مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۲
مذاکرات روز شنبه ۲۶ شهر محرم الحرام ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشبنه ۲۴ محرم را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
رئیس- واقعات دیروز در حقیقة خیلی موجب تأسف مجلس و عموم ملت است ولی خیلی جای تشکر است که بحمدالله تعالی بخیر گذشت و البته میدانید که هیئت محترم وزراء بدربار احضار شده بودند و بنده خودم هم شرفیاب شده و آنچه لازم بود در این موقع عرض شد که مجلس وملت و تمام انجمن ها از این گونه اشخاص نهایت متنفر هستند و بتمام ولایات هم تلگراف شد ولی چون وزیر داخله تلگراف کرده بود و وقت هم نبود که مجلس منعقد شده بتصویب مجلس تلگراف بشود این بود که بدون اطلاع آقایان تلگراف شده و صورت تلگراف مزبور را محض استحضار خاطر آقایان نوشته و قرائت می‌شود و امروز هم صبح مجلس منعقد شده اگر چه تمام آقایان حاضر نبودند چون موقع می‌گذشت چنین صلاح دانستند که هیئتی از وکلای محترم بجهة عرض تشکر از این موهبت عظمی شرفیاب حضور مبارک اعلیحضرت همایونی بشوند و خود بنده هم بودم این بود آنچه که تاکنون من اطلاع دارم.
آقا حاج امام جمعه – دیروز قریب ظهر به مناسبت دستخطی که اعلیحضرت همایونی روز پنجشنبه نسبت بوکلا اظهار رضامندی فرموده بودند شرفیاب شده و خیلی با حسن تلقی مجلس پایان رسید و مجدداً امروز ظهر که برای اظهار تشکر از این موهبت خداوند که بفضل الله این واقعه بخیر گذشت شرفیاب شدیم خیلی اظهار همراهی و عنایت با مقاصد مجلس فرموده بحدی که تمام آقایانی که همراه بودند زمان مراجعت طوری اظهار تشکر و خوشوقتی نمودیم که حد وصف ندارد و مخصوصا این طور فرمودند که من همیشه مراقب و حافظ مجلس بوده وهستم و عمارت جدید مجلس هم که تمام شد خودم هم بآنجا آمده وافتتاح می‌کنم و فرمودند که خوبست افتتاح آن را روز اول سال قرار بدهند بنده عرض کردم همان روز را روز اول سال قرار می‌دهیم و بسلامتی انشاءالله تشریف خواهند آورد مقصود این است که خیلی اظهار مرحمت و همراهی فرمودند ولی افسوس که این فعل جاهلانه بعضی اشرار بطوری وکلاء و تمام ملت را افسرده نموده که خیلی افسردگی شده جهال و اشرار همه جا هستندولی عقیده من اینست که این حرکت از ایرانی وایرانی نژاد نیست و از خارجه هست که بمشروطیت متمسک گشته و می‌خواهند که صدمه باین اساس وارد بیاورند و مخصوصا امروز که شرفیاب شدیم اعلیحضرت فرمودند که من از ملت خودم را دوست می‌دارم و نهایت اطمینان را به آنها دارم و میدانم که این حرکت از ملت ما نیست و از کسانی است که مخصوصا عناد دارند و ما هم آنچه لازم بود در این باب عرض رساندیم و خیلی جای تشکر است که بفضل الله تعالی از این سوء حرکت بوجود مبارک بندگان اعلیحضرت صدمه وارد نشده است.
رئیس- یک مسئله را فراموش فرمودید که در همچو موقعی خاطرتان هست که اعلیحضرت همایونی چه قدر اظهار اعتماد نسبت بمجلس و به ملت می‌فرمودند و مخصوصا تأکید فرمودند که حکومت محلیه ونظمیه ابدا از آن خطلی که دارند بهیچوجه تخطی ننمایند.
