مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ امرداد (اسد) ۱۳۰۱ نشست ۱۲۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ امرداد (اسد) ۱۳۰۱
نشست ۱۲۲
جلسه ۱۲۲
صورت مشروج مجلس یوم چهارشنبه دهم اسد ۱۳۰۱ مطابق هشتم ذی حجه الحرام سنه ۱۳۴۰
مجلس سه ساعت قبل از ظهر بر پاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید صورت مجلس یوم سه شنبه نهم اسد را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری هست یا خیر؟
(گفته شد خیر)
رئیس- صورت مجلس تصویب شده پیشنهادی که دیروز اینجا راجع به شهریه‌ها مطرح شد تصور شد از طرف کمیسیون بودجه است. بعد معلوم شد کمیسیون با این پیشنهاد موافقت ندارد و چون کمیسیون مخالف بود نمی‌شد آن را زمینه مذاکرات قرارداد و به این مناسبت مسترد شده حالا راپورت کمیسیون بودجه مورخه بیست و ششم ذی قعده در تحت شماره ۴۹ که طبع و توزیع شده و در نزد آقایان هم هست زمینه مذاکرات است و بعد از او پیشنهاداتی است که عرض می‌کنم. پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا و چند نفر دیگر که طبع و توزیع شده است پیشنهاد آقای نظام الدوله، پیشنهاد آقای حائری زاده، پیشنهاد آقای دست غیب پیشنهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا، پیشنهاد آقای عمادالسلطنه طباطبائی. پیشنهاد آقای ناظم دفتر، پیشنهادات دیگری که دیروز رسیده و طبع و توزیع شده است. پیشنهاد آقای حاج میرزا عبدالوهاب اصلاح آقای منتصر الملک، پیشنهاد آقای محقق العلماء، پیشنهاد آقای سالار معظم. پیشنهاد آقای شریعتمدار کرمانی. یک پیشنهاد دیگری هم امروز رسیده است چون مجال و توزیع نبود قرائت می‌شود و باید تکلیف این پیشنهادات را امروز معین بفرمایند و هر کدام که قابل توجه باشد باید زمینة مذاکرات قرارداد آقای منتصرالملک پیشنهاد اخیر را به شرح ذیل قرائت نمودند. نظر به اینکه شهریه‌های مقرره دوره فترت اصولاً ملغی است و در عین حال دولت به مقتضیاتی برقراری حقوقی را به عنوان شهریه درباره بعضی اشخاص لازم دانسته است ما امضا کنندگان ذیل پس از مطالعات راپورت کمیسیون بودجه و پیشنهادهای مختلفی که در زمینه شهریه‌ها تقدیم مجلس شده است مواد ذیل را برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد و تقدیم می‌داریم:
ماده ۱- کلیه شهریه‌ها اعم از اینکه مستمری بوده و به صورت شهریه در آمده یا اینکه از اصل مالیات برقرار شده است به استثناء اقلامی که در کمیسیون بودجه حذف شده تا مبلغ پنجاه تومان بدون کسر پرداخته شود.
ماده ۲- از پنجاه تومان به بالا تومانی ۴ قران کسر می‌شود.
ماده ۳- میزان تأدیه شهریه نباید از پانصد تومان تجاوز نماید
ماده ۴- مستمریاتی که شهریه شده است صاحبان آنها مختارند که مطابق موارد فوق قبول نموده شهریه دریافت دارند یا این که مستمری خودشان را سالیانه موافق ترتیب مستمریات اخذ نمایند.
ماده ۵- شهریه هائی که در کمیسیون حذف شده مجدداً در کمیسیون تجدیدنظر خواهد شد در صورت تصویب کمیسیون مشمول مواد فوق خواهد بود.
ماده ۶ـ شهریه هائی که بع عنوان حقوق تقاعدی یا انتظار خدمت درباره مستخدمین دولت برقرار شده پس از گذشتن قانون استخدام مشمول مواد قانون مزبور خواهد بود.
ماده ۷- مدت اجرای مواد فوق تا آخر برج صوت هذه السنه است.
تبصره- شهریه هائی که به تصویب مجلس شورای ملی قبل از این تاریخ رسیده است مشمول مواد این قانون نخواهد بود.
(بعضی از نمایندگان – مجدداً قرائت بشود)
رئیس- بسیار خوب
(پیشنهاد مزبور مجدداً به شرح فوق قرائت شد)
رئیس- پیشنهاد دیگری از طرف آقای ناظم دفتر رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح آتی قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم مستمریاتی که جزء شهریه شده و مصوبه مجلس سابق است چنانچه صاحبان آنها در قید حیات هستند باید موافق تصویب مجلس سابق داده شود و پس از فوت آنها هم بر طبق قانون وظایف درباره وزارت آنها معمول شود. و اگر صاحبان آنها فوت کرده‌اند آنها هم مشمول قانون وظایف باشد و شهریه هائی که در ایام فترت داده شده ملغی باشد تا دولت حاضره هر کدام از آنها را مقتضی و لازم دیدند پیشنهاد به مجلس بفرمایند درباره آنها اتخاذ رأی شود (ناظم دفتر)
رئیس- آقای نظام الدوله پیشنهاد جناب عالی مطرح است توضیحی دارید بفرمائید.
نظام الدوله- بنده ناچارم یک حقیقتی را که اصل عقیده سیاسی بنده است عرض کنم و یک مقتضیاتی را هم امروز از نقطه نظر دیگر تصدیق کنیم آنچه عقیده سیاسی بنده است این است که اصلاً مخالفم با یک دینار حقوقی که جز به عنوان استخدام به اسم دیگری از مالیه مملکت مفت بگیرند و بخورند اما از آن طرف برمی گردم به یک مطلب دیگری وقتی می‌بینیم در یک مملکتی مردم شصت کرور مالیات می‌دهند و شاید بیشتر از سی کرور مخارج ضروری ندارد و سی کرور دیگرش در چاه ویل می‌رود و هیچ معلوم نمی‌شود یک جا می‌رود و چه می‌شود و کی می‌خورد می‌گویم تقسیم بشود و یک قسمت آن را هم یک عده فقیر بخورند بهتر است و به یک مشت مردمی که صاحب لقب هستند و لقب پدر آنها را در آورده است بدهند بهتر است همین که می‌شنویم دوله سلطنه، ملک، ممالک، خیال می‌کنیم صاحب کرور هستند ولی خیر این طور نیست خوب است اعلان بکنید که آنها بیایند القاب خود را به یک تومان بفروشند برای این که آن القاب بدرد آنها نمی‌خورد ولی یک تومان یک نتیجه دارد مثلاً اعتضادالدوله وقتی اسم او را می‌شنویم تصور می‌کنم این یک شخصی است دارای یک زندگانی مرتب همه گونه عایدات دارد و باز می‌خواهد یک استفاده هم از مال مملکت و رعیت ببرد در صورتیکه این طور نیست نیست شصت سال از عمرش گذشته است و حالا هم بنان شب محتاج است مملکت هم یک سر و صورتی پیدا نکرده است که مردم بروند عقب یک کاری و استفاده عملی بکنند پس با همة این مذاکرات از آنجائی که طالبم تکرار بیان نکرده و به احتصار بکوشم و نمی‌خواهم آقایان را مزاحمت بدهم عرض مکنم آنچه در مجلس اول تصویب شده است. (البته در آن موقع هم این نظریات بوده و یک حقوقاتی را به کلی قطع و یک مقداری را کسر کرده‌اند مثلاً پنج هزار تومان را هزار تومان کرده‌اند و استحقاق را در نظر گرفته‌اند) خوبست آنها به حال خود باشد و مقتضی هم نیست ما آنها را رد کنیم چون مجلس شورای ملی تصویب کرده و مردم هم عادت کرده‌اند و ترک عادت هم مطابق فلسفه موجب عرض است ما نمی‌توانیم مردم را یک مرتبه ترک عادت بدهیم و باید آن چه مجلس تصویب کرده ما هم تصویب کنیم ولی اگر در ضمن تصادف کرده با شهریه هائی که بعد از مجلس اول منظور شده است البته باید او وارد کنیم و تصویب نکنیم و اما راجع به ایام فترت این ایام فترت را نمی‌شود یکسان و یک طور تلقی کرد و نمی‌توان نسبت به تمام روسایر دولت ایام فترت بدبین بود و البته در بین روساء دولت اشخاصی بوده‌اند صحیح العمل درستکار امین و همه را نمی‌توان مظنون تصور نمود و آنها لابد رسیدگی کرده‌اند و در بین اشخاصی هم که حقوق و شهریه گرفته‌اند اغلبشان از روی استحقاق و فقر و مکنت بوده و آن کردن کلغت هائی که منظور نظر ما است آنها قبل از ایام فترت هم داشته‌اند و می گرفته‌اند و در مجلس اول هم جرح و تعدیل شده است ولی یک ماده دیگری است که آقایان پیشنهاد کرده‌اند و مدت را یک سال قرار گذاشته‌اند بنده هم موافقم زیرا این ترتیب یک محسناتی دارد. اولاً شاید یک مقتضیاتی امروز باشد که یک سال دیگر نباشد مثل امروز بنده می‌گویم این چیزی که امروز دو سه نفر می‌برند چه ضرر دارد دویست سیصد نفر شوند شاید یک سال دیگر این نظر از بین رفت و آن وقت این نظریه بنده هم تغییر پیدا می‌کند. یعنی اگر یک نفر توانست ببرد و بلع کند البته آن وقت بنده هم نمی‌گویم به چند نفر بدهند پس از این نقطه نظر پیشنهاد خودم را تأیید می‌کنم و با یک سال هم موافقم و زیاد بر این هم اوقات آقایان را تلف نمی‌کنم و استدعا می‌کنم هر چه زودتر این مسئله را ختم نمایند که هم وقت مجلس تلف نشود و هم تکلیف مردم معین بشود.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده با اینکه با قسمت اول فرمایشات آقای نظام الله موافقم و تصدیق می‌کنم معذالک نمی‌توانم تصدیق کنم مستمریاتی که به نام شهریه داده می‌شود تومانی تومان باشد در حالتی که سایر مستمریات تومانی دو ریال داده می‌شود معلوم نیست تکلف آنها چه می‌شود این مطلب یک قدری بنده را به تأمل انداخت ودر تعقیب این نظریه هم دیروز یک پیشنهادی کردم.
