مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۵ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۹
جلسه ۱۰۹ صورت مشروح روز سه شنبه ۲۰ شهر جمادی الاخر
مجلس سه ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای مستشار الدوله تشکیل شد.
صورت مجلس روز شنبه را آقای معاضد الملک قرائت کردند.
رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست.
کاشف ـ در جلسه گذشته از طرف بعضی از نمایندگان در خصوص بیست نفر از علما که به مجلس معرفی شده و باید ۵ نفر از بین آنها منتخب شود تذکاری شده و بنا شد جزو دستور بیاید و در دستور منظور نشده بنده تقاضا میکنم که هر چه زودتر در دستور منظور شود.
رئیس ـ روز پنج شنبه در دستور خواهد آمد.
دکتر علیخان ـ در مجلس گذشته بنده یادآوری کردم که بعضی سئوالات از وزراء شده است و برای جواب حاضر نشده اند من جمله سئوالی بود که بنده کردم در خصوص آوردن مستشارهای خارجه.
رئیس ـ مجددا به وزراء اخطار شده که در خصوص سئوالات جواب ندادند.
محمد هاشم میرزا ـ روز شنبه شنیدیم که در تلگراف خانه بعضی از اجزا تعطیل کردند و با تلفون به این جا اطلاع داده از طرف نایب رئیس یک عده ای معین شدند به جهت رسیدگی و اطلاع به مقاصد آنها که پس از معلوم نمودن مقاصد آنها آنها را به مجلس عرضه بدارند که هر طور صلاح است رفتار شود امروز آن عده اطلاعات خودشان را خواهند فرمود.
رئیس ـ روز شنبه اطلاع دادند که بعضی از اجزا تلگراف خانه از بعضی روسای ادارات آنجا شکایت دارند و میخواهند به ولایات هم مخابره نمایند که در همه جا تعطیل عمومی شود چون این مطلب خیلی اهمیت داشت و ممکن بود نتایج سوئی داشته باشد لهذا از طرف هیئت رئیسه سه نفر معین شدند برای رفع اختلافات آنها و اصلاح آن مذاکرات و آقای اسدالله میرزا یکی از آن سه نفر بود و حالا نتیجه اقدامات خودشان را بیان بفرمایند چون یک عده از اجزای تلگراف خانه آمده اند اینجا و عریضه داده تکیلف میخواهند.
اسدالله میرزا ـ بلی پریروز بنا بر ماموریتی که از طرف هیئت رئیسه به ما داده شد آقای متین السلطنه و آقای حاجی میرزا رضا خان بنده رفتیم در تلگراف خانه معلوم شد چه در ولایات و چه در مرکز تعطیل عمومی کرده اند ابتدا به آنها گفته شد که این طور صحیح نیست شروع به کار بکنید و ما حاضریم که اشخاصی را منتخب کنیم تا به عرایض شما رسیدگی نمایند و بعد به نظر مجلس برسانیم که قرار آسایش شما داده شود ابتدا استنکافی داشتند و شکایت میکردند که وزیر مساعدت نکرده یا تغییری کرده اند و گفته اند بعضی از اجزا که اضافه حقوق میخواهند اگر به این میزانی که دارند راضی نیستند بروند این بود این مطالب اسباب تعطیل ادارات در اینجا و ولایات شده بود ما به آنها اطمینان دادیم که تعطیل اسباب مسئولیت و خسارت فوق العاده است بهتر این است که شروع به کار بکنید و ما حاضریم برای شنیدن اظهارات حقه شما آن هم قبول کرد شروع به کار کردند و چند نفری انتخاب کردند برای اتمام مذاکرات اظهارات چهار فقره و بیشتر نبود اول خواستن بودجه است که مدتی است بودجه را میخواهند و میگویند که بعضی از اجزا اضافه حقوق میدهند و بعضی اشخاص دیگر هستند که به حقوق کمی باید زندگانی کنند و امر آنها نمیگذرد و هر کس را به قدر مرتبه و لیاقت کار برای او حقوق معین نمیکنند که این را مطالبه میکنیم که یک همچه قانونی بنویسند که هر کس از رئیس و مرئوس به وظیفه خودش رفتار نماید از این دو گذشته یک دو مسئله دیگری هم داشتند یکی در باب معاون بود که از رفتار او شکایت داشتند و میگفتند با ما خوب سلوک نمیکنند و رفتار او طوری نیست که بتوانیم در تحت نظر او کار بکنیم و شکایتی هم از وزیر داشتند آن دو مسئله اولی را گفتیم مطلب صحیح است و ما این به مجلس پیشنهاد میکنیم که در این باب ترتیبی داده شود و دو مسئله ثانوی هم البته مطالب حقه است که یک نفر منکر آن نیست و ما گفتیم از پیش خود نمیتوانیم در اینجا رأی بدهیم اگر مجلس در این خصوص رائی داد به شما اطلاع میدهیم این بود واقعه پریروز ما و قرار هم بود که این مسئله به کلی مسکوت عنه باشد تا ما مطالب آنها را در مجلس اظهار بکنیم دیروز معلوم میشود اتفاق دیگری افتاده است و آن این بود آقای نایب السلطنه با وزیر رئیس دیگری عوض بشارت السلطنه معین کرده در این مورد بعضی از اجزا مخالفت کردند گویا قدری هم بی احترامی و سو ادبی نسبت به آن رئیس تازه کردند ولی این رفتار را بنده تا اندازه ای صحیح نمیدانم به جهت اینکه تقاضای غیر مشروعی است که رئیس را که وزیری یا دولت معین کرده است بگویند نمیپذیریم و این یک رفتار غلطی است که هیچ وقت اعضاء قانونی یک اداره نباید تقاضا کنند این بوده است که یک غائله شده است در آنجا و از قراری که شنیده شده است از طرف دولت امر شده است که از نظمیه یک مختصری توفیقی کردند تا شب آنها را رها کردند این واقعه دیشب بود حالا امروز کویا خودشان آمده اند اینجا و عریضه عرض کردند تقاضای آنها چیست نمیدانم اگر آقای رئیس اجازه بفرمایند عریضه آنها خوانده شود.(عریضه متظلمین تلگراف خانه را آقای معزز الملک قرائت نمودند.)