آقا میرزامرتضی قلی خان – اولا بدیهی است که بچه اندازه بخر گذشتن این سوء قصد موجب شکرگذاری گردیده و ثانیا معلوم است که بچه اندازه نمایندگان ملت از این سوء قصد که بحمدالله واقع نشد متأسف هستندوالبته موکلین آنها هم باید بهمین درجه متأسف باشند ونیز جای تشکر است که این سوء قصد از ایرانی نبوده است و چیزیکه خیلی محل تأسف است بی نظمی شهر و بی ترتیبی اداره نظمیه است و باعتقاد بنده باید در این مسئله خیلی دقت بشود مثلا چهارصد پانصد نفر بجهت حفظ وجود اعلحضرت معین شده بعقیده بنده فایده ندارد بلکه آن وجهی که برای اینکار مصرف می‌رسد آنرا بمصرف مخارج یکدسته پلیس مخفی بنمایند که بواسطه ترتیبات سری آنها مصدر این قسم سوء قصدها را دانسته وکشف اینگونه واقعات را بکنندکه قبل از وقوع در رفع آن بکوشند دیگر چون وکلا نمایندگان ملت هستند ودرحقیقت بایددر آن مورد وجه تصدقی بشکرانه نرسیدن صدمه بوجود مبارک اعلیحضرت بدهند خوبست در عوض این فقره اهانه بورثه مقتولین واشخاصی که در این موقع مجروح و زخمی شده بدهند و همچنین موکلین هم بآنها تأسی نمایند و نیز اگر صلاح باشد از طرف مجلس اعلان بشود که هر کس مرتکب این امر شنیع را دستگیر نماید همه قسم همراهی از مجلس در باره او شده واز طرف دولت هم به ارتفاع درجه و انعامات نایل خواهد گردید.
مؤتمن الملک – عقیده بنده را آقا میرزا مرتضی قلیخان اظهار داشتند هر کس بتواند بقدر قوه خود اعانه بدهد اولا وکلا بدهند و بعدسایرین بایشان تأسی جسته خواهند داد.
آقا سید حسن تقی زاده – در این موقع مجلس سه وظیفه داشته دو تای از آنها را فرمودند یکی اظهار تأسف از این حادثه ویکی اظهار تشکر از خیر گذشتن این واقعه غیرمترقبه سیم اینکه تمام ملت از آن شدت رابطه واتحادیکه با شخص اعلیحضرت همایونی داشته‌اند امروزهم زائد اعلی ماسبق خواهند داشت همانطور که شخص سلطنت با عزم راسخ اقدام فرموده در استحکام رشته ارتباط سلطنت با قوه جامعه ملی مجاهدت دارند همین طور مجلس شورای ملی هم بصدای بلند ندا می‌کند که این مناسبت و ارتباط بین شخص سلطنت و قوه جامعه علیه برقرار و مستحکم بوده وخواهد بود و همان نحو که دیروز امیدوار از پیشرفت امور واصلاح آن بودند امروز هم امیدوارند که هیئت دولت و شخص اعلیحضرت کمال اتحاد را با ملت داشته وتمام کارها بخوبی اصلاح شده ودر تحت انتظام بوده و خواهد بود.
آقا شیخ یوسف – همانقسم که حضور اعلیحضرت عرض شد و آقای امام جمعه فرمودندیقینا این حرکت شنیع از شخص ایرانی نبوده زیرا که جنس ایرانی بالفطره شاه پرست می‌باشند.
خیاط باشی- اشخاصیکه برای محافظت اعلیحضرت معین شده‌اند همان اشخاصی هستند که دیروزدر آن موقع در ادای وظایف خودشان مسامحه داشته و متفرق شده سرگرم لخت کردن مردم بودند این اشخاص برای این کار بدرد نمی‌خورند و بعقیده بنده باید اشخاص صحیحی برای حفظ وجود مبارک اعلیحضرت همایونی معین وانتخاب نمود.
آقا سیدحسین – آنچه لازم بود وکلا عرض کردند ولی بعقیده بنده آنچه در این مورد از طرف نظمیه و حکومت در گرفتاری مرتکب اقدام شود باز مجازات در کار نخواهد بود چنانچه دیدیم فلانشخص علنا تمرد کرد و چقدر باعث خرابی وقتل و غارت شد معهذا در هیچ جا استنطاق و محاکمه نشد و ابدا او را مجازات ندادند و الان در طهران راه می‌رود واز او مآخذه نشد.
آقا میرزا علی آقا – بنده عقیده‌ام این است که این بلا توجه بعموم ملت داشت و منحصر بشخص مقدس اعلیحضرت همایونی نبود و الحمدالله از هر کجا بود تیرش بخطا رفت اگر می‌شد چه می‌شد نمیدانم چه بگویم و عاجزم از تشکرات لازمه آن واگر طوری شده بود مثل این بود که تمام ملت ایران مرده بودند و خیلی جای تشکر است از اینکه خداوند حیات دوباره بتمام ملت ایران بخشید دراین موقع تلگرافی که از طرف مجلس مقدس بولایات شده بود قرائت شود.
