مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۷۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۷۹
مذاکرات روز شنبه ۱۸ رمضان المبارک دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۱۶ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
وثوق الدوله – دیروز در خصوص پرداختن حقوق گویا نتیجه معلوم نشده بود امروز خوب است از مذاکره نتیجه این طور گرفته شود که اشخاص مستاصل که پنجاه الی صد تومان حقوق دارند بواسطه استیصال آنها فعلا داده شود تا برای کلیه قراری گذاشته شود.
رئیس- چون اکثر این بروات وعده دارند باید ملاحظه شود شاهزاده ظل السلطان هم هفتاد هزار تومان داده‌اند باید ممنون شد.
آقا شیخ حسین – خوبست اشخاصی که تومانی پنجهزار داده می‌شود فعلا دو ریال داده شودو باشخاصی که تمام داده می‌شود فعلا نصف داده شود که جمعی آخر کار بی بهره نمانند تا فکری بشود.
رئیس- مقصود این است که تصویب شود باشخاص مستاصل از امروز شروع شود که داده شود مسئله تومان و پنجهزار مسئله جداگانه ایست.
وکیل الرعایا – ظل السلطان چه قدر داده‌اند.
وثوق الدوله – هفتاد هزار تومان داده‌اند. مبلغی هم وعده داده‌اند خیلی مساعدت و همراهی فرموده‌اند باید ممنون بود.
رئیس- بلی حضرت والا ظل السلطان داده‌اند و خیلی هم همراهی کرده‌اند تقریبا صد هزار تومان داده‌اند ولی تا امروز از نایب السلطنه خبری نشده است در باب این که یک قسمت تومانی پنجهزار ببرند ویک قسمت که اهل خدمت هستند تومان تومان ببرند مذاکره شد ولی رای گرفته نشد خوب است رای گرفته شود.
آقا میرزا محمود – در باب مامورین خارجه قرار شد بقسط داده شود خوب است حالا یک چیزی فعلا داده شود.
وثوق الدوله – در این جزئیات حالا نمی‌توانیم گفتگو نماییم اینها با وزیر مالیه است.
آقا سیدحسن تقی زاده – اگر اکثریت تمام حاصل فرمائید خوبست قرار بگذارید که بدو قسط داده شود.
مستشارالدوله – کلیه در دادن حقوق یونت ئیل وزیر مالیه هیچ دخالت نکرد زیرا که مسبوق نبود وزیر مالیه حالیه هم که هنوز داخل کار نشده‌اند اما اساس این مسئله که بصاحبان حقوق تومان پنجهزار داده شود مسلم است واینکه به مامورین خارجه و نظامی تمام داده شود محل حرف نیست جزئیات آنهم با وزیر مالیه است در اینخصوص هم لایحه نوشته شده قرائت شود (قرائت شد مشعر بر این که بصاحب‌منصبان نظامی که داخل درخدمت هستند و بمامورین وزارت امور خارجه که مقیم در ممالک خارجه هستند تومان داده شود و بارباب حقوق تومان پنجهزار داده شود از بابت بیوتات و حقوق اشخاصی که محتاج باین مواجب دیوان در امور معاش خود نیستند فعلا بماند بعد از تجدید نظر ثانوی معین خواهد شد).
رئیس- آقای ناصرالملک وزیر مالیه و رئیس الوزرا هستند با هیئت جدید وزرا تشریف آورده‌اند که سایر وزرا را معرفی نمایند انشاءالله مبارک است و امیدواریم که تمام مقاصد انجام و مفاسد اصلاح پذیرد و نواقص امور بتوجهات حضرت حجة الله مرتفع گردد.
