید که قسمت اعظم آنچه که بفرهنگ کمک شده افراد متمکن این کمک را کرده‌اند نه دولت. این وقفهائی که در مملکت ما آنجام می‌گرفت برای بعد از مرگ خودشان بیشتر را توجه بفرمائید نظر این بود که ثوابی برای آن دنیا تهیه بکنند و برای این بود که جامعه از آنها استفاده ببرند با توجه بتوضیحاتی که عرض کردم بنده خیال می‌کنم اگر آقایانی که متمکن هستند و خداوند انشاء الله بیشتر بهشان بدهد یک مختصری از این تمکن را هم صرف تربیت اولاد خودشان بکنند بدون استفاده از بیت المال و این مجال را بدهند باشخاصی که استعداد دارند و توانائی مالی برای تحصیل ندارند که آنها هم بروند و تحصیل کنند و برگردند و این یک خدمتی است بمملکت البته خوشبختانه اکثر آقایان
که اینجا تشریف دارند بحمدالله از متمولین هستند و اگر این پیشنهاد بنده تصویب بشود یک بار دیگر هم برای عموم ملت ایران محرز خواهد شد که شما خیلی بفکر آنها هستید و در این فکر هستید که از خودتان هم مایه‌ای بگذارید.
رئیس ـ اینجا پنج دقیقه ممکن است توضیح داد ولی در اصل پیشنهاد نه در نطق قبل از دستور، آقای اردلان مخالفید؟ (اردلان ـ مخالفم) بفرمائید.
اردلان ـ بنده یک سابقه‌ای دارم از این قبیل پیشنهادات و بعرض آقایان میرسانم که توجه بفرمائید و آن این است که نباید حیثیت مردم را تا اندازه‌ای جریحه دار کرد در قانون تقاعد وقتی که کمکی می‌شد بمتقاعدین نوشته شده بود که مثلا معلوم شود این آدم احتیاج دارد آنوقت این را وزارت دارائی سبب کرده بود براینکه برود کمیسری و اهل محل را ببیند و استشهاد درست کنند تا معلوم شود که این آقا ندارد و این باعث شده بود که اصلا نسبه هم بقال محل باو ندهد بنده که وزیر دارائی شدم گفتم که خود اینکه تقاضا کرد یعنی من ندارم و به او بدهند و دیگر نرود کمیسری استشهاد خواهد شد که وزارت فرهنگ بگوید که این شخص برود یک استشهاد بیاورد که ندارد این دلیل خوب عنوانی نیست اگر کسی داشت که نمی‌آمد تقاضا کند خواهش می‌کنم این پیشنهادتان را پس بگیرید.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ آقایان اگر بماده ۱ توجه بفرمایند ملاحظه خواند فرمودند که شاید اساس تقدیم این لایحه برای این است که یک عده جوانهای با استعداد را که توانائی تحصیل در خارجه ندارند اینها را بخرج دولت بفرستیم بخارج بنابراین نسبت باین محصلینی که فعلا مشغول تحصیل هستند و یک کمکی بآنها می‌شود اگر بنا بشود این کمک را مقید کنیم باینکه اینها بی بضاعت باشند بسیار کار را برای ما مشکل خواهد کرد (صحیح است) زیرا اولا بضاعت یک معیار و ملاکی ندارد که ما بگوئیم که مقصود از بی ـ بضاعت چیست البته کسی که می‌تواند در ماه سیصد یا چهار صد تومان خرج بچه اش در خارجه بکند ممکن است هزار تومان نتواند پس اگر آن کمک را ما نکنیم آن جوان که الان چند سال یکسال دو سال بتفاوت در آن جا تحصیل کرده باید تحصیلش را رها کند و بیاید بنده ناظر عین همین عمل بودم در چند سال قبل که خودم در آنجا بودم همین فرمول را خواستم عمل کنند که اصلا بکسانی که بضاعت دارند کمک ارزی نکنیم و در نتیجه یک رسیدگیهائی کرده‌اند و یک تبعیض هائی شد (صحیح است) تبعیض‌ها را بنده عرض نمی‌کنم که عمدی بود، اشکال بزرگ همین بود که یک ملاک و معیاری برای تشخیص نبوده بنده استدعا می‌کنم این کمک فعلا بیک عدة معینی می‌شود اینها هم همه مشغول تحصیل هستند و بعد هم که تحصیلاتشان تمام می‌شود کمکی که می‌شود صرف اعزام محصل بخرج دولت خواهد شد بنابراین این ترتیب را استدعا می‌کنم بهم نزنید چون برای ما ایجاد زحمات زیادی خواهد کرد و از آقای رامبد استدعا می‌کنم که پیشنهادشان را پس بگیرند.
رئیس ـ آقای رامبد پس گرفتند؟
رامبد ـ بنده چون بتجربیات آقای وزیر فرهنگ واقف هستم چون می‌فرمایند عملی نیست پس می‌گیرم (احسنت)
رئیس ـ پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای فضائلی بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۲ پس از جمله (کمک هزینه تحصیلی پرداخت خواهد شد) اضافه شود مگر اینکه تمکن مالی و توانائی محصل با ولی او محرز گردد. فضائلی.
رئیس ـ آقای فضائلی.