رئیس- آقا باید جواب آقای نظام الدوله را بدهید.
حاج شیخ اسدالله- بلی جواب ایشان را می‌دهم. در آن پیشنهاد عرض کردم که راجع به شهریه هائی که مستمری شده و مستمریاتی که به حال خود باقی است فرقی گذارده نشود والا انصافی می‌شود و اگر بخواهیم استثنائی قائل شویم شاید باز یک چیزهائی در نظر گرفته شود غلط باشد و بنده خوش ندارم مستمریاتی که شهریة شده تومانی یک تومان بگیرند و بقیه تومانی دو ریال و زیادتر از این هم توضیح نمی‌دهم و شاید بیش از این هم مناسب نباشد که توضیح بدهم و عقیده بنده همان پیشنهادی است که کرده‌ام و بر خلاف پیشنهاد عقیده آقای نظام الدوله است.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل پیشنهاد آقای نظام الدوله و ماده است و ماده دومش مطابق است با این پیشنهاد بیست و چهار نفری که بنده هم جزء آن امضاء کنندگان هستم که شهریه‌های ایام فترت تومان چهار قران کسر شود ولی گفتگو در ماده اول پیشنهاد ایشان است و بنده با ماده اول پیشنهاد ایشان مخالفم در ماده اول می‌نویسد: شهریه‌هایی از بابت حقوقات مصوبه مجلس شورای ملی سنه قوی‌ییل ۱۳۲۵ برقرار شده کماکان تومانی تومان پرداخته شود. بنده گمان می‌کنم آقای نظام‌الدوله کتاب شهریه‌ها را مطالعه نفرموده‌اند زیرا اگر مطالعه کرده‌اند محتاج به این پیشنهاد نبود مثلی است معروف فرار من المطر الی المیزاب هر کس کتاب شهریه‌ها را حساب کرده باشد می‌بیند که دو ثلث شهریه‌ها همین مستمریات قوی‌ییل است که صاحبان مستمری مستمری خود را شهریه کرده‌اند و برای شهریه‌های فترت یک ثلث یا یک ربع باقی می‌نماید. زیرا بنده خوب نظرم هست که دیشب به آقای تدین و رئیس‌التجار با چرتکه حساب کردیم تمام شهریه‌ها چهل و یک هزار تومان است و کتاب اولش که مستمریات تبدیل شده شهریه است دوازده هزار تومان و کسری است و پاره کتاب‌های دیگرش چه در حق ورثه است و چه مستمریاتی است که مبدل به شهریه شده نمی‌خواهم دردسر بدهم اگر حساب کنیم ثلث یا ربع این مبلغ شهریه است و بقیه مستمریات مبدله شهریه است و شهریه‌ها خیلی مبلغ قلیلی است و تقریباً چهار پنج هزار تومان می‌شود که در ایام فترت برقرار کرده‌اند و حالا اگر ما منکر عملیات دوره فترت هستیم نباید تجزیه قائل شویم و همان عملیاتی را هم که نسبت به مستمریات کرده‌اند باید ملغی بدانیم یعنی نباید مستمریات تبدیل شده به شهریه را به حال خود باقی بگذاریم و شهریه‌های برقرار شده دوره فترت را از بین ببریم خیر چه داعی داریم؟ ما شهریه‌ها را رد کنیم و بگوییم چون در دوره فترت تصویب شده ملغی است ولی در باب مستمریاتی که تبدیل به شهریه شده هیچ نگوییم اگر عملیات دوره فترت ملغی است هر دو ملغی است هیچ فرق نمی‌کند و این انصاف نیست که یک عده متنفذ تومانی تومان بگیرند و شهریه خود را مستمری کنند ولی کرورها مستمریات به حال بی‌تکلیفی بماند و تومانی سی شاهی بگیرند آن هم معلوم نباشد که با چه سختی و چطور می‌گیرند به عقیده بنده باید برای هر یک مقیاس واحدی اتخاذ کرد که بی‌انصافی نشود و آن این است که پیشنهاد شده چه شهریه‌ها و چه مستمریات مبدله به شهریه تومانی چهار قران از پنجاه تومان به بالا کسر شود و تا پنجاه تومان دست نخورد و از پانصد به بالا هم شهریه داده نشود و صاحبان مستمری مبدل شده به شهریه مختار هستند اگر میل دارند غیر مورث باشد شهریه می‌گیرند و اگر میل دارند مورث باشد مطابق قانون وظایف با آنها رفتار می‌شود و این پیشنهاد هم راجع به امسال و تا آخر حوت هذه‌السنه است تا در این بین در باب آنها رسیدگی شده و یک تکلیف قطعی معین بشود و بالاخره بنده با ماده اول پیشنهاد آقای نظام‌الدوله جداً مخالفم.
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - بنده هم با پیشنهاد آقای نظام‌الدوله مخالفم.
ماده اول پیشنهاد آقای نظام‌الدوله عبارت از این است که شهریه‌هایی که از بابت حقوقات مصوبه مجلس شورای ملی سنه قوی‌ییل ۱۳۲۵ برقرار شده کماکان تومانی یک تومان پرداخته شود مقصود از این ماده تصور می‌کنم مستمریاتی است که تبدیل به شهریه شده
نظام‌الدوله - بلی
تدین - بلی همان طوری که آقای آقا سید فاضل فرمودند اگر چنانچه یک مراجعه کامل به این کتابچه شهریه‌ها بشود حقایق بیشتر آشکار می‌شود و خوب واضح می‌شود اشخاصی که به عنوان مستمری شهریه می‌برند بیشتر هستند تا آنهایی که از اصل مالیات یک مقداری شهریه درباره آنها برقرار شده این کتاب شهریه مشتمل بر چندین قسمت است قسمت اول شهریه اشخاصی است که از بابت مستمریات مادام‌الحیوات می‌برند و در این قسمت اول شهریه از اصل مالیات نیست اینها را وقتی حساب کنیم شهریه اشخاص ذکوری که از محل مستمریات می‌برند در ماه یازده هزار و نهصد و هشتاد و شش تومان است.
حاج شیخ اسدالله - غیر از نسوان
تدین - عرض کردم غیر از اناث و هنوز به آنها نرسیده‌ایم بنده یک تعبیری پیدا کرده‌ام که کلمه ذکور و اناث را استعمال نکنم چون در قسمت اناث نوشته شده خواتین در قسمت ذکور هم بنده خواتین استعمال می‌کنم.
آقا سید یعقوب - در قسمت ذکور علما هم هستند
تدین - مقصودی نداشتم خلاصه شهریه ذکور از مستمریات مادم‌الحیوات که قسمت اول کتاب است یازده هزار و نهصد و هشتاد و شش تومان است کسور قران را هم حساب نکرده‌ام. قسمت دوم شهریه ذکور که از مستمریات و اصل مالیات است ۱۱۵۹۲ تومان است قسمت اصل مالیات آن را ۷۲۴۲ تومان است اگر موضوع کنیم باقی می‌ماند ۴۳۵۰ تومان که بابت مستمریات است این مبلغ شهریه را که از محل مستمریات در این قسمت دوم برقرار شده وقتی با مبلغ اولی جمع کنیم ۱۶۳۳۶ تومان می‌شود. قسمت سوم کتاب شهریه‌ها که مرکب است از مستمری و اصل مالیات به طور موقت وقتی قسمت مستمری را حساب کنیم می‌شود ۷۳۷ تومان و چهار قران با مبلغ سابقمان که جمع کنیم می‌شود ۱۷۰۷۳ تومان و چهار قران قسمت ذکر تمام شد حالا به قسمت اناث اینجا هم شهریه خوانین از محل مستمریات فقط می‌شود ۲۳۳۶ تومان با مبلغ سابق که جمع کنیم ۱۹۴۰۹ تومان و دو قران می‌شود تا اینجا که رسیدیم دیگر فرصت نکردیم قسمت‌هایی که مانده است حساب کنیم و قسمت‌هایی که مانده است شهریه خوانین مرکب از مستمری و اصل مالیات به طور موقت و شهریه‌های ورثه از مستمرات مادام‌الحیوات شهریه‌هایی ورثه مرکب از مستمری و اصل مالیات و مستمرات موقتی است که این چهار قلم مانده است که تقریباً ثلث این کتاب را شامل است و چون حساب نکرده‌ایم علی‌التحقیق می‌توانیم بگوییم آن مقداری که از بابت این مستمرات که تبدیل به شهریه شده ضمیمه این نوزده هزار تومان و کسری بکنیم تقریباً بیست و پنج هزار تومان می‌شود. در صورتی که مجموع مبلغ این کتاب چه چهل و یک هزار تومان و کسری است پس علی‌التحقیق مبلغ شهریه که در این کتاب معین شده نصف بیشترش بابت مستمرات تبدیل شده به شهریه است حالا برای این که آقایان بیشتر به عرایض بنده توجه بکنند بدون این که از حدود متانت خارج شوم و نزاکت را از دست بدهم مبلغ اقلامی را که در اینجا هست می‌خواهم که این اشخاص که مستمریاتشان را تبدیل به شهریه کرده‌اند درجه نفوذ و قدرتشان نسبت به حکومت وقت معلوم شود بیشتر قسمتی که قابل توجه است قسمت دوم کتاب است.
آقا سید یعقوب - ذکر اسامی مخالف است و توهین است.
تدین - بنده عرض کردم از حدود نزاکت خارج نمی‌شوم شما هم خارج شدید و الا مالیه مملکت را می‌خواهیم تصویب کنیم آن وقت راضی شویم ملت هم اسامی آنها را نداند آیا این صحیح است؟ عقیده بنده این است تمام افرادی که از بیت‌المال این مملکت استفاده می‌کنند ملت باید اسم تمام آنها را بداند که کیست و چه کاره است ملت باید بداند ماهی دویست تومان حقوق می‌گیریم و هیچ شرم هم ندارم افتخار دارم آقا شتر سواری دولا دولا نمی‌شود توهین است؟ من به کسی توهین نمی‌خواهم بکنم و مخالف این مطلب هم هستم ولی شما نپاییده و ذرع نکرده پاره می‌کنید.
آقا سید یعقوب - خیر بنده ذرع می‌کنم و پاره می‌کنم اینها اعتراض است.
