مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۱ نشست ۹۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۱
نشست ۹۷
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۴
جلسه: ۹۷
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه هفدهم ثور ۱۳۰۱ مطابق نهم رمضان ۱۳۴۰
(مجلس دو ساعت و نیم از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
(صورت مجلس لیله جمعه پانزدهم ثور را آقای امیر ناصر قرائت نمودند)
رئیس -گویا با صورت جلسه مخالفی نباشد؟
(مخالفی نبود)
رئیس - صورت جلسه تصویب شد.
چنان که خاطر آقایان مسبوق است در موقع عید مولود اعلیحضرت همایونی از طرف مجلس تلگراف تبریکی به حضور مبارکشان عرض شد اینک جوابی رسیده است قرائت می‌شود.
(آقای امیر ناصر به مضمون ذیل قرائت نمودند)
از پاریس - ترجمه تلگراف جوابیه بندگان اعلیحضرت اقدس همایونی مورخه ۲۹ مه ۱۹۲۲
تهران - رئیس مجلس - از وصول تلگراف تبریک مجلس شورای ملی که مشعر بر احساسات صمیمانه نمایندگان محترم بود بی‌نهایت مسرور شدم از اهتماماتی که در مصالح عمده مملکت داشته و دارند امتنان کامل دارم چنان که می‌دانید در ترقی و سعادت مملکت همیشه اعتماد من به مساعی و اهتمامات نمایندگان محترم ملت بوده و هست و از خداوند متعال برای آنها در ادای وظایف مهمه که بر عهده دارند توفیق و تأیید کامل می‌خواهم.
(شاه)
رئیس - دستور امشب چنان که خواهد شد مذاکره در امر قالی است. مذاکرات راجع به ماده اول است
آقای شیخ‌العراقین‌زاده (اجازه)
شیخ‌العراقین‌زاده - بنده در موقعی که شور در کلیات بود اجازه خواسته بودم ولی متأسفانه نوبت به بنده نرسید.
رئیس - در این ماده هم راجع به کلیات می‌شود مذاکره کرد چون اساس لایحه این ماده است.
شیخ‌العراقین‌زاده - اساساً در موضوع قالی دو نظریه در مجلس است یک نظریه جلوگیری از قالی‌های رنگی است مطلقاً به این معنی که این قسم قالی‌بافی در ایران به کلی منسوخ شود و صدمه به قالی‌های ثابت رنگ نخورد و صاحبان این نظریه به عقیده بنده در مقام این هستند یک طرقی ایجاد کنند که به کلی تجارت قالی از بین برود.نظریه دیگر این است که باید تجارت قالی آزاد باشد. ولی برای این که لطمه به تجارت قالی وارد نیاید باید یک علامت ممتازه داشته باشد که معلوم باشد مثل این که در ماده دوم راپورت کمیسیون هم نوشته‌اند و قایل شده‌اند که در قالی‌های ثابت علامتی باشد که نوشته شده باشد قالی ثابت ایران و بالعکس قالی جوهری ایران و این دو نظریه دیگر شق ثالثی ندارد ولی از مفاد راپورت کمیسیون فوائد عامه نفهمیدم که کمیسیون کدام نظریه را دارد اگر نظریه اولی را تعقیب می‌کند باید وسایلی فراهم آورد که بافت قالی جوهری به کلی از بین می‌رود و اگر عقیده دارد که تجارت قالی جوهری آزاد باشد منتهی باید یک علامت ممتازه داشته باشد که در بازارهای اروپا مصون از دسیسه و تعرق باشد ولی از بیاناتی که آقای مخبر فرمودند همچون مستفاد می‌شد که نظریه او را دارند یعنی معتقدند که به تدریج قالی جوهری از بین برود و به جای او تجارت قالی ثابت رنگ به جریان بیافتد ولی این شکل که پیشنهاد کرده‌اند و در ماده اول می‌نویسد که صد شش باید گرفته شود. به عقیده بنده برای جلوگیری از حمل و صدور این مال‌التجاره کافی نیست و اگر چنانچه عقیده دارند که این تجارت از بین برود باید همان علامت ممتازه باشد و دیگر صد شش معنی ندارد زیرا وقتی علامت ممتازه را قایل شدیم و گفتیم تجارت قالی جوهری مطلقاً باید علامت داشته باشد که در بازارهای اروپا مصون از دسیسه باشد آن وقت صد شش غلط است البته یک تجارتی در مملکت هست و باید رواج پیدا کند منتهی باید این تجارت و این صنعت مصون از دسیسه و تقلب باشد. ولی به عقیده بنده همان طور که آقای ملک‌الشعرا فرمودند این مسئله قطع نظر از این که تجارت است یک صنعت مهمی است و حتی‌المقدور باید سعی کرد که این صنعت محفوظ بماند.
بعضی گفتند - صنعت است
شیخ‌العراقین‌زاده - (بلی صنعت یا صنعت اینجا مدرسه نیست) و برای این که این صنعت یا صنعت مصون و محفوظ از دسیسه باشد بنده عقیده‌ام این است که باید از صد شش الی صد هیجده دو ظرف دو الی ۳ سال اضافه شود تا در موقعی که به صد هیجده برسد البته در بازارهای خارجه خریده نخواهد شد یعنی حمل آن صرف نمی‌کند و این صنعتی که حقیقتاً دارد به تجارت ایران لطمه می‌زند کم کم از بین می‌رود.
مستشارالسلطنه مخبر - بالاخره بیانات آقای شیخ‌العراقین نبوده موافق با عقیده آقای ملک‌الشعرا است و همان طور که خودشان احساس فرموده‌اند کمیسیون معتقد نشد به این که صورت جلسه و تصمیم هیئت دولت را که در سنه ۱۳۳۳ استناد کرده‌اند مجری و معمول بدارد یعنی در صورتی که صد شش و بعد صد نه و صد دوازده ده الی آخر اجرا شود البته از نقطه‌نظر ضرر به تجارت دارندگان و فرض غیرقابل تحمیل است و هیچ وقت به کمیسیون و به مجلس شورای نظری در ضرر رساندن به صاحبان فرش ندارند بلکه به وسایل ممکنه باید طوری اقدام کرد که این صنعت منحصر به فرد ایران از شک و دسیسه جوهر مصون و محفوظ بماند و البته هر چه کمتر بگیرد که هم به تجار ضرر وارد نشود و هم ضمناً جلوگیری از قالب‌های جوهری بشود بهتر است و همچنین در این سنواتی که صد شش یا زیادتر مشغول شده کاملاً به آن مقصود معین که تهیه رنگ‌های ثابت و رنگ‌سازهای فنی بشود باشد قایل نگردیده‌اند و کمیسیون فوائد عامه معتقد است که از امروز یعنی از موقع گذشتن این راپورت همین صد شش گرفته شود و برای تکمیل صنعت و تهیه رنگ‌ها ثابت و رنگ‌سازهای قابل مصرف شود که مقصود آقا هم حاصل شود و البته آقای شیخ‌العراقین‌زاده تصدیق می‌فرمایند که علاوه بر وظایفی که این راپورت برای جلوگیری از صدور قالی‌های جوهری معین کرده دولت هم وظیفه دارد که رنگ‌های ثابت تهیه کند زیرا حالا به قدر کفایت رنگ ثابت نیست و الا تصدیق می‌فرمایید آن قالی‌باف هم اولین اهمش مصروف به این است که رنگ ثابت تهیه کند که قالی او زودتر به فروش برسد و صد ۶ را هم در گمرک ندهد ولی بدبختانه یا به واسطه ورود رنگ‌های جوهری یا عدم‌امکان تهیه رنگ‌های ثابت امکان‌پذیر نیست یعنی نمی‌تواند به فوریت رنگ ثابت تهیه کند و حالا که نیست امیدوارم دولت بعدها جدیت وافی بکند که تهیه رنگ ثابت شده و کمکی برای رسیدن به مقصود بشود و رفته رفته قالی جوهری از بین برود.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - اینجا راجع به رنگ جوهری و ثابت یک اظهاراتی شد مثل این که کسانی که درخصوص قالی جوهری صحبت نمی‌کنند آن قدر حس نکرده‌اند که رنگ ثابت بهتر از رنگ جوهری است خیر همه کس می‌داند که رنگ ثابت بهتر از رنگ جوهری است ولی آنها چه می‌گویند؟ بنده که یکی از آن اشخاص هستم می‌گویم در این موقع که فشار اقتصادی افراد این مملکت را وادار به خانه‌فروشی و بعضی ترتیبات دیگر کرده ما نباید به این درجه به فشار اقتصادی این مملکت کمک کنیم و وسایلی فراهم کنیم و به کلی گلوی ممکلت را فشار دهیم و خفه کنیم و بیندازیم دور!! ما می‌گوییم امروز اگر ایرانی بتواند خاکستر خودش را هم به خارجه ببرد و پول بکند باید آزاد باشد که ببرد و پول برای ما بیاورد و هرکسی می‌داند ظرف نقره بهتر از ظرف چینی است و بلور معهذا سلیقه بعضی این است که ظرف چینی بخرند که با یک اشاره بشکند پس وقتی که این ترتیبات نسبت به یک مملکتی در مملکت ما هست در خارجه هم ممکن است این ترتیبات باشد و سلیقه‌ها تفاوت بکند زیرا اشخاصی هستند با این که می‌دانید رنگ ثابت بهتر از رنگ جوهری است سلیقه‌شان این است که قالی جوهری بخرند چنانچه اغلب این مملکت مایل هستند رنگ قرمز و سبز و الوان را بخرند همین سلیقه هم در خارجه هست جلوی سلیقه مردم را که نمی‌شود گرفت ما وقتی می‌گوییم بیرون رفتن قالی‌های جوهری آزاد باشد برای استفاده تجارت برای جلوگیری از دسایس سیاسی است برای این است که یک دفعه راه این مختصر تجارت هم مسدود نشود دولت البته خیلی وظایف دارد و منحصر به این نیست که جلوی قالی را بگیرد و بگوید قالی جوهری حمل نکن یا اگر می‌کنی فلان قدر پول به من بده همان طور که آقای شیخ‌العراقین‌زاده فرمودند اگر مقصود جلوگیری از رنگ جوهری است این چیزها جلوگیری نمی‌کند بنده از آن راپورت کمیسیونی که آقای فهیم‌الملک فرمودند و خودشان هم جزو آن کمیسیون بوده‌اند فقط چیزی که فهمیدم یک نتیجه برای دو ۳ نفر اروپایی دارد که بیایند و بنشینند و بخورند و وقت بگذارنند. آیا در ظرف این چند سال چه کرده‌اند در همان راپورت تصریح کرده که این پیشنهاد باید با تهیه رنگ‌های ثابت برای ترقی تجارت قالی مملکت همراه باشد ولی فلان مسیو می‌آید دو لوله رنگ می‌دهد و می‌گویند من رنگ تهیه کرده‌ام آقا این یک لوله یا دو لوله رنگ این مسیو اروپایی به تمام این مملکت وسیع منتشر نمی‌شود و کافی نیست باید رنگ‌ها به قدر کافی تهیه کرد که به تمام مملکت برسد باید اشخاصی صحیح بفرستند به تمام اقطار مملکت و آن وقت بگویند که ما رنگمان حاضر است بیایید از این رنگ پشیمان را رنگ کنید و قالی تهیه کنید و به خارجه بفرستید تا ما آن تهیه را نکرده‌ایم به چه جرأت از این خرده تجارت جلوگیری می‌کنیم؟ آقای دولت‌آبادی در ضمن بیاناتشان فرمودند این خود یک فایده برای ما دارد که اروپایی‌ها قالی جوهری را می‌خرند و صد شش هم از آنها گرفته می‌شود بنده خیلی متشکر می‌شوم از آن اروپایی که بیاید اینجا پول بدهد و قالی ما را بخرد و بدون این که گمرک بدهد از سرحد خارج کند به علاوه این نکته را هم لازم می‌دانم بگویم امتحان به ما نشان داده قالی‌هایی که اروپایی‌ها از اینجا به خارجه حمل می‌کنند آن قسمی که به ایرانی‌ها سختگیری می‌شود به آنها نمی‌شود غریب‌تر این است که ما هر جا که درمی‌مانیم می‌زنیم توی سر ایرانی اگر رنگ جوهری بد است باید جلوی آن را گرفت نه این که به ایرانی فشار وارد بنماییم و بگوییم ایرانی نباید قالی جوهری ببافد ایرانی هر ساعتی به دست بیاورد تهیه می‌کند البته باید به خارجه بفرستند مثلاً الان یک عده از تجار ایرانی و غیره یکی دو کشتی مال‌التجاره از بادکوبه به مشهد سر فرستاده‌اند در سرحد دولت قفقاز نتوانسته است جلوگیری از حمل آن مال‌التجاره‌ها بکند آن وقت به سرحد مملکت ما که می‌رسد می‌گویند شما این مال‌التجاره را پیاده نکنید آنجا زورشان نرسیده است می‌آیند توی سر ما می‌زنند که شما نباید مال‌التجاره را پیاده کنید رنگ جوهری هم همین طور است می‌گویند رنگ جوهری استعمال نکنید اگر گمرک می‌تواند از عهده بر بیاید رنگ جوهری را نگذارد وارد شود ولی وقتی که وارد شد مردم چه بکنند؟ چیز غریبی است که ما در این موقع بحران اقتصاد از تجارت جلوگیری کنیم و بگوییم بار نکنند و نفروشند یا اگر بار می‌کنند باید فلان قدر پول بدهید آقای مخبر فرمودند این پول اخذ می‌شود برای این که تهیه رنگ ثابت بشود بنده عرض می‌کنم خیر تهیه رنگ ثابت نمی‌شود و بنده ایشان را مطمئن می‌کنم تا روزی که از این محل صد شش و صد پانزده گرفته می‌شود یک محل مجانی است که به دست دولت می‌آید برای این که دولت دو سه نفر اروپایی را اجیر بکند و بیاورد ما هیچ وقت دارای رنگ ثابت نخواهیم شد و آنها هم می‌برند و نمی‌خواهند و نتیجه هم گرفته نمی‌شود و این یک محل مجانی برای آنها خواهد بود چنان که امتحان داده‌اند آیا در ظرف این چند سال چقدر رنگ بیرون داده‌اند؟ فقط دو سه نفر از ایل بختیاری اینجا آمده و قدری رنگ گرفته‌اند و رفته‌اند کفایت تمام مملکت را نمی‌کند باید فکری برای تمام مملکت کرد. آقای ملک‌الشعرا در ضمن بیاناتشان کراراً فرمودند ما باید جلوی تقلب را بگیریم این حرف یک حرف خیلی غریبی است آقا این تقلب نیست علناً رنگ جوهری را به کار برده و می‌گوید من قالی جوهری دارم آیا این تقلب است؟ خیلی غریب است آقا تا این درجه ما نباید حاضر بشویم که در مجلس شورای ملی اعلان کنیم مال تقلب داریم خیر مال ما خیلی خوب است زشت داریم زیبا داریم فراموش بفرمایید تجارت آلمان هم که تمام آلمان را فرا گرفته از آنجا همه چیز بیرون می‌آید هم بد هم خوب ولی یک علت هم داشت و آن این بود که ارزان می‌فروخت ما هم اگر می‌خواهیم متاعمان بیرون برود باید ارزان بفروشیم و به قاعده تجارتی باید بگوییم دو نیم شاهی بهتر از یک شاهی است بنده از این جهاتی که عرض کردم از اول با این جلوگیری مخالفت کردم و عرض می‌کنم که دولت اگر نمی‌خواهد کار اساسی بکند باید جدیت بکند و در عوض این کار متخصصین فنی بخواهد و از خزانه خود مدرسه تأسیس کند که در سال مقداری شاگرد تحصیلکرده بیرون دهد که بتوانند رنگ ثابت تهیه بکنند و به اطراف مملکت بفرستند و به قدر کفایت رنگ تهیه کنند و الا اگر غیر از این باشد یک ضرری است به تجار و ابداً هم نتیجه حاصل نمی‌شود.
مخبر - بنده تصمیم گرفته بودم که از مدافعه از راپورت کمیسیون خودداری کنم تا آقایان مدافعین اظهار عقیده خود را بفرمایند ولی از بیانات آقای ارباب کیخسرو که ایشان در این خصوص دارند لازم می‌دانم چند کلمه دفاعاً عرض کنم در مسافرتی که آقای ارباب کیخسرو به واشنگتن فرمودند و ضمناً سمتی هم از طرف وزارت فوائد عامه داشتند که از امور تجارتی و ترویج امتعه ایرانی در آن حوالی اطلاعاتی به دست آورده و برای مرکز نیاورند و ایشان هم اطلاعات کافی به دست آورند بنده اینجا به نام تجارت از ایشان تشکر می‌کنم و نیز خاطرشان را متذکر می‌سازم که در ضمن راپورتی که در وزارت فوائد عامه بعد از موافقتشان در حضور چند نفر از نمایندگان تجار و شورای عالی تجارت داده‌اند و بیاناتی که کرده‌اند در این مسئله بخصوص بنده تذکر می‌دهم که بیانات ایشان تمام و کمال موافق با نظر به کمیسیون فوائد عامه همان قسمت نظریاتی که از مضامین آن راپورت به دست آورده به سهم خودم از اطلاعات آقای ارباب محروم نبوده و بلکه بهره‌مند و مستفیض شده در همان راپورت تذکر می‌دهند که قالی ایران در خارجه خاصه در آمریکا صورت بدی به خود گرفته و علت هم فقط جوهری بودنش است و کمیسیون و بنده هم نظر به این که اطلاعات ایشان را با دقت می‌دانم همان نظریه را تعقیب کردیم واقعاً قالی ایران که صنعت منحصر به فرد ایران است به واسطه مخلوط بودن با جوهر از اهمیت افتاده است و باید حتی‌المقدور به وسایل ممکنه اقداماتی کرد که این اشکال مرتفع شود بنابراین کمیسیون همان صدی ۶ را قبول کرد حالا اگر بفرمایند صدی شش کم است پیشنهاد بفرمایید صدی دوازده گرفته شود یا اگر می‌فرمایید اصلاً باید بدهند آن را هم پیشنهاد کنید آزاد هستید و همان طور که فرمودند در سایر جاها و دول دنیا مأمورینی برای ترویج یک صنعت می‌فرستند و میلیون‌ها بلکه صد میلیون‌ها خرج می‌کنند البته ضرر ندارد دولت ایران هم قالی صد یا دویست هزار تومان خرج کند و رنگ‌سازهای فنی تهیه کند که رنگ تهیه کنند و بالاخره جوهر را از بین ببرند البته کمیسیون هم با این نظریات مخالفت نمی‌کند و همین مقصودش است و کاملاً موافق است که دولت از خزانه خودش سالی فلان مبلغ به مصرف تجارت برساند و یگانه نظر کمیسیون این است که این صنعت از دغل و شک و ریب یا تقلبی که آقای ملک‌الشعرا فرمودند و چندان خارج از موضوع هم گمان می‌کنم نباشد) محفوظ و مصون بماند و امیدواریم مجلس شورای ملی تصمیمی بگیرد که این صنعت نفیس از دغل مصون بماند حالا وسایلش چه است؟ البته معلوم خواهد شد و این که می‌فرمایید انشاءالله خاکستر ایران هم برود به خارجه و به فروش برسد گمان نمی‌کنم کسی در این مسئله مخالف باشد ولی چیزی که هست ما مضایقه داریم که ایرانی جواهر و صنعت نفیس خودش را خاکستر بکند و بفروشد بلی اگر شما می‌خواهید قالی ما را که باید نزرعی صد و پنجاه تومان ارزش داشته باشد به واسطه جواهر خراب کنند و خاکستر کنند و به فروش برسد ما نمی‌گذاریم این است تفاوت عمل
(بعضی گفتند - صحیح است)
(جمعی گفتند - این طور نیست)
کمیسیون فوائد عامه تمام همش مصروف این نکته واحده است که یک صنعت مهمی که به تصدیق شخص جنابعالی که هم دقت کرده‌اند و هم عمل تجارت را خوب مسبوق هستند در خارج صورت بدی به خود گرفته بیش از این مشوب نشود البته عقلا و پیش‌قدمان قوم باید دست به دست یکدیگر بدهند و این مقصود را حاصل کنند اما باید فهمید که چطور می‌شود و چطور باید او را به دست آورد. اولاً عرض کردم بافتن قالی جوهری یک وقت از روی عدم‌توجه است و یک وقت به واسطه عدم‌امکان یک قسمت از قالی‌باف‌ها توجه نکرده‌اند که این رنگ جوهری شکست به تجارتشان وارد می‌آورد منفور می‌شود و یک عده‌شان متوجه به این نکته شده‌اند ولی به واسطه این که در ایران رنگ ثابت کم شده و زراعتش کم است و رنگ جوهر هم زیاد است و هم ارزان فوری می‌رود پنج قران می‌دهد جوهر می‌خرد و هشت و نه من پشم را رنگ می‌کند و قالی را سه چهار ماهه می‌بافند و به فروش می‌رساند و به واسطه همین سهولت امر متوجه نمی‌شود که رنگ ثابت کند پس دولت که حکم پدر را دارد و مجلس که حکم ولی را دارد باید درصدد تهیه رنگ‌های ثابت باشد که تجارت مملکتشان رو به ترقی برود نه رو به تنزل البته جنابعالی هم با نظر کمیسیون و نظر علاقمندان به این مسئله موافق هستند که ملت تقصیر ندارد. ملت باید رنگ پوست انار و ناروان و گلنار و مازو را به قدری حاضر داشته باشد که محتاج نشود جوهر استعمال کند و به محض این که پنج من پشم پیدا کرد رنگ ثابت موجود داشته باشد که رنگ کند و قالی ببافد و بفروشد البته تا امروز از طرف دولت قصور شده ولی امروزه که دولت با این عقیده موافق است امیدوارم دقت فوق‌العاده کند که با همین صد شش رنگ ثابت تهیه شود و از این مفاسد جلوگیری شود.