سواد تلگراف مجلس مقدس شورای ملی:
- بعموم انجمنهای ولایات ممالک محروسه روز جمعه بیست و پنجم بعد از ظهر اعلیحضرت اقدس همایونی خلد الله ملکه بعزم توقف دوشبه دوشان تپه از خیابان گاری‌خانه عبور می‌فرمودند در حالتی که خودشان در کالسکه تشریف داشتند ولی اتومبیل بفاصله صد قدم در جلو بود بعضی از ذوات خبیثه که هنوز معلوم نیست چه اشخاصی بوده‌اند دو نارنجک به اتومبیل انداختند چند نفر فراش و علمجات جلو مجروح و تلف شد ولی از فضل خداوند بواسطه فاصله که کالسکه داشت ابدا آسیبی بوجود مقدس و ملتزمین رکاب نرسیده ثانیا مراجعت بعمارت دولتی فرمودند عموم ملت درباری در صدد تفحص و دستگیری ذوات خبیثه و اشرار جداً هستند و انشاءالله عماً قریب دستگیر و مجازات خواهند شد و در همین روز جمعه در ساعت شش از دسته رفته یک عده از منتخبین وکلای ممالک محروسه برای عرض تشکر مراحمی که در طی دستخط مبارک روز پنجشنبه نسبت بمجلس مقدس و وکلای محترم فرموده بودند مشرف شدند و بحسن تلقی آن مجلس تشکر بپایان رسیده بود انشاءالله ملت نجیب حق شناس بپاس این مراحم وحالت حاضره درمنتهی درجه قوه خود در صدد رفع این گونه اشرار سعی وهمت خود را مصروف خواهند داشت.
رئیس- نتیجه این شد که اولا می‌بایست حکومت محلی جد و جهد نماید که مرتکب را بدست بیاورد و در ثانی بهمان طور که آقا میرزا مرتضی قلیخان گفتند اعانه جمعشده بوراث مقتولین و خود مجروحین داده شودونیز اجازه داده شود که یکعده کافی پلیس برای انتظام شهری گرفته شود مسئله دیگر اینکه دیده می‌شود که بعضی در معابر تنفگ واسلحه در دست دارندواین مخالف با انتظام شهر است هر گاه مجلس صلاح بداند موقوف شود.
وکیل التجار – من می‌توانم ثابت کنم از اینکه مرتکب ایرانی نبوده زیرا که تاکنون دیده نشده ایرانیان نسبت بشاه خودشان سوء قصدی بنمایند سوءقصد که سهل است سوء ادب هم ننموده‌اند واگر اتفاقی افتاده از جهال مملکت بواسطه خیالات فاسده خودشان بوده است و از بابت اسلحه البته بعد از اینکه حکومت بداند که نظم شهر مختل است باید قدغن نماید که کسی اسلحه برندارد.
احسن الدوله – بنده در خصوص نظمیه عرض می‌کنم که تاکنون نظیمه نظامنامه نداشته که از روی آن رفتار نماید خوب است یک نظام نامه بزودی در ترتیب امور آنها نوشته شده بآنها داده شود که هم آنها تکلیف خود را بدانند هم ملت.
آقا میرزا آقا مجاهد – بر حسب وظیفه خودم عرض می‌کنم که مرتکب اعم از اینکه ایرانی بوده یا نبوده باعث خجلت نیست زیرا که مسلم است در هرمملکت عاقل هست وجاهل هم هست ولی چیزیکه هست اینستکه یکقوه داریم مشروطه است و یکقوه مستبده است و یکقوه دیگری هم هست که من حس می‌کنم وآن قوه مخربه است که فقط در صدد تخریب ملت ومملکت است و قصدی بطرف یک شخص خاص ندارند واستدعااز پارلمان ووزارء این است که هم خود را مصروف در واقع این قوه بدارند و نگذارند این قوه خودنمایی کند و بیشتر از این در این مملکت رواج و نفوذ پیدا کند وهر چه زودتر باید این قوه را دفع و رفع کنند که موجب خرابی ملت و مملکت نشود.