تدین - چه فرمودید؟ کلمه اعتراض فرمودید؟ بله؟ عجالتاً بنده عرضی ندارم و از مقام ریاست تقاضا می‌کنم که آقا این حرف را پس بگیرند....
نجات - اقلام فرمودند
رئیس - (خطاب به آقا سید یعقوب) شما همچون چیزی فرمودید؟
آقا سید یعقوب - بلی اعتراض اعم است از اغراض صحیحه و ناصحیحه و بنده اغراض صحیه را گفتم
تدین - حالا که این طور است بنده اجازه می‌خواهم این اسامی را در اینجا بخوانم و از مخبرین جراید هم خواهش می‌کنم قید کنند تا ملت ایران بدانند که کی‌ها و چه اشخاصی از دسترنج او (حق و ناحق) استفاده می‌کنند تا بدانند که بنده غرض دارم یا دیگری...
رئیس - خودتان گفتید خواندن اسامی توهین است و خارج از دایره نزاکت است پس برای حرف آقا سید یعقوب شاید می‌خواهید اسباب توهین مجلس را فراهم سازید؟
تدین - توهین نیست
رئیس - خودتان اول گفتید
تدین - اگر اسم بردن اشخاص شهریه‌بگیر مخالف با نزاکت است و توهین است شهریه بگیرید بنده با این حال اسامی را نمی‌خوانم ولی تأسف می‌خورم که در مجلس شورای ملی این قدر هم آزادی عقیده نیست.
(بعضی از نمایندگان - چرا چرا هست)
تدین - نه خیر نیست. بنده در این مجلس یک نفرم و به همه هم ارادت دارم ولی اقلیت کش نباید بود!!!
یک نفر از نمایندگان - یک نفر به شما اعتراض کرده (شما چرا همه را می‌گویید؟)
حالا که خواندن اسامی توهین است بنده اقلام بزرگی را که در این کتابچه هست اسم می‌برم
۱۸۰ تومان یک قلم
۱۵۰ تومان یک قلم
۱۵۰ تومان یک قلم
۲۰۰ تومان یک قلم
هزار تومان ۵۰ تومان دویست تومان دو هزار تومان ۳۰۰ تومان
بالاخره کوچکترین اقلامش میرزا حسن اخضرعلی شاه است که پانزده تومان است و بنده حاضرم که از ایشان ترضیه بخواهم که نسبت به ایشان توهین نشود. صفحه دیگر یکصد و پنجاه تومان سیصد تومان صد تومان شصت تومان دویست تومان پنجاه تومان ۱۵۰ تومان ۲۵۰ تومان صد تومان صد و بیست تومان ۳۰۰ تومان ۶۱۹» و دو قران هزار تومان چهار هزار و هشتصد تومان سیصد تومان پانصد تومان دویست تومان بعد پانصد تومان هفتاد و نه تومان سیصد تومان صد تومان- صد و نه تومان دویست تومان پانصد تومان کوچکترین قلم آن بیست و پنج تومان است. صفحه بعد چهل تومان چهل و پنج تومان ۵۰ تومان بیست و پنچ تومان. با این ترتیب فلان غیر متنفذ فلان عضو ضعیف قدرت و نفوذ ندارد که بتواند در حکومت‌های وقت تأثیر نموده و ماهی دویست تومان، سیصد تومان برای خود شهریة معین کند با این حال یک وقت در این اقلام پیدا می‌شود حسن گدای پسر حسین تویچی سه تومان. من کاملاً با این اشخاص موافقم ولی با اقلام دویست تومان و سیصد تومان و چهارصد تومان مخالفم. همانطوری که در جلسه قبل عرض کردم تبدیل مستمری به شهریه صحیح نبوده است به جهت اینکه مستمریهائی را که مجلس معین کرده از برای این است آن شخص که مستمری دارد تا زنده است از آن استفاده کند و بعد از فوت او موافق قانون وظائف به ورثه او منتقل شود و بعد از یک مدت معین به کلی ضبط دولت شود. آیا تبدیل این مستمری به شهریه به نفع دولت است؟ خیر اینها یک اشخاصی بوده‌اند که اگر مستمریشان بحال خود باقی بود تومان تومان نمی‌توانستند بگیرند یا تومانی پنج قران می‌گرفتند یا دو ریال. گفتند چه بهتر از این بیائیم مستمری را تبدیل به شهریه بکنیم و تمام بگیریم در این جا یک حیله هم بکار برده‌اند و گفته‌اند مادام الحیوه. یعنی تا وقتی که زنده هستند خودشان از آنها استفاده می‌کنند. بعد هم مطابق وظایف بورثه آنها منتقل می‌شود و اینکه بعضی از آقایان می‌فرمایند بعد از فوت آنها داده نمی ـ شود این طور نیست و این حیله ایست که بکار برده‌اند. بنابراین چون اینکار برخلاف قانون وظایف بوده است بنده مخالفم بعلاوه تبعیض چرا؟ فلان متنفذ بیاید و مستمری خود را تبدیل به شهریه نماید. ولی چندین هزار نفوس دیگر نفوذ نداشته‌اند بروند منتظر آخر سال شوند و به بینند تومانی دو ریال را به آنها خواهند داد یا نه؟ این تبعیض غلط است و هر اصلی اتخاذ می‌شود باید نسبت به تمام اتخاذ شود و بعلاوه اگر بخواهیم این اصل را تصدیق کنیم و هر کاری از این قبیل کارها در دورۀ فترت صورت گرفته باشد یک قدری وقت خودمان را صرف آن کنیم و بالاخره خسته شوید و بگوئید باید یک رائی داد یک نتایج سوئی دارد و نتیجه اش این است که مردم وقتیکه دوره فترت شد هر کدام از برای خود شهریه معین می‌کنند برای اینکه می دانند در موقعی که مجلس باز شود. بالاخره پس از چهار پنج روز صحبت بالاخره رأی داده خواهد شد آن وقت کی است که در دوره فترت در حق خود شهریه درست نکند و مستمری خود را بهر قسمی باشد تبدیل به شهریه نکند؟ این چه نتیجه دارد؟ آن وقت بنده هم باین خیال خواهم افتاد، که اگر دوره فترت بشود برای خودم شهریه درست بکنم زیرا در آتیه یک مجلس تأسیس خواهد شد یا وکیل خواهم شد و یا بعد از آنکه مجلس دائر شد در تحت تأثیر توصیه و فشار تومانی چهار قران کم می‌کنند و تومانی شش قران می‌گیرم. این مثل را نسبت بخودم زدم برای اینکه به عقیده آقا سید یعقوب بکسی توهین نشود و الا بنده آن روزی که محتاج بشوم بدون سبب و جهت از دولت ارتزاق کنم آن روز مرگ از برای من گواراتر خواهد بود. بهر حال اگر آقایان به این کتاب در قسمت شهریه از اصل مالیات ملاحظه بفرمائید می‌بینید اغلب آنها فقرا هستند در اینصورت آیا در این لایحه رعایت‌های خیلی دقیقانه شده است؟!! در قسمت دوم هم شاید آقای آقا سید یعقوب میلشان نباشد حرف بزنم بنده عرض می‌کنم شهریه‌ها را چه تومانی چهار قران بدهند چه تومانی پنج قران عملی نیست چرا؟ برای این که این شهریه در دوره فترت بر قرار شده و شما رأی می‌دهید بحق بوده است یا بناحق؟
کازرونی ـ بناحق.
تدین ـ اگر حق است چرا تومانی چهار قران کسر می‌کند و اگر ناحق است چرا می‌دهد؟ البته بین این اشخاص کسانی هستند که مستحق هستند و شما می‌خواهید از حقوق تمام تومانی چهار قران کسر کنید آنوقت آن که مستحق است به آتش دیگری می‌سوزد. جواب اشکال مرا بدهید.
ثانیاً این ترتیب که تومانی چهار قران کسر می‌کنید یا تومانی پنج قران هر چه باشد به نفع آنهائی است که شهریه زیاد دارند. فرض کنیم یکنفر هشتاد تومان شهریه دارد و یکنفر ششصد تومان. آنکه هشتاد تومان دارد پنجاه تومان اول را تومانی تومان می‌دهند بقیه اش را که سی تومان باشد پانزده تومان کسر و پانزده تومان را باو می‌دهند. اما آنکه ششصد تومان دارد سیصدو بیست و پنج تومان به او می‌دهند این پانزده تومان نسبت به آن بیچاره هشتاد تومانی ضررش زیادتر است تا آن ششصد تومانی و مثلی است معروف می‌گویند در خانه مور شبنمی طوفان است آن کسی که ششصد تومان می‌برد البته امورش بهتر است از آن کسی که هشتاد تومان می‌برد بنا بر این عرایض بنده کافی است و در دوه زندگانی خودم تا بحال هرگز نه یک قلم و نه یک کلمه مغرضانه نگفته بعد از این هم نخواهم گفت.
آقا سید یعقوب ـ بنده ناچارم دو سه کلمه توضیح بدهم.
رئیس ـ نمی‌شود.
آقا سید یعقوب ـ اجازه می‌خواهم چند کلمه توضیح بدهم. مرا بد نام کردند من در مجلس بد نام شدم
تدین ـ (در حال خروج از مجلس) هستید.
رئیس ـ چند دقیقه تنفس داده می‌شود. بایدتدین بیاید و توضیحاتی بدهد تا تکلیفش معلوم شود
(در این موقع جلسه تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس‌ـ بعد از آنکه آقای تدین نطقشان را ختم کردند یک مکالمات بین ـ الائنین بین ایشان و آقا سید یعقوب واقع شد از لسان تدین یک لفظی به گوش بنده خورد که قسمت چهارم ماده ۱۲۸ شامل آن لفظ بود. بنده احتیاط کردم که شاید اشتباهاً آن لفظ را شنیده باشم به این جهت از بعضی آقایان دیگر هم پرسیدم فرمودند همین طور است. بنابراین ایشان را خواستم که توضیح بدهند شاید بنده و دیگران اشتباه کرده باشیم چون ایشان حاضر نبودند توضیح بدهند این بود که تنفس شد. حالا که ایشان حاضر هستند توضیح می‌دهند اگر موافق قاعده بود بسیار خوب و الا موافق ماده ۱۲۸ که راجع به موأخذه است مجبورم نسبت به ایشان از مجلس رأی بگیرم.
