مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ اردیبهشت ۱۳۳۸ نشست ۳۰۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۰۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- قرائت تلگراف اعلیحضرت همایونی در جواب تلگراف ریاست مجلس
۳- بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون امور خارجه راجع‌به اجازه اعزام دانشجو به خارجه جهت تحصیل در فن ترجمه و ارسال به مجلس سنا
۴- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین بااجازه- آقایان: کورس- حکیمی- بزرگ‌ابراهیمی- پرفسور اعلم- عرب‌شیبانی- اسکندری- باقر بوشهری- عامری- امید سالار- مشار- دهقان- استخر- سالار بهزادی- مهندس اردبیلی- دکتر پیرنیا- مهندس سلطانی- بهادری- صادق بوشهری- قراگزلو- دکتر شاهکار- ذوالفقاری- محمودی- دولت‌شاهی- دکتر بینا- دکتر عدل- بوربور- دکتر اصلان افشار- مهندس شیبانی- اورنگ- تیمورتاش- جلیل‌وند- ساگینیان- اخوان- امامی‌خوئی- شادمان.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه- قرشی- دکتر فریدون- افشار.
زودرفته‌گان بااجازه- آقایان: طباطبایی‌قمی- صراف‌زاده- صارمی
رئیس- نسبت به صورت‌مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
۲- قرائت تلگراف اعلیحضرت همایونی در جواب تلگراف ریاست مجلس
رئیس- بر خاطر آقایان نمایندگان محترم واضع است مسافرت‌های ذات مقدس شاهانه به خارج کشور همواره دارای نتایج سودمند و امیدبخش بوده و هست (صحیح است) در این سفر میمنت اثر هم بنده از طرف خود و آقایان نمایندگان مراتب وفاداری و فدویت را حضور مبارک‌شان به وسیله تلگراف معروض داشتم، از جوابی که رسیده خاطر آقایان را مستحضر می‌کنم (تلگراف واصله به شرح ذیل قرائت شد)
جناب آقای رضا حکمت رئیس مجلس شورای ملی
تلگراف شما موجب خرسندی و مسرّت گردید. موفقیت شما و عموم نمایندگان را در راه خدمت به میهن عزیز و هم‌وطنان از خداوند متعال مسئلت داریم.
شاه
۳- بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون امور خارجه راجع‌به اجازه اعزام دانشجو به خارجه جهت تحصیل در فن ترجمه و ارسال به مجلس سنا
رئیس- در جلسه قبل لایحه مربوط به اعزام دانشجویان از طرف وزارت امور خارجه مطرح بود کلیات تمام شده به ورود در شور مواد هم رأی گرفته شده حالا ماده اول مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده ۱- وزارت امور خارجه مجاز است مادامی که احتیاج دارد سالی ده نفر دانشجو برای تخصص در فن ترجمه و فراگرفتن زبان‌های خارجی مورد نیاز خود به یکی از مدارس تخصص رسمی خارجه اعزام دارد.
تبصره ۱- انتخاب دانشجویان از طریق مسابقه و شرایط خاص وزارت امور خارجه خواهد بود و کسانی می‌توانند در این مسابقه شرکت نمایند که سن آنها حداکثر ۲۵ سال و دارای درجه لیسانس در یکی از رشته‌های ادبیات فارسی زبان خارجی، حقوق، علوم سیاسی یا اقتصاد باشند.
تبصره ۲- دانشجویان مزبور پس از خاتمه تحصیل به خدمت رسمی وزارت امور خارجه طبق مقررات قانون با پایه چهار اداری به عنوان مترجم پذیرفته شده و مکلف هستند سه برابر مدتی را که به خرج دولت در خارجه تحصیل کرده در وزارت امور خارجه به این سمت خدمت نمایند.