امین التجار – مطلبی که جناب آقا میرزا آقا گفتند می‌خواستم عرض کنم آنچه لازمه تشکر بود اظهار شد حالا باید تأکید شود که مرتکب زود بدست بیاید.
رئیس- هیئت کابینه جدید است که بجهت معرفی آمده‌اند.
رئیس الوزراء- شاهزاده ظفرالسلطنه در وزارت جنگ ابقاء شده‌اند و همچنین
- جناب مشیرالدوله بوزارت امور خارجه
- جناب مؤیدالسلطنه برای وزارت عدلیه منتخب شده اند و امیدواریم بطوریکه آسایش ملت فراهم آید از عهده برآیند
- جناب مؤتمن الملک برای وزارت تجارت بانضمام گمرک انتخاب شده‌اند و
- جناب صنیع الدوله بوزارت مالیه انتخاب شده‌اند و در واقع ایشان اعراف از این هستند که بنده از ایشان معرفی کنم و
- جناب مخبرالسلطنه بوزارت علوم منتخب گردیده‌اند و در واقع مستغنی از تعریف بنده هستند و
- خود بنده هم برای وزارت داخله وخدمت باین شش نفر همه قسم حاضر هستم.
آقا سید عبدالله مجتهد- این انتخاب شخص خودتان است.
رئیس الوزراء- بلی تمام را خود بنده انتخاب کرده وامیدواریم که با کمال جمعی حواس مشغول کارشویم.
آقا سید عبدالله مجتهد – توفیقات شما را از خداوندمیخواهیم.
رئیس الوزراء- ما هم توفیق از خداوند مطلبیم آنچه در قوه است با فرصت خدمت بدولت و ملت بنماییم و البته از طرف مجلس هم آنچه لازمه همراهی است خواهد شد.
آقا سید عبدالله مجتهد – البته وظیفه مجلس همین است.
مخبرالملک – در این موقع که هیئت جدید حضور دارند لازم است که بعضی عرایض بنمایم در این مدت چند کابینه عوض شده کراراً عرض شد که تکلیف وزیر اینست که وزارت خانه خود را دایر نماید پس برای هر وزیری یک معاون لازم است و هر وزارت خانه باید یکنفر مستشار خارجی داشته باشد واز امروز وزراء باید در این صدد باشند که برای خودشان از هر کجا که صلاح بدانند یک نفر مستشار بیاورند مطلب دیگر اینکه وزیر مالیه باید جمع وخرج امساله را نوشته و بمجلس بفرستند که معلوم شود چیست و اگر بمردم مواجب می‌دهند به همه بالسویه بدهند و اگر نمی‌دهند بهمه ندهند امسال جمعی هم حقوق خود را گرفته و بعضی هیچ نگرفته اگر باید فرقی داشته باشد باید بمناسبات کار و بیکار باشد نه بعکس یعنی هر کس بیکار است بگیرد و هر که کار دارد نگیرد مثل این که ما از اجزاء وزارت عدلیه که همه قسم متوقع درست کاری از آنها هستیم هیچ بآنها مواجب داده نشده و مواجب باشخاصیکه بیکار هستند داده شده مطلب دیگر اینکه وزیر علوم باید تشکیل یک روزنامه صحیحی بدهد یعنی یک روزنامه که حاوی اخبار داخله باشد تا اینکه موجب اطلاع اهل مملکت گردد و ملت بداند که از طرف وزارت داخله چه اقداماتی در کارها می‌شود ما امروز یک روزنامه که حاوی اخبار صحیحه داخله باشد وانسان بتواند صحت و سقم آنها را از آن تشخیص بدهد نداریم واین مسئله امروز خیلی لازم است.
حاج سید نصرالله – تمام فرمایشات درستی است و مخصوصا مسئله تأسیس این گونه روزنامه خیلی اهمیت دارد.