فضائلی ـ استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند این پیشنهادی را که بنده کردم برای رفع اشکالی بود که در پیشنهاد آقای رامبد بود. پیشنهادی که آقای رامبد کردند البته اصولا صحیح است اما از لحاظ عمل مشکلات فراوانی برای وزارت فرهنگ و مردمی که فرزندانشان را می‌خواهند بفرستند برای تحصیل یا فرستاده‌اند برای تحصیل ایجاد خواهد کرد زیرا همانطوری که جناب آقای اردلان فرمودند بایستی همه بروند و عدم بضاعت خودشان را ثابت بکنند و این کار بسیار مشکلی خواهد بود اما یک نکته‌ای هم هست و آن اینست که ممکن است عده‌ای باشند در آلمان دارند آنجا تحصیل می‌کنند و دارای تمکن مالی هم هستند و معهذا کمکی هم می‌گیرند و حق اینست که این کمک را آنها نگیرند و افرادی از این کمک استفاده کنند که دارای تمکن نیستند از این جهت بنده در واقع فکر آقای رامبد را باین صورت منقلب کردم که اشخاصی که کمک می‌گیرند بگیرند ولی اگر بدولت محرز شد که اولیای آنها با خود آنها تمکن مالی دارند این کمک قطعی بشود این احراز با وزارت فرهنگ است اگر یک وقتی اطلاع رسی که فلان کس تمکن دارد دیگر کمک مالی نگیرد این نکته را عرض کنم که آقای وزیر فرهنگ اشاره کردند بماده ۱ این مطلب ماده ۱ فقر دارد زیرا ماده ۲ می‌گوید باید داده شود و ممکن است آنهائی که می‌گیرند وسطشان یکی دو تا باشند که تمکن مالی دارند این حق برای وزارت فرهنگ باشد که هر وقت احراز کرد آنها تمکن مالی دارند دیگر کمک نکند
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ این پیشنهاد در واقع همان پیشنهاد آقای رامبد است بعبارت دیگر و همان اشکالاتی که عرض کردم خواهد داشت فقط یک چیزی است و آن این است که این پیشنهاد به آن صراحت نیست و نتیجه اش این خواهد شد که یک عده محصل دائماُ در تزلزل هستند که مبادا بگویند که بآنها کمک نمی‌کنیم و بعقیده من این مصلحت نیست و بهمان دلائلی که عرض کردم استدعا می‌کنم پیشنهادشان را پس بگیرند.
رئیس ـ پس گرفتید؟
فضائلی ـ با این توضیحات چون می ـ فرمایند عملی نیست پس می‌گیرم.
رئیس ـ دیگر پیشنهادی نیست رأی گرفته می‌شود بماده ۲ با اصلاحاتی که شده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۵- اخذ رأی و تصویب تقاضای آقای معاون نخست وزیر دایر به در دستور گذاشتند لایحه تأسیس وزارت گمرکات و انحصارات
رئیس ـ یک تقاضائی آقای معاون نخست وزیر کرده‌اند که فوریت هم دارد و قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی متمنی است مقرر فرمایند که لایحه ایجاد وزارت گمرکات و انحصارات در دستور مجلس شورای ملی قرار گیردـ ناصر ذوالفقاری معاون پارلمانی نخست وزیر
رئیس ـ مجلس موافق است (جمعی از نمایندگان بعد از تصویب لایحه اعزام محصل این یک رأی بیشتر ندارد و مجلس آینده جزء دستور خواهیم گذاشت ولی باید رأی بگیریم باین پیشنهاد چو دستور ۱۵ روز را معین کرده‌ایم اگر بخواهند تغییر پیدا کند با پیشنهاد ۱۵ نفر از نمایندگان لازمست که تقاضا کنند یا باید بپیشنهاد دولت باشد بنابراین اگر آقایان موافقند که جزء دستور شود قیام بفرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
۶- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ مربوط بمقررات اعزام محصل بخارجه.
رئیس ـ ماده سوم قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده سوم ـ بمحصلینی که بخواهند به هزینه شخصی خود و بدون کمک مالی دولت برای تحصیل بخارج بروند در صورتی که گواهی ثبت نام از یکی از مدارس رسمی خارجه که مورد تأیید وزارت فرهنگ باشد ارائه دهند از طرف وزارت فرهنگ گذرنامه تحصیلی داده می‌شود این قبیل محصلین در تمام مدتی که منظماُ بتحصیل اشتغال دارند با اجازه وزارت فرهنگ از ارز بنرخ فروش بانک ملی بمیزان که هیئت وزیران تعیین می‌نماید استفاده خواهند نمود.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار مخالفید (دکتر شاهکار ـ بلی قربان مخالفم) بفرمائید.
دکتر شاهکار ـ آقای علامه از من می‌پرسیدند که امروز خیلی شاد بنظر میآئی حقیقت اینست که من بقدری از طرح و تصویب این قانون خوشوقت هستم که در پوست خودم نمی‌گنجم ولی معتقدم که نظر اکثریت آقایان نمایندگان محترم این است که این لایحه زودتر تصویب شود و این خدمت بنسل جوان و با استعداد این مملکت بشود و این مخالفتی که می‌کنم راجع باین گذرنامه تحصیلی است جناب آقای رئیس محترم مجلس آقایان نمایندگان در تمام دنیا نسبت بمحصلین یک ارفاقهائی بشود من اینجا جلب توجه وزارت فرهنگ را می‌کنم و از آقای وزیر فرهنگ که واقعاُ مرد فرهنگی هستند استدعا می‌کنم که یک مقررات خاصی برای صدور گذرنامه تحصیلی در نظر بگیرند بقدری گرفتن گذرنامه موقع این استفاده را بکنم و تقاضا کنم که یک مقررات استثنائی برای صدور گذرنامه تحصیلی در نظر بگیرند (صحیح است- احسنت)
رئیس ـ آقای دکتر سید امامی موافقید بفرمائید.