رئیس- آقای عمیدی‌نوری
عمیدی‌نوری- فکری که وزارت امور خارجه برای این کار کرده اصولاً فکر خوبی است چون اغلب ما برمی‌خوریم به این که در مسائل مربوط به امور عمومی مخصوصاً امور سیاسی که یک ترجمه‌های غیرمنطقی با اصطلاحات غیرعادی و حقوقی به عمل آمده به این جهت داشتن مترجمین مطلع بسیار لازم است به این جهت بنده برعکس بعضی از رفقا که فرمودند داوطلبان از بین دیپلمه‌های متوسطه انتخاب شوند نه از بین لیسانسیه‌ها بنده برعکس معتقد هستم که اگر از بین لیسانسیه‌های ادبی و حقوقی انتخاب بشوند چنان که در خود لایحه پیشنهاد شده است بهتر است برای اینکه با توجهی که به برنامه فعلی مدارس خودمان داریم سطح تحصیلات در دوره متوسطه می‌بینیم چقدر است و همان‌طوری که فرمودید و با توجه به این نکته که در ترجمه فقط دانستن زبان خارجی مناط نیست ترجمه زبان خارجی است به زبان فارسی بنابراین قدرت تسلط مترجم در زبان مادری خودش هم شرط اصلی است از این جهت لزوم پیدا می‌کند فراگرفتن اصطلاحات ادبی و حقوقی و سیاسی که لازمه‌اش این است که دوره سیاسی را اولاً طی کرده باشد و به این جهت است که بنده این شرط را صحیح می‌دانم و معتقدم این شرط خوب است فقط اشکال در دو چیز است یکی این که در ماده قید است وزارت امور خارجه مجاز است مادامی که احتیاج دارد سالی ۱۰ نفر بفرستد، این جمله (مادامی که احتیاج دارد سالی ۱۰ نفر را) این خیلی کش دارد قانون هم وقتی که از مجلس گذشت کمتر مجلس دنبال این است که مدتش کی می‌گذرد و کی باید لغوش کند و این یک قانون ابدی و سرمدی خواهد بود و دست وزارت خارجه وقتی جمله مادامی که احتیاج دارد درش بود باز است که الی‌الابد ده نفر را به عنوان مترجم بفرستند به خارج و بنده تصور نمی‌کنم این مورد موافقت مجلس شورای ملی باشد ما معتقد هستیم احتیاجات واقعی و حقیقی وزارت امور خارجه از جهت مترجم رفع بشود ما یک روابطی با ممالک دیگر داریم زبان‌های خاصی هم که گفته می‌شود معمولاً انگلیسی و فرانسه است در صورتی که در کنفرانس‌های بین‌الملل معمولاً به ۵ زبان صحبت می‌شود که بنده خودم شرکت کردم دیدم که به ۵ زبان گفتگو می‌شود از این ۵ زبان دو زبانش مورد احتیاج واقعی ما است و شاید سه زبان دیگرش چندان مورد احتیاج نباشد مثل زبان اسپانیولی و آلمانی و از آن طرف هم ما می‌دانیم که این زبان‌ها را لازم داریم ما باید تعدادش را معین کنیم که چند تا لازم داریم ۱۰ نفر می‌شود ۵۰ نفر می‌شود ۱۰۰ نفر می‌شود بگوییم ده سال هر سالی ۱۰ نفر بفرستند که محدود باشد به میزان معین که ما بتوانیم محدود بکنیم و به میزان معین مترجم بگیریم این یک قسمت که بنده معتقد هستم باید رعایت شود جمله مادامی که احتیاج دارد درست نیست و نباید محدود باشد و مشخص و تکلیف مادامی که احتیاج دارد در عین این که با نظر وزارت امور خارجه باشد محدود باشد که تا چند سال هر سال ده نفر بفرستند. نکته دیگر این است که در عبارت نوشته شده زبان‌های خارجی که البته مفهوم آن این است که تمام زبان‌هایی که وزارت خارجه احتیاج دارد ولی بنده می‌ترسم این لفظ زبان‌های خارجی فقط تخصیص داده شود به فرانسه و انگلیسی در حالی که وزارت خارجه ما از نظر احتیاجش باید مترجم به تمام زبان‌ها داشته باشد فرض کنید ما الآن که با ژاپن مناسبات سیاسی داریم مناسبات تجارتی وسیع داریم بنده خیال می‌کنم