آقا سید حسین – استدعا این است والبته خودتان هم میدانید که تا ادارات داخلی مرتب نشود کارها پیشرفت نخواهد کرد پس باید هر کدام یک نظامنامه داخلی برای اداره خودشان بنویسند که هر یک از اجزاء آن اداره تکلیف خود را بدانند و اگر ادارات و وزارتخانهها مرتب شد امیدواریم که سایر ولایات هم منظم شود واگر اینکار درست نشود هر وزیری که بعد می‌آید ترتیب کار را درست مسبوق نخواهد بود و زحمت وزیر سابق هم بهدر خواهد رفت.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – اولا تبریک می‌گویم هیئت وزراء را وخیلی خوشوقتم از اینکه بحمدالله اشخاصی هستند که مایه امیدواری است و اینکه آقای رئیس الوزراء فرمودند که مجلس باید همراهی نماید این همراهی باید از طرفین باشد باید وزارتخانهها بطوری مرتب باشد که کارهای آنها رجوع بمجلس نشود دراینصورت مجلس هم بوظیفه خود عمل خواهد کرد و درکارهای که باوزراست مداخله نخواهد کرد مخصوصا وزارت مالیه طوری غیر مرتب بود که هر مطلب جزئی رجوع بکمیسیون مالیه می‌شد و بعلاوه از طرف وزراء توسط هم در باره بعضیها می‌شد و گمانم این است که وزراء حق توسط نداشته باشند زیرا که اگر توسط قبول شود موجب اشکال خواهد شد واگر هم رد شود همین طور پس باید اموری که راجع بوزارت مالیه و سایر وزراست طوری صحیح شود که باعث این طور زحمات نشود.
ممتازالدوله – مطلبی را که جناب مخبرالملک گفتند تکرار نمی‌کنم که تضییع وقت بشود ولی مطلب سیاسی دارم که راجع بوزیر مالیه و وزیر جنگ است آن راهم حالیه عرض نمی‌کنم تا این که وزراء مسلک خودشان را بگویند و اظهار کنند آن وقت آن مطلب را عرض می‌کنم وزراء هنگام معرفی بر کرام خود را یعنی مسلکی که بآن مشغول کار خواهند بود باید بمجلس اظهار دارند که وکلا از مسلک آنها مستحضر شده بانند که مسلک وزرا با مسلک خودشان در اصلاح امور مملکتی موافق است یا نه.
رئیس- میگویند می‌نویسیم و می‌دهیم.
اسدالله میرزا – چیزی که از همه کارها اهم است آن ترتیب وزارت عدلیه است اگر بنای عدلیه محکم باشد سایر کارها بواسطه عدلیه منظم خواهد شد پس باید وزرات خانه عدلیه خیلی صحیح و منظم باشد تا این که مردم که از راه دور پولی خرج می‌کنند و میایند عارض می‌شوند بعرضشان رسیدگی شده احقاق حق شود البته خود ویر عدلیه تمام این ترتیبات را بهتر میدانند مطلب دیگر این که بعضی از خبرهای خوش از ساوجبلاغ واسترآباد رسیده اگر جناب وزیر امورخارجه صلاح بدانند مژده بعموم ملت و تماشاچی‌ها بدهند.
وزیر امور خارجه – دیشب تلگرافی از فرمانفرما داشتم که ساوجبلاغ و یسوه بکلی تخلیه شده و یک قسمتی از عسکر عثمانی در آنجاها هست و منتظر مال بنه هستند که پیدا کرده و حرکت کنند و از ایل منکور و غیره هم کاغذی بفرمانفرما رسیده و خیلی اظهار ندامت و پشیمانی کرده بودند.
اسدالله میرزا – از استرآباد هم اگر خبری هست جناب وزیر داخله توضیح بدهند.
رئیس- بلی تلگرافی از سپهدار رسیده بود که جنگی واقع شده و از طرفین چند نفر کشته شده آخرالامر سپهدار فتح کرده است.
وکیل الرعایا- بنده درمسئله مستشار که گفته شد برای وزرات خانه‌ها بخواهند عرض می‌کنم بلی لازم است ولی چون قدری طول می‌کشد لهذا از وزراء استدعا می‌شود حتی الامکان اشخاص با دانش عالم را داخل در کار نمایند تا قدر دانایان معلوم شود.
آقا میرزا محمود- چون قانون وزارت داخله چاپ شده واکثر از مردم نمی‌توانند بخرند بنده حاضرم که محض خدمت بملت بآن قیمت که تمام شده بجناب وزیر داخله واگذار نمایم که ایشان مجاناً تقسیم نمایند.
سیدالحکما- مطلبی راجع بورامین می‌خواهم عرض کنم چون روح مملت مالیه است وخالصه جات خراب است خوب است یک حاکم صحیحی برای آنجا معین شود که از خرابی بیرون بیاید.
