مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ امرداد ۱۲۹۰ نشست ۲۷۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۳ امرداد ۱۲۹۰ نشست ۲۷۸
صورت مشروح جلسه فوق‌العاده یوم چهار شنبه ۲۹ شهر رجب ۱۳۲۹
رئیس- (آقای مؤتمن الملک) یک ساعت بعد از ظهر به کرسی ریاست جلوس نمود و بعد از پنج دقیقه جلسه را رسماً منعقد فرمودند.
آقا میرزا رضا خان نائینی صورت جلسه قبل را قرائت کردند (اسامی غائبین جلسه قبل به ترتیب ذیل قرائت شد).
حاج امام جمعه- آقا شیخ حسین یزدی- دکتر امیر خان- آدینه محمد خان- دکتر اسماعیل خان بدون اجازه و آقایان حاج سید رضا خان- دکتر حیدر میرزا با اجازه غائب بودند.
رئیس- در صورت مجلس ملاحظاتی هست (اظهاری نشد).
رئیس- در صورت مجلس ملاحظه نبود و صورت مجلسین تصویب شد تلگرافی از آقای نظام‌السلطنه رسیده است برای استحضار خاطر نمایندگان قرائت می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد).
توسط وکلای محترم فارس دامت تائیداتهم به ساحت مقدس مجلس ملی شیدالله ارکانه
- اگر چه تا امروز رسماً به بنده خبری نرسیده ولی اشتهارات این مملکت نسبت به واقعات استر آباد و کردستان اگر موضوع خارجی داشته باشد بالقطع عموم وطن خواهان را متزلزل و افسرده نموده پس لازم است که عرض بکنم المرء عند الامتحان یکرم اوبهان امروز روزی است که ندای غیبی اسلامیت و ایرانیت افراد اهالی را از خواب غلفت بیدار و خاص و عام مملکت با وجود اختلاف مسالک پی به مخاطرات و مهالک برده و با یک حرکت غیورانه از فضاحت بی حسی خود را دور ساخته و این اصل اصیل استقلال ملیت و قومیت که اولین قوای ملی است تثبیت و هر کس خادم ملت و حیقه مشروطه خواه باشد مقدورات خود را صرف اصلاح مملکت و بقای این اساس مقدس نموده اما خود بنده از علاقه شخصی خودم با هزار سوار و تفنگ چی رشید که کار پنج هزار قشون را بکند همه را با تفنگ مالل خیر و پنج تیر آلمانی حاضرم که بفرستم سرداران جنوب که دوستان بنده هستند اگر تلگرافاتی به توسط خودم بفرمائید می‌توانم اطمینان بدهیم که پنج هزار سوار پخته رشید که مقابلی بایست هزار نفر بکنند حرکت بدهند در هر صورت این بنده با همه قسم فداکاری در کمال مفاخرت حاضر و منتظر امر مطالع مجلس مقدس و از ایثار جان و مال به حقیقت نه به الفاظ در این موقع مضایقه ندارم و از سرداران جنوب هم اگر بیشتر لازم باشد امیدوارم مضایقه نکنند که خوش بود گر محک تجربه آید به میان
- (رضاقلی).
رئیس- جوابی که مقتضی است مخابره شده و اظهار امتنان خواهد شد و به آقایان وزراء عظام هم تأکید خواهد شد که از حسن نیات ایشان استفاده بکنند.
صمصام السلطنه رئیس الوزراء- شرف دارم از این که آقایان وزراء را معرفی بکنم:
- - آقای وثوق‌الدوله وزیر امور خارجه
- - آقای قوام‌السلطنه وزیر داخله
- - آقای حکیم الملک وزیر مالیه
- - آقای مشیرالدوله وزیر عدلیه
- - آقای دبیر الملک وزیر پست و تلگراف
- - آقای علاء‌السلطنه هم در این جا تشریف ندارند و خواهند آمد وزیر معارف و فوائد عامه هستند
- - بنده هم وزیر جنگ.