رئیس ـ چون حضرات عریضه داده بودند خودشان متظلمند عریضه شان خوانده شد و حالا چند نفر اجازه نطق خواسته اند تقریبا بیست و سه نفر میشوند اگر اجازه داده شود امروز از وقت مجلس را مدتی صرف این خواهیم کرد. معلوم است ختم این مسئله باید به طور اداری بوشد و هر قدر مذاکره شود نتیجه گرفته نخواهد شد الا اینکه به همان ترتیب اداری رفع شود.
دکتر علیخان ـ بنده عرض دارم گویا این مطلب مهم باشد مطلب مملکتی است باید مذاکره شود.
رئیس ـ این طور که اجازه خواسته اند وقت امروز تمام صرف این کار خواهد شد.
عزالملک ـ بنده عرض میکنم مجلس حق نداشته است این کار را رد بکند خاصه هیئت رئیسه و به عقیده بنده هیئت رئیسه از وظیفه خودش خارج است.
رئیس ـ چه چیز را حق نداشته اگر ولایات تعطیل عمومی میکردند و اسباب اغتشاش ممکلت و زحمت کلی میشد باید ما ساکت باشیم این مطلب به مجلس بیاید و در مجلس مذاکره شود ابدا شما حق نداشتید چنین اظهاری بکنید هیچ حق نداشتید کجا هیئت رئیسه بر خلاف وظیفه خودش رفتار کرده است.
عزالملک ـ هیچ اجازه نمیدهم کی شما سابقه برای این کار میتوانید بیاورید هر روز مثل این کارها از وزارت خانه به هیئت رئیسه می آید و جواب داده و هیئت رئیسه مستقیما با وزراء مذاکره میکند بدون اینکه به مجلس بیاورند و همه تصدیق دارند شما ابدا حق ندارید این اظهارات را بکنید.(رئیس در این موقع زنگ زد.)
عزالملک ـ شما ابدا حق ندارید جلوگیری کنید از هر کس اجازه میخواهد باید بدهید.
رئیس ـ اجازه نمیدهم هیچ اجازه نمیدهم ابدا اجازه نمیدهم.
عزالملک ـ معلوم میشود نطق آزاد نیست.(رئیس زنگ زد.)
رئیس ـ شما ابدا حق ندارید الان باید بیرون بروید تشریف ببرید اگر بیرون نروید مجلس را ختم میکنم.
عزالملک ـ برای چه بیرون بروم.
رئیس ـ تشریف ببرید والّا مجلس را ختم مینمایم در این موقع با کمال حرارت از مجلس بیرون رفتند و پس از چند دقیقه مراجعت کردند راپورت شعبه پنجم راجع به انتخابات آقایان میرزا علی اکبر خان دهخدا و حاجی میرزا یحیی و حاجی شیخ الرئیس و شاهزاده حیدر میرزا و آقا شیخ مهدی قرائت گردید شعبه پس از ملاحظه سورت مجلس هیئت نظار مدلول آن راموجب حصول بعضی اشکالات دانسته اول آنکه موافق جدول قانون انتخابات بایستی یک نفر ارباب کیخسرو قصبه در مرکز حوزه انتخابات درجه ثانی شریک باشد و در صورت مجلس اسمی از نماینده قصبه ذکر نشده باشد دوم آنکه بایستی صورت حساب انتخابات به مرکز حوزه انجمن نظار تلگرافات هیئت نظار در وزارت داخله به تاریخ غره صفر و استخراج آراء در دوم ربیع الاول واقع شده بود حضور هیئت نظار در موقع انتخاب شبهه ناک میداشت چهارم آنکه مواقع ماده ۱۶ قانون انتخابات انتخاب درجه اول باید به طور جمعی باشد و در موقعی که برای انتخاب چهار نفری به جای استعفا دهندگان اخذ رأی شد رعایت اصل ماده مزبوره نشده بعد از همه سئوال و جواب با وزارت داخله سه فقره اشکال اولی رفع کردید فقط در فقره چهارم اشکال باقی مانده که اصل ماده ۱۶ قانون انتخابات کاملا
رعایت نشده و چون قانون انتخابات در این باب ساکت بوده حل آن را به رأی نمایندگان محترم موقوف میدارد نظر به مراتب فوق وقتی که در قسمت اعتبار نامه و انتخابات کرمان به عمل آمده بود شعبه با اکثریت این انتخابات را تصدیق نموده رد یا قبول آن را موکول به تصویب مجلس دانسته بود.