دکتر سید امامی ـ بنده موافقم ولی بطور مشروط عرض کنم همان اشکالاتی که آقای دکتر شاهکار گفتند واقعاُ هست یک اشکالات فوق العاده برای محصلینی که می‌روند بخارجه یا محصلینی که در خارجه هستند و می‌آیند بایران و دو مرتبه می‌خواهند برگردند وجود دارد بایستی وزارت فرهنگ دستور بدهد یا کاغذ بدهد بعد بروند شهربانی مدتی معطل می‌شوند محصلینی که از خرج می‌آیند اینها هم مثل اول باید بروند و یک اشکالات عجیبی است آقایان میدانند آقایانی که اولاد در خارج دارند یک ماه و نیم که اینها برای تعطیل می‌آیند تمام وقت خودشان و اولیای آنها برای این اشکالات گرفته می‌شود این تشکیلاتی که ما داریم برای راحتی مردم است اما تمام تشکیلات ما برای زحمات مردم است آقای وزیر فرهنگ تمنی می‌کنم با شهربانی در تماس باشند یک فورمولی پیدا کنند و یک ترتیبی بدهند که محصلین راحت باشند چندین هفته در وزارت فرهنگ باید بمانند
چندین هفته در شهربانی معطل شوند واقعاُ آدم را بستوه می‌آوردند اگر ممکن است پیشنهاد می‌کنم بطور تبصره که یک ترتیبی اتخاذ کنند که محصلینی که بخرج خودشان یا بخرج دولت تحصیل می‌کنند یا محصلینی که آنجا هستند بایران می‌آیند برای مراجعت آنها یک تسهیلاتی فراهم بکنند و وزارت فرهنگ شهربانی باید اینکار را بکنند.
رئیس ـ آقای مسعودی مخالفید؟
مسعودی ـ بنده موافقم ایشان هم موافق صحبت کردند.
رئیس ـ آقای بهادری (بهادری ـ بنده موافقم) آقای امید سالار بفرمائید.
امید سالار ـ بنده مخالفتم مربوط باصل رفتن باروپا نیست موضوع مدارسی است که در اینجا آنطوری که ماده نوشته شده است می‌گویند هر کس حق دارد همینقدر که از مدرسه‌ای پذیرش داشته باشند بروند یعنی از کلاس اول ممکن است برود بنده مخالفتم برای اینست جناب آقای وزیر فرهنگ و آقایان همکاران محترم که در موضوع لایحه صحبت فرمودند و و راجع بمحاسن و مزایایش صحبت کردند همه تأیید کردند که منظور این است که یکعده از جوانهای مملکت را بفرستند بخارج بار اینکه در رشته‌های تخصصی که دانشگاه یا فرهنگ ما نواقص دارد در آنجا وسایل بیشتری هست استفاده بکنند اما جنانجه اینراه را باز کنیم بچهار بنده در خارج بوده‌ام و دیده‌ام و باین قسمت برخورده‌ام و جناب آقای مخبر کمیسیون هم در همان موقع آنجا تشریف داشتند اگر ما اجازه بدهیم که اطفالمان از سنین ابتدائی بروند در آنجا تربیت بشوند چند عیب پیدا خواهد شد اجازه بدهید من معایبش را دانه بدانه عرض کنم چون خودم آنجا بوده‌ام و با آقایان سرپرست‌ها هم در تماس بوده‌ام اولش این است که این آقا زاده ایکه از این جا می‌رود برای اینکه در زبان مادری خودش قوی نیست وقتی که ۱۲ سال و ۱۸ سال در آنجا بماند و تحصیلات خودش را از مراحل ابتدائی تا آخرین مراحله دانشگاه بزبان خارجی طی کند زبان مادری خودش را فراموش خواهد کرد و همان قضیه جعفر خان از فرهنگ آمده است خواهد شد ثانیاُ مسئله اینکه اینجا توجه نمی‌شود این است که بین کیسه ملت و کیسه دولت تفاوت قائل شده است یعنی گفته است آنهائی که از کیسه دولت استفاده می‌کنند با یک شرایطی بروند ولی آنهائی که از کیسه ملت استفاده می‌کنند هیچ شرطی نمی‌خواهد در صورتی که سرمایه مال مملکت است بین دولت و ملت نباید تفاوت قائل شد ارزی که بخارج می‌رود مال این مملکت است چه از صندوق دولت باشد و چه از جیب بنده و آقا و عیب بعد اینست که (حشمتی بشاگرد کلاس ششم متوسطه هم ارز نمی‌دهند) فرق نمی‌کند پولش را بنده و جنابعالی می‌دهیم بنده معتقدم وقتی که این بجه رفت بآن جا و تمام آنچه که در آنجا فرا می‌گیرد مثل العلم فی الصغر کانقش فی الحجر در ریشه جان و پوست و عروق او رفت خیلی مشکل است که خودش ر ابا اوضاع و احوال این مملکت تطبیق بدهد و برای خانه و خانواده و کشور موجب زحمت خواهد شد و هیچ اثر و نتیجه‌ای ما نخواهیم گرفت در اینجا بی مناسبت نمیدانم عرض کنم که اوضاع فرهنگی ما در این چند ساله اخیر ترقیات محسوسی کرده است همین آقای وزیر فرهنگ ما بسیار مورد اعتماد است و بسیار زحمت می‌کشد صاحبت منصبان بسیار لایق و کافی در وزارت فرهنگ هستند ما مدارس ابتدائی دولتی و مدارس ابتدائی ملی، مدارس حرفه‌ای مدارس نمونه مدارس زبان همه جور داریم و چه احتیاجی داریم این بچه هائی که هنوز هر را از بر تشخیص نمی‌دهند و همینطور که یکی از آقایان رفقا خیال می‌کنم جناب آقای تیمور تاش فرمودند آنهائی که دیپلم متوسطه دارند افرادی هستند که بجائی رسیده‌اند که نیک را از بد تشخیص بدهند ولی آن افرادی که بچه‌های نابالغشان را می‌فرستند آنجا بنده خجالت می‌کشم بگویم که چه معایب اخلاقی پیدا می‌کنند اینها افرادی نیستند که نیک را از بد تشخیص بدهند و جز بضرر مملکت نخواهد بود از این جهت بود که بنده پیشنهاد هم کرده‌ام که کلیه مدارس تبدیل به دانشکده شود.