که زبان ژاپنی که امروز ۹۰- ۸۰ و ۱۰۰ میلیون نفر به آن تکلم می‌کنند می‌کنند معنی ندارد که ما مترجم ژاپنی نداشته باشیم (صدرزاده- زبان عربی) عربی که به جای خودش بنده معتقدم که قید شود زبان‌های مختلف خارجی و تصریح بشود زبان‌هایی که وزارت خارجه با تمام کشورها احتیاج دارد که منحصر نشود عبارت زبان‌های خارجه که تفسیرش دست وزارت خارجه باشد برای فراگرفتن زبان فرانسه و انگلیسی وقتی که به طور مبهم نوشته شد راه باز می‌شود آقایان تشریف می‌برند اروپا تحصیل دیگری می‌کنند و بعد هم اگر نخواستند برنمی‌گردند چون ضامن را هم که جناب آقای صدرزاده معتقدند که بگیریم ایرادشان هم وارد است ولی از آن طرف هم راه باز می‌شود برای عده‌ای که با پول دولت و به خرج دولت می‌روند تحصیل می‌کنند و بعد هم برنمی‌گردند دکتر می‌شوند پروفسور می‌شوند تحصیل می‌کنند و زبان‌های خارجی یاد می‌گیرند و باز هم ما بدون مترجم خواهیم ماند این است که بنده معتقدم یکی در مدتش که اینجا مقید نیست و یکی در زبان‌های خارجی که باز هم مقید نیست این دو نکته را اگر توجهی بکنند به منظور واقعی می‌رسیم والا به این شکل وزارت خارجه می‌تواند اشخاصی را بفرستد و ممکن است ما مترجم انگلیسی و فرانسه پیدا کنیم و باز هم ما احتیاج داشته باشیم به مترجم زبان‌های دیگر و متأسفانه مترجم نداشته باشیم و برای این است که ما می‌بینیم ظاهر قوانین خوب است ولی اجرایش موافق منظور درنمی‌آید این برای چیست برای راه‌های قابل‌استفاده‌ای است که از عبارات کش‌دار به دست مجریان قانون می‌آید در حالی که منظور مقنن این نبوده است این است که بنده خواستم در بحث در ماده اول این تذکرات را داده باشم و توجه مجلس شورای ملی را به این نکات جلب کرده باشم.
رئیس- آقای دکتر صدر
معاون وزارت خارجه (دکتر صدر)- از تذکراتی که جناب آقای عمیدی‌نوری دادند بنده خیلی متشکرم در جلسه پیش هم آقایان نمایندگان محترم نظریاتی دادند که حکایت از علاقه و توجه آقایان نمایندگان به این لایحه می‌کرد خود جناب آقای عمیدی‌نوری که وکیل مبرز دادگستری هستند خیلی خوب می‌دانند که اصولاً زبان قوانین خیلی زبان گویایی نیست که تمام جهات را شرح بدهد و برای همین هست که قوانین مورد بحث و گفتگو و تفسیر واقع می‌شود از این جهت بنده یک اطلاعاتی که مورد نظرات‌شان است عرض می‌کنم و اضافه می‌کنم که وزارت خارجه این نکاتی که ایشان تذکر فرمودند یا سایر نمایندگان محترم توضیح دادند در نظر داشته و پس از چندین ماه مطالعه به این صورت این لایحه را تنظیم کردیم این تذکراتی که نمایندگان محترم می‌دهند هر کدام که این قانون را بهتر بکند در کمال میل مورد قبول است راجع‌به این ماده اول یک مطلب کلی خواستم عرض کنم وقتی ما می‌گوییم مترجم به نظر می‌آید یک آقایی که یک منشی را جلویش گذاشته و عبارتی را به فارسی برمی‌گرداند و یا اگر احیاناً ضعیف باشد و تا کتاب لغت هم پهلویش می‌گذارد و یک روز یا چند ساعت صرف وقت می‌کند و ترجمه می‌کند این جور مترجم مورد نظر وزارت امور خارجه نیست و از این قبیل مترجمین هستند الآن در تمام وزارتخانه‌ها هستند اشخاصی که یکی از زبان‌های خارجی را می‌دانند منظور وزارت خارجه در این لایحه مترجمینی است که احتیاج به کتاب لغت نداشته باشند یعنی مترجمینی که ترجمه سیموتانه بتوانند بکنند یا بهتر بگوییم یعنی به