امان الله میرزا- آنچه مخبرالملک در خصوص مستشار گفتند صحیح است ولی تمام آبادی مملکت بسته بپول است و تا پول نباشد اگر بقراط حکیم را برای کار بیاورید هیچ کار نخواهد کرد.
امین التجار – کابینه جدید باید اهتمامات خودشانرا در کلیه کارها بنمایند خصوص در انتظامات ولایات
آقا شیخ حسین – قانون اساسی سرمشق وزراء است و بموجب اصل شصت ویکم وزرا ضامن اعمال یکدیگرند وزیر هم باید از قانون تخطی نکند وکیل هم باید تخطی نکند آیا وزراء اقرار دارند که ضامن اعمال یکدیگر هستند.
وزیر جنگ – در کلیات امور ضمانت داریم.
رئیس الوزراء- البته ضامن یکدیگر هستیم.
آقا سیدحسن تقی زاده – بنده می‌خواهم عرض نمایم که یک سال و نیم است این مملکت مشروطه شده و وزراء هم با هم بقانون مشروطه منتخب شدندولی هیئت کابینه زود بزود عوض می‌شوند و این تغییر هیچ وقت موافق با قانون مشروطه نبوده زیرا که قانون مشروطه این نیست که اگر یک وزیری بواسطه یک تقصیری معزول شود هیئت تغییر کند و عزل هیئت در اینجا فقط بواسطه اینست که در کارها مسامحه و مماطله می‌نمایند حال باید وزراء روز بروز درصدد ترقی وزارتخانه‌های خود برانید اما بعکس مشاهده میشودو من می‌خواهم عقیده خود را در اینجا اظهار نمایم تااینکه ببینیم سایر وکلا با من هم عقیده هستند یا نه و آن اینست همانطوری که جناب مخبرالملک گفتند باید وزراء اداره وزارتخانشان را تأسیس و تشکیل نمایند وهر یک برای خود معاون معین کنند پس امروز ما امتحان می‌کنیم تا یکماه دیگر اگر این هیئت در صدد ترقی وزارتخانه‌های خود برنیامدند واداره نکردند ما هم اطمینان خودمان راتنزل می‌دهیم مطلب دیگر اینکه خوبست بستگان خود را سرکار نیاورند که برفتن آن وزیرآنها هم بروند مسئله دیگر که همه وقت در اینجا شکایت کرده‌ام وبعدها هم بشدت شکایت خواهم نمود اینست که وزراء کارهای خود را راجع بمجلس می‌نمایند در صورتیکهنباید هر مطلب جزئی را رجوع بمجلس یا بکمیسیون بنمایند وظیفه مجلس نیست که بعرایض رسیدگی کند واین ارجاع را وزراء دلیل بر اطاعت خودشان از مجلس میدانند و مجلس باید اینگونه عرایض را پاره پاره کند و هر عریضه باید رجوع بوزراء شود و آنها هم هیچ حق ندارند که بمجلس بفرستند بلکه باید خودشان آن عرایض را رسیدگی کرده بعد شرحی با ادله و براهین بمجلس بنویسند که این مطلب همین طور است که رسیدگی بنویسند که این مطلب همین طور است که رسیدگی شده واگر هم مجلس قبول ننماید آن وزیر باید ایستادگی کرده استعفا بدهد نه اینکه تمام کارها را رجوع بمجلس نمایند پس ما هم متفق می‌شویم که هر گاه وزراء وزارتخانه‌های خود را منظم کرده و به تمام کارها رسیدگی می‌نمایند تشکر نماییم والافلا و این مسئله که گفته شد راجع بعموم وزراء است و یک مطلبی راجع بوزیر داخله است که کارهایی را که وزیر داخله سابق اصلاح نکرده بود وهمین مطلب باعث ایراد بر او شد ایشان زودتر اقدام نموده اصلاح نمایند مطلب دیگر هم اینکه حکام را زود بزود تغییر ندهند که این مسئله باعث خرابی ولایات است و ما هر روز می‌شنویم که حاکم فلانجا را تغییر دادند واین صحیح نیست.