تدین ـ بنده در موقعی که بصندلی‌های ردیف اول رسیدم شاهزاده نصرت ـ الدوله اظهار کردند کتابچه شهریه را به من بدهید من بایشان عرض کردم حالا که هستید...
نصرت الدوله ـ صحیح است.
تدین ـ گویا این کلمه مصادف شده است با آن مذاکراتی که آقای آقا سید یعقوب نموده‌اند بنده عرض دیگری غیر از این نکردم.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب در این باب چه می‌گویند؟
آقا سید یعقوب ـ بنده حرفی ندارم.
رئیس ـ پس مسئله ختم است
آقا سید یعقوب ـ اجازه بفرمائید و کلمه عرض کنم
رئیس ـ مسئله ختم شد
آقا سید یعقوب ـ والله من بکسی تعرضی ندارم شما را به خدا عدالت را در باره من مجری کنید و به من اجازه بدهید درد دل خودم را بگویم.
(صدای زنگ ـ امر به سکوت)
رئیس ـ باید رأی بگیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای نظام الدوله.
عماد السلطنه اصفهانی ـ تجزیه بفرمائید
رئیس پیشنهاد آقای نظام الدوله تجزیه می‌شود بدو قسمت.
قسمت اول قرائت می‌شود.
(به مضمون آتی قرائت شد)
مقام منبع مجلس مقدس
شورای ملی دامت شوکته
این بنده پیشنهاد می‌کنم:
۲ـ شهریه هائی که از بابت حقوقات مصوبه مجلس شورای ملی سنه قوی ئیل ۱۳۲۰ برقرار شده کماکان تومانی یک تومان پرداخته شود
رئیس ـ بدواً رأی می‌گیریم ـ قابل توجه بودن قسمت اول آقایانی که قسمت را قابل توجه می دانند قیام نمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد قسمت دوم قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
۲- شهریه هائی که بدون تصویب مجلس شورای ملی و در وره فترت به موجب تصویب نامه هیئت وزراء بر قرار شده تومانی شش قران پرداخته شود
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن قسمت دوم آقایانی که این قسمت را قابل توجه می دانند
نظام الدوله ـ اجازه می‌دهید توضیح بدهم.
رئیس ـ مطابق ماده ۶۳ یک مرتبه بیشتر نمی‌شود توضیح داد مطلب هم خیلی واضح است رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن قسمت دوم آقایان که این قسمت را قابل توجه می‌دانند قیام نمایند.
(عده‌ای قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد - رأی می‌گیریم به مجموع پیشنهاد که قسمت به قسمت رأی گرفتیم و رد شد
آقایان که مجموع این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام نمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد پیشنهاد آقای حائری‌زاده و کازرونی قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
حائری‌زاده پیشنهاد می‌کند شهریه کسانی که در کابینه وثوق‌الدوله برقرار شده قطع شود بلکه اگر علاقه شخصی داشته باشد در مقابل وجوه دریافت شده ضبط شود و بعد داخل مذاکره دیگران شویم.
رئیس - آقای حائری‌زاده توضیحی دارید؟
حائری‌زاده - این پیشنهاد که بنده کردم تقریباً به قسمت تقسیم می‌شود یک قسمت راجع به شهریه‌هایی است که در کابینه وثوق‌الدوله تصویب شده است وقتی من مراجعه به این دفتر کردم دیدم از ششصد قلم شهریه سیصد قلمش در کابینه وثوق‌الدوله تصویب شده است و بنده چون تازه وارد تهران شده‌ام به این جهت اغلب آنها را نمی‌شناسم کابینه وثوق‌الدوله برای این که بتواند مقاصد جنایت‌کارانه خودش را انجام بدهد از برای بعضی اشخاص شهریه برقرار کرده است کابینه وثوق‌الدوله کابینه نامقدسی بوده است چرا؟ برای این که در آن کابینه اجرا و یا حبس می‌شدند یا تبعید می‌شدند و بعضی از آنها را کشتند و در سایه پیش بردن آن مقصد نامقدس و آن قرارداد می‌شوم هر کس حرفی می‌زد برای او شهریه معین می‌کردند و چون این شهریه‌ها برای یک امر خیانت‌کاری بوده است به این جهت این پیشنهاد را کردم این راجع به قسمت اول قسمت دوم که ضبط علاقه شهریه‌بگیرها باشد ما در صورتی که مجازات برای این قبیل اشخاص قائل نباشیم و بگوییم هر کس دسترس به خزانه مملکت پیدا کرد غارت کند و بعد برای او مجازاتی نیست چه محظوری دارد که بعد هم همین بازی‌ها پیش بیاید پس خوب است آنهایی که ثروت داشته‌اند و از خزانه دولت پول می‌گرفته‌اند از آنها بگیرند تا در آتیه دیگر چنین اقداماتی نکنند و خزانه مملکت را میدان غارتگری خودشان قرار ندهند و باید از برای آن اشخاصی که به وسیله نفوذ و تأثیر در حکومت‌های وقت برای خود شهریه درست کرده‌اند و این مملکت را به حال بدبختی انداخته‌اند یک مجازاتی معین کرد و هر کدام علاقه شخصی دارند دولت ضبط کند تا در آتیه این کار سابقه پیدا نکند و هر کس به طمع نیفتد که به خیال خودش یک مال بی‌صاحبی پیدا کرده و تصاحب نماید. قسمت سوم پیشنهاد بنده راجع به بقیه شهریه‌ها است یعنی آن قسمت که راجع به حقوق تقاعدی است در وقتی که قانون استخدام گذشت تکلیف آن معین می‌شود و لازم نیست ما وقت مجلس را در این خصوص تلف کنیم و آن قسمتی هم که راجع به مخارج تحصیل محصلین است بدیهی است باید جزو بودجه وزارت معارف باشد که از روی استحقاق داده شود نه از نقطه‌نظر اشخاص یک عده هم اشخاص فداکار بوده‌اند که در راه آزادی زحمت کشیده‌اند جانشان را مالشان را به غارت و یغما داده‌اند و برای آزادی و تأسیس اساس مشروطیت جانفشانی‌ها کرده‌اند برای آنهایی که عضوشان ناقص شده باید شهریه برقرار شود و ملت از آنها قدردانی کند یک دسته هم آنهایی بوده‌اند که مجلس سابق برای آنها مستمری برقرار کرده است و من فرقی بین شهریه و مستمری نمی‌گذارم چون شهریه را درباره هوچی‌های مشروطه برقرار کرده‌اند و مستمری را برای هوچی‌های دوره استبداد برقرار کرده‌اند و مجلس اول و دوم مجبور بوده است برای اقناع آنها حق‌السکوتی قرار بدهد...
محمدهاشم میرزا - خیر این طور نیست.
حائری‌زاده - به این جهت یک دفتر مستمری و شهریه برقرار شده است آنهایی که تقاعدی بوده است وقتی قانون استخدام گذشت موضوع آنها حل می‌شود و دیگر مستمری و شهریه وجود خارجی نخواهد داشت ولی بعضی از رفقا بعضی اسامی ذکر کردند که در زمان کابینه وثوق‌الدوله شهریه گرفته‌اند مثل ورثه مرحوم منشی‌زاده که در سایه چندین سال خدمت بعد از فوتش یک شاهی دارایی نداشت و از برای ورثه این قبیل اشخاص یک شهریه معین کرده‌اند چون من ترسیدم این پیشنهادی را که تقدیم کرده‌ام به حقوق آنها لطمه وارد بیاید به این مناسبت پیشنهاد خودم را پس می‌گیرم.
رئیس - می‌خواستید این را اول بفرمایید.
مخبر - بنده تعجب می‌کنم پس از مدت‌ها ممارست در کار قانونگذاری باز امروز یک پیشنهادهایی می‌کنم و در ضمن داخل یک مطالبی می‌شویم و از اشخاصی مذاکره می‌کنیم که به کلی از اصول قانونگذاری جدا است بعد هم به یک سهولتی پیشنهاد پس گرفته می‌شود و بالاخره در ضمن آنها توهین تهمت بدگویی نسبت به افرادی که در این مملکت خدمتگذار بوده‌اند یا نبوده‌اند می‌شود آقای حائری‌زاده به چه مناسبت در غیبت یک آدمی که خودش هم برای مدافعه در این مملکت حاضر نیست یک وکیل باید در مجلس لفظ جنابت استعمال کند؟ جنایتکاری و جنایتکار باید به حکم محکمه معلوم شود شما حق ندارید این حرف را بزنید و نباید مجلس شورای ملی قبول کند که نسبت به افرادی که در این مملکت کار کرده‌اند یک همچون نسبتی داده شود اگر وثوق‌الدوله را خیانتکار می‌دانید اقامه دعوی کنید و اگر وثوق‌الدوله اینجا نیست دیگران هستند جواب شما را بدهند...
حائری‌زاده - قانون محاکمه و مجازات از برای وزرا معین نشده است و الا من اقامه دعوی می‌کردم.
رئیس - اگر این پیشنهاد را از اول پس می‌گرفتید بهتر بود و این مذاکرات پیش نمی‌آید پیشنهاد آقای دستغیب قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم عموم شهریه‌ها و مستمری‌ها سه قسمت بشود علما و روحانیون را عموماً مطابق ثبت دولت بدهند دوم فقرا یعنی اشخاصی که نمی‌توانند گذران خودشان را اداره نمایند آنها که برهنه‌اند. سوم اشخاصی که احتیاج ندارند عموماً قطع نمایند. ثبوت فقر و غنا کمیسیون مجلس و نماینده دولت خواهد بود.
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - استدعا می‌کنم آقایان درست التفات بفرمایند برای این که یک قسمت عرایضم را در جلسه گذشته عرض کردم و گمان می‌کنم که اغلب آقایان با این پیشنهاد موافق باشد...
یک نفر از نمایندگان - این طور نیست.