حاج آقا- امروز که کابینه آقای صمصام‌السلطنه که در حقیقت کابینه آرزوی استقلال مملکت می‌توانش گفت در مجلس شورای ملی معرفی شد لازم می‌دانم که بنده هم به اندازه خودم مطالبی را که مقتضی است در این موقع خطابه که به گوش ملت برسد عرض کنم از اول تشکیل دولت جدید تا امروز عموم ملت ایران که با یک شوق و اشتیاق اقدامات مجدانه در استرداد حقوق آزادی خودشان کردند منتظر بودند در دولت جدید با یک آرزوی بزرگ خودشان در ترقی مملکت و بسط بساط عدالت و جریان امور دولت بر طبق قوانین مشروطیت موفق شده باشند و به مقصودشان رسیده باشند. بدیهی است که یک مطلب طبیعی است همیشه انسان تا در وسط او است ملتفت او نیست ولی سایرین که خارج هستند با یک دیده بینا ملتفت هستند که مطلب هر چه بزرگ و آرزو هر چه عظیم باشد در مقابل او هر چه نمایش داده شود چون مقصود خیلی بزرگ است باز به نظر طالب مقصود کوچک می‌آید ملت ایران در دوره مشروطیت چون مقاصد خیلی بزرگ داشته و دارند و در زمان استبداد که در فشار و زحمت چندین ساله بودند می‌خواستند مؤفق شوند به یک استرداد حقوق و اخذ آزادی که در آن زمان به اوج آزادی خودشان نائل شوند ولی با کمال به بصیری بدیهی است که یک مملکت که تمام اسباب ترقی و سعادتش به واسطه استبداد از هم متلاشی شده بود اگر بخواهد حقیقی بیفتد و رو به طریق سعادت میل بکند وقت لازم دارد و در مقابل اقدامات دولت جدید در این دو ساله چون مقاصد مردم بزرگ بود چندان به نظر قدر شناسی نگاه نکردند و نمی‌توان گفت که الحق اگر موانع زیاد نبود و دست‌های داخل و خارج در مملکت ما کار نمی‌کرد البته ملت به مقاصد عالیه خودشان بیش از این می‌رسیدند ولی متأسفانه اگر ملت یک نظری به تاریخ این دو ساله ایران بکنند می‌بینند که از روزی که دولت جدید تشکیل شد تا امروز روزی نبود که مملکت ما از دست تحریکات ارتجاع و استبداد او آسوده باشد و یک مقدار به خود پرداخته باشد بدیهی است یک هیئت دولتی وقتی بخواهند مملکت را طبیعی خودش بیاندازد اگر مانعی در جلو نداشته باشد تمام حواس خود را صرف اصلاح امور بکند و آن چیزی که ملت است زود برسد ولی اگر تمام حواسش متوجه رفع موانع و رفع مشکلات باشد البته یک زمان متوجه رفع موانع می‌شود و آن چیزی که مقصود ملی است به آن زودی به دست نخواهد آمد ملت که همیشه نقطه نظرش مطلوب خودش است همین طور که هر طالبی نقطه نظر مطلوب خودش است با کمال بی صبری وعده‌هائی که به او داده شده بود و امیدواری‌هایی که داشت هی مطالبه می‌کرد و انتظار داشت بی‌صبری ملت بحران‌های زیاد که در مملکت زیاد شد که بنده آن بحران‌های پی در پی را با قوت ملت عرض می‌کنم که به واسطه تحریکات و به واسطه اشکال تراشی‌ها بود که آن بحران‌ها پیدا می‌شد این بحران‌های پی در پی و آن مشکلات ترتیب داد یک زمینه را که مانع بود که ما به مقاصد عالیه خودمان برسیم بدیهی است که در زمان قلیل به مقاصد عالیه رسیدن اسباب این نمی‌شود که انسان مأیوس از رسیدن به مقصود یا مقاصد عالیه بشود بلکه تقویت می‌کند مقاصد عالیه طلبی را و تقویت می‌کند راه رو و پیروی را در مقاصد مشروعه بنده نمی‌خواهم مفصل شرح دهم مشکلاتی که برای دولت جدید در این دو ساله پیدا شده البته آقایان مسبوقاً قضیه رحیم خان ترتیبات مازندران سایر اقدامات دیگر در طرف شمال و هم چنین سایر ترتیبات که در اطراف واقع شد این‌ها مشکلاتی بود که همین قدر دولت جدید به اصلاح آن مشکلات مؤفق شد و این بزرگ‌ترین پیشرفتی بود از مقاصد بلند ولی امروز این مشکلاتی که برای ما هست در کابینه آقای صمصام‌السلطنه می‌خواهم عرض کنم که این اسلحه و این اسباب جمعی که الان موجود است سابقاً موجود نبود و به حمدالله برای این کابینه موجود است ما امروز پول داریم قشون داریم اسلحه داریم کابینه فعال هم داریم همه قسم اسباب مان موجود است و با اقدامات آن کابینه امیدوارم که تمام مشکلات مملکت رفع شود و موفق شویم که به دست این کابینه آن مقاصد عالیه ملت را موفق شویم و رفع تمام مشکلات را به دست این کابینه کرده باشیم.