عریضه از طرف حاجی میرزا یحیی در استعفا خودشان از نمایندگی کرمان قرائت شد.
تلگرافی از اهالی کرمان به عنوان آقای میرزا علی اکبر خان دهخدا قرائت شد مشعر بر اینکه پس از آنکه اهالی کرمان ایشان را انتخاب کردند مطلع شدند که در مجلس ایشان را برای تشکیل نقیصه وکلا انتخاب کردند و استدعا کرده بودند چون تجدید انتخاب در کرمان دشوار است از وکالت تهران استعفا داده کرمان را قبول کنند.
رئیس ـ آقای حاجی میرزا یحیی که استعفا دادند و جناب آقای حاجی شیخ الرئیس که به نمایندگی کرمان منتخب شدند پس میماند آقای میرزا علی اکبر خان به موجب این تلگراف اختیار با خودشان است.
دهخدا ـ بنده چون تجدید انتخاب کرمان عسرت دارد از وکالت تهران استعفا میدهم و قبول نمایندگی کرمان را مینمایم.
منتصر السلطان ـ نظیر این مسئله اگر نظر آقایان باشد در خصوص نمایندگان کاشان به عمل آمد وقتی که استعفا نامه غفاری قرائت شد گفته شد استعفا باید قبل وکالت باشد آقای آقا میرزا علی اکبر خان هم باید بعد از اینکه وکالت ایشان تصویب شد استعفا نمایند.
محمد هاشم میرزا ـ این مسئله که آقای منتصر السلطان ایراد گرفتند وارد نبود به جهت اینکه رسیدگی شده و نمایندگی ایشان تصدیق شد ولی در باب استعفائی که آقای حاجی میرزا یحیی میدهند نمیدانم استعفای ایشان آیا از درجه دوم در هیئت نمایندگی از حضور در مجلس است و در درجه اول منتخب هستند که در موقع تجدید انتخاب باید حاضر شوند یا اینکه از درجه اول هم مستعفی خواهند بود نظامنامه انتخابات در این مورد ساکت است میخواهم بدانم در این مورد باید چه کرد.
اسدالله میرزا ـ برای این مطلب نظائر داریم که انتخاب اول به جای خود هست بعد داخل در منتخبین درجه اولی شده انتخاب میکند.
تقی زاده ـ بنده میخواستم عرض کنم تفاوت ندارد که یک شخص وکیل تهران باشد یا کرمان یعنی در کرمان انتخاب شود در اینجا ولی برای آنکه ملاحظه قانون را کرده باشیم ما در شعبه درباره آقای میرزا علی اکبر خان دهخدا صحبتی کردیم که نتیجه اش را در آنجا میخواهم عرض کنم و آن بهتر است که وقتی یک نفری بعد از انتخاب از جای دیگری یک شغل دیگری که وکالت یا غیر آن بدش قبول نماید از وکالت آنجا منفصل بشود چون نباید سابقه اطلاعی که داریم نمیدانم که ایشان قبل از اینکه در مجلس انتخاب شوند در کرمان منتخب شدند پس وقتی در مجلس منتخب شدند قهرا از وکالت آنجا منفصل خواهند شد و حالا بعد از اینکه از انتخاب مجلس هم استعفا میدهیم محتاج به انتخاب دیگری است این صورت قانونیش بود که عرض کردم والّا در هر صورت ایشان وکیل هستند و ما ممنونیم که ایشان را در مجلس ببینیم اما در باب حاجی میرزا یجیی این استعفا را که دادند بهتر است که اطلاع داده شود ثانیاً در همان کرمان به جای ایشان و آقای حاجی شیخ الرئیس و آقایان دیگر انتخاب نمایند و اینکه میگویند در انتخاب مشکل است چون انتخاب جدید به طور تعرفه نخواهد شد و همان طور که شاهزاده فرمودند انتخاب ثانوی خواهد شد و نظایری هم برای این مسئله داریم چندان محل اشکال نخواهد بود.
سید حسین کزازی ـ عوض حاجی میرزا یحیی باید مجلس انتخاب کند.(گفته شد چون وکالت پذیرفته نشده است مجلس حق انتخاب ندارد.)
محمد هاشم میرزا ـ گویا نظایر در این باب داشته باشم و برای نمایندگان آذربایجان و جاهای دیگر که بعضی از وزراء را انتخاب کرده بودند بعد از قبول شدند وکالت ایشان را شغل وزارت منفصل شدند.
وکیل التجار ـ بنده راجع به آقای آقا میرزا علی اکبر خان خواستم عرض کنم که استعفا از وکالت تهران که دادند آن وقت عوض ایشان را در مجلس انتخاب خواهد شد و خیلی بهتر است ولی برای کرمانیها باید ملاحظه نمود که اسباب صعوبت نشود.