مفتخرالملک – یک قسمتی از عرایض بنده را آقای تقی زاده فرمودند قسمت دیگر اینکه استدعا می‌کنم آن تلگرافاتی که از مازندران آمده بخوانند تا در آن خصوص مذاکره می‌شود.
حسینقلی خان نواب- اینکه گفته شد وزراء از برای خودشان مستشار از خارجه بیاورند خوبست اولا وزراء نظامنامه برای ادارات خودشان بنویسند تا اینکه ترتیب اداره کردن آنها معلوم شود و اگر پس از نوشته شدن نظامنامه داخلی وزارتخانه ها و معلوم داشتن آن باز وزارتخانهها منظم نشد و مجلس تصویب کرد که مستشار از خارجه بیاورند آنوقت خواسته بشود و در میان وزارتخانهها وزارت امور خارجه منظم است برای همین است که دارای نظامنامه است پس سایرین هم باید برای خودشان نظامنامه بنویسند و آنرا معمول دارند.
وکیل الرعایا – یک مطلب عمده که بایست در حضور وزراء رفته‌اند خوبست این مطلب را لایحه نموده بمجلس بفرستند که چه راهی را در نظر گرفته‌اند.
وکیل التجار – یک نکته ایست که باقی مانده و لازم بود در حضور وزراء گفته شود و آن این است که وزرا یعدها احکامات و مرقوماتی را که مینویسند ننویسند بتصویب مجلس شورای ملی است مثل اینکه حکومت رشت را تعیین می‌کنند مینویسند که بتصویب شورایملی مجلس شده و حال آنکه ربطی بمجلس ندارد و تصویب مجلس آنست که مطلبی را در مجلس رای بگیرند.
لسان الحکما – هیئت قانونی ملت آن اشخاصی هستند که فواید بملت خود عاید دارن مثلا وزیر تجارت باید تویعه در ثروت مملکت بدهد نه اینکه محاکمه تجار بنماید و فایده شخصی در نظر داشته باشد پس باید بر خلاف سابق فکری برای توسعه تجارت و ثروت مملکت نماید و همچنین وزیر مالیه
حاجی سید نصرالله – بنده خواستم که جواب آقای نواب را بدهم که اشتباه نشود مجلس اظهار نکرد که وزراء مستشار از خارجه بیاورند بلکه گفتیم که وزرا بدواً باید وزارتخانه‌های خودشان را مرتب نموده و یک نفر معاون هم برای خود معین کنند که اگر چند روزی خودشان غیبت کردند یا عارضه اتفاق افتاد وزارتخانهها بی ترتیب یا معدوم نباشند حالا این مستشار را از هرجا می‌آورند خود میدانند اگر در داخله مملکت همچو اشخاصی هستند لازم نیست که از خارجه بیاورند.
حسینقلی خان نواب – بلی این فرمایش جنابعالی صحبح است ولی در مجلس از وکلا مخصوصاً اظهار داشتند که مستشار را از خارجه بخواهند این بود که بنده عرض کردم اولاً وزرا نظام نامه داخلی خود را بنویسند اگر اداره تنها مرتب نشد آنوقت مستشار از خارجه بخواهند تا اینکه قدر مردمان خودمان مجهول نماند.
مخبرالملک – آن کسیکه در خصوص مستشار از خارجه را گفته بود بنده بودم آقای نواب اینکه گفتند عمومی است و گفتند که وزارت خارجه منظم است بنده گفتم هرکدام از وزارتخانهها که لازم دانند مستشار بیاورند چنانکه برای وزارت مالیه آوردند و عرض می‌کنم که وزارت خارجه هم آنطور که باید منظم باشد نیست و برای نوشتن نظامنامه برای وزارتخانهها آنهم محتاج بوجود مستشار است.
وکیل الرعایا – اگر شما همچو قدرتی دارید که اگر مستشار آمد و گفت این شخص که سرکار است نمی‌تواند کاربکند باید او را برداشت ودیگری را که با علم و کار کن است بجای او گذاشت کستشار بیاورندوالا لازم نیست که مبالغ زیادی مواجب به آنها بدهید و بز کارها همین نحو بی ترتیب باشد.
رئیس – حالا این مسئله را بگذارید بماند خود وزرا لایحه در این خصوص مینویسند بمجلس می‌دهند آنوقت در این موضوع مذاکره می‌شود روز یکشنبه قانون متوفبات خواهد بود.
مجلس ختم شد.