رئیس الوزرا- آصف الدوله وزیر داخله، صنیع الدوله وزیر علوم و فوائد عامه، مشیرالدوله وزیر امور خارجه، مخبرالسلطنه وزیر عدلیه، مستوفی الممالک وزیر جنگ، مؤتمن الملک وزیر تجارت و گمرک، و پس از معرفی اجازه می‌خواهم که معنی رئیس الوزرایی را تشریح نمایم رئیس الوزرا یعنی رئیس مجلس وزرا ترتیب مشروطیت اینست که هر یک از وزرا در امر وزارتخانه خود استقلال دارند و مسئول هستند ولی در امور پلتیکی مملکت همه با هم شریکند و مسئولند بضمانت متفقه بواسطه پاره مشکلات که دیدم کار پیشرفت ندارد از چهل روز قبل من استعفا دادم ولی حالا بمقتضای ضرورت وقت قبول خدمت کردم و آن مشکلات هم رفع نمی‌شود مگر باتفاق و اتحاد که با یکدیگر مشغول کار شده تدریجا امورات اصلاح شود.
رئیس – یک چیزی هم من ضمیمه می‌نمایم امروزه که این هیئت جدیدانتخاب شده‌اند در حالی است که مملکت خراب است تبریز استراباد جاهای دیگر تمام مغشوش است وانشاءالله رفع این اغتشاشات بتدریج خواهد شد مقصود این است که همه بدانند که یکدفعه این کارها اصلاح نمی‌شود و باید همراهی نمایند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – سلطنت با هیئت دولت همیشه قوه اجراییه را باید مقدمة مجری دارند که مملکت منظم شود و بعد کیفیت احسان را بنمایند که مردم از رأفت آنها نیز مستفیض شوند آقایان وزرا که معرفی شدند انشاءالله مبارک است حالا بر آقایان است که بطوریکه امروزه اقتضا دارد در اجرای سیاست شروع نمایند بر ما هم همین است که کمال مساعدت و همراهی را داشته باشیم.
رئیس الوزرا – چون ما پا بدایره عدل گذاشته‌ایم سیاست بموقع هم عدل است البته هر چه از مجلس وضع شود مجری می‌گردد.
حاج محمد اسمعیل آقا – با کمال شوق و شعف حضور وزرا عرض می‌نمایم امروزه آنچه مردم میل داشتند که مردمان با علم واطلاع دخیل کار شوند بحمدالله شده‌اند اول استدعایی که دارد این است اداره وزارتخانهای خود را مرتب فرمایند که اگر فرضا تغییری داده شد وزارتخانه بجای خود باقی نماند و امورات مملکتی مختل نشود.
رئیس الوزرا – از این حسن ظنی که حاصل گردید خیلی تشکر می‌کنم و از طرف خودم و سایر وزرا عرض امتنان می‌نمایم ولی باین درجه که حسن ظن هست ماها دارا نیستیم ولی باید باندازه وسع بشریت کوشش نماییم واگر هم نقصی ملاحظه شود بواسطه حسن ظنی که دراید اغماض خواهید فرمود و همین قدر استدعا داریم که همراهی فرمائید که امورات پیشرفت حاصل نماید.
وکیل التجار- اساس هر چیزی بر سه چیز است دانستن خواستن عمل کردن یعنی توانستن تا حال اساس اولی که دانستن باشد نبود. لهذا خواستن هم نمی‌شد امروز بحمدالله دانستن در این هیئت جدید وزرا بطور کامل هست پس خواستن هم می‌شود با وجود این هر دو البته توانستن که عمل نمودن باشد بظهور می‌رسد.
رئیس الوزرا – دانستن از حسن ظنی که فرمودید در خود جز قلیلی سراغ نداریم ولی انشاءالله بخواستن زیاد جبران را می‌کنیم توانستن هم بقدر امکان است و از برای توانستن شرایطی لازم است که مقدم بر همه پول است وانشاءالله بهمت همگی اصلاح خواهد شد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اگر چه قبل از وقت اخطار نشده ولی از وزیر امور خارجه استدعا می‌شود اگر جواب سفارت از بابت معاهده حاضر شده است ارائه شود و اگر حاضر نشده حاضر کرده بمجلس ارائه دهند که بدانیم چه جواب می‌دهند همه میدانند که مجلس هیچیک از این فصول را قبول نکرده است و ایراد دارند.
وزیر امور خارجه – البته میدانید قبل از آنکه وزیر معرفی شود بکار شروع می‌کند البته بعد از معرفی اول کاریکه شروع شود همین است.
وکیل التجار- استدعای دیگر این است که کمیسیون سرحدی را هر قدر زودتر روانه فرمایید.