سلیمان میرزا- چنان که آقای حاج آقا اظهار فرمودند یکی از سم‌های مهلک برای مملکت بحران‌های متوالی بود که دست داد و در این موقع که هر دقیقه ما مقابل یک سال است متأسفانه در ظرف یک هفته مبتلای یک بحران دیگر شدیم و امیدواریم که این کابینه حاضر با وجود این که تمام این موانع و مشکلاتی که فرض می‌شود در نظر است با اقدامات خودشان شروع بکنند و عمداً قریب روزی برسیم که این جا تشریف بیاورند و بگویند ما آن اشخاص تاریخی و آن اشخاص جانباز فداکاری هستیم که در ظرف مدت قلیل کاملاً مملکت را امن کردیم و اساس استقلال و آزادی را محکم کردیم و باید هم چنین امیدواری داشته باشیم زیرا که اگر امروز در بعضی از نقاط سرحدی ما از قبیل کردستان سالارالدوله داشته باشیم ما اگر استر آباد شعاع‌السلطنه و غیره داشته باشیم اما در عوض همان سردارهای غیور و همان جانبازان راه حریت را داریم و خون‌های ایرانی‌ها هنوز در اعصاب شان در جریان است و تا اشخاصی از آن‌ها باقی باشد محققاً نخواهند گذاشت که آزادی از دست آن‌ها برود زیرا که آزادی حقوق ملی است و تمام ملت باید این حقوق را حفظ کنند و منحصر به حقوق یک نفر نیست بر خلاف سلطنت استبدادی که منافع‌اش را جمع به یک نفر و جماعتی که با او شریک هستند خواهد بود و مدافعه کنندگان از آن اساس همان جماعت خواهند بود و همیشه به تجربه رسیده است که این اشخاص فانی هستند و فانی می‌شوند حق همیشه به طرف آزادی خواهان است زیرا که آزادی از حقوق مسلم آن‌ها است و مطابق احادیث محققه و متقنه (الحق یعلو ولا یعلی علیه) هیچ وقت حق پایمال نمی‌شود (یدالله مع الجماعه) هیچ وقت جماعت و هیئت شکست از اساس پوسیده استبداد نخورده و نخواهد خورد و همان اشخاصی که امروز مانند دزدان فراری از سر حدات به انواع مختلفه با لباس‌های غریب و عجیب خودشان را عرضه می‌دهند یک وقت خودشان در همین پایتخت بودند و استعدادشان خیلی بیش از این بود و این مشروطه خواهان که الان هستند آن وقت در خارج بودند و با وجود آن همه تضییقات با آن حس وطن‌‌پرستی با آن خون‌های رنگین خودشان حاضر شدند سرها را در کف دست خودشان گذاشته حقیقت وقتی که کشته می‌شدند منتظر نبودند که در ازای پنج شاهی مواجب کشته شوند جانبازی آن‌ها برای حقوق نبود و خوشوقت بودند که کشته می‌شوند سرباز دیگری که در عقب سر او بود آرزو می‌کرد که به آن مقصود برسد و چنین جماعتی مسلماً فتح خواهند کرد چنان چه فتح کردن و باز هم محققاً خواهند کرد ما به هیچ وجه تصوری غیر از این نمی‌کنیم که جماعت همیشه وقتی که با یک اتحاد و اتفاق کاری