رئیس ـ آقای دکتر رضائی مخالفید یا موافق (دکتر رضائی ـ موافقم) پس آقای مسعودی بفرمائید.
مسعودی ـ بنده مقدمتاً باید عرض کنم که خیلی خوشحالم که آقای امید سالار با مسافرتی که بخارج فرمودند افکارشان تغییر کرده و بین دولت و ملت از نظر مالی هم فرقی قائل نیستند و این واقعاُ فکر بسیار خوبی است و انشاء ـ الله عمل بفمائید ولی آقا کسی که می‌خواهد بچه اش را بخرج خودش بخارج بفرستد آنقدر دل سوزی دارد که بتواند او را در یک محیطی بگذارد که آلودگی پیدا نکند بنده که بچه‌ام را بخرج خودم می‌فرستم نمی خواهم ارز قاچاق بکنم والا نرخ فعلی بازار با نرخی که بانک ملی می‌فروشد هر لیره‌ای فرض بفرمائید ۲ ریال یا هر دلار دهشاهی فرق دارد بنده نمی‌خواهم قاچاق بکنم و آلودگی پیدا کنم برای بچه خودم وظیفه‌ای که پدر و مادر دارند این است که بچه شان را تربیت بکنند و محیطی که برایشان انتخاب می‌کنند خودشان مختارند و این بهیچکس مربوط نیست نه بدولت مربوط است و نه بملت البته بنده می‌خواهم عرض کنم بایستی که وزارت فرهنگ هم موافقت کند که گذرنامه تحصیلی بدهد یعنی تشخیص بدهد این مدرسه‌ای که بچه تحصیل می‌کند واقعاُ مدرسه است یا گردشگاه و تفریحگاه است اگر واقعاُ مدرسه است تذکره تحصیلی بدهد این هیچ مانعی ندارد حالا ممکن است یکعده‌ای رفته باشند که آلودگی هم پیدا کرده باشند این تقصیر پدر و مادرشان است باید آنها را بخواهند نگذارند آلودگی زبان بشود ولی اگر کسی خواست بچه اش را تربیت کند و خرجش را هم خودش بدهد این بنظر من هیچ مانعی ندارد و بایستی یک تشویقی هم از این قبیل اشخاص بشود.
رئیس ـ چون دیگر کسی بعنوان مخالف اجازه صحبت نخواسته است پیشنهادات مربوط باین ماده قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای امید سالار بشرح زیر قرائت شد)
(پیشنهاد می‌کنم ر ماده سوم کلمه مدارس بدانشکده) تبدیل شود. امید سالار.
رئیس ـ آقا امید سالار.
امید سالار ـ بنده در ضمن مخالفت با کلیات ماده توضیحاتی که لازم بود بعرض رساندم فقط در اینجا اضافه می‌کنم بار آن قسمتی که عرض کردم آقایان محترمی که بخارج تشریف برده‌اند و بر سرپرست‌ها تماس گرفته‌اند خیال می‌کنم اینرا تأیید بفرمایند و اگر احیاناُ کسانی بوده‌اند اینکار را کرده‌اند قانون برای شخص نباید وضع و تدوین شود ما اینجا یک قانونی را تصویب می‌کنیم و تنقیح می‌کنیم باری در نظر گرفتند تمام اطراف و جوانب کار و برای تمام مملکت است و عرض کردم برای اینکار تمام وسایل لازم را برای تربیت بچه‌های خودمان وزارت فرهنگ برای ما فراهم کرده است و ما چرا بچه اهیمان را بفسیم بخارج اگر آقایان خیال می‌کنند که خودشان پول می‌دهند بنظر من پول مملکت است نه پول خودشان.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار مخالفید بفرمائید.
دکتر شاهکار ـ عرض کنم جناب آقای امید سالار قبلا نظر جنابعالی را باصل ۱۸ متمم قانون ساسی جلب می‌کنم اصل ۱۸ متمم قانون اساسی جلب می‌کنم اصل ۱۸ تحصیل و تعلم علوم و معارف و صنایع آزاد است مگر آنچه که شرعاُ ممنوع باشد بسیار متأسفم که عرض کنم که پیشنهادها بر خلاف اصل ۱۸ متمم قانون اساسی است و قابل طرح در مجلس نیست (صحیح است)
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ در کلیات ماده ۱ اشاره‌ای فرمودند راجع بتشریفات گذرنامه بنده خواستم عرض کنم که البته این بود ولی این عیب در همین قانون رفع شده است برای اینکه در این ماده که ملاحظه بفرمائید گذرنامه را وزارت فرهنگ خواهد داد بنابراین تشریفات دیگر ضرورت ندارد.