دستغیب - اگر اغلب موافق نباشند بعضی موافق هستند زیرا آنهایی که با اصل شهریه مخالف هستند حتی تندتر از همه مثل آقای حائری‌زاده و هکذا سایر مخالفین باز آن آقایان با یک قسمت از عرایض بنده موافقند برای خاطر این که در اثنای نطق خودشان آقای تدین و شاهزاده سلیمان میرزا اسم فقرا را بردند پس معلوم می‌شود اساساً با شهریه دادن به فقرا موافقند پس وقتی که آقایان فکر کنند می‌گویند باید با یک عده اشخاص فقیر بی‌بضاعت بی‌چیز همراهی کرد و به آنها شهریه داد نهایت این است که بعضی آقایان می‌گویند آن عده که مصوبه مجلس است باید به آنها بدهند بنده یک قدری پایم را بالاتر می‌گذارم و می‌گویم به آنهایی که در دوره فترت از برای آنها شهریه معین شده است به آن فقرا هم بایستی شهریه داد اما بیاییم بدوده فترت نظر کنیم بیشتر مخالفین گمان می‌کنم نظرشان این باشد به اشخاص که در دوره فترت از برای آنها شهریه برقرار شده است نباید چیزی داده برای این که در مملکت نباید این کار جاری باشد و کارها را بدون تصویب مجلس بکنند. بنده این اصل را تصدیق می‌کنم ولی در عین حال عرض می‌کنم این امضاء عملیات دوره فترت نیست چرا؟ برای این که همه آقایان اینجا معتقدند که کارهای دوره فترت چون به تصویب مجلس نرسیده برخلاف قانون بوده است و خود آوردن این پیشنهاد به مجلس و استناد آن از مجلس دلیل است که کارهای دوره فترت محل اعتنا نیست و اگر محل اعتنا بود معنی نداشت دو مرتبه این مطلب به مجلس بیاید و از مجلس اجازه بخواهند تمام اهالی تهران و سایر ولایات به خوبی فهمیده‌اند که کارهای دوره فترت برخلاف قانون بوده است و حالا به مجلس آمده که قانونی شود. اما این که آقای تدین فرمودند اگر ما تومانی سه قران یا چهار قران کسر کنیم عموم مردم در موقع فترت برای خودشان شهریه درست می‌کنند عرض می‌کنم این طور نیست زیرا اگر مثلاً در دوره فترت بنده هم برای خودم شهریه درست کرده بودم و می‌دانستم به مجلس بیاید و بعد از چند روز به زحمت تصویب شود دیگر بنده این زحمت را قبول نمی‌کردم و این ناراحتی خیال چند روزه را به خودم تحمیل نمی‌کردم و برای خودم شهریه درست نمی‌کردم البته همه می‌دانند کارهای دوره فترت به کلی برخلاف قانون است کی کارهای دوره فترت را تصدیق کرده است؟ ولی راجع به فقرا همه آقایان تصدیق می‌کنند مخصوصاً فقرایی که خودشان پدرشان مستخدم بوده‌اند باید رعایت آنها را کرد یا به عنوان حقوق تقاعدی یا به عنوان این که مستخدم بوده‌اند باید به آنها همراهی نمود ولی راجع به قسمت دوم عرض می‌کنم با این که کلیه شهریه و مستمری علما متجاوز از شش هزار تومان نیست و با این که خلاف شرع و خلاف وظیفه و خلاف مقام روحانیون می‌دانم اسم آنها در این ردیف ذکر شود و استجیربالله شاید به واسطه همین حرف من قدری از مقامات آنها کاسته شود عرض می‌کنم چون کلیه وجهی که به آنها داده می‌شود از شش هزار تومان تجاوز نمی‌کند گمان نمی‌کنم هیچ یک از آقایان هم نسبت به این مسئله حرفی داشته باشند ولی راجع به اغنیا گمان می‌کنم همه آقایان مخالف باشند و البته کسی که پول دارد و متمول است نباید از خزانه دولت اعاشه نماید پس این پیشنهادی که بنده تقدیم کرده‌ام اگر آقایان درست دقت فرمایند معلوم می‌شود پیشنهاد جامع و منطقی است زیرا فقراء را همه آقایان تصدیق می‌کنند و اغنیاء را هم همه رد می‌کنند و هیچ کس تصدیق نمی‌کند.
رئیس - آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل ـ بنده با این پیشنهاد آقای دست غیب مخالفم زیرا معلوم می‌شود فلسفه برقراری شهریه فقر و غنا نیست بنده خیلی خوشوقت شدم که آقای آقا شیخ محمد حسن گروسی عین مطلب و حقیقت مسئله را بیان فرمودند و فرمودند این وجوهی است که به عنوان مملکت داری تأدیه می‌شود گاهی مصادف می‌شود با فقراء گاهی مصادف می‌شود با اغنیاء ابداً شهریه‌ها و انعامات و تکریمات دول مربوط به فقر و غناء نیست کما این که رجوع کنم به صاحبان قوانین قدیم که در زمان استبداد داده می‌شد علت فرمان فقر و غنی نبوده است و به عنوان مملکت داری بوده است گاهی مقتضی می‌شود به بعضی از اغنیاء وجهی بدهند گاهی مقتضی می‌شود به بعضی از فقراء چیزی بدهند این تفصیل و ترتیب که آقای دست غیب قائل شدند و تفکیک نمودند بین فقراء علماء و اغنیاء جدا کردن صاحبان شهریه به این عناوین که آقا تقسیم کردند هیچ فلسفه و معنی ندارد بنابراین بنده تعقیب می‌کنم همان پیشنهاد بیست و چهار نفری را که یکی از امضاهای آن امضای بنده است
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای دست غیب آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. پیشنهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا
محمد هاشم میرزا ـ بنده پس می‌گیرم ولی یک عرضی دارم اگر اجازه می فرمائید عرض کنم
رئیس ـ بفرمائید
محمد هاشم میرزا ـ بنده قبلاً هم عرض کردم مستمری‌ها و شهریه هائی که از مجلس سند قوی ئیل ۱۳۲۵ گذشته بنده آنها را صحیح می‌دانستم و اختلاط آنها را با شهریه و مستمری‌های دوره فترت صحیح نمی‌دانستم ولی حالا چون در این پیشنهاد صاحبان آنها را مختار کرده‌اند که اگر میل داشته باشند شهریه خود را به مستمری تبدیل نمایند و چون عقیدۀ بنده هم همین طور بوده لذا پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
رئیس ـ اصلاح آقای عمادالسلطنه طباطبائی.
عمادالسلطنه ـ بنده این پیشنهاد را در سه جلسه قبل عرض کرده بودم و گمان نمی‌کردم تا این اندازه‌ها در این خصوص مذاکره شود حالا اگر بدانم پیشنهاد هیئت متحدۀ امروز تصویب می‌شود پیشنهاد خود را لازم نمی دانم
رئیس ـ پس مسترد می‌دارید؟
عمادالسلطنه ـ بلی
رئیس ـ پیشنهاد آقای ناظم دفتر.
ناظم دفتر ـ بنده هم مسترد می‌دارم.
رئیس ـ پیشنهاد آقای حاج میرزا عبدالوهاب
حاج میرزا عبدالوهاب ـ بنده هم پیشنهاد خود را پس می‌گیرم و با پیشنهاد بیست و چهار نفری موافقم
رئیس ـ پیشنهاد آقای محقق العلماء.
محقق العلماء ـ بنده هم مسترد می‌دارم
رئیس ـ پیشنهاد آقای سالار معظم.
سالار معظم ـ پیشنهاد بنده قرار شد باصلاح آقای حاج نصیر السلطنه اضافه شود.
رئیس ـ چون آن موضوع از بین رفت این هم از بین می‌رود
پیشنهاد آقای شریعتمدار
شریعتمدار کرمانی ـ بنده تأئید می‌کنم پیشنهاد خودم را زیرا موضوعش به چهار قسم منقسم شده. اشخاصی که فقیرند باید شهریۀ آنها داده شود و اشخاصی که غنی هستند و مستحق نیستند نباید به آنها شهریه داد و گمان می‌کنم همه آقایان با این ترتیب موافق باشند.