بکنند پیش خواهد رفت و آن روزی که در مرکز نبودیم و قوای دولت در دست مان نبود با اشخاصی که از خارج جمع شده بودند و همان اشخاص امروز هم هستند حقوق خود را گرفتند و این اساس پوسیده را در سلطنت آباد و باغ شاه سرنگون کردند و به جای آن اساس عدل و معدلت و آزادی را استوار کردند محققاً امروز همان خون‌های رنگین و همان اشخاص فداکار هستند و اقدامات خودشان را خواهند کرد و عمداً فریب مؤفق خواهند شد زیرا اگر امروز یکی دو نفر دزد فراری و یک جماعتی از اشخاص خائن وطن فروش که بر خلاف حقیقت آزادی مشروطیت و بر خلاف استقلال مملکت داریم و اشخاصی که سابقه اعمال شان معین است در جلو داریم و همیشه خائن خائف است و به مختصر چیزی فرار خواهد کرد در مقابل و زدائی داریم که همیشه امتحانات خودشان را داده‌اند رئیس الوزرائی داریم که در راه تحصیل آزادی جانبازی کردند و خون خانواده خودشان را ریخته اند کدام نقطه مملکت است که خون بختیاری در آن ریخته نشده است این اساس در مقابل آن داریم و باز امیدوار هستیم که با کمک سایر وزراء و آزادی طلبان این اساس را حفظ و مستحکم بکنند اگر امروز یک سالارالدوله داریم در مقابل خزانه پردازیم پول داریم که تمام چیزها به واسطه پول فراهم می‌شود قوا و استعداد را دو چیز فراهم می‌کند پول و قوای جانی الحمدالله همه جمع است و حاضر و موجود است و خواهد دید که به زودی زود این ابرهای مظلم بر طرف می‌شود و مملکت به نور ترقی و تمدن روشن خواهد شد و اشخاص وطن پرست با سربلند و سرافراز خواهند بود و اظهار خواهند کرد که ما خانواده بودیم که در آن روز ایستادیم و جلوگیری کردیم از این ارتجاع و این چیزی نیست که تازه برای ما آزادی خواهان رخ داده باشد همیشه در مقابل بوده است و پس از هر هیجان ملی یک ارتجاعی بوده ولی آن ارتجاع آن ابرهای مظلم مثل یک شب تاریکی خواهد بود اما شب‌های مظلم خیلی زود مرتفع خواهد شد و باز آفتاب متشعشع خواهد شد و عالمی‌را روشن خواهد کرد و امروزه تازه درست محقق شد که اگر در آن دوره انقلاب و هیجان ملی که شد درست نشناختند خائنین مملکت را و مضایقه کردند امروز درست به دست آمدند و این خائنین و این اشخاصی که امروز آمده اند مرگ آن‌ها را مملکت ما جلب کرده خواهیم دید روزی را که این خائنین را مثل روزی که لوئی ۱۶ را به دار زدند در میدان توپ خانه به دار زده باشند و فریاد خواهیم کرد که پاینده باد مشروطیت و اساس حریت و آزادی و امتحان خواهیم کرد که ملت وقتی که بیدار شد با این چیزها شکست نخواهد خورد (صدای احسنت از آقایان نمایندگان بلند شد).