رئیس - آقای گروسی. (اجازه)
حاج شیخ محمدحسن گروسی - از ایام انقلاب به بعد کسادی بازار کسبه و تجار به نوعی عمومیت پیدا کرده و تمام مملکت را فراگرفته است که اگر چندی به همین منوال بگذرد طولی نمی‌کشد که تمام اهالی از فقر و فاقه یکسان خواهد شد به طوری که اغلب الان به فقر و فاقه مبتلا شده‌اند چنان که گفته می‌شود دولت وظیفه‌دار است که در اصلاحات امور اهالی مراقبت کند و عمده مطلبی که امروز لازم می‌دانم چه از برای مجلس شورای ملی و چه از برای دولت این است که عطف توجهی به این مطلب بفرمایید و به قدری که مقدور است جدیتی در رفع فقر و فاقه اهالی نمایند از جمله وسایل مقدوره به عقیده بنده این است که کلیه از صادره و وارده عموماً گمرکات برخواسته شود نه فقط صادرات بلکه واردات هم نباید گمرک داشته باشد اما راجع به صادرات شرحی را که آقای ارباب فرمودند کافی می‌دانم و راجع به واردات هم البته بعد از آن که جنس به این گرانی وارد می‌شود گمرک هم به او اضافه شود برای مردم مزید بر علت است لهذا همان طور که دولت وظیفه دارد جدیت بکند متاع نفیس مملکت در اقطار عالم ترویج پیدا کند و به عقیده بنده باید بر قالی تحمیلی نکند و قدغن کند که رنگ جوهری وارد نشود و به این شکل ممکن است از قالی جوهری جلوگیری کرد اما نسبت به واردات امتعه خارجه به این گرانی که امروزه اهالی را به فقر و فاقه مبتلا ساخته بلکه عمومیت دارد گمرک هم گرفته می‌شود یک تحمیلی است بر عموم ملت چون عموم از آن می‌خرند و فروشنده هم حق گمرکی را اضافه می‌کند بر جنس خود بنابراین عقیده بنده این است که کلیه گمرکات از صادره و وارده برخواسته شود و راجع به جوهر هم پیشنهادی که بعضی از آقایان در این خصوص کرده‌اند جلوگیری از ورود رنگ جوهری می‌شود نه این که قالی رنگ جوهری را بگذارند خارج شود یا بر او مالیات وضع کنند دیگر عرضی ندارم.
رئیس - مذاکرات در ماده اول کافی است یا نه؟ چون مذاکره در ماده اول و کلیات تقریباً یکی بود بعضی گفتند کافی است.
رئیس - رأی می‌گیریم که مذاکرات کافی است یا نه
آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد یعنی مذاکرات کافی است چند فقره پیشنهاد رسیده است قرائت می‌شود.
دو فقره از این پیشنهادها که یکی از طرف آقای فهیم‌الملک و دیگری از طرف آقای وحیدالملک است ماده اولش راجع است به مخالفت از ورود رنگ جوهری بالفعل رأی نمی‌گیریم بعد رأی گرفته خواهد شد ماده دوم این دو پیشنهاد که راجع به ماده اول راپورت کمیسیون است قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
آقا میرزا ابراهیم قمی - بنده هم پیشنهادی کرده‌ام.
رئیس - پیشنهاد شما هم قرائت می‌شود آقای فهیم‌الملک
(ماده اول و دوم پیشنهاد مزبور به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم مواد راجع به منع صدور قالی جوهری به ترتیب ذیل تصویب شود.
ماده اول - ورود رنگ جوهری غیرثابت انتلین به خاک ایران ممنوع است و مأمورین دولت حق دارند در هر موقع آن را ضبط و تلف نمایند.
ماده دوم - برای مساعدت و کمک به حال تجاری که قالی جوهری دارند اجازه داده می‌شود که از اول هذه‌السنه در موقع صدور قالی جوهری مأمورین گمرکی صدی نه از قیمت اخذ نمایند و از سنه آتیه تنگوزئیل در هر سال صدی سه به آن بیفزایند تا چهار سال که بالاخره به صدی بیست و یک برسد.
رئیس - پیشنهاد آقای وحیدالملک هم قرائت می‌شود.
(دو ماده از پیشنهاد ایشان به شرح ذیل خوانده شد)
ماده اول - ورود رنگ‌های جوهر انتلین به ایران کما فی‌السابق به کلی ممنوع و اشخاصی که مرتکب قاچاق این مواد ممنوعه شوند مورد سیاستی که در قانون گمرکی مقرر است خواهند بود.
ورود رنگ‌های ثابت الیزارین و غیره آزاد و بیش از حق گمرک معمولی بر آن تعلق می‌گیرد.
ماده دوم - از قالی‌های جوهری که از مملکت خارج می‌شود تا مدت دو سال به ترتیب ذیل حقوق معافیت گرفته خواهد شد از تاریخ این تصمیم تا شش ماه صدی شش.
در شش ماه دوم صدی نه - در شش ماه سوم صدی دوازده - در شش ماه چهارم صدی پانزده پس از انقضاء دو سال حمل قالی جوهری به خارجه به کلی ممنوع و قدغن است.
رئیس - پیشنهادهای دیگری خوانده می‌شود.
(سه فقره پیشنهاد آقایان نمایندگان به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
بنده در خصوص حق گمرکی قالی جوهری به ترتیب ذیل پیشنهاد می‌نمایم که از این تاریخ تا یک سال حق گمرک از قرار صدی شش دریافت شود. در سال دوم صدی دوازده و در سال سوم صدی هیجده و در سال چهارم صدی ۲۴ حقوق گمرکی دریافت شود و در سال پنجم عبور دادن قالی جوهری از سرحدات ایران به کلی ممنوع گردد.
ابراهیم قمی
بنده پیشنهاد می‌کنم قالی‌های جوهری تا انقضاء مدت یک سال از هر گونه تحمیلی معاف بوده و از آن به بعد در حین صدور از سرحد از قرار صدی دوازده بر آنها تحمیل شود تا به تجار ضرری وارد نیامده و از لطمه که مآلاً به تجارت داده خواهد شد جلوگیری شده باشد.
عبدالوهاب الرضوی
مقام محترم ریاستت مجلس شورای ملی
بنده پیشنهاد می‌کنم که پنج سال کلیه قالی جوهری معاف باشد و بدون هیچ قسم تفتیش یا تحمیل حمل شود بعد از پنج سال صدی سه از قالی جوهری گرفته شود و به صاحبان قالی که دستگاه جوهری داشتند و اخیراً تبدیل به دستگاه رنگ ثابت شده است صدی سه در سرحد بابت تدارک رنگ داده شود و تصدیق جدید بودن رنگ ثابت را امناء مالیه هر محل مطابق یک نشانی که روی قالی بگذارند بکنند.
شیخ‌الاسلام اصفهانیبنده سابقاً پیشنهاد کردم و اینک هم پیشنهاد می‌کنم که فرقی بین قالی جوهری و غیرجوهری در تعرفه گمرکی نباشد
سید فاضل کاشانیبنده پیشنهاد می‌کنم که قالی‌های جوهری هم مثل قالب‌های غیر جوهری از ادای مالیات معاف باشد
سهام‌السلطانبنده پیشنهاد می‌کنم که کلیه قالی‌های جوهری از دادن گمرک معاف و از ورود رنگ جوهر جلوگیری شود.
حاج میرزا مرتضیبنده پیشنهاد می‌کنم محض کسادی بازار تجارت امروزه و رعایت حال تجار تا پنج سال ابداً چیزی گرفته نشود بعد از پنج سال دولت قراری در این باب بدهد.
محققاین بنده پیشنهاد می‌نمایم برای این که به مرور رنگ جوهر از میان برود و موجب شود که رنگ‌های ثابت از خارج زیاد وارد کنند و در داخله ایران اوزان مصرف شود گمرک رنگ‌های ثابت معاف باشد و دولت از رنگ‌های ثابت چیزی نگیرد تا این که رنگ ثابت زیاد وارد کنند و رفع این محضور بشود.
نصیر دیوانبنده پیشنهاد می‌کنم که مطلق قالی اعم از جوهری و ثابت از مطلق عوارض معاف شود.
رئیس - چنانچه عرض کردم به ماده اول پیشنهاد آقایان وحیدالملک و فهیم‌الملک بالفعل رأی داده نمی‌شود چون راجع به منع ورود جوهر است بعد باید رأی بگیریم.
چیزی که راجع به ماده اول راپورت کمیسیون است ماده دوم است.
آقای فهیم‌الملک ماده سوم جنابعالی راجع به ماده سوم راپورت کمیسیون است.
فهیم‌الملک - در پیشنهاد بنده دو ماده راجع به ماده اول راپورت کمیسیون است یکی هم راجع به تهیه رنگ‌های ثابت است آن ماده را هم بفرمایید بخوانند تا یک مرتبه توضیح عرض کنم.
رئیس - بعد می‌خوانند عجالتاً راجع به حقوقی است که باید در گمرک گرفته شود.
فهیم‌الملک - اولاً بنده خیلی متأسفم و بلکه اعتراض می‌کنم به آقای ارباب کیخسرو که فرمودند ایرانی از فرط بی‌پولی باید خودش را هم بفروشد.
ارباب کیخسرو - خودفروشی نبود متاع‌فروشی بود اشتباه نشود.