اخیراُ هم ما با شهربانی توافق کردیم که یک محصلی که در خارج هست و در ایام تابستان می‌خواهد بمملکت خودش بیاید این تشریفات طولانی باقی نباشد اجازه‌ای که سر پرستی در تذکره او می‌دهد باهمان اجازه می‌تواند برگردد (احسنت) بنابراین دیگر تشریفاتی نیست. اما درباره اینکه محصلین برای چه برای تحصیلات بخارج می‌روند عقیده شخصی بنده این است که باید مردم بچه‌های خودشان را قبل از سنین ۱۴ و۱۵ سالگی که زبان مملکتشان و تاریخ مملکتشان را درست نیاموخته‌اند و نمی‌شناسند بخارج نفرستند ولی همانطور که آقای دکتر شاهکار تذکر دادند ما نمی‌توانیم قانوناً منع بکنیم که نکنند این کار را اگر در این قانون بگذاریم که وزارت فرهنگ گذرنامه تحصیلی ندهد یا اجازه ارز ندهد بسیار خوب ولی میخواهیم بدانیم که این کافی است برای اینکه یکنفر اگر بخواهد بچه اش بخارج برود در سن ده سالگی نتواند این کار را بکند نخیر کما اینکه الان هم می‌کند این شخص می‌رود گذرنامه عادی می‌گیرد و بچه اش را همراه خودش می‌برد و وقتی که بمدرسه سپرد مقامات آنان مملکت اجازه اقامت می‌دهند با کارت همان مدرسه‌ای که آن بچه در آنجا تحصیل می‌کند پس نتیجه چه می‌شود؟ اگر ما میخواهیم اینجا قید مدارس متوسطه یا عالی بکنیم یا یک سنی قائل شویم نتیجه این می‌شود که اشخاص از کنترل وزارت فرهنگ خارج می‌شود یعنی ما با تنها نه گذرنامه و نه ارز می‌دهیم و از طرفی آنهائی که می‌تواند بروند می‌روند و تحصیل هم خواهند کرد و ما اصلا اطلاعی نداریم از وجود این محصلین این است که بعقیده بنده این پیشنهادی که دادند عملی نیست در عین این که آمال و آرزوی ما این باید باشد و تذکر باولیای محصلین باید بدهیم که بچه‌های کوچک را نفرستند ولی منع قانونی نمی‌توانیم بکنیم و عملا هم نمی‌توانیم جلوگیری کنیم از عزیمت این بچه‌ها و ممکن نخواهد شد این را هم بنده علاوه می‌کنم که یک بچه کوچک در خارج مخارج تحصیلش زیاد است و کمتر از یک محصل دانشگاه نیست و کمتر اشخاصی هستند که قادر باشند تأمین مخارج یک بچه را در خارجه بکنند یک عده قلیلی هستند که تمکن کافی دارند که یک یا دو بچه خود را بخارج بفرستند و این عده اینقدر زیاد نیست که ما بخواهیم یک مشکلاتی در اعزام اینها فراهم بکنیم مخصوصاُ اینکه مطابق قانون اساسی اصلا نمی‌توانیم جلوگیری کنیم
امید سالار ـ بنده با توضیحی که جناب آقای وزیر فرهنگ دادند و فرمودند که عملی نیست پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۳ این اصلاح بعمل آید بجای جمله (مورد تأیید وزارت فرهنگ باشد) نوشته شود (مورد تصدیق سرپرستی وزارت فرهنگ در آن کشور قرار گیرد) همچنین بعد از جمله (بمیزانی که هیئت وزیران) اضافه شود ‹‹ بمقداری که در آن کشور مقیم اعاشه محصل تأمین شود›› عمیدی نوری.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری ـ عرض کنم که قوانین هر چقدر صریح باشد جناب آقای دکتر مهران راحت تر است یک گواهینامه‌ای که برای ثبت نام در خارج برای یک محصلی باید گرفته شود بحمدالله کشور ما در اغلب کشورها سر پرستی فرهنگی دارد (سلطانی ـ سرپرستی کل هم دارد) سرپرست کل و سرپرست سرپرستی کل هم دارد بنابراین اگر وزارت فرهنگ موافقت بفرمایند که همان گواهینامه سرپرستی که ارائه شد کافی باشد و این عبارت قید بشود در قانون بعد از این عبارتی که نوشته است (مورد تأیید وزارت فرهنگ است) چون ممکن است برای یک محصلی پیش بیاید که اختلاف نظر حاصل بشود بین اداره سرپرستی و وزارت فرهنگ ولی طفل یک گواهینامه از سرپرستی آورده بوزارت فرهنگ و وزارت فرهنگ هم می‌گوید من قبول ندارم و آن مدرسه مورد تأیید من نیست بعد یک محصلی را هم با ارز آزاد کسی بخواهد بفرستد که درس بخواند و مطابق قانون اساسی هم که جناب آقای دکتر شاهکار این جا خواندند تحصیل علم آزاد است این محصل مدتی باید دچار زحمت بشود گواهی سرپرستی را قبول کنید شما که آنرا قبول دارید و مورد عمل شما هم هست حالا که قبول دارید منظورتان از اینکه باید مورد تأیید وزارت فرهنگ باشد چیست مورد تأیید یعنی چه اگر قبول دارید عرض بنده را حالا که مورد قبول می‌خواهید قرار بدهید