کاشف ـ در مسئله میرزا علی اکبر خان همین طور استعفا داده اند باید رد شود و عوض در کرمان انتخاب شود ولی در خصوص حاجی میرزا یحیی در صورتی وکالت ایشان را مجلس قبول نمایند باید عوض ایشان در مجلس انتخاب شود.
رئیس ـ این مطلب را این قدر مشکل نکنید یک نفر از کرمان انتخاب کردند و او استعفا داده است حالا میتوانیم پنج دقیقه بعد این استعفا نامه را قرائت نمائیم ایشان که استعفا داده اند قل از قرائت شدن اهمیتی ندارد.
حاجی سید ابراهیم ـ در خصوص آقای آقا میرز اعلی اکبر خان خواستم عرض کنم که خصوصیتی ندارد که ایشان وکیل کرمان باشد یا وکیل تهران باید طریق اسهل را ملاحظه کرده به عقیده بنده خوب است ایشان از طرف کرمان انتخاب شوند و مجلس همین طور که باید دو نفر انتخاب نماید سه نفر انتخاب نماید.
عزالممالک ـ در باب آقای میرزا علی اکبر خان همین طوری که آقای کاشف فرمودند باید استعفای ایشان را رد کرد و اما در باب آقای حاجی شیخ ابراهیم و حاجی میرزا یحیی باید در کرمان به جای آنها انتخاب شود و همان طوری که گفته شد حاجی میرزا یحیی میتواند دوباره در انتخاب دوم رأی بدهد جهت اینکه استعفای او از حیث نمایندگی بوده است.
شیبانی ـ هر مطلبی که قانونی نیست ما میتوانیم به طوری که عمل شده است رفتار نمائیم در مسئله انتخاب کاشان اگر خاطر آقایان باشد همین که یک نفر رد شد قرار دادیم که ورقه تعرفه مجددا طبع و توزیع شده عوض او انتخاب شود گمان میکنم چون درباره نمایندگان کاشان این طور رأی دادیم در این هم همین قسم رفتار شود و به وزارت داخله اطلاعات بدهیم که دو مرتبه در کرمان ورقه تعرفه طبع و توزیع شود تجدید انتخاب شود برای اینکه در یک مسئله کاشان و کرمان دو قسم واقع نشود.
رئیس ـ در مسئله آقای میرزا علی اکبر خان همین طور که آقای تقی زاده فرمودند یک مسئله قانونی است که ایشان را وقتی که مجلس انتخاب کرد چون بعد از انتخاب کرمان بوده از نمایندگی کرمان منفصل میشوند و حالا یک تلگراف از کرمان میرسد که استعفای شما از وکالت کرمان قبول نیست استدعا داریم که از وکالت تهران و وکالت کرمان را قبول نمائید این مطلب گویا نتیجه قانونی ندارد خوب است دو نفر از آقایان که اجازه خواسته اند مطالب خودشان را اظهار بدارند تا رأی گرفته شود.
تقی زاده ـ مسئله حاجی میرزا یجیی را نباید ما یکی از مشکلات بشماریم این بدیهی است و هیچ اشکالی ندارد که اگر نمایندگی ایشان در مجلس قبول میشد و بعد استعفا میدادند بایستی عوض ایشان را مجلس انتخاب نماید مادامی که پذیرفته نشده است استعفای ایشان بر میگردد به کرمان و باید عوض ایشان را در کرمان انتخاب نمایند.
رئیس ـ مسئله میرزا علی اکبر خان همان طوری که مذاکره شد شعبه ۱ تجدید نظری خواهد کرد که مخالف قانون نشود و میرسیم به نمایندگی سایرین.
در این موقع آقای ابو القاسم میرزا پیشنهاد ذیل را به امضای ۱۵ نفر از نمایندگان نموده آقای مرتضی قلیخان قرائت کرد که امضاء کنندگان ذیل به موجب ماده ۸۹ نظامنامه داخلی درباره نمایندگان کرمان تقاضای رأی مجلس علنی با اوراق را مینمائیم.
حسین علی خان ـ این آقایان که این تقاضا را کرده اند باید متوجه این نکته باشند که اخذ رأی با اوراق برای این است که در روزنامه نوشته شود و حالا که روزنامه رسمی دایر نیست هیچ فرقی ندارد که با اوراق رأی گرفته شود یا به قیام و قعود.
ابو القاسم میرزا ـ بنده پیشنهاد خودم را مستور میدارم.
رئیس ـ حال رأی میگیریم اول در خصوص شاهزاده حیدر میرزا اشخاصی که نمایندگی ایشان را موافق راپورت شعبه تصدیق مینمایند قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند.)
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد حال رأی میگیریم در خصوص نمایندگی آقا شیخ مهدی.
بهجت ـ بنده در خصوص آقا شیخ مهدی عرضی دارم در نظامنامه انتخابات دارد که در انتخاب
درجه ثانی اگر تساوی پیدا کردند در وکیل در رأی بین ایشان قرعه کشیده میشود حالا ما فرض میکنیم معتمد خاقان نبوده آیا ممکن است آقا شیخ مهدی به وکالت قبول کنیم یا خیر در صورتی که معتمد خاقان در مرتبه اول دارای پنج رأی بوده و آقای شیخ مهدی در مرتبه سوم دارای سه رأی و هیچ تقابلی بین آقای شیخ مهدی و معتمد خاقان در رأی نبود.