آقا سید فاضل ـ بنده با این پیشنهاد مخالفم اجازه می فرمائید؟
رئیس ـ بفرمائید
آقا سید فاضل ـ بنده خواستم خاطر آقای شریعتمدار را متذکر کنم به اینکه در این جا وجهی معین نشده است که به فقراء داده شود و با این که بنده از ایشان درخواست کردم پیشنهاد خودشان را پس بگیرند با این حال پس نگرفتند و فرمودند پیشنهاد خود را تأئید می‌کنم لهذا بنده عرض می‌کنم وجهی در مملکت نیست که به فقراء اختصاص داده شود و بنده با این پیشنهاد جداً مخالفم
رئیس ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای شریعتمدار آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(فقط خود آقای شریعتمدار قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد، پیشنهاد دیگر شاهزاده محمد هاشم میرزا قرائت می‌شود
(آقای امیر ناصر به شرح ذیل قرائت نمودند)
چون به نظر اکثر آقایان و کلاً‌تصویب شهریه‌ها یکساله خواهد بود و هیچ تکلیفی برای آینده معین نشده و در کتابچه شهریه اسامی بعضی مستحقین از طبقات مختلفه علماء و خدمتگذاران دولت و اطفال یتیم موجود است پیشنهاد می‌کنم چون کمیسیون بودجه مشغول بودجه‌های مملکتی است و فرصت رسیدگی و تحقیق از خصوصیات اشخاص نخواهد داشت لهذا کمیسیون خاصی به عده هفت نفر از مجلس مقدس انتخاب و دقیقاً در تحت مطالعه آورده هر یک را لازم بدانند با مشارکت دولت هر یک را لازم بدانند با مشارکت دولت به مجلس پیشنهاد نمایند که تکلیف آینده هر یک معین شود
(محمد هاشم میرزا)
نصرت الدوله مخبر کمیسیون بودجه ـ این پیشنهاد موردش بعد از این است که مجلس یکساله بودن را تصویب نماید آن وقت باید در این پیشنهاد مذاکره شود و الا حالا مورد ندارد
رئیس ـ پیشنهاد آقای ناظم دفتر قرائت می‌شود
(آقای امیر ناصر به شرح آتی قرائت نمودند)
نظر به این که مسئله شهریه‌ها باید حل شود و در مجلس هم خیلی وقت ضایع نگردد بنده پیشنهاد می‌کنم که از هر فراکسیونی یک نفر نماینده انتخاب شود که در کمیسیون بودجه حاضر شوند راجع به این مسئله تبادل افکار نموده قرار قاطعی بدهند و نتیجه او به مجلس آید که هر طور آن کمیسیون رأی داده همانطور بگذرد (ناظم دفتر)
رئیس ـ (خطاب به آقای ناظم دفتر)
قسمت اول پیشنهاد جنابعالی مطابق قسمت اول پیشنهاد آقای نظام الدوله است و در قسمت اول پیشنهاد آقای نظام الدوله رأی گرفته و رد شد
ناظم دفتر ـ بنده هم پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم
رئیس ـ هر دو پیشنهاد خودتان را مسترد می‌دارید؟
ناظم دفتر - بلی
رئیس - آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - پیشنهاد بنده همانطور که شاهزاده نصرت الدوله فرمودند شاید حالا بی مورد باشد ولی چون در رأی دادن به این پیشنهاد مدخلیت دارد به این جهت لازم می دانم توضیحی عرض کنم بنده قریب دو ماه در شعبه کمیسیون بودجه و ۵ ماه در کمیسیون بودم در این مدت پس از مذاکرات زیاد در یک قسمت از این شش صد و پنچاه یا هفتصد قلم رأی دادم و رأی دادن من بر حسب اطلاعاتی بود که نسبت به اشخاص فقیر و یتیم که پدرانشان کشته شده بود پیدا کرده بودم و شاید هر یک از آنها یا پدران آنها ۵۰ یا ۶۰ سال نسبت به دولت و ملت خدمت کرده بودند و لازم بود از طرف دولت نسبت به آنها کمکی بشود و فرضاً هم برای این اشخاص در دوره فترت شهریه تصویب شده بود و با بودن مجلس دولت پیشنهاد می‌کرد حتماً‌ما قبول می‌کردیم چنانچه از پارسال تا کنون چندین فقره شهریه را تصویب کرده‌ایم ولی حالا نظر به این که این شهریه‌ها در دوره فترت و بدون تصویب مجلس بوده ما آنها را ملغی می دانم با این حال برای این که راه چاره برای حل این مسئله پیدا کنیم هر یک از آقایان پیشنهادی فرمودند و در عین حال عقیده اغلب آقایان خصوصاً آقایان هیئت متحده که آن پیشنهاد را امضاء نموده‌اند این است که اعتبار آن پیشنهاد یعنی تصویب شهریه‌ها یک ساله خواهد بود و چون کمیسیون بودجه کار زیاد دارد لذا بنده پیشنهاد کردم که کمیسیون خاصی به عده هفت نفر از مجلس انتخاب شود (نظیر هم خیلی دارد چنانچه به جهت مسئله ارومیه‌ها و گیلانی‌ها کمیسیون خاصی تشکیل شد) این هفتصد هشتصد نفر هم این اندازه ارزشی دارند که یک کمیسیون خاصی به جهت آنها تشکیل شود که شهریه آنها را دقیقاً تحت مطالعه قرار داده هر یک را لازم دانستند که دولت باید متکفل مخارج آنها باشد از قبیل اشخاص فقیر و یتیم و غیره به دولت پیشنهاد شود اگر دولت هم لازم دانست به مجلس پیشنهاد نماید و مجلس شورای ملی تکلیف آنرا معین نماید مثلاً بعضی از این شهریه‌ها هست که به جهت تحصیل برای مدت ۷ سال معین شده و ۵ سال آن تادیه شده ۲ سال دیگرش باقی است وقتی که به دقت ملاحظه کنیم می‌بینیم غالب آنها اشخاص مستحقی هستند در این صورت چه ضرر دارد آنها را هم مثل سایر وجوه قبول کنیم بنابراین لازم است اینها را به دقت رسیدگی نموده و با مشارکت دولت به مجلس پیشنهاد نمایند و تا آخر سال که مدت اعتبار این پیشنهاد ۲۴ نفر است تکلیف آنها معین شود. به هر جهت این کمیسیون ضروری نخواهد داشت و مخلوط با وظایف کمیسیون بودجه را نخواهد شد و مخالف نظام نامه داخلی مجلس هم نیست بعلاوه گمان می‌کنم این کمیسون تااندازه هم نظر آقایان را تأمین کند که بتواند آسوده خطر رأی بدهند. مثلاً پریروز شاهزاده سلیمان میرزا قضیه اولادهای مرحوم آقا سید جمال الدین را چند مرتبه تکرار فرمودند و حقیقتاً هم حق با ایشان بود و نمی‌شود یکمرتبه از ابتدا تا انتهای شهریه‌ها را قلم کشید و به عقیده بنده باید این کمیسیون تشکیل شود و با معیت دولت پیشنهاد جامع الاطرافی به مجلس تقدیم دارند.
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ پیشنهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا و فرمایشات ایشان در حقیقت راجع می‌شود به پیشنهاد اصلی و تا آن پیشنهاد مطرح نشود ما نمی‌توانیم این پیشنهاد را قبول یا رد کنیم و راجع به این پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا یک اشکال قانونی به نظرم می‌آید و نمی‌دانم راه حلی برایش پیدا شده یا خیر؟ زیرا گمان نمی‌کنم از حالا ما بتوانیم وارد در بودجه سال آتیه بشویم و در خصوص شهریه‌های سال آینده مذاکره کنیم در هر صورت اگر پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا مخالف با قانون نباشد بنده هم مخالفت ندارم چنین کمیسیونی تشکیل شود.
رئیس - چون آقای محمدهاشم میرزا مایلند راجع به پیشنهاد ایشان رأی گرفته شود رأی می‌گیریم.
محمدهاشم میرزا - بنده عقیده خودم را عرض کردم و مقصودم این بود که آقایان مسبوق شوند حالا هر وقت می‌خواهید رأی گرفته شود.
رئیس - پیشنهاد آقای سلیمان میرزا قرائت می‌شود.
(آقای امیر ناصر به ترتیب ذیل قرائت نمودند)
این بنده ماده ذیل را پیشنهاد می‌نمایم.
شهریه‌هایی که بدون تصویب مجلس شورای ملی را باشد منسوخ و هرگونه تصمیماتی که در این مورد در ایام فترت گرفته شده است لغو است
(سلیمان بن محسن)
رئیس - آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - آقایان خیلی باید عفو بفرمایند بنده قبل از این که راجع به پیشنهاد خود توضیح عرض کنم مجبورم چند سؤال از مقام ریاست بنمایم اگر اجازه می‌فرمایند آن سؤالات را عرض کنم چون توضیح بنده ممکن است تولید یک حرارت‌هایی بکند. زیرا امروز روز حرارت مجلس است و آقایان هم مسبوقند بنده از وکلایی نیستم که از حرارت وحشت داشته باشم.
حاج شیخ اسدالله - هیچ کس از حرارت وحشت ندارد.
سلیمان میرزا - بنده همیشه به آقای حاج شیخ اسدالله عرض کرده‌ام که به حال ایشان غبطه دارم چون ایشان قوه ضبط خودشان را دارند و بنده قوه ضبط خودم را ندارم حالا اگر اجازه می‌فرمایند سؤالات خودم را عرض کنم بعد داخل در توضیح پیشنهاد خود شوم.
رئیس - بفرمایید.
سلیمان میرزا - آقای حائری‌زاده شرحی بیان کردند و شاهزاده نصرت‌الدوله با حرارت زیاد یک جوابی فرمودند که آزادی عقیده را در مجلس محدود کردند در مجلسی که آزادی عقیده محدود باشد بنده نمی‌توانم توضیح بدهم نمی‌توانم حرف بزنم. این که حضرت والا شاهزاده نصرت‌الدوله فرمودند برای موقعی است که وثوق‌الدوله در عدلیه محکوم بشود و بخواهند برای او مجازات معین کنند ولی عقیده یک نفر وکیل آزاد است که یک شخصی را خوب بداند یا بد بنده در صورتی که قرارداد را بد بدانم البته عمل کننده به او را هم خائن می‌دانم و عقیده‌ام هم آزاد است مادام که در این مجلس هستم دارای این عقیده هستم که گذراننده این قرارداد اولین خائن این مملکت است این عقیده من است و همیشه هم خواهم گفت و این را هم توهین به یک شخصی هم نمی‌دانم و این را هم نمی‌پسندم که آقای نصرت‌الدوله بفرمایند آقای حائری‌زاده حق ندارند در مجلس این حرف را بزنند زیرا مردم عقیده‌شان این است که این قرارداد بر ضرر مملکت است و عاقد این قرارداد باید از حقوق ملی محروم باشد و چنین شخصی محکوم به اعدام است این مسئله رفراندم شده و عقیده عموم هم این است و هیچ کس حق ندارد عاقد قرارداد را تطهیر کند (با تندی و فریاد) وثوق‌الدوله خائن است مملکت ما را می‌خواست به باد فنا بدهد. کسی حق ندارد او را بری‌الذمه کند اگر آقای حائری جواب ندادند بنده عرض می‌کنم در این چند دقیقه که آقای نصرت‌الدوله اعتراض فرمودند نظامنامه داخلی به من اجازه نمی‌داد حرف بزنم ولی مرگ را بر این سکوت ترجیح می‌دادم. چطور می‌شود در مجلس ملی آدم بنشیند و بشنود که بگویند کسی حق ندارد وثوق‌الدوله را خائن بگوید و وکیل حق ندارد عقیده‌اش را آزادانه اظهار نماید. این چه مجلسی است؟ دومای روسیه در اینجا آزادتر بود. وکلای اکتبریست آزادتر از این عقیده خود را اظهار می‌نمودند. مطابق رفراندمی که به عمل آمده است تمام مردم و قاطبه ملت ایران وثوق‌الدوله را خائن به این آب و خاک می‌دانند و او محکوم به اعدام است (با حرارت شدید) او بدتر از محمدعلی شاه است که در همین مجلس محکوم به اعدام شد و برای قاتل او جایزه و پاداش معین شد. اگر تا حال مجلس مسئله محاکمه وثوق‌الدوله را تعقیب نکرد و این کار را شروع و رسیدگی ننموده برای این بوده است که کارهای لازم دیگری او را مشغول داشته و اوقات مجلس مستغرق آنها بوده است و الا به آن طور که مجلس در بدو امر قرارداد منحوس را لغو کرد و گفت او را به اتمام اثرات مضره‌اش از قبیل پلیس جنوب و مستشار مالیه و غیره به رسمیت نمی‌شناسم و همه را بر ضرر این مملکت دانسته و لغو کرد همان طور هم عاقد قرارداد را محکوم خواهد کرد. خوب آیا کسی که مملکت را به این وضعیت انداخته است خائن نیست؟ و آیا یک وکیلی مثل آقای حائری‌زاده حق ندارد اظهار عقیده کرده و بگوید چنین شخص خائن این مملکت است پس این چه مملکتی است؟ چه آزادی است؟ تا این مسئله توضیح داده نشود بنده نمی‌توانم عرض بکنم و یا در پیشنهاد خودم توضیحی بدهم و خلاصه این که تا این مسئله در مجلس حل نشود بنده حرف نخواهم زد.