تأیید وزارت فرهنگ یعنی چه تأیید یعنی یک چیز قبلی مورد تصدیق باشد این را اگر قبول بفرمائید که همان گواهی سرپرستی تنها باشد دیگر این اشکال پیش نمی‌آید و این موش کشی‌ها که اغلب در قوانین پیدا می‌شود که بعضی‌ها می‌توانند کش بدهند و مزاحم مردم شوند واقع نمی‌شود باین جهت بود که بنده پیشنهاد کردم بجای جملة تأیید وزارت فرهنگ نوشته شود مورد تصدیق سرپرستی وزارت فرهنگ در آن کشور قرار بگیرد و این یک قسمت که این اشکال را رفع می‌کند و قسمت دوم همان نظری بود که در ماده اول قبول کردند که ارز بمیزان کافی برای اعاشه محل داده شود وقتی که کمک هزینه لطف بفرمائید قبول کردند که ارز بمیزان کافی برای اعاشه محل داده شود وقتی که کمک هزینه لطف بفرمائید قبول فرمودید و بنده از ایشان تشکر می‌کنم بنابراین خوب است قبول بفرمائید این ارز آزادی که مردم با وسائل دیگر می‌فرستند. بهمان میزانی باشد که تأمین اعاشه محصل را بکند این است که بنده پیشنهاد کردم بعد از جمله بمیزانی که هیئت وزیران تعیین می‌نماید نوشته شود بمقداری که در کشور مقیم اعاشه محصل تأمین گردد که از این حیث هم رفع نگرانی باشد و مردم دستشان باز باشد و از طرف قاچاق ارز نفرستند و یک اصلاح عبارتی است و همان نظری است که جناب آقای وزیر فرهنگ که قانوناُ واردند باین مسائل تأیید می‌کنند و امیدوارم این را هم که قبول بفرمایند.
رئیس ـ آقای مهندس هدایت مخالفید بفرمائید.
مهندس هدایت ـ پیشنهاد جناب آقای عمیدی نوری دو قسمت است بنده با قسمت اولش مخالف هستم اگر توجه بفرمائید این جا ذکر شده است که مورد تأیید وزارت فرهنگ باشد بنده استدعا می‌کنم که یک مشکلی برای اولیاء محصلینی که می‌خواهند بچه هایشان را بخارج بفرستند فراهم نشود اگر بنا شود پیشنهاد جنابعالی قبول بشود این اولیاء محصلینی که در تهران با شهرستانها ایران هستند باید تصدیق و گواهینامه رسمی مدرسه که برایشان رسید تازه متوسل شوند بکسی که در آن کشور بعنوان سرپرست مقیم است در حالی که وزارت فرهنگ در دسترس همه است و اینرا استدعا می‌کنم که جنابعالی موافقت بفرمائید که همین جمله مورد تأیید وزارت فرهنگ کافی باشد و از سرپرست و سرپرست کل صرفنظر بفرمائید بنده که بچه‌ام را می‌خواهم بفرستم کجا بسرپرست تصدیق کند این را استدعا می‌کنم که توجه بفرمائید قسمت دوم فرمایش جنابعالی کاملا صحیح است.
عمیدی نوری ـ اجازه بفرمائید نوشته شود یا وزارت فرهنگ یا سرپرست چون ثبت نام در خارج است.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ عرضی که بنده می‌خواستم بکنم جناب آقای مهندس هدایت فرمودند من معتقدم باینکه مسئول اجرای قانون وزارت فرهنگ است البته بر وزارت فرهنگ است که گواهی فلان مؤسسه و فلان مقام را باید قبول کند این پیشنهادی که فرمودید در عمل چند عیب دارد یکی ایست که در بعضی از کشورها سرپرستی نداریم و وقتی بخواهند که سرپرست تصدیق بکند اغلب پیش می‌آید که سرپرست آن کشور ممکن است در یک کشور دیگری باشد و این یک زحماتی ایجاد می‌کند برای مردم یکی دیگر اینکه ما اصولا در نظر داریم در هر کشور آن مدارس را توصیه کنیم بمحصلین و اولیاء آنها که مدارس رسمی باشند و اولیاء‌این اطفال بدانند و بتوانند مشورت بکنند و آن مؤسسة رسمی که مورد قبول و تأیید وزارت فرهنگ است بچه هایشان را به آن مدارس بفرستند کراراُ اتفاق افتاده است که مقامات رسمی فرهنگی یک شوری به نبنده می‌گفتند که این ایرانیانی که بچه‌های خود شان را می‌فرستند بمدارس میسپارند که مورد اعتماد و اطمینان خود ما نیستند اینها یک مدارس عادی غیر رسمی هستند که بیشتر جنبه تجاری دارد کارشان تا جنبه تعلیم و تربیت ما عرضمان این است که کنترلی بکنیم بس موافقت بفرمائید از قسمت اول این پیشنهاد صرفنظر بفرمائید ما عملا این کار را می‌کنیم (عمیدی نوری ـ موافقم) اما در قسمت دیگر نظر ما اینست که اگر در ماده قبل این علاوه شده بنده موافقم که در این ماده هم اضافه شود میزان ارزی که داده می‌شود کفاف احتیاجات و تحصیل محصل را کار آنجا هست بدهد.
عمیدی نوری ـ بنده موافقم قسمت اول را مسترد می‌کنم قسمت دوم را رأی بگیرید.