فهیم‌الملک - خیلی قابل تأسف است که یک همچون مطلبی گفته شد ایرانی اگر از گرسنگی بمیرد خودش را نمی‌فروشد خاکسترش را هم نمی‌فروشد. پیشنهاد بنده برای این بود که راپورت کمیسیون به طوری که باید مطالب را از یکدیگر مجزی نکرده و تقریباً به طور راپورت نوشته است و چیزی در آن بتوان قسمت قسمت رأی گرفت نیست در ماده اول صدور قالی‌های جوهری و مسئله صدی شش و همچنین تأسیس مدرسه رنگ‌سازی را مخلوط کرده‌اند البته در موقع رأی گرفتن باید مطالب از هم مجزا شود این بود که بنده در ضمن دو ماده پیشنهاد کردم اولاً این که حق معافیت را در هذه‌السنه صد نه بگیرند برای این که این موضوع تا به حال هشت سال است که مرتباً معمول است در سال توشقان‌ئیل صدی شش و در سال لوئی‌ییل صد نه و در سال ئیلان‌ئیل صد دوازده و یونت‌ئیل صد پانزده و در قوی‌ئیل صد هیجده گرفته شده تا اواخر قوی‌ئیل دو تعرفه جدید گمرکی بسته شد یک مرتبه تاکس را صد شش کردند به شرط این که بعد یک مرتبه صد بیست و پنج بگیرند و حالا که آن موقع رسیده است سر و صدا بلند شده است که صد شش را هم نمی‌دهم در صورتی که چند سال قبل صد پانزده و صد هیجده را هم می‌داده‌اند و مدتی هم هست که صد شش می‌دهند بنده برای این که تحمیل زیادی به تجار نشود این طور پیشنهاد کردم که در هذه‌السنه صد نه از قسمت اخذ نمایند و از سنه آتیه تا چهار سال دیگر صد سه بیافزایند تا بالاخره سال آخر صد بیست و یک بشود پیشنهاد آقای وحیدالملک این است که فعلاً در شش ماه اول هذه‌السنه ایت‌ئیل صد شش بگیرند بعد در شش ماه ثانی تاکس را بالا ببرند و صدی نه بگیرند پس از آن تا سه سال هر سال صدی نه اضافه شود تا به میزان صد هیجده برسد این هم برای دولت بهتر است هم برای تجار و تحمیل زیادی هم بر آنها نمی‌شود قسمت آخر ماده اول راپورت کمیسیون راجع است به مدرسه رنگ‌سازی که دولت باید تأسیس کند. آقای ارباب می‌فرمایند که دولت کدام رنگ ثابت را تهیه کرده است و به قالی‌باف‌ها داده است مگر بنا بود دولت رنگ ثابت تهیه کند و به مراکز قالی‌بافی بدهد؟ خیر بنا بود که دولت متخصص بیاورد شیمیست بیاورد و ساختن و تهیه رنگ ثابت را به مردم بیاموزند البته وقتی دولت مدرسه را دایر کرد باید اشخاصی بیایند و در آنجا تحصیل کنند نه این که معلمین دولت مدرسه را به دوش بگیرند و ببرند در شهرها در خانه‌های مردم و بگویند بیایند رنگ‌سازی را یاد بگیرند خیر چنین چیزی بنا نبوده است رنگ حاضر است چه رنگ‌های ثابت که از خارجه می‌آورند و چه رنگ‌های نباتی داخلی و این رنگ‌های جوهری همان رنگ‌های آنیلین است رنگ‌های دیگر از قبیل رنگ الیزارین ثابت و ماده ملونه همان روناس است که در ایران معمول و خیلی هم خوب است دولت مدرسه رنگ‌سازی تهیه کرده است و درآنجا رنگ‌های ثابت ایرانی و فرنگی را می‌سازند و در همه جا مصرف می‌کنند. حالا اگر کسی نیامده است در آنجا تحصیل نماید یا از آن رنگ‌ها ببرد تقصیر دولت نیست معهذا بنده در پیشنهاد خودم ذکر کرده‌ام که دولت در مراکز عمده قالی‌بافی شعباتی از این مدرسه تأسیس نماید و از همین شاگردهایی که الان تهیه کرده است به آنجاها بفرستد تا اشخاصی بیایند و تربیت بشوند شاگردان این مدرسه الان در مراکز عمده قالی‌بافی با حقوق خیلی گزافی هستند یکی از آنها در همین چند ماه قبل رفته است در کارخانه قالی‌بافی عراق و ماهی صد و شصت تومان حقوق می‌گیرد این شاگرد را دولت تهیه کرده است دیگر تقصیر دولت نیست البته باید کمک و همراهی کرد تا کار پیش برود این بود مقصود بنده که پیشنهاد کردم.
ارباب کیخسرو - اجازه بفرمایید بنده توضیحی بدهم.
رئیس - بفرمایید.
ارباب کیخسرو - بنده تعجب می‌کنم که آقای فهیم‌الملک در اظهاری که فرمودند تعهد نمودند یا اشتباه کردند بنده تمام داد و فریادم برای این است که ما نباید رنگ سیاسی را با رنگ جوهری مخلوط کنیم. آن وقت ایشان عبارت خاکسترمان را بفروشیم تعبیر به چیز دیگر می‌کنند بنده کی گفتم ایرانی خودفروشی یا مملکت‌فروشی می‌کند می‌گویم ما متاعمان را هر چه داریم و هست باید بفروشیم و لو این که خاکستر هم از ما بخرند باید بفروشیم نه این که خودفروشی یا مملکت‌فروشی کنیم.
رئیس - آقای وحیدالملک (اجازه)
وحیدالملک - راپورت کمیسیون دارای ۴ ماده است و تقریباً یک ماده آن عمده است زیرا مواد دوم و سوم و چهارم موادی هستند که تقریباً از این موضوع خارج هستند و عملی نخواهد بود در حقیقت ماده ۲ که پایه راپورت کمیسیون است همین ماده اول است که راجع به اخذ صد شش است از قالی‌هایی که از مملکت خارج می‌شود این است که بنده در آن پیشنهادی تقدیم کرده‌ام و مواد دو و سه و چهار در حقیقت پایه و مایه می‌شود برای همین ماده اول راپورت کمیسیون و اما راجع به موضوع در موضوع ما نباید اشتباه کنیم ما نمی‌خواهیم عوارض و عایدات دولت را زیاد کنیم مقصود ما این است که از تخریب و تضییع یک صنعتی که از ایرانی‌های قدیم برای ما مانده است جلوگیری کنیم. دولت قادر نیست و سه سال قبل تا به حال با نهایت جدیت که به نظر بنده قابل تقدیر است مشغول عملیاتی برای جلوگیری از این مفسده بوده است و این سه ماده که بنده پیشنهاد کردم مقصودم این است اولاً منع ورود جوهر آیتلین به ایران ثانیاً تثبیت حق معافیت که تا به حال دولت از برای صدور قالی‌های جوهری به خارجه می‌گرفته است تا مدت چهار سال و پس از آن چهار سال باید عمل قالی‌های جوهری به خارجه به کلی قدغن و ممنوع باشد ثانیاً ایجاد و تهیه رنگ ثابت در مراکز قالی‌بافی از محل حق معافیت که دولت از صدور قالی‌های جوهری خواهد گرفت این سه ماده است که بنده پیشنهاد کرده‌ام و تا حدی ممکن است ما را به مقصود برساند ولی از طرف دیگر نظر به شکایات عدیده که از آقایان تجار و غیره می‌رسد و به نظر به مساعدتی که باید مجلس شورای ملی به حال این آقایان نماید این است که بنده در شش ماه اول صد شش را از برای حق معافیت کافی دانستم و شاید با نظر آقای ارباب کیخسرو و نظریات سایر آقایان هم تا حدی موافقت کنند و در شش ماه دوم صدی نه و پس از آن تا سه سال هر سال صدی سه اضافه شود تا به میزان صد هیجده برسد و پس از انقضاء چهار سال حمل قالی‌های جوهری به خارج به کلی ممنوع باشد یعنی همان طوری که در ۱۳۳۳ این عوارض معافیت را برقرار کردند ولی نتوانستند به موقع اجرا بگذارند و نتوانستند از این تجارت نامشروع جلوگیری کنند انشاءالله امشب به واسطه تصمیم مجلس ترتیبی داده خواهد شد که پس از چهار سال عمل قالی جوهری به خارج به کلی قدغن و ممنوع باشد و اما راجع به پیشنهاد آقای فهیم‌الملک که از صدی نه شروع می‌کند چندان مخالفت ندارم بلکه یک قدم هم جلو می‌گذارم و می‌گویم تصمیمی هم که کابینه حاضره در اخذ صد دوازده گرفته است ممکن است آن تصمیم را ثبت نماییم که تا یک سال صد دوازده گرفته می‌شود و بعد بالا برود اما چنان که عرض کردم نظر به رعایت حال تجار من تا شش ماه صد شش را قایل شده که همین طور به تدریج بالا برود تا سه سال آقای فهیم‌الملک را بنده قدری زیاد می‌دانم برای این که باز تا چهار سال دیگر یک بازی در می‌آورند اگر آقایان مساعدت بفرمایند بنده صد نه را از شروع قبول می‌کنم و سه سال را هم آقای فهیم‌الملک قبول بفرمایند تا تقریباً یکی بشود و استدعا می‌کنم که ماده سوم پیشنهاد بنده و آقای فهیم‌الملک را مقام محترم ریاست مقرر بفرمایند قرائت شود برای این که آن هم مربوط به ماده اول راپورت کمیسیون است.