معزز الملک- به واسطه انتشار بعضی اخبار که شاید اذهان به معنی متزلزل و مشوب شده باشد بنده این جا آمده‌ام که با یک صدای بلند بگویم که ملت ایران بیدار باشید که فتح با شما است چرا به جهت این که امروز آن قوه معنوی ایران متفق و متحدند و مثل یک شخص واحد برای حفظ این اساس مقدس تا آخرین قطره خون خود قیام نمودند ملت ایران امروزه وزرائی دارید که هر کدام در خط خودشان امتحانات بزرگ داده‌اند رئیس‌الوزراء شما جانبازی نموده است در راه آزادی شما جوان‌های خود را به کشتن داده است و هر یک از وزرای شما در راه حفظ اساس مشروطه همه وقت امتحانات داده و جانبازی نموده اند پس یک هیئتی که قوه اجرائیه خودش را به دست یک هم چو اشخاص مطمئن سپرده باشند وقتی که یک هم چو وکلائی دارد که منافع ملت و آزادی مشروطیت را حفظ می‌کنند نباید بترسند و عجب در این است که با امتحانات گذشته و با آن جانبازی‌های گذشته ملت ایران باز بعضی‌ها خیال خام در سر دارند و در صورتی که نباید فراموش کرده باشند هنوز وقت زیادی نگذشته است این همان ملت ایران است که در آذربایجان یازده ماه مقاومت کرد این همان ملت ایران است که در گیلان مقابله کرد همان ملت ایران است ایران است که در خراسان بر ضد استبداد قیام نموده همان ملت ایران است که امتحانات خودش را در راه رسیدن به آزادی و گرفتن مشروطیت مکرر داده است با وجود این باز معاندین آزادی و مخالفین مشروطیت خیال خام در سر دارند و فراموش می‌کنند همان بی نوایان روحانیین هستند که چه قدر مجاهدت کردند برای این ملت که دارای حقوق آزادی بشوند همین آقای صمصام‌السلطنه همین آقای سردار اسعد بودند که در راه مشروطیت و در راه رسیدن به آزادی جوان‌های بختیاری دادند کشتند و کشته شدند تا این که رسیدند به مقصود این مجاهدین بودند که از گیلان و خراسان حرکت کردند و آمدند تخت را مبدل بر تخته کردند و اساس مشروطیت را بر قرار کردند تمام این‌ها که این کار را کردند برای یک چیز بود برای این بود که ملت ایران رسیده است به جائی که دارای حقوق بشریت به فنا رسیده است به آن جائی که زنجیر اسارت را به گردن خودش بگیرد رسیده است به آن جائی که دیگر زیر بار هیچ قیدی نرود رسیده است به جائی که داخل خانواده ملت آزاد باشد همین حس ملت ایران بوده است که تمام این جانبازی‌ها را محرک شد و تمام این کارها را کرد همان حس هنوز باقی است ملت ایران بدانید قوه ارتجاع به واسطه تصورات موهوم تصور می‌کنید که موقع رسیده که اساس آزادی را از دست شما بگیرند و این ابرهای تاریکی که به طرف شما دارد می‌آید باز همان ارتجاع است که آزادی شما را از دست شما گرفته بود دوباره می‌خواهد شما را از یک آدم آزادی مبدل به یک بنده بکند و باز می‌خواهد اختیار جان و مال را از دست شما بگیرد و برای رسیدن به این مقصود راه‌های مختلف اتخاذ کرده اند و از هر چیزی مضایقه و کوتاهی نمی‌کنند و در ظرف این دو سال گذشته اگر نگاه کنید خواهید دید که چه کارها نکردند و چه اسباب چینی‌ها که نکردند خواستند که این اساس را ضعیف بکنند و ما بین شما تفرقه بیندازند و اسباب اشکال برای رسیدن به مقصود خودشان فراهم بکنند گاهی رحیم خان را وارد آذربایجان کردند شاهسون را محرک شدند و چه کارها که نکردند و نمی‌خواهم داخل آن شوم و حتی