رئیس ـ قسمت دوم پیشنهاد قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۳ این اصلاح بعمل آید بجای جمله مورد تأیید وزارت فرهنگ باشد.
عمیدی نوری ـ آن را حذف کردم مسترد کردم.
مجدداً بشرح زیر قرائت شد
همچنین پس از جمله بمیزانی که هیئت وزیران اضافه شود بمیزانی که در آن کشور مقیم اعاشه محصل تأمین شود.
رئیس ـ شما یک چنین پیشنهادی قبلا دادید که قبول شد.
عمیدی نوری ـ آن راجع بماده قبل بود در این ماده اگر قید نشود اشکال دارد آن راجع بتفاوت هزینه محصل بود و این مطلق است که با خرج خود بخارج می‌روند ارز بمقدار کافی داده شود و یک ماده خاصی است و کلیه محصلینی که خارج می‌شوند بهشان ارز داده می‌شود.
رئیس ـ آن قسمتی که باید رأی گرفته شود قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
بعد از جمله بمیزانی که هیئت وزیران اضافه شود بمقداری که در کشور مقیم اعاشه محصل تأمین شود.
رئیس ـ چون این مبهم است خودتان پیشنهاد را اصلاح کنید و بدهید.
عمیدی نوری ـ بسیار خوب.
رئیس ـ پیشنهاد را اصلاح کردند و مجدداُ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
بعد از جمله هیئت وزیران تعیین می‌نماید علاوه گردد ‹‹ بمقداری که اعاشه محصل در کشور مربوطه تأمین گردد ››
دکتر بینا ـ اعاشه محصل یا خرج تحصیل.
رئیس ـ فرق نمی‌کند اعاشه محصل معلوم است که خرج تحصیل است آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد بپیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده ۳ بعد از جمله (از طرف وزارت فرهنگ) جمله (بدون امتحان زبان) اضافه شود. مهندس اردبیلی.
رئیس ـ آقای مهندس اردبیلی.
مهندس اردبیلی ـ باید عرض کنم که آقای وزیر فرهنگ با این پیشنهاد بنده موافق هستند که محصلینی که با خرج و هزینه خودشان می‌روند باروپا یا هر جائی که می‌خواهند بروند بعد از اینکه از دستگاه مربوطه یا مدرسه مربوطه پذیرش آنها آمد بآنها گذرنامه تحصیلی از طرف وزارت فرهنگ داده می‌شود و دیگر احتیاجی بامتحان زبان نباشد و با این پیشنهاد بنده آقای وزیر فرهنگ هم موافقند که دیگر محصلین در این پیچ و خمهای امتحانات گیر نکنند و بتوانند بروند تحصیل کنند.
رئیس ـ آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی ـ بنده خیلی متأسفم که با پیشنهاد کسی که خودش بهتر میداند هزار در صد مورد علاقه بنده است مخالفم آمدن پذیرش با دانستن زبان خیلی فرق دارد مدارک کافی نیست قانون خوب است مجری قانون بد است شما نظارت بفرمائید که در امتحان درست امتحان بشود تبعیض نشود توجه بفرمائید قانون درست اجرا شود والا اگر یک بچه‌ای را بفرستید آنجا بدون دانستن زبان باید یکسال زحمت بکشد تا چهار کلمه زبان یاد بگیرد و این را توجه بفرمائید پذیرش با مدرک خیلی فرق دارد و لیسانسیه‌های شما نمی‌توانند چهار کلمه صحبت بکنند اگر توجه بفرمائید که قانون را درست اجرا کنند بهتر است این را استدعا می‌کنم آقا پیشنهادتان را پس بگیرید این خدمت بمملکت نیست و این وسیله ایست برای ایجاد مزاحمت بچه‌های خودتان و بهتر است که این را پس بگیرید.
مهندس اردبیلی. ـ این که شا میفرمائید بوسیله مزاحمت است.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ این اجازه ارزی که داده می‌شود البته تا یک حدودی باید تابع مقدورات ارزی ملکت باشد ما قانون را باید یک طوری بنویسیم که عنداللزوم اگر یک مضیقه هائی از لحاظ ارز پی بیاید نتوانیم رعایت الاقدم فالا قدم را بکنیم اگر بنا باشد یک عده محصل بخارجه بروند ما نمی‌توانیم بهمه ارز بدهیم که آنها بروند باید اول بآن عده‌ای بدهیم که مستقیماُ می‌توانند
روند در دانشکده و یا در مدرسه درس بخوانند یعنی زبان را باندازه کافی دانسته باشند و اگر احیاناُ زبان باندازه کافی نمیدانند در مملکت خودشان که وسایل تحصیل زبان کاملا فراهم است تحصیل بکنند بعلاوه مطالبی که هست در درجات تحصیلی مختلف فرق می‌کند مثلا یک بچه دهساله را می‌خواهند بفرستند در یک مدرسه شبانه روزی این هیچ ضرورت ندارد زبان خارجی هم بداند اهمیت ندارد برای اینکه این وقتی در یک مدرسه شبانه روزی رفت و تحت مراقبت و تربیت مربیان آنجا قرار گرفت در مدت کوتاهی زبان را فرا خواهد گرفت ولی وقتی که یک نفر که تحصیلات متوسطه را تمام کرده و برای ادامه تحصیل باید بدانشگاه برود اگر موقعی که از این جا عزیمت بخارجه می‌کند زبان نداند یعنی نتواند از دروس استادان استفاده کند این یک عیب بزرگی خواهد داشت و آن این است که این عوض اینکه بدانشگاه برود دنبال ولگردی و یا احیاناُ تحصیل زبان در یک مؤسساتی که اغلب برای خارجیها درست می‌شود و یک صورت جدی ندارد می‌روند بنابراین چه داعی دارد که ما یک مقدار ارز مملکت را از این طریق خارج کنیم که اینها بروند زبان بخوانند و احیاناُ شاید وارد بیک مفاسد اخلاقی بشوند و در نتیجه بی نظمی در امور تحصیلی این است که بنده قید این جمله را لازم نمیدانم در قانون و از آقایان استدعا می‌کنم که اجازه بفرمایند باختیار وزارت فرهنگ گذاشته شود و در این مورد برای تحصیلاتی که باید یک اندازه‌ای زبان بدانند اگر وزارت فرهنگ لازم بداند امتحان زبان بدانند اگر وزارت فرهنگ لازم بداند امتحان زبان بکند و در قسمت هائی که ضروری تشخیص نداد نکند این عقیده بنده است.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای مهندس اردبیلی آقایانی که موافق هستند قیام بفرمایند (چند نفری برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم بماده ۳ پس از کلمه (ارائه دهند) جمله ذیل اضافه شود و همچنین فارغ التحصیلهای دانشکده‌ها که می‌خواهند رشته تخصصی را تکمیل نمایند. احمد طباطبائی.