وزیر امور خارجه – کمیسیون حاضر است معطلی فقط برای پول است قدری رسیده است و قدری در همین روزها داده شده می‌رود.
رئیس- از قراری که جناب محتشم السلطنه نوشته بودند تا روز بیست و چهارم خواهند رفت.
رئیس الوزرا – اقداماتی که باید بکنیم بعضی عاجل است و بعضی آجل اهم از تمام امور استقرار نظم است که باید داده شود وآنهم نمی‌شود مگر بواسطه قشون و در باب قشون حالیه باید همان ترتیب سابق را منظم نمود زیرا که وضع جدید را حالا نمی‌شود باین زودی اجری داشت همچنین اصلاح مالیه از اهم امور است و برای اینکه اعمال وضع جدید در هر امری موکول بپولست حالا که پول نداریم باید بتدریج اوضاع قدیم رامبدل باوضاع جدید نماییم.
آقا سید حسن تقی زاده – مجمعی که تمام وزرا حاضر باشند خیلی مغتنم است و کمتر میسر می‌شود اینست که باید مطالب مهمه گفته شود آنچه که امروزه اهم است اجرای قوانین اساسی اینمملکت است لهذا از آن قوانین دو سه قانون را یادآوری می‌کنیم یکی اینست که فرامین ودستخطهای شاه مجری نمی‌شود مگر بتصویب وزیر مسئول این موضوع امروز ببعد باید گفته نشود که فلان کار بحکم شفاهی بود یا بموجب دستخط بود زیرا که وزیر مسئول است همچنین وزرا قلم را نباید قطع کنند مگر اینکه خود رامسئول بدانند زیرا که یکی از شرایط کابینه اینست دیگر اینکه خواهش می‌کنم کار دولت بعدها با خود دولت باشد بمجلس رجوع نکنند وهر یک از وزرا کار خود را بکنند دیگر اینکه لازم است از امروز یک قدری آدم تربیت کنیم اشخاصیکه زحمت کشیده‌اند و دارای رتبه و مقام علمی شده ند آنها را باید اهمیت داد و تشویق نمود تا اسباب رغبت سایرین شود که بعدها قحط الرجال نباشد و مردمان تربیت شده همه وقت باشند که از عهده کار برآیند و هر وزیری معاون مستقری برای خود انتخاب نماید که آن وزارتخانه را مرتب کند و اگر تغییری در هیئت داده شود و وزارتخانها بحال خود باقی باشند.
رئیس الوزرا – مسلم است اول وظیفه ما اجرای قوانین اساسی است که باید نقطه به نقطه مجری داریم هر وقت نتوانستیم از عهده برآییم باید استعفا بدهیم والا اینکه گفتید کارهای دولت را بمجلس رجوع نکنند البته باید هر یک از وزرا کار خود را انجام بدهند و بمجلس مزاحم نشوند مگر در بعضی امورات که باید شور شود اما در باب اشخاص تربیت شده که معاونت وزاتخانها را در عهده بگیرند که بعدها از برای کار خوب باشند خیلی اهمیت دارد البته رعایت خواهد شد.
آقا میرزا محمود – رئیس الوزرا فرمودند هر وقت از عهده برنیامدیم استعفا می‌دهیم گمانم این است که آنها حق نداشته باشند استعفا بدهند باید محظورات خودشان را اظهار نمایند.
رئیس الوزرا – مقصود قانون اساسی بود که باید نقطه بنقطه مجری داریم.
احسن الدوله – این همه که تاکنون هیئت وزرا تغییر یافته و آمده ند همان دفعه اول از خودشان اطمینان نداشتند زیرا که علم نداشتند ولی این هیئت بحمدالله علم را دارند فقط عمل است استدعا داریم سریعا شروع بکار کنند و از اعمال خودشان راپورت بدهند.
رئیس الوزرا – البته ما باید اطلاع بدهیم و خودمان هم بیاییم بمجلس اظهار نماییم البته خواهیم آمد ودر مذاکرات مجلس هم تا بتوانیم شرکت می‌کنیم و بملت خدمت می‌نماییم. (در این موقع هیئت وزرا رفتند به کمیسیون مالیه).