مجردی که یک عبارتی به یک زبانی گفته شد به زبان فارسی یا زبان دیگر برگرداند و درست برگرداند آقایان توجه دارند که در کنفرانس‌های بین‌الملل ناطق وقتی صحبت را شروع می‌کند در همان حال مترجم ترجمه می‌کند نطق او را به زبان دیگر و صحیح هم ترجمه می‌کند کلماتی در این کنفرانس‌ها جنبه تخصصی دارد مثل حقوق سیاسی و اقتصادی و آنها معنی و مفهوم معینی دارد که تجاوز از آنها مورد سوءتفاهم خواهد شد بنابراین مترجم باید ترجمه کامل آن زبان را بداند این نوع مترجمین از بعد از جنگ به این طرف پیدا شدند یعنی از وقتی که کنفرانس‌های بین‌الملل پیدا شد و مدارس هم در اروپا تأسیس شد برای تربیت این نوع مترجمین البته در این مدارس زبان‌های آلمانی فرانسه انگلیسی را به اینها یاد می‌دهند به طوری که بتوانند بخوانند خوب یاد بگیرند ولی زبان فارسی یادشان نمی‌دهند به این جهت شرایط برای قبول آنها قائل شده‌ایم که اینجا باید لیسانس ادبیات یا سیاسی یا حقوق یا اقتصادی باشند البته کلیاتی هست که در فرانسه یاد می‌گیرند که معنیش چیست ولی اگر زبان فارسی به خصوص اصطلاحات حقوقی را در مدرسه حقوق تهران یاد نگرفته باشند آن اصطلاحات را نمی‌توانند به فارسی برگردانند ناچارند توضیح بدهند این اصطلاحات خیلی زیاد است راجع‌به این که فرمودند چرا محدود نیست عده‌ای این نظر را دارند و ما قبلاً هم فکر کرده بودیم محدود کنیم ولی بعد توجه کردیم که این نوع مترجم هیچ نداریم و مدت‌ها است که وزارت امور خارجه بدون اینکه یک بودجه‌ای را تقاضا کرده باشد یک صرفه‌جویی‌هایی که در سال برایش حاصل می‌شود فکر کرده است که از این صرفه‌جویی‌ها هم خودش استفاده کند و هم به وزارتخانههای دیگر استفاده بدهد البته این که نوشته شده است سالی ده نفر الی‌الابد نخواهد بود چون استطاعت این را نداریم که هر سال بفرستیم هر سال ۱۰ نفر هم نمی‌توانیم بفرستیم برای این که بستگی دارد به همان صرفه‌جویی ما یک سال ممکن است سه نفر را بفرستیم یک سال هم ده نفر را به علاوه کار مدرسه سه سال است مدرسه بسیار مشکل است یک عده ممکن است بروند و در امتحانات آنجا قبول نشوند. خلاصه از ده نفر ممکن است دو نفر یا سه نفر مترجم در سال تحویل بدهند و این را اگر ده سال ۵ سال بکنیم ممکن است خیلی کم باشد وزارت راه کنفرانس‌های بین‌المللی دارد که الآن مترجم ندارد وزارت بهداری در کنفرانس‌های سازمان بهداشت جهانی مرتب کنفرانس دارد وزارت کار کنفرانس کار دارد تمام وزارتخانه‌ها کنفرانس‌های بین‌المللی دارند و نماینده وزارت خارجه هم در تمام این کنفرانس‌ها شرکت دارند به علاوه یک چیز را پیش‌بینی نمی‌شود کرد و آن تعداد است که جناب آقای عمیدی‌نوری فرمودند جریانات بین‌المللی در تحول است ممکن است در ظرف سه سال ۵ سال دیگر روابط بین‌الملل طوری باشد که ما خیلی بیشتر از این احتیاج داشته باشیم البته وسعت مالی و استطاعت ما لایتناهی نیست و نامحدود نیست بستگی دارد به آن مقداری که ما بتوانیم در صرفه‌جویی تأمین کنیم چون بودجه اختصاصی خواسته نشده که ما هر سال تحمیلی به خزانه مملکت بکنیم هر چقدر صرفه‌جویی بکنیم آن صرفه‌جویی‌ها را صرف این کار می‌کنیم از این جهت است که بنده استدعا می‌کنم به اهمیت مطلب اگر توجه بفرمایید موافقت بفرمایید به همین صورت که پیش‌بینی شده و روی آن هم خیلی مطالعه شده تصویب شود.