(آقای میرزا قلی خان یک جمله از عبارت راپورت راجع به انتخاب آقای شیخ مهدی را قرائت کردند چون آقای معتمد خاقان اکثریت حاصل ننموده بودند که نوبت تجدید اخذ رأی میشود ولی در نوبت سوم بیش از سه رأی درباره ایشان شامل نمیشود و چون آقای شیخ مهدی نجم ابادی هم دارای سه رأی بودند به موجب ماده ۲۰ قانون انتخابات بین این دو اسم قرعه کشیده آقای آقا شیخ مهدی نجم ابادی منتخب و اعتبار نامه به نام ایشان صادر میگردد.)
محمد هاشم میرزا ـ این یکماده که در انتخابات اسباب اشکال شده بود و اگر نظر آقایان باشد وقتی که نظامنامه داخلی را مینوشتیم اکثریت پیدا نشده در دوره سوم اکثریت نسبی کافی است و تصویب هم شد اگر چه آن شخصی که در مرتبه سوم اکثریت نسبی درباره او رأی نداده باشند اینجا از همین قبیل است و اشکال ندارد.
رئیس ـ مذاکره این مطلب میماند به جلسه آتیه.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ باید بی نظمی خودمان را برداریم بعد داخل مطلب شویم والّا مجلس بی نظم نمیتواند داخل مطلبی شود در این مسئله دیروزی که تفاق افتاد ما که اطلاع نداشتیم و ابدا مجلس هم از رفتن این عده اطلاع ندارد و این اداره هم یک اداره قانونی و یک اداره مرتبی است که وزیر مسئول دارد در همچو اداره که یک خلاف قانونی بشود لابد وزیر مسئول است وزراء باید مواخذه کرد و در صورتی که نتواند از عده ای جواب براید یا جلوگیری از اغتشاش که به واسطه اداره او شده است جلوگیری نماید آن وقت وظیفه مجلس است که درباه او ورقه آبی بدهد حالا در این موضوع هیئت رئیسه شاید به سمت شخصی یک عده را برای اصلاح این کار فرستاده باشند و انی مطلب اگر چه از وظیفه مجلس خارج بود و مجلس هم اطلاعی نداشت لیکن کار بی قاعده نکردند البته غوغائی است و باید رسیدگی شود ولی بنده این طور که شاهزاده محمد هاشم میرزا راپورت خواست اگر مجلس اطلاع داشت و ایشان راپورت خواستند حق بود که از آنهائی که رفته اند راپورت بخواهند ولی اگر مجلس اطلاع نداشت حق دارد یک شخصی که به شخصیت خودش رفت است یک کاری کرده است در مجلس راپورت آن را بخواهد دوم همان راپورتی بود که شاهزاده اسدالله میرزا داده اند چه حق دارد یک شخصی رفته است خودش یک کاری را کرده است راپورت آن را به مجلس بدهد گذشته از اینکه این خود بی نظمی محض است آخر مجلس باید یک نظمی داشته باشد یا نه؟ بعد از اینکه یک ناطقی نطق میکند بعد از اینکه رئیس دو مرتبه اخطار میکند و بایستی به تصویب مجلس از مرتبه سوم او را اخراج نماید حکم به اخارج مینماید و آن وقت که میبینند آن ناطق خارج نمیشود خود رئیس از اطاق خارج میشود پس یک خلاف قانونی آن ناطق کرده است و یک خلاف قانون رئیس و در مجلسی که این قدر خلاف نظم در آن مجلس بشود بنده شرف خودم را بالاتر میدانم که بیایم در آن مجلس بنشینیم و صریحا عرض میکنم اگر باز این قسم خلاف نظمی ها شود بنده از نمایندگی ملت استعفا میدهم و اگر نظم است به قاعده این نظامنامه که نوشته ایم باید عمل شود والّا وکیل خلاف نظم نماید یا رئیس خلاف نظم کند من که یکی از نمایندگان هستم و به سمت نمایندگی منتخب شده ام نمیتوانم این خلاف را ببینم.
رئیس ـ چون عریضه داده اند اجزای تلگراف خانه شاهزاده محمد هاشم میرزا حاضر نبودند خواستند اطلاع مفصلی پیدا نمایند و چون آن عریضه مفصل بود این بود که نایب رئیس لازم دانسته بود که سه نفر را برای اینکه مطلب معلوم شود فرستاده بود و معلوم است که از طرف مجلس نه بود و این کاری بود که شاید اسکات خیلی از هیجان عمومی مملکت را نمود برای اینکه اگر جلوگیری نمیشد تعطیل میشد هیچ ممکن نبود به مردم حالی کرد چرا ادارات تلگراف خانه تعطیل عمومی کرده اند و اگر برای رفع یک هیجان عمومی نایب رئیس یکی دو سه نفر را بفرستند که رفع غائله و جلوگیری از اغتشاشات نماید گویا چندان کار بی قاعده ای نکرده است.
(راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به ماده ۴ و ۸ امتیاز نامه طلا شوئی عراق و پیشنهاد آقای اسدالله خان راجع به فرستادند یک نفر مفتش رسمی با مصارف صاحبان امتیاز برای ضبط اشیا عتیقه و جواهراتی که از آنجا استخراج میشود و سه فقره پیشنهاد حاجی عزالممالک و حاجی فاتح الملک و وکیل التجار راجع به اسباب کارخانجات و ابنیه و ادوات طلا شوئی قرائت گردید.)
کمیسیون بعد از مذاکرات عین ماده ۴ و ۸ راپورت کمیسیون سابق رأی کمیسیون را تصویب کرده به مجلس پیشنهاد کرده بود.
ماده ۴: راپورت سابق کمیسیون را آقای مرتضی قلیخان قرائت کردند پس از قدری مذاکره آقای دکتر اسمعیل خان عبارتی را که ذیلا درج میشود پیشنهاد نمودند این بنده پیشنهاد میکنم که چهار در صد از اصل جنس طلا به دولت داده شود.
رئیس ـ رأی میگیریم اول به پیشنهاد آقای دکتر اسمعیل خان کسانی که تصویب میکنند ورقه سفید خواهند انداخت.
(اظهار شد که بدوا در قابل توجه بودن رأی گرفته شده به کمیسیون رجوع شود آقای دکتر اسمعیل خان جواب دادند اگر به خاطر آقایان رسیده در موقعی که در امتیاز نامه شور میشد همین پیشنهاد را کردم به اکثریت قابل توجه و رجوع شد به کمیسیون کمیسیون عوض اینکه پیشنهاد بنده را مطرح نماید عین ماده ۴ راپورت سابق را تصویب کردند موزع اوراق رأی را اخذ نموده و آقای حاجی میرزا رضاخان احصا نمود.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۱ ورقه سفید ۲۷ ورقه آبی ۲۰ امتناع ۱۴.
اسامی تصویب کنندگان:
معزز الملک - شیخ علی شیرازی - صدرالعلما - وحید الملک - حاجی آقا - ادیب التجار - میرزا رضا خان - محمد هاشم میرزا - وکیل الرعایا - نواب - ناصر الاسلام - اسدالله میرزا - ضیا الممالک - عزالممالک - دکتر اسمعیل خان - مصدق الملک - دکتر امیر خان - آدینه محمد خان - ادیب - عزالملک - سید حسین اردبیلی - معاضد الملک - قشقایی - اسدالله خان کردستانی - آقا شیخ ابراهیم زنجانی - مرتضی قلیخان.
اسامی رد کنندگان:
سید جلیل - محمد بروجردی - شیخ عبد الحسین - وکیل التجار - تربیت - ابو القاسم میرزا - میرزا داوود خان - مستشار الدوله - فهیم الملک - سلیمان میرزا - لسان الحکماء - منتصر السلطان - نجات - متین السلطنه - مشیر السلطان - حسن علی خان - میرزا احمد - صدیق حضرت - مساوات.
رئیس ـ پیشنهاد رد شد حال رأی میگیریم به راپورت کمیسیون.(ماده ۴ قرائت شد.)
رئیس ـ کسانی که ماده ۴ راپورت کمیسیون را تصویب میکنند ورقه سفید خواهند انداخت.(رأی گرفته شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۴ ورقه سفید ۳۳ ورقه آبی ۱۹ امتناع ۱۲.
اسامی تصویب کنندگان:
محمد هاشم میرزا - مستشار الدوله - تقی زاده - حکیم الملک - حسن علی خان - متین السلطنه - میرزا آقا - سید ابراهیم مدرسی - شیخ رضا - منتصر السلطان - وحید الملک - تربیت - سید حسین اردبیلی - ارباب کیخسرو - وکیل الرعایا - ذکاءالملک - میرزا داوود خان - ابو القاسم میرزا - لسان الحکماء - صدیق حضرت - آقا محمد - فهیم الملک - نیر السطان - شیخ اسمعیل هشترودی - سید جلیل - نواب - آقا شیخ ابراهیم زنجانی - مساوات - سلیمان میرزا - حاجی شیخ علی - دکتر علیخان - میرزا احمد.
اسامی رد کنندگان:
معاضد الملک - حاجی میرزا رضا خان - افتخار الواعظین - ادیب التجار - مرتضی قلیخان - دکتر اسمعیل خان - عزالملک - حاجی آقا - اسدالله خان کردستانی - دهخدا - وکیل التجار - عزالممالک - دکتر امیر خان - قشقایی - مصدق الممالک - اسدالله میرزا - ناصر الاسلام - معزز الملک - آقا شیخ علی خراسانی.
با اکثریت تصویب شد.
در خصوص ماده ۸ نیز کمیسیون عین ماده راپورت را پیشنهاد کرده بود ماده ۸ راپورت سابق از قرار ذیل قرائت شد.