وثوق الدوله – خوب است در خصوص تومانی پنجهزار رای گرفته شود که اساس مشاورت در کمیسیون مالیه با وزیر مالیه معلوم باشد.
مبشرالسلطان – باین سربازهاییکه میگویند تومان بتومان داده شود اینها بهر ترتیبی بوده امور خودشان را گذرانیده‌اند قرض هم ببانک ندارند گمان می‌کنم جز برای رؤسا فایده نداشته باشد (سئوال شد که وزارتخانها هفت شد گفته شد که دو وزارتخانه با صنیع الدوله است).
وکیل الرعایا- خوب شد که وزارت فواید به صنیع الدوله داده شد اگر اینطور می‌ماند بکلی از میان می‌رفت انشاءالله در همین دو سه ماهه این دو وزارت خانه ترقی خواهد کرد.
خیاط باشی – باقی وکلا باید انتخاب شودند از ایلات هم باید وکیل خواست خیلی لازم است.
رئیس- انشاءالله درهمین ایام خواهیم خواست تاکنون فرصت نداشتیم.
سیدالحکما – دو ماه است ورامین حکومت ندارد زراعت و اموال مردم از میان رفت تکلیف چیست؟
آقا میرزاابوالحسن خان – باید بوزیر داخله رجوع کرد و خواست.
لسان الحکما- آن دو ماده که از قانون وزارت داخله مانده است خوب است بعد از این قرائت و رای گرفته شود.
رئیس- چه عیب دارد.
صدر نطنزی- ناامنی طرق و شوارع را همه میدانید بیش از این هم بآصف الدوله که فعلا وزیر داخله است سپرده شده بود اقدام کلی نشد حالا باید از کی خواست.
رئیس- البته مسئولیت باوزیر داخله است واز قراری هم که شنیدم بعکس تلگراف شده بود بختیاری ضمانت امنیت راه اصفهان را نموده است و فعلا تا یک اندازه خوبست.
حاج معین التجار – بیشتر هر وقت خبر اغتشاش از جایی می‌رسید مجلس خیلی اهمیت می‌داد ولی حالا از بسکه از اطراف خبر رسیده گویا اهمیت آن از بین رفته است آن فارس آن تبریز آن جاهای دیگر تا حال هم دراین مدت اقدامی نشده است بواسطه این بود که هیئت کابینه مرتب نبود حالا که معین شده است امشب شب اخبار تعطیل است گمان من اینست که شب احیا باید افضل اعمال را بجا اورد و افضل اعمال امروز تامین داخله است که باید از وزیر داخله بخواهیم و بعد از آن از وزیر امور خارجه رفع تعدیات عثمانی را که این همه تجاوز نموده و زودتر باید چاره کرد.
حاج محمد تقی – تعیین حکومت استرآباد شده است یا خیر؟
رئیس- سیف السلطان معین شده و مدتی است که استرآباد مغشوش است باید زودتر این اقدامات را کرد.
حاج معین التجار – باید علاج کرد.
صدر نطنزی – این همه امرا و سرکردگان که هر یک دارای مناصب و امتیازاتی هستند کجایند که یک نفر نیست برود بماموریت سرحد.
رئیس- از برای پیش این حرفها بد نبود اما حالا که وزرا تغییر وضع داده‌اند همه اصلاح خواهد شد و حاج محتشم السلطنه هم حاضرند که بروند.
حاج محتشم السلطنه – بنده امروز حاضرم که وداع کرده بروم از برای رفع اشتباهات عرض می‌کنم از اول بعضی شرایط شده و بحضور همایونی هم رسیده وزیر امور خارجه و مجلس هم می‌دانستند که شاید بنده بتوانم این خدمت را انجام بدهم بنده چنین گمان کردم که در دولت مشروطه اگر شرایط بعمل نیاید باید استعفا داد این بود که استفعاء کردم بعد ملاحظه کردم که از اطراف اصرار برفتن می‌کنند با این حسن ظن بنده هم حاضر شدم که بهر ترتیبی که دستورالعمل بدهند بروم و چون تا حال پول حاضر نبود از امروز برات و حواله دادند که گرفته شود آن اشخاصی هم که بنا بود همراه بنده بیایند یکی از آنها ناخوش شده یمین نظام هم می‌گوید بمن سابقا تهمت خیانت زده‌اند تا رفع آن تهمت نشود حاضر نخواهم شد.