رئیس- آقای دکتر رضایی
دکتر رضایی- بنده چند مطلب بود که می‌خواستم درباره این لایحه به عرض آقایان برسانم که خوشبختانه از طرف معاون محترم وزارت امور خارجه و جناب آقای مخبر روشن شد یک مطلب راجع‌به حداقل لیسانس بود که دیدم هر چند نفر از رفقا اظهار داشتند که حداقل دیپلم باشد خوشبختانه این مطلب توضیح داده شد که این اشتباه خواهد بود که بیاییم حداقل دیپلم در نظر بگیریم چون یک اصلاحات حقوقی است که این مترجمین در جریان کارها به آنها برمی‌خورند و اگر یک بار پایه اساسی و علمی نداشته باشند به هیچ‌وجه نخواهند توانست این کار را انجام دهند خاصه اینکه این اصلاحات فنی و تخصصی است و سلیقه شخصی بنده اتفاقاً در این مورد این است که برای این مترجمین داشتن اطلاعات و تحصیلات حقوق لیسانس ضروری است و بنده به جناب آقای معاون وزارت خارجه عرض می‌کنم سعی بفرمایید که کسانی را که تحصیل علوم سیاسی کرده‌اند انتخاب بفرمایید فرض بفرمایید کسی که در ادبیات فارسی لیسانسیه نبود به عقیده بنده این لغت و فاکتور را نمی‌فهمد در صورتی که جنابعالی می‌دانید این یکی از اصلاحاتی است که هر روز مترجمین در کنفرانس‌های بین‌الملل با آن مواجه می‌شوند و اگر این شخص این اصطلاح را نداند در ترجمه مواجه با اشکال بسیار زیاد خواهد بود لذا لیسانس لازم است و سعی بفرمایید کسانی را انتخاب
بفرمایید که در علوم سیاسی تخصص داشته باشند و با این اصطلاحات آشنا باشند مطلبی را جناب آقای عمیدی‌نوری اینجا فرمودند که در نظر گرفته شود مادام که احتیاج داریم به عقیده بنده هیچ مانعی ندارد اگر ماده سه وجود نداشت عقیده کلی و نظر کلی بنده در امور استخدامی و اظهارنظر قوه مقننه در امور استخدامی این است که قوه مقننه نباید دست قوه مجریه را به وسیله محدودیت قوانین ببندد بلکه بایستی دست آنها باز باشد در موارد احتیاج در مقام استخدام برآیند اما قوه مقننه در آنجایی که باید اعمال نظر و کنترل کند هنگام تصویب بودجه است یعنی هنگامی که بودجه وزارت خارجه در قوه مقننه مطرح است قوه مقننه کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی می‌تواند که بگوید آقای وزیر خارجه امسال شما احتیاج به اعزام محصل جهت تحصیل فن ترجمه ندارید و لذا ما به شما این اعتبار را نمی‌دهیم ما احتیاج نداریم در این قانون بگوییم سالی ده نفر بفرستند یا از سی نفر تجاوز نکند جای این کار موقع تصویب بودجه وزارت خارجه است اما متأسفانه به عقیده بنده نقصی که در این قانون وجود دارد این است که در ماده ۳ بفرمایید هزینه اعزام عده مزبور در تمام مدت از محل صرفه‌جویی اعتبارات استخدامی وزارت امور خارجه در خارج از کشور تأمین خواهد شد.