رئیس - چون پیشنهادهای زیادی رسیده است به این جهت باید اول رأی گرفته شود که قالی‌های جوهری از حقوق گمرکی معاف هستند یا خیر اگر معلوم شد معاف نیستند آن وقت باید پیشنهادات قرائت شود آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل - بنده تعجب می‌کنم که در مسئله قالی گاهی از نقطه‌نظر تجارت و گاهی از نقطه‌نظر صنعت مذاکره می‌شود اولاً ایران دارای دو صنعت است یکی قالی ثابت که خیلی مرغوب است خودمان می‌دانیم و هم آن کسانی که می‌خرند نهایت خریدار آنها کم است. یکی هم قالی جوهری که خیلی ارزان است و فقرای اروپایی هم می‌توانند آن را بخرند قالی جوهری را از بیچاره پیرمردها پیرزن‌ها که پس از زحمات زیاد یک قالیچه دو ذرعی می‌بافند می‌خرند بعد از آن ما حق معافیت را تصویب کنیم با این وضع صادرات و با این ترتیب واردات که تقریباً بیست و چهار کرور قند وارد این مملکت می‌شود پس از کجا ما باید جواب این واردات را بدهیم؟ در سال تقریباً بیست و چهار کرور قند و چهارده کرور شکر و ده کرور چایی وارد این مملکت می‌شود جواب این واردات را چه باید بدهد چه کار باید بکنیم تجار یعنی چه مسئله تجار در کار نیست اهالی بیچاره دو قسم قالی دارند ثابت و جوهری ثابت یک قیمت دارد جوهری هم یک قیمت دارد ما که طرفدار فقراء هستیم باید طرفدار فقرای اروپایی هم باشیم دست لردها به قالی ثابت می‌رسد فقرای اروپایی هم قالی جوهری می‌خرند اغنیاء آن را می‌خرند فقرا این را پارچه حریر هم رنگی دارد و هم غیررنگی حریر هست ذرعی هشت تومان و حریر است ذرعی چهار تومان در همه کارها که ما تقلید از آنها می‌کردیم حالا چطور شده که ما مجتهد شده‌ایم ما باید جواب واردات این مملکت را بدهیم ما یک فقره کتیرا داریم که آشغال شده است تریاک ما که قاچاق شده بنده عرض می‌کنم خوب است برویم در کاروانسرای رشتی‌ها ببینیم از آنجا تجارت سویس چطور قالی جوهری را می‌خرند این حرف‌ها کدام است به عقیده بنده نه تنها قالی بلکه مطلقاً صادرات را باید آزاد کرد منتهی باید دولت مدرسه تأسیس نماید و در آنجا رنگ‌سازی را به مردم بیاموزند. آقای فهیم‌الملک می‌فرمایند دولت مکلف نیست که رنگ‌سازی فنی به اطراف مملکت بفرستند پس کم باید بفرستند آن بدبخت فقیر که نان ندارد بخورد پس از زحمات زیاد یک قدری پشم و نخ و ریسمان تهیه می‌کند تا یک ذرع قالی ببافند البته دولت مکلف است یک مدرسه رنگ‌سازی در مرکز تشکیل بدهد و شعب آن را در ایالات و ولایات تأسیس نماید این حرف‌ها یعنی چه؟ والله من نمی‌فهمم دولت موظف است از جیب خودش مثل سایر خرج‌هایی که می‌کند یک مدرسه عالی رنگریزی تأسیس نماید و شعب آن را هم به ایالات و مراکز قالی‌بافی بفرستند تا انشاءالله تعالی قالی جوهری به تدریج موقوف شوند و بنده هم معتقدم که قالی جوهری بد است ولی حالا آیا باید از این صنعت صرف‌نظر کرد لذا استرحاماً از آقایان استدعا می‌نمایم که توجهی فرموده و در تعرفه گمرکی فرقی بین قالی جوهری و غیر جوهری بگذارند.
رئیس - بعد از این توضیح آقای آقا سید فاضل آقای سهام‌السلطان هم توضیحی دارند؟
سهام‌السلطان - بنده هم عرض داشتم اگر اجازه می‌فرمایید عرض کنم.
رئیس - بفرمایید.
سهام‌السلطان - راجع به صادرات مملکت گمان می‌کنم. هیچ کس منکر نباشد که نهایت سعی و اهتمام را باید بنماییم برای این که صادرات خود را زیادتر نموده و تجارت خودمان را توسعه بدهیم. می‌فرمایند اگر قالی جوهری خارج شود ممکن است یک نکثی به اساس تجارت قالی وارد بیاورد و به عقیده بنده وقتی که ما تمیز و تشخیص قالی جوهر و ثابت را از هم بدهیم دیگر ضامن نیستیم خریدار کدام یک از آنها را خریداری می‌کند البته هر کدام را بخرد مختار و آزاد است زیرا بسته به میل او است. وقتی هم تمیز داده شد دثیگر نکتی بر قالی ثابت وارد نمی‌شود به جهت این که تمیز داده شد این قالی جوهری یا غیرجوهری است حالا شخص خریدار از رنگ قالی جوهری خوشش آمده و او را می‌خرد یا قالی ثابت را پسندیده او را خریداری می‌نماید مربوط به ما نیست و به واسطه تمیز قالی جوهری از ثابت به خوبی ممکن است از نکث تجارت قالی ثابت جلوگیری به عمل آوریم اما این که آقای فهیم‌الملک فرمودند تجار این مالیات را می‌دادند و ابداً شکایت هم نمی‌کردند این طور نیست بلکه در این سنوات همه ساله تجار شاکی بوده و هیچ وقت ساکت نبوده‌اند ولی از حیث رنگ البته دولت مکلف و وظیفه‌دار است که به وسیله تهیه مدارس هم چنان که در تهران دایر نموده در ولایات هم رنگ‌های ثابت را ترویج کرده و در تمام کارخانه‌جات قالی‌بافی آن را معمول کند. خیلی سهل هم ممکن است دولت این مسئله را تعقیب کرده و در عوض رنگ جوهر استعمال رنگ ثابت را در همه جا متداول و برقرار کنند. مثلاً همان طور که فرمودند ممکن است چند نفر معلم از همین اشخاص که در این مدرسه ترتیب و آزموده شده‌اند به ولایاتی که بافت قالی در آنجاها معمول و متداول است فرستاده شود و آنها در سال به خوبی می‌توانند بیست نفر شاگرد تربیت کنند که بتوانند رنگ ثابت را عمل آورند و کار کنند و نیز ممکن است دولت تفتیش در کارخانه‌جات رنگریزی به عمل بیاورد و دستورالعمل‌های لازمه در ترکیب و ترویج رنگ ثابت بدهد تا با این ترتیب از استعمال رنگ جوهر جلوگیری به عمل بیاید و الا با وضع مالیات صد شش و یا صد نه به هیچ‌وجه مقصور به عمل نیامده و رفع محظور نخواهد شد و رنگ ثابت با این ترتیب ترویج نخواهد گشت ولی از آن طرف اسباب زحمت برای تجار خواهد شد وقتی شما می‌توانید از قالی جوهری جلوگیری کنید که رنگ ثابت تهیه کرده و آن را استعمال کنید و الا با ترتیب فعلی جز اسباب زحمت تجار و رعایای بدبخت بیچاره که بافنده قالی هستند نتیجه دیگری نخواهد داشت. اما این که آقای ملک‌الشعرا فرمودند در بغداد قالی زیاد است و مشتری ندارد به عقیده بنده این طور نیست اگر خریدار و مشتری نداشت تجار قالی جوهری حمل نمی‌کردند مسلم است وقتی که برای تجار صرف نداشته باشد خودشان حمل نمی‌کنند پس به عقیده بنده آن نتیجه مطلوبه که باید از این مالیات بگیریم نمی‌توانیم حاصل کنیم و با این وسیله جلوگیری از منع ورود جوهر هم نخواهد شد و به عبارت اخری مالیاتی خواهد بود که اسباب زحمت خواهد شد و جز با ترویج رنگ ثابت با هیچ چیز دیگر نمی‌توان جلوگیری از رنگ جوهر نمود و این مالیات اگر گرفته نشود به عقیده بنده اولی است.
مستشارالسلطنه مخبر - اجازه می‌فرمایید توضیحی بدهم.
رئیس - بفرمایید.
مخبر - کمیسیون فوائد عامه بین دو نظر افراط و تفریط واقع شده زیرا یک عده از نمایندگان محترم معتقدند که مالیات صد شش کم است و باید به صد نه و صد دوازده و پانزده تجاوز کند دارندگان این عقیده معتقدند به این که قالی جوهری اصلاً صادر نشده و آنچه هم فعلاً موجود است آتش بزنند و بالاخره قالی جوهری از ایران خارج نشود. عقیده دیگر این است که از قالی جوهری به هیچ‌وجه مالیات اخذ نشود و در واقع آزاد باشد بعد از آن که ما معتقد شدیم قالی جوهری بدون مانع و بدون تأدیه عوارض و گمرک از سرحدات خارج شود خود این یک ترویج و تشویقی از قالی جوهری خواهد بود البته در مملکتی که کارخانه رنگ‌سازی نیست و بدبختانه به واسطه عدم‌توجه اولیای امور صنعتی و رنگ‌سازی به درجه صفر رسیده است و در مملکتی که پس از زحمات زیاد فقط مدرسه صنعتی و رنگ‌سازی منحصر به فرد است آن هم بعد از چهار سال توانسته است پانزده نفر شاگرد آزموده تهیه کند در یک چنین مملکتی البته وقتی عوارض به کلی موقوف شده و اجازه داده شود که قالی جوهری و غیرثابت معاناً بدون تأدیه عوارض گمرکی در سرحد صادر شود مثل این است که اجازه داده باشد قالی جوهری عمومیت پیدا کند این طبیعی است وقتی قالی جوهری آزاد شد در واقع تشویق شده و عمومی است پیدا خواهد کرد و باید حتی‌الامکان جلوگیری کرد که رنگ جوهر استعمال نشده و به مرور از بین برود کمیسیون فوائد عامه این دو نظر متضاد را در نظر گرفت و همان طور که در مقدمه این راپورت ذکر شده در عین حال خواسته است هم جلوگیری از رنگ جوهری بشود و هم تهیه رنگ ثابت شده و صنعت رنگ‌سازی از طرف دولت جداً تعقیب شود و رنگ‌ساز تهیه شده و به مراکز قالی‌بافی اعزام شود که به تدریج از صادرات قالی جوهری ممانعتی به عمل آمده باشد و از کسانی هم که من‌بعد قالی جوهری می‌بافند مالیاتی گرفته شود آقای آقا سید فاضل که این قدر برای اهالی غمخواری می‌کنند باید بدانند که مملکت ایران است و یک تجارت منحصر به فرد قالی قند را می‌شود تهیه کرد شکر را می‌توان نخرید یا نخورد و همین طور چیزهای دیگر را می‌شود رد کرد اما قالی صنعت نفیس است و در واقع روزی ملت و متاع منحصر به فرد ایران است باید این صنعت را با کمال جدیت و اهمیتی که درخور آن است با وضع کمال و نهایت ترقی برسانید تا شما را وکیل شش دانگ ملت بدانند.
رئیس - آقای مخبر می‌گویند بین افراط و تفریط دچار شده‌اند بنده هم می‌دانستم پیشنهادات هم در بین اضداد و متوسطات است باید در موضوع معافیت رأی بگیریم اگر تصویب نشد بعداً به پیشنهادات داخل می‌شویم.
رأی می‌گیریم به معافیت آقایانی که به معافیت صدور قالی جوهری معتقدند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد.
ماده سوم - پیشنهادی آقایان وحیدالملک و فهیم‌الملک قرائت می‌شود بعد در ماده دومشان رأی می‌گیریم.
فهیم‌الملک - اجازه می‌فرمایید بنده با آقای وحیدالملک در پیشنهاد خود موافقتی حاصل کنم.
رئیس - بفرمایند.