نصرت‌الدوله - اجازه می‌فرمایید؟ توضیحی بدهم
رئیس - بفرمایید.
نصرت‌الدوله - حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا باز یک بار دیگر از سابقه خودشان در کارهای مجلس و طرز محاوره و مکالمه استفاده کرده و خواستند یک مسئله را که هیچ مربوط به مذاکرات ایشان نبود و فقط مکالماتی بود که بین بنده و آقای حائری‌زاده اتفاق افتاد درآورده و به شکل تظاهرات و نمایشات سیاسی آن را جلوه دهند مطالبی که حضرت والا اظهار فرمودند راجع به نظریات سیاسی بود و نظریات و اظهار عقیده یک نفر وکیل هم در قضایا و امور سیاسیه همیشه آزاد است بنده و تمام آقایان از نقطه‌نظر حفظ حقوق خودمان هم که شده و برای این که ما هم به نوبه خود در مقابل شما بتوانیم آزادانه و با حرارت اظهارات خودمان را بکنیم در این نظر با شما موافقیم و در موقع خود این حق را برای شما و آقای حائری‌زاده و بالاخره برای همه آقایان قائلیم ولی من آن طور نگفتم و آقای حائری‌زاده هم به طوری که شما اظهار کردید نگفتند بلکه ایشان در ضمن مذاکرات خودشان بدون مقدمه و دلیل و بدون این که بگویند من یک نظر سیاسی را از نقطه‌نظر سیاست بد می‌دانم و فاعل و عمل کننده به آن امر را هم من که یک نفر قاضی سیاسی هستم از نقطه‌نظر سیاست بد و خیانتکار می‌دانم یک مرتبه فرمودند (وثوق‌الدوله خیانتکار) آن وقت بنده به ایشان اعتراض کردم گفتم شما چرا بدون سابقه و بدون هیچ مقدمه می‌گویید وثوق‌الدوله جنایتکار بنده در مقام مدافعه از یک سیاسی به ایشان اعتراض کردم و گفتم در مجلس یک نفر وکیل نسبت به یک شخصی که رئیس‌الوزرا و زمامدار بوده در موقعی که مسئله شهریه مطرح است و ابداً موضوع مذاکرات سیاسی و قضاوت اشخاص در بین نیست و خود آن شخص هم در اینجا نیست حق ندارد نسبت جنایتکاری بدهد مسئله موضوع شهریه بود و مطابق فلسفه‌ای که بیان کردید اول کسی که در موضوع ملغی و منسوخ بودن شهریه‌های دوره فترت با شما موافقت کرد و شهریه‌های دوره فترت را لغو و باطل دانست من بودم و دو سه مرتبه هم اظهار کردم اگر ما در موضوع شهریه داخل مذاکره می‌شویم بر روی زمینه پیشنهاد جدید دولت است نه شهریه ایام فترت بنده این نظر را داشتم و با شما هم موافق بودم و به این ماده هم که پیشنهاد کرده‌اید موافق هستم و الان هم حاضرم رأی بدهم چنانچه رأی هم خواهم داد بنده اعتراضی که به آقای حائری‌زاده کردم از این راه بود که در موقعی که مسئله شهریه و یک مسئله مالی در مجلس مطرح است شایسته و سزاوار نیست نسبت جنایتکاری به یک شخصی که فعلاً حاضر نیست تا از خود دفاع کند و جواب بدهد داده شود. من گفتم جنایتکار بودن محتاج به تحقیق است نه به گفته یک نفر زیرا به گفته یک نفر کسی جنایتکار نمی‌شود جنایتکاری مطلقاً محتاج به رسیدگی در محکمه و به موجب قانون است و الا اگر غیر از این باشد اظهار چنین حرف و لفظی به موجب مواد صریح قانون تهمت و افترا است و آن شخص حق دارد به موجب قانون از گوینده چنین کلماتی در محکمه بازخواست کند البته اگر آقای حائری‌زاده هم مثل حضرت والا در قضیه سیاسی حرف می‌زدند و می‌گفتند من از نقطه‌نظر عقیده سیاسی فلان کس یا فلان کار را بد یا خوب می‌دانم. بنده همچون حرفی نمی‌زدم حضرت والا تجربه فرموده‌اید و همه آقایان هم دیده‌اند که بنده هیچ وقت نسنجیده و بدون مطالعه حرفی نزده‌ام و همیشه سعی داشته‌ام آنچه را که در مجلس اظهار می‌کنم با مطالعه و سنجیده باشد حضرت والا اگر می‌خواهید در ضمن یک مسئله به بنده حمله بفرمایید آزاد و مختار هستید ولی استدعا دارم مسئله را روی زمینه سیاسی قرار ندهید آن وقت حمله بفرمایید و مکالمه من و ایشان را اشتباه نفرمایید.
حائری‌زاده - اجازه می‌فرمایید؟
رئیس - این مسئله دیگر ختم است (خطاب به آقای سلیمان میرزا) اگر در پیشنهاد خودتان توضیحی دارید بفرمایید.
سلیمان میرزا - این که بنده عرض کردم برای این بود که مبادا به طوری که آقای نصرت‌الدوله فرمودند همان طور که برای بنده سوءتفاهم شد شاید برای سایرین و عموم مردم سوءتفاهم بشود چون در موقعی که ایشان فرمایشات خود را می‌فرمودند مجلس به سکوت مطلق گذشت و هیچ اظهاری نشد لذا بنده خودم را مجبور دانستم در موقعی که قانون اجازه حرف زدن به من می‌دهد این مسئله را تذکر داده یادآوری کنم که مجلس با وثوق‌الدوله و اقدامات او موافق نبوده و عملیات او را بر ضرر این مملکت می‌داند حالا بنده بیش از این در این موضوع داخل نمی‌شوم انشاءالله در موقعی که اعتبارنامه ایشان مطرح می‌شود تکلیف این مسئله معلوم خواهد شد اما در باب توضیح راجع به پیشنهاد خودم در جلسه گذشته توضیح مفصل دادم و شاهزاده نصرت‌الدوله هم قبول فرمودند. الآن هم مجدداً فرمودند با پیشنهاد بنده موافقند و آن پیشنهادی هم که آقای حاج نصیرالسلطنه فرمودند یک ماده اش همین بود که در این پیشنهاد که بنده کرده و پیشنهادی که بیست نفر دیگر از آقایان ذکر شده است. در این صورت می‌توان گفت مجلس قریب باتفاق با این مسئله موافق است که اعمال دوره فترت و شهریه‌های برقراری در آن دوره لغو است در این صورت بنده خواستم این ماده بطور وضوح نوشته شود و معلوم شود شهریه هائی که در آتیه از دوره فترت و در غیاب مجلس برقرار می‌شود مثل سایر عملیات بکلی لغو است و یک پول داده نخواهد شد و وقتی که مجلس دائر شد یک دینار آنرا تصویب نخواهند کرد بنابراین اگر مجلس موافق است خوب است تصویب شود کلیه شهریه‌های دوره فترت که بدون تصویب مجلس بوده است ساقط و ملغی است دیگر بسته به نظر مجلس شورای ملی و اکثریت آقایان است.
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ بنده فقط وارد در این قسمت پیشنهاد می‌شوم این پیشنهاد حضرت والا بکلی حقوق اشخاصی که دارای مستمری بوده یا نبوده‌اند قطع می‌کند یعنی کلیه شهریه هائی که به موجب تصویبنامه‌های دوره فترت داده شده است همه باید قطع شود در صورتی اکثر آنها راجع به مستمریات است
مخبر ـ آنچه راجع به مستمریات است بر می‌گردد
حاج شیخ اسدالله ـ همچو چیزی نیست و اگر عبارت را درست بخوانید ملاحظه خواهید فرمود همچو قیدی ندارد در هر حال اگر بنا باشد حقوق مصوبه مجلس را هم قطع کنند بنده موافق نیستم و حتی بنده با قطع شهریه هائی که در دوره فترت برقرار شده و غالب آنها فقیر و مستحق هستند مخالفم راست است آنها بر خلاف قانون اقدام کرده‌اند و عملیات دوره فترت برخلاف قانون است ولی اشخاصی که طرف شهریه واقع شده‌اند غالب آنها مستحقند و بنده معتقدم که مجلس باید با آنها مساعدت کند زیرا بعضی از آنها به عنون حقوق تقاعدیست و بعضی دیگر بعنوان خرج تحصیل است بعضی هم از نقطه نظر استحقاق است بنا براین بنده با این پیشنهادیکه فرموده‌اند که تمام شهریه‌های دوره فترت بکل قطع شود مخالفم و تصور می‌کنم آن پیشنهادی که از طرف هیئت متحده شده بهتر و اقرب به عمل است
مخبر ـ بنده تصور می‌کنم برای آقای حاج شیخ اسدالله شبهه شده باشد برای این که تفاوتی ندارد و این هم که شاهزاده سلیمان میرزا پیشنهاد کرده‌اند و در واقع همان مقدمه پیشنهاد است و مستلزم این نیست که اگر مجلس به این پیشنهاد رأی داد به مواد دیگر آن پیشنهاد رأی بدهد و بنده هیچ اشکالی در تصویب این پیشنهاد نمی‌بینم.