سعی کردند بعضی کسانی که برای شما کار می‌کنند و می‌کردند در انظار شما بی اختیار و موهوم باشند و حالا هم است دست نکشیده اذهان شما را به تشکیل یک هیئت مدیره مشوب می‌کنند که هیچ صورت خارجی ندارد ملت ایران حالا موقع جانبازی است موقع امتحان است و الان ماها تماماً باید امتحان بدهیم و الان تمام عالم منتظر امتحان ما هستند منتظرند و به طرف ما نگاه می‌کنند تمام عالم چه می‌خواهند می‌خواهند ببینند که آیا ملت ایران قابل مشروطیت بوده است آیا مشروطیت را از روی استحقاق گرفته یا این که اتفاقاً گرفته من تصور می‌کنم که ملت ایران مشروطیت را از روی استحقاق گرفته است و لایق بوده است که رسیده است به این مقام و ملت ایران که به لیاقت آزادی را گرفته اند همان ملت ایران حاضر خواهد بود حتی پیرزن‌های آن‌ها حاضر خواهند بود با دندان‌های خودشان دفاع کنند و نگذارند این اساس را پامال کنند آن کسانی که خیال می‌کنند که ملت ایران را می‌شود در خواب تغافل کرد و آن‌ها را در خواب گرفت اشتباه می‌کنند به جهت این که قطع نظر از ایران اگر به تاریخ نظر کنیم خواهیم دید که در تمام نقاط عالم دیگر در هیچ جا (به استثنای یک دو جا) اساس استبداد برقرار نیست همه جا در تمام عالم ما خواهیم دید که همیشه غلبه بر آزادی بوده است و همیشه اساس پوسیده استبداد در مقابل مشت پولادی آزادی نتوانسته است مقاومت بیاورد چون تاریخ مکرر می‌شود این قوه هم در این جا مکرر خواهد شد در ایران همان حساسیت که در ملت ایران است و همان صحبت به آزادی و همان انس به مشروطیت قوای آزادی را زیاد خواهد کرد و قوای ارتجاع را از هم خواهد پاشید و هیچ وقت قوای استبداد بر آزادی غلبه نخواهد کرد.
رئیس- قبل از این که جلسه را ختم کنیم لازم می‌دانم که بعضی انتشاراتی که در این چند روزه داده شده است تکذیب بکنم و آن این است که همه جا گفته می‌شود هیئت مدیره تشکیل شده است که در اجرائیات دخالت بکند بنده تعجب می‌کنم چه طور بعضی این قبیل انتشارات را قبول می‌کنند اگر هیئت مدیره انتخاب می‌شد و معین می‌شد بایستی از مجلس انتخاب شود و تمام کارهای ما علنی است اگر این طور بود و هیئت مدیره تشکیل شده بود در مجلس معین می‌شد و حال آن که هیچ وقت هم چو چیزی وقوع نداشته است فقط یک کمیسیون موسوم به کمیسیون رابطه معین شد آن هم نه برای این بود که در اجرائیات دخالت بکند برای این بود که آقایان وزراء چون مشغول کار هستند برای بعضی جزئیات هر روزه مجبور نباشند که بیایند به مجلس و بعضی سئوالات را از ایشان بشود که اسباب تضییع و اتلاف وقت ایشان باشد قرار شد یک کمیسیون رابطه باشد که اگر بعضی اطلاعات لازم شد هیئت وزراء آن اطلاع را به آن کمیسیون رابطه می‌دهند و آن کمیسیون به مجلس اطلاع بدهد فقط مقصود همین بود حالا هم این جا عرض می‌کنم این کمیسیون رابطه هم به هیچ وجه در اجرائیات مداخله نخواهد کرد و اگر آقایان وزراء لازم دانستند این کمیسیون باقی خواهد بود که اگر لازم ندانستند منحل خواهند شد و علناً عرض می‌کنم به هیچ وجه هیئت مدیره وجود نداشته است و نخواهد داشت و چون کار مهمی‌در دستور نیست جلسه را ختم می‌کنیم اظهار شد جلسه آتیه چه وقت.
رئیس- هر وقت لازم شد اطلاع داده می‌شود (مجلس یک ساعت و پنجاه دقیقه از ظهر گذشته ختم شد).