حاج معین التجار – یکی از مطالبی که امشب باشد اتمام پذیرد رفتن حاج محتشم السلطنه است که باید مذاکره بشود و هر چه لازم است تهیه شود.
آقا سید حسن تقی زاده – هر کس هر چیزی که بعقیده او راسخ شود که اگر آن ترتیب فراهم نشود اسباب فساد خواهد شد مجبور است که عقیده خود را اظهار نماید اگرچه مغلوبیت از برای او حاصل شود زمانی که کابینه سابق روی کار بود شرایطی که از برای این کمیسیون شد یکی این بود که عده قشونی تهیه شود و معلوم نشد که از مجلس در این خصوص رای داده شود آن هیئت وزرا گفتند لازم نیست و مجلس هم ساکت شد مخصوصا وزیر امور خارجه که بترس و لرز افتاده بود بهر حال تمام نشده ماند حالا خوب است در مجلس حضور وزرای جدید مطرح شده ببینیم لازم است یا خیر در رفتن قشون عقیده بنده بر این است که لازم است.
حاجی محتشم السلطنه – حالا که قرار شد در کمیسیون مذاکره شود زیاد زحمت نمی‌دهم وقتی که این ماموریت بمن رجوع شد و من شرایطی اظهار کردم دیدم هنوز شروطات قبول نشده بعضی حرفها زده شد بعضی گفتند که فلانی می‌خواهد داخل کابینه بشود و حال آنکه بنده را از اول در آن کابینه اولی برای وزارت علوم انتخاب کرده بودند گفتم کاری که از من ساخته نیست داخل نمی‌شوم و از آن روزی که در اساس هیئت کابینه تزلزل حاصل شد من از خانه خود بیرون نیامدم، بطور تحقیق می‌گویم که این خدمت من از تمام وزراتخانه‌ها کمتر نیست و این خدمت من دوام دارد. همیشگی است ولی صراحة می‌گویم چون دیدم دولت و مجلس آن نکته رامتلفت نشدند لهذا حالا آمدم منقطعا عنکم و متوکلا علی الله می‌روم.
حاج امام جمعه – کسی که امروز ملت باو حسن ظن دارد در این کار آقای محتشم السلطنه است شرایط هم اصلاح خواهد شد در مسئله قشون کار یکروز و دو روز نیست ایشان بروند اگر صلاح دیدد که قشون لازم است تلگراف کنند فرستاده می‌شود.
حاجی محتشم السلطنه – چون گفتند که در کمیسیون مذاکره می‌شود این بود که زحمت ندادم وراه کار را در آنجا عرض خواهم کرد.
رئیس- شما مامور ملت هستید البته هر چه را هر وقت لازم دانستید از پول و قشون فرستاده می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اهمیت قوشن آنچه فهمیده شد از برای منیت داخله آذربایجان بود در این صورت لازم نیست که همراه شما باشد حالا هم هر وقت لازم شد فرستاده می‌شود.
آقا شیخ حسین – بعقیده بنده قشون از برای فرستادن بآذربایجان لازم است.
حاج محتشم السلطنه – قشون از برای امنیت داخله لازم بود فرمانفرما وقت رفتن شرط کرد که سه چهار فوج قشون فرستاده شود و فرستاده نشد تا داخله آذربایجان امن نباشد کار از پیش نمی‌رود در این صورت در هر موقع من یکصد سوار از فرمانفرما بخواهم عذر خواهد آورد.
حاج معین التجار – قشون معلوم است از برای امنیت داخله است و آنهم امروزه بواسطه نبودن پول ممکن نیست هر کس رای دارد بگوید وقتی که کسی دید ملکش از دست می‌رود از خارج پول قرض می‌نماید برای نگاهداری آن عقیده بنده این است که مالیات امسال را بهیچ مصرفی نرسانید مگر بمصرف قشون که باید قشون را برای امنیت داخله منظم نمود.
مجلس ختم شد.