فهیم‌الملک - برای این که محتاج به رأی ثانوی نشود بنده در قسمت سال اول پیشنهاد آقای وحیدالملک با ایشان موافقت می‌کنم به این طور که شش ماه قالی صد نه گرفته شود در این صورت از آقای وحیدالملک هم استدعا می‌کنم که ایشان هم در یک قسمت با بنده موافقت کرده به این ترتیب که بعد از هذه‌السنه تا سه سال صد نه اضافه شود تا برسد به صد هیجده ولی قید ممنوعیت کلی را گمان می‌کنم مقتضی نباشد زیرا همین قدر که به صد هیجده برسیم و همه رنگ‌ها را ثابت کنیم دیگر برای این که رنگ جوهر ممنوع باشد حاجت به منع صدور قالی جوهری نیست و طبعاً خودش از بین خواهد رفت بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم شش ماه اول هذه‌السنه صد شش و شش ماهه دوم صد نه و بقیه تا سه سال صد سه اضافه شده تا برسد به میزان صد هیجده
وحیدالملک - بنده هم این پیشنهاد آقای فهیم‌الملک را قبول می‌کنم.
رئیس - پس بنویسید و بدهید.
وحیدالملک - چشم اطاعت می‌کنم.
رئیس - بالفعل ماده سوم قرائت بشود یا نه؟
فهیم‌الملک - بلی.
ماده سوم و چهارم پیشنهاد آقای فهیم‌الملک و ماده سوم پیشنهاد آقای وحیدالملک.
به مضمون ذیل قرائت شد.
ماده سوم - دولت مکلف است که در مراکز عمده قالی‌بافی شعبه مخصوص برای تهیه و آموختن رنگ‌های ثابت دایر نماید و عایدات حاصله از حق معافیت مذکوره در ماده دو به این مصرف برسد.
ماده چهارم کلیه قالی‌هایی که با رنگ ثابت و جوهری مخلوط بافته می‌شود در عداد قالب‌های جوهری محسوب و وجه معافیت را باید بپردازد.
(فهیم‌الملک)
ماده سوم برای این که از ترک رنگ‌های جوهری نکثی به صنعت قالی‌بافی وارد نباید دولت به هر وسیله که مقتضی می‌داند از حالا در مراکز عمده قالی رنگ‌های ثابت به قدر کفایت تهیه کرده و در دسترس قالی‌باف‌های ایرانی خواهد گذاشت کلیه جرایم در ماده دوم که از حقوق معافیت حاصل می‌شود برای ایجاد رنگ‌های ثابت مصروف خواهد شد.
وحیدالملک
آقا میرزا ابراهیم قمی - اجازه می‌فرمایید پیشنهاد بنده هم خوانده شود.
رئیس - پیشنهاد جنابعالی هم خوانده شد پیشنهاد مجدد آقای فهیم‌الملک قرائت می‌شود.
به شرح ذیل قرائت شد.
ماده اول - از قالی‌های جوهری که از ایران خارج می‌شود به ترتیب ذیل حق معافیت اخذ می‌شود.
در شش ماهه اول هذه‌السنه ایت‌ئیل صد شش در شش ماهه ثانی صد نه پس از آن تا سه سال هر سال صدی سه اضافه شود تا میزان صدی هیجده برسد.
فهیم‌الملک
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد
آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس - مشکوک شد.
دوباره رأی می‌گیریم
آقایانی که این پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
مجدداً عده‌ای قیام نمودند.
رئیس - به اکثریت چهل و دو رأی از هفتاد و نه نفر قابل توجه شد.
چند دقیقه تنفس است.
در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید.
رئیس - ماده دوم راپورت کمیسیون قرائت می‌شود.
منتصرالملک - به مضمون ذیل قرائت نمودند.
برای این که قالی‌های جوهری از قالی‌های ثابت در بازارهای خارجه کاملاً مشخص و برای مشتری‌ها متمایز باشد.
کمیسیون لازم می‌داند اداره گمرک مهر یا نشان مخصوص به عنوان (قالی جوهری ایران قالی ثابت ایران تهیه نماید) که کلیه قالی‌های ایران با آن علامت معروف شوند.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - بنده تصور می‌کنم این یک زحمتی برای تجار باشد زیرا بالاخره جز سختی و فشار فوق‌العاده که در سرحد برای تجار ایجاد خواهد کرد نتیجه دیگری تصور نمی‌کنم داشته باشد زیرا من هنوز درست امیدوار نیستم به این که در موقع صدور قالی به تجار به یک نظر نگاه کنند و همه را در یک ردیف فرض کنند یعنی راجع به تجارت‌خانه‌های داخله و خارجه فرق خواهد گذارد بنده عقیده‌ام این است همین قدر قناعت باید کرد به این که یک حق‌العبور مختصری آن هم نه زیاد از قالی رنگی گرفته شود برای این که رنگ‌های ثابت تشویق و ترویج شده و مجبور بشوند من‌بعد در داخله رنگ‌های ثابت استعمال کنند لکن به این تحمیلاتی که تجار را تضییع می‌کند و مال‌الاجاره را خراب می‌نماید عقیده ندارم زیرا غیر از فشار و تحمیل فایده دیگری نخواهد داشت.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - با این که بنده گمرک سابق را که آقایان رأی دادند خیلی گزاف می‌دانستم و مخالف با آن بودم ولی این ماده را لازم می‌دانم زیرا غالب آقایان معتقدند به این که چون ممکن است قالب‌های ثابت با قالی جوهری اشتباه شود از این جهت اهمیت قالی ثابت تجارت مالی خواهد بود و بعضی آقایان دیگر فرمودند خریداران می‌شناسند قالی ثابت را به قیمت ثابت و قالی جوهری را به قیمت جوهری می‌خرند در هر صورت این مسئله هیچ ضرر ندارد و به عقیده بنده لازم است قالی علامتی داشته باشد تا همه بشناسند نه تنها اشخاص شیمی‌دان و قالی‌فروش‌ها زیرا وقتی علامت داشته باشد چون دو جنس متمایز است خریدار هر کدام را می‌خواهد بخرد پس آقایانی که می‌خواهند این نظریه محفوظ بماند یعنی دو جنس متمایز از یکدیگر معلوم باشد خوب است با گذاردن علامت موافقت کنند که در همان کارخانه‌جات قالی‌بافی این علامت گذارده شود و وزارت فوائد عامه هم حتی‌الامکان سعی و ترویج می‌کند که بعدها در خود قالی علامتی نوشته شود ولی چون فعلاً در قالی‌های موجوده نوشته نیست باید یک علامت مخصوصی تهیه کرده و به او نصب کنند که در نتیجه معلوم باشد فلان قالی جوهری است یا ثابت ولی از این که اداره گمرک تصدیق کند که فلان قالی ثابت است یا جوهری است در بازارهای اروپا اثری ندارد و هیچ چیز این نظریه را تأمین نمی‌کند مگر این که به طوری که عرض شد علامتی بر قالی نصب شود و بنده در پیشرفت این مقصود به هیچ‌وجه مانعی نمی‌بینم و اگر آقای حاج شیخ اسدالله می‌خواهند رعایت و ملاحظه حال تجار را بکنند خوب بود به آن صد هیجده رأی می‌دادند و الا این ترتیب اشکالی ندارد و بنده تعجب می‌کنم چرا ایشان در این موضوع اشکال می‌کنند.
رئیس - آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی - یک قسمت عمده شکایت تجار از تمیز قالی جوهری از غیرجوهری است و به طوری که در تلگرافات خود اظهار کرده بودند شکایت داشتند که اداره گمرک برای این که به نام جوهری بودن رنگ گمرکی دریافت کند دوایی بقایی می‌زنند که رنگ ثابت را تغییر داده و جوهری جلوه می‌دهد و مقصودش هم این است که یک گمرکی بگیرد بنده مخالف این امر هستم به جهت این که یک اشکال فوق‌العاده برای تجار تولید می‌کند و قطع نظر از این که یک تحمیلی است اسباب زحمت هم فراهم می‌کند و شکایات تجار که به کمیسیون عرایض رسیده بود یک قسمت راجع به همین بود که اظهار می‌داشتند با این دوایی که اداره گمرک استعمال می‌کند رنگ ثابت قالی را هم تغییر داده و از بین می‌رود آن وقت این را بهانه کرده مالیات می‌گیرند و بنده با این ترتیب مخالفم.
رئیس - آقای اقبال‌السطان. (اجازه)
اقبال‌السلطان - بنده مخالفم.
رئیس - آقای عمادالسلطنه خراسانی.
عمادالسلطنه - بنده هم مخالفم.
رئیس - آقای آقا میرزا سید حسن کاشانی چطور
آقا میرزا سید حسن - بنده موافقم.
رئیس - بفرمایید.
آقا میرزا سید حسن - خود تجار راضی هستند یا این که قالب‌ها مهر داشته باشد به جهت این که از طرف کمپانی از میر و بعضی سرحدات عثمانی یک قالب‌های پست‌تر و بدتری تهیه و حمل شده و به نام قالی ایران به فروش می‌رسانند و خود این مسئله اسباب نکث و شکست قالی ایران خواهد بود. در صورتی که قالب‌های ایران علامت داشته باشد خیلی بهتر و از برای تجارت هم مقرون به صرفه است لذا بنده موافقم.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - آقای حاج شیخ اسدالله اشاره کردند به این که فرق گذارده می‌شود بین تفتیش قالی جمعی با جمع دیگر این مسئله شاید بر ایشان اشتباه شده است چون بنده اطلاع دارم عرض می‌کنم این طور نیست بلکه برخلاف با تمام تجار علی‌السوی معامله می‌شود و قالب‌های تمام تجار را به یک طریق تفتیش می‌کند و تفاوتی بین یک دسته با دسته دیگر نمی‌گذارد آقای حاج میرزا مرتضی اظهار کردند دوایی را که اداره گمرک برای تشخیص رنگ جوهر از ثابت استعمال می‌کند طوری است که رنگ ثابت را هم از میان برده و تغییر می‌دهد و تجار از این مسئله شکایت می‌کنند این هم به طوری که آقا ملتفت شده‌اند نیست زیرا برای این که بالاخره اداره گمرک موفق شود که رنگ جوهر را از ثابت تشخیص دهد دوایی معین کرده که با استعمال آن در قالی تشخیص این مسئله داده می‌شود اما راجع به این که می‌فرمایند قالی جوهری را مهر بزنند بنده هر چه فکر می‌کنم نمی‌فهمم چطور آن مهر را به قالی خواهند زد که معلوم بشود لابد یا باید با جوهر آن مهر را بقالی بزنند و در این صورت طوری نخواهد بود که خوانده شود مهر سربی هم که نمی‌شود زیرا ممکن است آن را جدا و دور بیاندازد و اگر با جوهر هم باشد چیز ی فهمیده نمی‌شود از طرف دیگر خود خریدارهای قالی می‌دانند این قالی ثابت است یا جوهری و اگر ما فرضاً روی قالی جوهری علامت ثابت بگذاریم خود آنها می‌دانند جوهری است و این به عقیده بنده اشکال خواهد داشت.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله مخالفید؟
حاج شیخ اسدالله - بلی مخالفم.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا. (اجازه)
محمدهاشم میرزا - اصل مطلبی که رأی داده می‌شود غیر از جزییات آن موضوع است آقایان می‌فرمایند در گمرک اشخاصی که ممیز رنگ هستند اشکال‌تراشی می‌کنند و دوا را زیادتر استعمال می‌کنند و قالی رنگ پس می‌دهد این مطالب جزییات است و چندان مشکل نیست البته باید وزارت فوائد عامه یک نظامنامه بنویسد رفع اشکال تجار را بکند که در چه موضوع شکایت دارند اگر حق است تصدیق کند اگر آن اشکالات هم قابل رفع نیست مطلبی است علیحده اساساً باید عقیده طرفین ادله قوی داشته باشد ملاحظه فرمودید که گفتند صدی هفده از قالب‌هایی که خارج می‌شود جوهری است و صدی هشتاد و سه ثابت البته اشخاصی که قالی ثابت می‌فروشند میل دارند قالی ثابت آنها با جوهری اشتباه نشود و اگر علامت نداشته باشد قیمت قالی نکث پیدا می‌کند و این که می‌فرمایند علامت باید با رنگ جوهر یا مهر سربی باشد گمان می‌کنم مهری تهیه نمایند و منگنه کنند بهتر است و این ترتیب برای تشخیص بین قالی جوهری و ثابت بهترین وسیله است و البته در این خصوص ترتیبی خواهند داد. اداره گمرک هم اداره معتبری است و تصدیق او معتبر است بنابراین به عقیده بنده لازم است علامتی باشد که قالی ثابت از جوهر تشخیص داده شود.