رئیس ـ آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ بنده عرض می‌کنم چند روز قبل پیشنهادی راجع به بی اعتباری قروض و مالیاتی که دولت در غیاب مجلس وضع می‌کند در مجلس خوانده شد و چون مطابق قانون اساسی بود از طرف مجلس رد شد زیرا گفتیم مواد قانون اساسی محتاج به این پیشنهاد نیست زیرا از قوه قانون اساسی کاسته شده جزو قانون می‌شود و حالا هم برای این که قوه قانون اساسی کاسته نشود بنده معتقدم نباید به این پیشنهاد رأی داد زیرا این مسئله در قانون اساسی مطرح است و چیزهائی که در ایام فترت برقرار شده ما اصلاً صحیح نمی دانیم که حالا آنها را لغو کنیم و در صورتی که این طور است دیگر این پیشنهاد به عقیده بنده موضوع ندارد بلکه اساساً غلط است زیرا این قبیل پیشنهادات به مرور قانون اساسی را جزو قوانین عادی کرده و از قدر و منزلت او می‌کاهد باین جهت بنده مخالفم و این که فرمودند پیشنهاد دولت است بنده که پیشنهادی از طرف دولت ندیده‌ام فقط در موقع کابینه سابق که بودجه را به مجلس آوردند به عنوان این که چه پولهائی در سال قبل داده شده من جمله نوشته شده بود بابت شهریه فلان قدر داده شده در هر حال بنده یک پیشنهاد صحیحی که موافق نظامنامه باشد ندیده‌ام اگر آقای سلیمان میرزا دیده‌اند خوب است بفرمایند ببینیم کدام بوده است و کجا است؟
رئیس‌ـ رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای سلیمان میرزا...
سلیمان میرزا ـ یک اصلاح عبارتی لازم است و آن این است که به جای کلمه (ملغی خواهد بود) (لغو است) نوشته شود تا رفع اشکال آقای محمد هاشم میرزا هم بشود.
(عبارت پیشنهاد اصلاح شد)
رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای سلیمان میرزا با اصلاح عبارتی که اخیراً شد و کلمه (ملغی خواهد بود) مبدل به (لغو است) شد آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه شد (خطاب به شاهزاده محمد هاشم میرزا) پیشنهاد جنابعالی هم می‌ماند برای بعد و بعد رأی خواهیم گرفت
محمد هاشم میرزا ـ بلی محض اطلاع آقایان عرض کردم برای این که در موقع رأی دادن مسبوق باشند. حالا که می فرمائید بماند برای بعد بنده هم حرفی ندارم
رئیس ـ فعلاً چیزی که از پیشنهادها باقی می‌ماند دو فقره بیشتر نیست یک فقره پیشنهادی است که سابقاً آقای سلیمان میرزا و چند نفر دیگر نموده بودند که سابقاً آقای سلیمان میرزا و چند نفر دیگر نموده بودند طبع و توزیع شده و خاطر آقایان هم مسبوق است یکی دیگر پیشنهادی است که امروزه داده‌اند و تقریباً بیست نفر هم امضاء کرده‌اند. این پیشنهاد و قرائت می‌شود بعد در هر کدام خواستید رأی می‌گیریم.
(پیشنهاد بیست نفری به مضمون سابق قرائت شد)
رئیس- فعلاً پیشنهاد آقای سلیمان میرزا و رفقای ایشان مطرح است (خطاب به شاهزاده سلیمان میرزا) اگر توضیحی دارید بفرمائید.
سلیمان میرزا- همانطور که آقایان دقت فرموده‌اند این پیشنهادی که بنده و چند نفر از آقایان امضا کرده‌ایم با این پیشنهاد آقایان تقریباً تفاوتی ندارند. فقط دو مختصر فرق دارد یکی آن بود که آقایان اکثریت قبلاً رأی دادند یکی دیگر مختصر فرقی که در بین هست مسئله چهار قران و پنج قران است که بنده پیشنهاد کرده‌ام پنج قران کسر شود و آقایان چهار قران. اگر آقایان موافق باشند در موقعی که به چهار قران و پنج قران می‌رسیم صحبت خواهیم کرد در این صورت ناچار یکی از این دو مبلغ در مجلس تصویب خواهد شد و بنابراین عجالتاً بنده پیشنهاد خود را مسترد می‌نمایم و همان پنج قران را پیشنهاد می‌کنم و با یک سال هم کاملاً موافقم.
رئیس- تولید اشکال می‌شود اگر پیشنهاد آقایان قابل توجه شد امروز نمی‌تواند مطرح بشود.
سلیمان میرزا- اجازه می فرمائید؟
رئیس- بفرمائید
سلیمان میرزا- اگر آقایان پیشنهاد بنده را قبول بفرمایند این اشکال برطرف می‌شود؟
رئیس- بلی
سلیمان میرزا- بسیار خوب پس تفاوتی ندارد خوب است آقایان پیشنهاد بنده را قبول کنند که زودتر مسئله تمام شود بعد مردم هم بیش از این معطل نمایند زودتر تکلیفشان معین شود. بنده هم که آن پیشنهاد را قبول کردم برای این بود که تکلیف مردم زودتر معین شود.
رئیس- چون نظام نامه می‌گوید در آن روزی که پیشنهاد داده می‌شود نمی‌شود رأی قطعی در آن گرفت.
آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقای سید فاضل- چون بنده و رفقائی که آن پیشنهاد را امضاء کرده‌ایم موافقیم که امروز رأی به قابل توجه بودنش گرفته که آن پیشنهاد را امضاء کرده‌ایم موافقیم که امروز رأی به قابل توجه بودنش گرفته شود و مذاکرات در اطراف او بماند برای جلسه بعد لذا خوب است به قابل توجه بودنش رأی گرفته شود.
سلیمان میرزا- بنده پیشنهاد خودم را پس گرفتم.
آقا سید فاضل- خیر صریحاً فرمودید پیشنهاد را پس گرفتم.
مستشارالسلطنه- بنده که یکی از امضاء کنندگان پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا هستم می‌خواستم عرض کنم که مقصود همه پیشنهاد کنندگان این است که به طریق اصلح این مسئله ختم شود و این دو پیشنهاد چندان اختلافی با یکدیگر ندارد فرضاً که شاهزاده سلیمان میرزا پس گرفته باشند بنده پس نگرفتم و دفاع خواهم کرد.
رئیس- پیشنهاد اول را پس گرفتند و دوباره پیشنهاد کردند رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای سلیمان میرزا که چند نفر دیگر هم امضاء کرده‌اند آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عقده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه بیست نفری آقایانی که قابل توجه می دانند قیام کنند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه شده چون به موجب نظام نامه امروز در این باب نمی‌شود رأی داد می‌ماند برای جلسه سه شنبه و از حالا تا روز شنبه هم کمیسیون بودجه وقت خواهد داشت به آن مراجعه کند دو فقره تقاضای مرخصی شده یکی از طرف آقای آقا میرزا ابراهیم قمی یک هفته و دیگری از طرف آقای غضنفر خان برای ده روز. کمیسیون عرایض و مرخصی هم هر دو را تصویب کرده بایستی رأی گرفته شود. آقایانی که یک هفته مرخصی آقای آقا میرزا ابراهیم قمی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شده یک فقره دیگر ده روز مرخصی آقای غضنفر خان است آقایانی که ده روز مرخصی برای آقای غضنفرخان تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده- بنده می‌خواستم راجع به عرایض خودم که حضرت والا شاهزاده نصرت الدوله فرمودند توضیحی بدهم.
رئیس- این مسئله بعد از آن توضیحات و مذاکرات. گمان نمی‌کنم ختم شد و دیگر تجدید مذاکرات لازم نیست اگر می‌خواهید اول در خارج مذاکره کنیم آن وقت اگر لازم شد در جلسات آتیه می‌توانید مذاکره کنید.
جلسه آتیه روز ۳ شنبه جلسه آتیه روز ۳ شنبه دستور جلسه هم مسئله شهریه‌ها است.
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- عرض بنده راجع به دو مسئله بود یکی راجع به دستورات که باید عرض کنم چون ممکن است در جلسه آتیه مسئله شهریه‌ها زودتر تمام شود. لذا تقاضا دارم قانون استخدام را که قبل از مسئله شهریه‌ها در مجلس مطرح بود اگر آقایان صلاح بدانند در قسمت ثانی دستور معین شود و در مجلس مذاکره شود- عرض دیگر این که یک عده سؤالاتی است که بنده و یک عده دیگر آقایان نموده‌ایم و همین طور بلا جواب مانده در صورتی که مطابق نظام نامه داخلی سؤالی که می‌شود جوابش باید در همان روز داده شود و پس از شش ماه هم ممکن است بنده فراموش کنم و هم مثلاً اگر شخصی در مجلس باشد و بنده راجع به او سؤال کرده باشم شاید در این مدت بمیرد. بنابراین استدعا دارم به هیئت دولت تأکید شود که در جلسه دیگر برای جواب حاضر شوند.
رئیس- به هیئت دولت اخطار می‌شود
آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده- بنده تقاضا دارم راپورت کمیسیون داخله راجع به حکومت ابرقو ضمیمه دستور جلسه ۳ شنبه شود.
رئیس- اگر وقتی باقی ماند ضمیمه می‌شود و الا می‌ماند برای جلسه ۵ شنبه
(مجلس موقع ظهر ختم شد)
موتمن الملکجلسه آتیه روز ۳ شنبه دستور جلسه هم مسئله شهریه‌ها است.
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- عرض بنده راجع به دو مسئله بود یکی راجع به دستورات که باید عرض کنم چون ممکن است در جلسه آتیه مسئله شهریه‌ها زودتر تمام شود. لذا تقاضا دارم قانون استخدام را که قبل از مسئله شهریه‌ها در مجلس مطرح بود اگر آقایان صلاح بدانند در قسمت ثانی دستور معین شود و در مجلس مذاکره شود- عرض دیگر این که یک عده سؤالاتی است که بنده و یک عده دیگر آقایان نموده‌ایم و همین طول بلا جواب مانده در صورتی که مطابق نظام نامه داخلی سؤالی که می‌شود جوابش باید در همان روز داده شود و پس از شش ماه هم ممکن است بنده فراموش کنم و هم مثلاً اگر شخصی در مجلس باشد و بنده راجع به او سؤال کرده باشم شاید در این مدت بمیرد. بنابراین استدعا دارم بهشت دولت تأکید شود که در جلسه دیگر برای جواب حاضر شوند.
رئیس- به هیئت دولت اخطار می‌شود
آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده- بنده تقاضا دارم راپورت کمیسیون داخله راجع به حکومت ابرقو ضمیمه دستور جلسه ۳ شنبه شود.
رئیس- اگر وقتی باقی ماند ضمیمه دستور جلسه ۵ شنبه
(مجلس موقع ظهر ختم شد)
موتمن الملک