ماده ۸: اگر یکی از شرکا فوق یا وراث آنها قبول تبعیت خارجه بنماید حق شرکت در امتیاز از او سلب خواهد شد پس از قدری مذاکره آقایان عزالملک و آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی و آقای فهیم الملک و آقای محمد هاشم میرزا هر یک اصلاحی پیشنهاد کردند تمام آنها با ماده مزبور ثانیاً رجوع شد به کمیسیون تجدید نظری شده ثانیاً پیشنهاد بشود در خصوص پیشنهاد آقای میرزا اسدالله خان در یک قسمت آن راجع به فرستادند یک نفر مفتش رسمی با مصارف صاحبان امتیاز که اشیا عتیقه و سایر موادی که خارج از امتیاز است ضبط نماید کمیسون اظهار کرده بود که با حضور وزیر فوائد عامه این پیشنهاد مطرح گردید در خصوص مفتش وزیر اظهار نمودند کلیه معادن و امتیازات باید از طرف دولت مفتش داشته باشد وظیفه وزارت فوائد عامه این است که حکما مفتش بفرستد در موقع عمل و چون قانون معادن عنقریب به مجلس پیشنهاد میشود و رفع این علل خواهد شد ولی کمیسیون تصویب کرده بود به واسطه اینکه هنوز قانون معادن به مجلس نیامده است خوب است یک ماده تفتیش امتیازات از مجلس بگذرد.
پس از مذاکرات لازمه به راپورت کمیسیون رأی گرفته شد تصویب نشد پس از آن عین پیشنهاد آقای میرزا اسدالله خان قرائت شد پس از جزئی اصلاح به طوری که عینا درج میشود رجوع شد به کمیسیون(یک نفر مفتش رسمی با مصارف صاحبان امتیاز از طرف دولت گماشته میشود که اشیا عتیقه و سایر موادی که خارج از امتیاز است ضبط شود در قسمت دیگران راجع به ضبط اشبا عتیقه و جواهراتی که کشف میشود در کمیسیون با اکثریت آراء و تصویب وزیر فوائد عامه تصویب گردیده بود.
ماده ذیل به امتیاز نامه ملحق میشود:
ماده ۱۱: هر گاه در عملیات اراضی اشیا عتیقه و جواهرات کشف شود به موجب لایحه عتیقات که وزیر فوائد عامه پیشنهاد مجلس نموده رفتار خواهد شد.
در این باب مذاکره بسیار شده مقداری هم اصلاحات در عبارت این ماده گردیده بالاخره آقای منتصر السلطان ماده ۱۳ امتیاز نامه را قرائت نمود معلوم شد در این خصوص یک مرتبه مجلس رأی داده است.
پس از آن اظهار شد دیگر این ماده زیادی است و باید حذف شود.
رئیس ـ در حذف این ماده به قیام و قعود و اخذ رأی نموده با اکثریت تصویب شد.
در باب سه فثره پیشنهاد حاجی عزالممالک و حاجی فاتح الملک و وکیل التجار راجع به اسباب کارخانجات و ابنیه و احداث طلا شوئی و معادن کمیسیون بعد از مطرح نمودن آنها ماده ذیل را تصویب کرده بود که به امتیاز الحاق شود.
ماده ۱۲: اشیا و اموال غیر منقوله از هر قبیل بعد از انقضای مدت امتیاز متعلق به دولت خواهد بود در این خصوص با جزئی مذاکره رأی گرفته شد با اکثریت تصویب شد.
بعد چون صاحبان امتیاز تقاضا نموده بودند که بعد از انقضای مدت امتیاز در صورت تساوی شروط اولویت داشته باشند کمیسیون ماده ذیل را نیز اضافه کرده بود ماده ۳ پس از انقضا مدت امتیاز با تساوی شروط حق تقدم به صاحبان این امتیاز خواهد بود در این ماده نیز اخذ رأی شده با اکثریت تصویب شد.
رئیس ـ موضوع مذاکرات روز پنج شنبه در خصوص را مشهد سرو بار فروش رأی آخری در خصوص استقراض داخلی قانون ثبت اسناد.
حسن علی خان ـ چندی قبل کمیسیون ۱۸ نفری از مجلس انتخاب شدند بروند به بعضی امور رسیدگی نمایند از آن جمله بنده بودم و یک هیئت ۱۰ نفری انتخاب شد که بروند در وزارت عدلیه و مناقشاتی بین مردم و روسای عدلیه شده بود رسیدگی کرده راپورت بدهند یک هیئتی برای انتخاب نان شدند از آنها متشکریم که نتیجه اقدامات خودشان را اظهار کردند و نتیجه مطلویه هم حاصل شد ولی بنده که یکی از اجزای کمیسیون ۱۸ نفری هستم عرض میکنم که این هیئتی که برای عدلیه معین شده اند چه نتیجه گرفتند و چرا راپورت نمیاورند.
اسدالله میرزا ـ آقای حسن علی خان معلوم میشود که خیلی عجله دارند در امور بنده خیلی مایل بودم که ایشان داخل باشند و ببینند که کار چه قسم دشوار است یک هیئتی را شما معین کردید برای اصلاح کار عظیمی که تمام شهر در غلیان این کار بودند و این هیئت از آن ساعتی که آنجا نشسته اند بنده که یکی از آنها هستن شهادت میطلبم از آن اشخاصی که در آنجا حاضر شدند و دیدند کار تا چه اندازه زیاد و دشورا است و این هیئت گذشته از آن اشخاصی که گاهی معاذیر مشروعه داشته اند یک عده رفتند یعنی استعفا دادند در این خصوص به مجلس اطلاع داده شد گفته شد فردا به جای آنها انتخاب میکنیم و ابدا اقدامی نشده یک بدبختی من همین است که در هر کمیسیونی که انتخاب میشود هنوز نتیجه مطلوبه را حاصل ننموده یک اعتراضاتی میشود که به کلی بنده از اقدامات خودم سست میشوم در صورتی که اگر یک مقداری صبر نمایند شاید بنده تمام اقدامات را در اینجا اظهار بدارم حتی دوسیه و اندیکاتور را بیاورم و به آقایان ارائه بدهم که آقایان تصدیق کنند آن وقت اگر اعتراضی در نظر مبارک شان هست معلوم خواهد شد که اقدامات این هئیت چه بوده است.