رئیس - آقای عمادالسلطنه خراسانی (اجازه)
عمادالسلطنه خراسانی - بنده اساساً با تشخیص بین قالی ثابت و جوهری موافقم ولی نه به طوری که در راپورت کمیسیون نوشته شده زیرا هر نوع علامت بگذارند باز ممکن است یک تقلباتی در آن بشود عقیده بنده این است که اگر از طرف وزارت فوائد عامه تأکید بشود از خود کارخانه‌جات قالی‌بافی روی قالی بنویسند که این قالی جوهری است یا ثابت است و اگر روی آن بنویسیند بهتر است و مصون از تقلب خواهد بود.
مخبر - اگر بنا باشد ما نخواهیم امروز قالی جوهری از قالی ثابت تشخیص داده شود گمان نمی‌کنم اقدام صحیح این باشد که از حالا به کارخانه‌جات قدغن کنند که بعد از این در ذیل یا صدر قالی ثابت یا جوهری بودن او را قید کنند و البته برای ممیز بین قالی‌های موجوده در سرحد بهترین وسیله همین است که کمیسیون در نظر گرفته و به عرض مجلس رسانیده و این مسئله هم به خوبی ممکن است و اشکالی که شاهزاده اقبال‌السلطان در نظر دارند گویا وارد نباشد زیرا می‌فرمایند باید مهر را با جوهر بزنند و آن رنگ هم ممکن است تغییرپذیر باشد خیر این طور که حضرت والا در نظر دارند عملی نیست بلکه عملی‌تر همان علامت سربی و برنجی است که نمونه او الان موجود است و تا حالا هم معمول بوده و آقای فهیم‌الملک دارند اگر آقایان نمایندگان مایلند نزد آقای فهیم‌الملک است مراجعه بفرمایند و نظر کمیسیون این است که او را وسیع‌تر و بزرگ‌تر بنمایند و البته علامت محوشدنی نخواهد بود و همیشه با خود قالی است و در بازارهای اروپا معرف جوهری یا ثابت بودن قالی خواهد بود و البته باید دولت از مقابل یک همچون مسئله مهم و یک چنین صنعت نفیس ایران بذل مساعدت کند مثل این که در اروپا یک کارخانه برای این که جنسش معروف شود مبالغی خرج می‌کند پول اعلان‌های متنوعه می‌دهند و به اشکال مختلفه خوبی جنس خودش را به تمام دنیا اعلام می‌کند حکومت ما هم که علاقمند به صنعت است باید توجه بفرماید و به توسط وزرای مختار او نمایندگان سیاسی خودشان در اروپا و سایر قطعات به وسیله اعلانات و عملیات مؤثره دیگر به تمام تجارتخانه‌ها و مشتری‌ها خوبی جنس خود را ثابت کند و این به عقیده بنده عملی‌تر و آسان‌تر است.
رئیس - اغلب اظهارات آقایان از موضوع خارج است زیرا این ماده راجع به تشخیص جوهری از غیرجوهری نیست این ماده فرض می‌کند که جوهری و غیرجوهری را از یکدیگر تمیز داده‌اند و حقوق او را گرفته‌اند صحبت در خصوص صلاحیت و عدم‌صلاحیت نصب علامت است حالا بعضی آقایان لازم می‌دانند باید یک ماده دیگر راجع به تشخیص جوهری از غیرجوهری بنویسند فعلاً مذاکره در خصوص نصب علامت است و آقایان باید در این موضوع مذاکره بفرمایند آقای حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی. (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی - بنده در اصل صلاحیتش موافقم و معتقدم که بایستی مهر و علامتی روی قالب‌ها گذارده شده و مخصوصاً به آقای اقبال‌السلطنه که می‌فرمایند ممکن است مهر را بردارند تذکر می‌دهم که الان به ساعت‌های طلا و مطلا یک کاغذی نصب شده است و در روی آن می‌نویسد مطلا است یا چیز دیگر، حالا اگر کسی این قطعه کاغذ را بردارد و تقلب به تاجر یا کاسب کرده ما هم باید طوری بکنیم که متاعمان از تعرض مصون باشد و معلوم باشد که این قالی یا ثابت است یا جوهری و بهتر این است که علامت داشته باشد ولی چیزی که هست این است که به این وسیله ممکن است از تجار یک چیزی گرفته بشود و به عقیده بنده خوب است روی همان مهر کلمه مجانی نوشته شود تا به این وسیله بر تجار تحمیلی نشود.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله. (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - بنده تصور می‌کنم مطلب دارد قدری غلط می‌شود گفتگو راجع به حمل قالی به خارجه و جوهری بودن و غیرجوهری بودن آن نیست گفتگو در این است که باید وسایل ترویج قالی ثابت رنگ را فراهم آورد یک راه آن این است که از قالی جوهری حق‌العبور گرفته شود که بافتن و تجارتش صرف بکند تا قالی ثابت توسعه پیدا کند و ترقی نماید و اما راجع به این که در موقع صدور نشان داشته باشد که معلوم باشد ثابت یا غیرثابت بنده هیچ فلسفه نمی‌بینم و هیچ مربوط به این چیزی که مطرح مذاکره است نیست کدام مال‌التجاره از منسوجات یا غیرمنسوجات که به ایران یا جاهای دیگر حمل می‌شود دارای مهر و نشان است که ما حالا بیاییم و قالب‌های خود را نشان بگذاریم ما می‌خواهیم از بافتن قالی جوهری در ایران جلوگیری کنیم اما در موقع صدور علامت داشته باشد و یک تحمیلی بر تجار بکنیم هیچ لزومی ندارد و مربوط به مقصودی که در اینجا مطرح است نیست و بنده این مذاکرات را زاید می‌دانم ما در همه کارها تقلید از سایر ممالک می‌کنیم چه شده است که باید مال‌التجاره‌مان را نشان بگذاریم در صورتی که این کار در همه جای دنیا نکرده‌اند.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب. (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده از آقای حاج شیخ اسدالله تعجب می‌کنم که توجه نفرموده‌اند ما این کار را می‌کنیم که در ممالک خارجه نتوانند رنگ غیرثابت را با رنگ ثابت مخلوط کنند که اسباب نکث تجارت ما و اسباب افتضاح نسبت به یک متاع نفیس ما بشود از اینجا که می‌خواستیم صادراتمان آزاد باشد گفتیم آزاد باشد منتهی عقیده بنده این بود که برای مخارج دولت صد شش گرفته شود ولی نباید این فلسفه را از دست بدهیم که در تمام تجارتخانه‌ها و کمپانی‌ها باید معلوم باشد قالب‌های ایران کدام دارای رنگ جوهری است یا غیرجوهری این است که بنده پیشنهاد کرده‌ام دولت به توسط سفرای خودش در تمام دول خارجه به تجارتخانه‌ها معرفی کند آن قالی که دارای فلان مهر است جوهری است و آن که دارای فلان مهر است ثابت است بنده نمی‌دانم چطور می‌شود کسی در این ماده ایراد کند و از فرمایش آقای دولت‌آبادی هم تعجب می‌کنیم که می‌فرمایند نوشته شود مجانی است آقا در همان گمرک که صد شش را می‌گیرند این مهر را می‌زنند دیگر چه زحمتی است بر تجار ما نگفتیم در داخله مهر نزنند که اسباب زحمت باشد در گمرک این مهر را می‌زنند و صد شش را هم خواهند گرفت.
رئیس - در این ماده مذاکرات کافی است یا خیر؟
(جمعی گفتند - کافی است)
رئیس - پس رأی می‌گیریم
آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد حالا باید تکلیف ماده اول پیشنهاد آقای وحیدالملک و فهیم‌الملک معلوم شود.
(ماده اول پیشنهاد آقای وحیدالملک به مضمون ذیل قرائت شد)
ورود رنگ‌های جوهر آنیلینی به ایران کما فی‌السابق به کلی ممنوع و اشخاصی که مرتکب قاچاق این مواد ممنوعه شوند مورد سیاستی که در قانون گمرکی مقرر است خواهند بود.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو. (اجازه)
ارباب کیخسرو - این پیشنهادی که شده است بنده علت آن را نمی‌دانم چیست اداره گمرک تا به حال دستوری داشته از ورود این نوع رنگ‌ها جلوگیری بکند و اگر قاچاق بگیرد آتش بزند هیچ چیز آن قانون را نسخ نکرده که الان ما یک چنین پیشنهادی را تصویب کنیم خوب است آقایان لزوم آن را توضیح بدهند.
وحیدالملک - اجازه می‌فرمایید.
رئیس - بفرمایید.