تیمور تاش ـ در ماده هست اینجا اختیاری است.
رئیس ـ آقای طباطبائی.
احمد طباطبائی ـ این قانون یک قانونی است که مورد علاقه همه آقایان است که زودتر تصویب شود بهتر این است که ما این قانون را در جلسات طولانی تصویب می‌کنیم طوری نباشد که نقصانی داشته باشد یک کسی که می‌رود بخارج دوره پزشکی را بخواند شش سال یا هفت سال طول می‌کشد ولی یک کسی که در این جا خوانده و تحصیلاتش تمام شده اگر خواست برود آنجا و رشته تخصصی خودش را تمام بکند دو سال بیشتر طور نمی‌کشد و این در ماده نیست و اینکه آقایان می‌فرمایند در ماده هست بنده ندیدم و می‌خواهم خواهش کنم که این قسمت را توجه بفرمائید که فارغ التحصیلهای دانشگاه‌ها که می‌خواهند بروند و تحصیل کنند بآنها هم در ردیف اینها ارز داده شود.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
تیمور تاش ـ از بچه دهساله تا ۷۰ ساله می‌توانند بخرج خودشان بروند.
احمد طباطبائی ـ این طور نیست و بنده چیزی ندیدم.
رئیس ـ آقای طباطبائی صحبت شما تمام شد (احمد طباطبائی ـ بله تمام شد) آقای وزیر فرهنگ بفرمائید.
وزیر فرهنگ ـ این پیشنهاد تحصیل حاصل است برای اینکه تحصیل رشته‌های تخصصی این خودش تحصیل است و ما در اینجا بطور کلی گفتیم هر کسی بخواهد برود برای تحصیل ما اجازه می‌دهیم حالا می‌خواهد دیپلمه باشد برود برای تحصیل دانشکده می‌خواهد لیسانسیه یا دکتر باشد برای تحصیل رشته تخصصی برود فقط مطالبی که هست این است یک اشخاصی تحت عنوان تخصص می‌روند بخارج این مملکت ارز این مملکت نبرند ما میخواهیم که این رشته‌های تخصصی که منظم بمدارس عالیه و دانشکده‌ها است این رشته‌های تخصصی هم مورد قبول باشد در هر صورت در آن رشته‌های تخصصی هم که میفرمائید مسئول آن کار هستند و آنها گواهی خواهند کرد که این طبیب مشغول تحصیل رشته تخصصی است و در بیمارستان و یا آزمایشگاه کار می‌کند بنابراین نظر جنابعالی تأمین است قیدش هم ضرورت ندارد چون اگر قید کردیم آنوقت مواردی را که قید نکردیم خارج می‌شود این یک قانون کلی است شامل همه اشخاصی می‌شود (احمد طباطبائی ـ منهم عرض کردم که کلی است)
رئیس ـ آقای تیمور تاش
تیمور تاش ـ بنده مخالفم و مثل این که آقای طباطبائی قبول کردند (احمد طباطبائی ـ قبول نکردم) استدعا می‌کنم آقایان محترم توجه بفرمایند که این ماده شامل چه اشخاصی می‌شود و شامل اشخاصی می‌شود که بخرج اولیائشان و بخرج خودشان می‌روند از بچه ۷ ساله می‌تواند بروند تا جوان ۷۵ ساله بقول آقا (خنده نمایندگان)
بنابراین هیچ گونه محدودیتی از نقطه نظر نفس عمل ندارد جناب آقای طباطبائی که بگوئیم چنین باشد یا چنان (احمد طباطبائی ـ آن وقت ماده چهار نمی‌گوید که بآنها هم داده شود) فعلا ماده سوم مطرح است و تبصره جنابعالی هم ناظر بر ماده سوم است بنابراین اصل موضوع منتفی است و در ماده چهار مطرح کنید و باین جا ربطی ندارد و این اعم است.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای احمد طباطبائی آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (چند نفری برخاستند) تصویب نشد.
۷- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه روز پنجشنبه نخواهیم داشت جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود دستور هم بعقیده این لایحه و لایحه تأسیس وزارت گمرکات و انحصارات
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ رضا حکمت