میرزا احمد ـ راپورت کمیسیون محاسبات درخصوص بودجه مجلس مدتی است آمده و طبع و توزیع شده است تقاضا میکنم در جزو دستو منظور شود.
رئیس ـ بلی آن هم هست باید در دستور بیاید.
حاجی سید ابراهیم ـ خواستم عرض کنم دو نفر از نمایندگان مدتی است استعفا داده اند و قرار شد عوض آنها انتخاب شود خوب است عوض آنها جزو دستور شود همین طور در خصوص ۲۰ نفری که علمای عتبات معرفی کرده اند و باید ۵ نفری از بین آنها منتخب شوند ولی خوب است لایحه علما قبلا طبع و توزیع شود که وکلا مسبوق باشند.
محمد هاشم میرزا ـ بنده میخواستم عرض کنم زودتر این مطلب از مجلس بگذرد و همین طور که آقای حاج سید ابراهیم فرمودند چون ما تمام این اشخاص را نمیشناسیم خوب است لایحه علما قبلا طبع و توزیع شود.
رئیس ـ روز پنج شنبه در ابتدا یک مجلس خصوصی خواهد بود که در این خصوص مذاکره کرده در مجلس علنی رأی بگیریم.
فهیم الملک ـ آقای حسن علی خان فرمودند راپورت خودشان را کمیسیون عدلیه نداده اند غرض شان اعتراض نبود میخواستند مجلس اطلاع پیدا کند که آنها چه کردند دیگر آنکه ۴ نفر عضو کمیسیون قوانین مالیه کسر است و ۳ یا ۴ نفر دیگر برای اعضاء سایر کمیسیونها لازم است انتخاب نمایند مخصوصا کمیسیون قوانین مالیه که به واسطه کسر اعضاء نمیتواند کار کنند و قانون محاسبات عمومی که به آنجا رجوع شد و هم چنین قانون دیوان محاسبات همین طور مانده است.
افتخار الواعظین ـ قانون تشکیلات مدتی است از کمیسیون آمده است بنده گمان میکنم تا آن از مجلس نگذرد عدلیه های مملکت ما منظم نخواهد شد هم اگر ممکن است جزو دستور بیاورند.
سلیمان میرزا ـ همان طور که فرمودند از کمیسیون ۱۸ نفری یک عده برای عدلیه و یک برای نان معین شد و آن عده هم به طوری که خاطر آقایان مسبوق است اقدامات خود را کردند و امروز هم قرار بود از بلدیه اعلان شود که نان را یک قران بفروشند نمیدانم اعلان کردند یا خیر؟و در خصوص آب هم قرار بود ترتیبی داده شود ولی آنکه اینجا آمده ام (محل نطق) برای این است که یک مطلبی را سئوال نمایم ببینم از وظایف این عده که برای نان معین شده اند هست یا خارج از وظیفه آنها است چون در موضوع نان سه قسم مداخله داشتند که گندم وارد کنند یکی آقای وکیل الرعایا یکی شرکت متفقه یکی خبازها که هر کدام از آنها به اندازه که توانستند گندم وارد کردند و یک نوشته هم گرفتند که خسارت آنها را به دولت بدهد مبلغی هم از دولت پول گرفته اند میخواستم از مجلس سئوال کنم که آیا از وظیفه این عده است که داخل این حساب شوند اگر این اجازه را میدهید چون فردا از کمیسیون ۱۸ نفری شعبه نان را دعوت کرده اند که در وزارت داخله این عمل تصفیه شود که بدانند و فردا بروند و اگر اجازه نمیدهند دیگر این عده کاری ندارند و از این ساعت این کمیسیون منحل و منفصل خواهد بود.
رئیس ـ در این مسئله باید روز پنج شنبه یادآوری نمایند که مطرح شود رأی گرفته شود حالا نمیشود رأی گرفت.
کاشف ـ اولاً در خصوص عدلیه بنده با شاهزاده اسدالله میرزا همراهم و آن مسئله هم که راجع به مجلس خصوصی اظهار شد که به دو نفر از طرف مجلس اجازه داده شود که داخل ما بشوند و در خصوص عریضه اجزای تلگراف خانه خوب است جوابی داده شود که این خارج از وظیفه مجلس است و ربطی به ما ندارد برای اینکه تکلیف آنها معین شود.
رئیس ـ در خصوص عدلیه باید راپورت کتبی بدهید که در این خصوص مذاکره شود.
(مجلس یک ربع بعد از ظهر ختم شد.)