وحیدالملک - بنده برعکس آقای ارباب این قید را خیلی لازم می‌دانم رنگ‌های غیرثابت همان رنگ‌های آنیلین است مخصوصاً برای ممنوع بودن ورود رنگ جوهر به ایران بنده این ماده را خیلی لازم می‌دانم و دیگر این که کلیه رنگ‌هایی که وارد می‌شود ممنوع نیست فقط باید از رنگ‌های خیلی بند و غیرثابت که در خارجه ارزان فروخته می‌شود جلوگیری کرد ولی رنگ‌های ثابت که معروف به رنگ‌های الرازین است باید آزاد باشد ولی ورود رنگ‌های غیرثابت یعنی آلینین باید قدغن شود و چنانچه عرض کردم مجلس شورای ملی یا باید عملیات بیست ساله گذشته دولت را تصویب کند یا تردید زیرا بیست و سه سال است ورود رنگ جوهر به ایران قدغن است و دولت یک عملیاتی کرده است که قابل تحسین و تمجید بوده آقایان باید تصدیق کنند که رنگ‌های بد در این مملکت داخل نشود و این متاع نفیس را که از قدیم در ایران رواج داشته ضایع کنند.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا. (اجازه)
محمدهاشم میرزا - بنده عرض می‌کنم اولاً قانون گمرک منحصر به این یک ماده نیست هر وقت قانون گمرک به مجلس آمد این ماده هم جزو آن خواهد بود اختصاص ندارد که الان ما بیاییم با این که نمی‌دانیم قانون گمرک در باب جوهر چیست و مجازاتش چیست رأی بدهیم بهتر این است اگر باید در این موضوع مذاکره شود یک مقدماتی برای ما تهیه کنند که ما ببینیم تعرفه گمرکی چه چیز است و عملیات بیست و سه ساله دولت چیست و اساساً چون اطلاع نداریم همان طور که آقای ارباب فرمودند خوب است بماند تا قانون گمرکی به مجلس بیاید یا اقلاً به جلسه آتیه موکول شود.
رئیس - این مسئله اصلی است که فرعش را رأی دادید فرعش همان پیشنهاد آقای فهیم‌الملک و وحیدالملک بود که رأی دادید در این صورت نمی‌شود اصلش را رجوع به تعرفه گمرکی کرد و فرعش را رأی داد اول باید قدغن را رأی بدهید و بعد مجازات را و آن که رأی دادید راجع به مجازات بود حالا اگر اذهان حاضر نیست و آقایان مایلند مراجعه به کمیسیون شود تا در ثانی مواد را به طور خوبی پیشنهاد نمایند.
(جمعی تصدیق کردند)
وزیر جنگ - اولاً بودجه وزارت جنگ را تقدیم می‌کنم ثانیاً لایحه‌ای است راجع به اعزام عده شاگرد برای تحصیل علوم نظام به خارجه یعنی به فرانسه تقدیم می‌شود و خواهش می‌کنم قرائت شود.
(آقای منتصرالملک به شرح آتی قرائت نمودند)
مجلس مقدس شورای ملی شه الله ارکانه
لزوم توجه مخصوص به اصلاحات قشونی محتارج به عرض و ذکر نیست و از همین نقطه‌نظر وزارت جنگ یکی از اصلاحاتی را که در نظر داشته است تهیه صاحب‌منصبان عالم کارآزموده است و برای نیل به این مقصود وزارت جنگ لازم می‌داند یک عده صاحب‌منصب برای تکمیل تحصیلات نظامی در قشون مختلفه به یکی از ممالک اروپا اعزام کردند از طرف دولت در این باب اقدامات مفصلی به عمل آمده و حتی راجع به میزان حقوق محصلین در اروپا و مخارج مسافرت آنان نیز تحقیقاتی شده است. پیشنهادی که از وزارت جنگ ذیلاً تقدیم می‌شود این است که فعلاً پنجاه و شش محصل و چهار نفر صاحب‌منصب ارشد که جمعاً شصت نفر می‌شوند برای تکمیل تحصیلات نظامی به فرانسه اعزام می‌شوند. سی نفر از این عده یک سال در آنجا مانده و بعد از تکمیل تحصیلات و دیدن عملیات نظامی و اداری به ایران مراجعت خواهند نمود و سی نفر دیگر دو سال در فرانسه متوقف بوده مشغول تکمیل تحصیلات و عملیات نظامی خواهند بود مخارج پنجاه و شش نفر محصل برای هر نفری ده هزار و نهصد و پنجاه فرانک در سال برآورده شده است که برای پنجاه و شش نفر شش صد و سیزده هزار و دویست فرانک در سال می‌شود. برای چهار نفر صاحب منصب ارشد از قرار هر نفری چهارده هزار و ششصد فرانک در سال و برای چهار نفر پنجاه و هشت هزار و چهار صد فرانک برآورد شده است.جمع مخارج تحصیلات شصت نفر در یک سال ۶۷۱۶۰۰ فرانک است. علاوه بر مبلغ فوق خرج مسافرت هر یک از شصت نفر از ایران تا فرانسه نفری سیصد تومان برآورده شده است که جمعاً سیزده هزار تومان می‌شود. اعتباری که در سال آتیه تقاضا خواهد شد عبارت از مخارج مراجعت سی نفری که یک سال باید بمانند و خرج تحصیلی سی نفر دو ساله خواهد بود فعلاً بنا بر آنچه عرض شد ماده واحده ذیلاً تقدیم می‌شود و تمنای تصویب آن می‌شود.
ماده واحده - مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که در هذه‌السنه ایت‌ئیل ۱۳۰۱ به مبلغ ۶۷۱۶۰۰ فرانک مخارج تحصیل یک ساله شصت نفر محصل نظامی در اروپا مبلغ ۱۸۰۰۰ تومان برای مخارج مسافرت عده مزبور به فرانسه به وزارت جنگ اعتبار داده می‌شود.
رئیس‌الوزرا - امضاء حسن مشیرالدوله
وزیر جنگ - و فرمانده کل قشون.
امضاء رضا
رئیس - آقای سردار معظم کردستانی. (اجازه)
سردار معظم - چون دایماً در مجلس شورای ملی مذاکره می‌شود که خادم را باید تشویق و خائنین را باید مجازات داد بنده در این موقع مغتنم می‌دانم علی‌الوظیفه مختصری عرض کنم. دولت ایران که یکی از دولت‌های عظیم و همواره دارای قشون منظم بوده متأسفانه در این سنوات اخیر به واسطه بعضی پیش‌آمدها قشون ایران صورت بدی به خود گرفته بود و عملیات وزارت جنگ به کلی غیرمنتظره بود. اما از آنجایی که تفضل خداوندی همیشه همراه این آب و خاک است و بعد هر نومیدی بسی امیدها است الحق و الانصاف در این یک ساله آن انتظاری که ما از یک وزیر جنگ ایرانی داشتیم که دارای یک صفاتی باشد و برای این مملکت کار بکند از شخص آقای سردار سپه دیدیم بنده از طرف خودم لازم می‌دانم قدردانی از زحمات ایشان کرده باشم زیرا برای ایران وزیر جنگی لازم است که ایرانیت و اسلامیت و شجاعت و تهور داشته باشد و اقدامات او عملاً ثابت شده باشد و در این مدت چهارده ماهه دیدیم آقای سردار سپه عملاً نشان دادند که ایرانی لایق است و پایه قشون ما را الله و الحمدالله به این مقامات عالی رسانیدند و امیدوارم من‌بعد هم رو به تزاید باشد. خصوصاً برای قلع و قمع اشراری که در گوشه و زوایای مملکت بودند و در اغلب مواقع دولت‌های وقت و مجلس و بلکه کلیه اهالی را در زحمت و اضطرار نگاه می‌داشتند و بحمدالله تعالی می‌بینیم قشون نیرومند ایران به واسطه توجهات یک نفر وزیر لایق روز به روز در تزاید و مملکت رو به امنیت و آسایش می‌رود و امشب هم که آقای وزیر جنگ بودجه وزارت جنگ را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارند حقاً یک شب تاریخی و یک شب پرافتخاری است و در این موقع بنده مغتنم می‌دانم از شخص آقای رئیس‌الوزرا تشکر نموده و عرض کنم این فصل تقدیم بودجه کل مملکت هم به مجلس شورای ملی بر فصول دوره برجسته و مشعشع زندگانی ایشان افزوده شد و امیدوار هستم پایه قشون ایران با بودن چنین دولتی منظم‌تر و بهتر شده و رو به ترقی و تکامل برود و امیدواریم با خواست خداوندی در ظل عنایت سلطان محبوب ما و با توجه یک چنین رئیس‌الوزرا محترمی که طرف اعتماد تمام نمایندگان بلکه طرف اعتماد تمام ملت هستند امنیت و عدالت سرتاسر مملکت را فرا گیرد تا کلیه افراد و آحاد این کشور در مهد امان و آزادی و در بستر مسرت و خوشوقتی به راحتی آسایش کنند. در خاتمه و در پایان عرایض خود توجه شخص اول و وزیر جنگ را به تکمیل انتظام صفحه آذربایجان جلب می‌کنم و عرض می‌کنم چون خطه مزبور همسایه شمالی کردستان و یک قسمت از فکر و خیال ما معطوف و متوجه به آن سامان است و امیدواریم که با فضل خداوندی و تأیید سبحانی در این دوره چهارم مجلس شورای ملی به اصلاح و انتظام آن حدود موفق شده و تمام آقایانی که در این مجلس شرف حضور به هم رسانیده‌اند به انجام وظایف مهمی که عهده‌دار آن هستند موفق شوند.
رئیس - آقای وحیدالملک (اجازه)
رئیس - عرضی ندارم.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی. (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد - بنده یک سوالی داشتم و آن این است که می‌خواستم بفهمم این عده را که به اروپا می‌فرستند اینها را در یک فن یا دو فن از آن فنون نظامی تربیت خواهند نمود یا تمام فنون نظامی را تحصیل خواهند نمود. آیا ممکن است این تقسیماتی را که نموده‌اند بیان نمایید.
رئیس - اینها مسائلی است که باید در کمیسیون مطرح شود.
جلسه آتیه شب چهارشنبه نوزدهم ثور دستور اولاً قالی جوهری و بعد راجع به مستمریات و شهریه‌ها.
وزیر عدلیه - بنده در جلسه گذشته تقاضا کرده بودم که برای جلسه امشب بودجه وزارت عدلیه را جزو دستور بگذارند. امشب که وقت نشد تقاضا می‌کنم برای جلسه آتیه جزو دستور شود.
رئیس -چون راپورتی راجع به بودجه عدلیه ضمیمه کرده بودند و آن ضمیمه هنوز طبع نشده بود امشب از طبع خارج شده است در هر صورت در جلسه آتیه بعد از مسئله قالی جوهری بودجه وزارت عدلیه جزو دستور خواهد بود.
(مجلس شش ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)
رئیس مجلس - مؤتمن‌الملک
'