اولاً بنده اصولاً با این نوع صرفه‌جویی مخالف هستم اگر آقایان از اول سال فکر بکنند که صرفه‌جویی خواهند کرد بیایند وقتی بودجه را تقدیم می‌کنند بودجه حقیقی بدهند صرفه‌جویی یعنی چه؟ خود آقایان می‌دانند وقتی بودجه را تنظیم می‌کنند می‌دانند چه مبلغ صرفه‌جویی می‌کنند اگر این کار را می‌کنند از اول بگویند که قوه مقننه بداند که شما یک چنین بودجه‌ای را می‌خواهید صرف اعزام عده‌ای محصل بکنید چون این ماده سوم در اینجا هست فرمایش جناب آقای عمیدی‌نوری صحیح است پس بودجه‌اش را بیاورید ببینیم چند نفر می‌خواهید بفرستید بنده اینجا می‌خواهم عرض کنم آیا شما وقتی بودجه را می‌آورید به کمیسیون بودجه می‌دانید چند نفر می‌خواهید بفرستید پس قوه مقننه در این کار هیچ‌گونه دخالتی نخواهد داشت پس فرمایش آقای عمیدی‌نوری صدق پیدا می‌کند و بایستی کنترل ما وجود داشته باشد اگر این ماده سه وجود نداشت. بنده با نظر جناب آقای عمیدی‌نوری مخالفت می‌کردم ولی چون ماده ۳ وجود دارد لذا قوه مقننه هیچ‌گونه کنترلی نخواهد داشت و لذا لازم است ما یک حدی برای این عده در نظر بگیریم این نظر در کمیسیون استخدام اظهار شد و کمیسیون استخدام محدودیت قائل شد که از سی نفر تجاوز نکند هنگامی که به کمیسیون خارجه برگشت کمیسیون خارجه با نظر کمیسیون استخدام مخالفت کرد و این محدودیت را از بین بردند جلسه مشترکی تشکیل شد و در آنجا بالاخره نظر بر این شد که محدودیت نباشد البته اعضای کمیسیون استخدام بیشتر امیدوار بودند که نظریات‌شان را در مجلس ابراز بدارند و ببینند نظر مجلس شورای ملی چیست حالا این نظر از طرف آقای عمیدی‌نوری اظهار شده و بنده عرض می‌کنم که اگر چنانچه ماده سه به طریق اصلاح شود چون فکر می‌کنم جناب آقای مهندس بهبودی خیال دارند پیشنهادی در این مورد بدهند و از یک طریقی قوه مقننه بتواند در اعزام این اشخاص کنترل داشته باشد مانعی نمی‌بینیم که حدی نگذاریم اما اگر ماده سه به همین نحو باقی بماند. به عقیده بنده باید نظر جناب آقای عمیدی‌نوری تأمین شود و به نحوی از انحاء در تعیین عده تصمیم گرفته شود والا بنده می‌ترسم صرفه‌جویی‌هایی که هر سال در وزارت خارجه می‌شود به این خرج برسد بنده یک سؤال دیگر هم دارم موقعی که این لایحه را مطالعه کردم با تجربه مختصری و با آشنایی کمی که به ترجمه دارم دیدم در این مدارس که یکی در سوئیس هست یک مطلبی به نظرم آمد و آن این است که ممکن است یک نفر زبان فارسی را بسیار خوب بداند همان شخص ممکن است یک نفر زبان فارسی را بسیار خوب بداند همان شخص ممکن است زبان انگلیسی با فرانسه را هم بسیار خوب بداند اما معلوم نیست که همان نفر یک مترجم خوب باشد چون همان‌طوری که خود آقایان می‌دانند ترجمهٔ فن مخصوص است و دلیل تأسیس این مدارس اختصاص همین است که علاوه بر این که زبان یاد می‌گیرند فن ترجمه را هم به آنها یاد می‌دهند سؤالی که برای بنده پیش می‌آید این است که آیا این مدارس مجهز هستند که فن ترجمه از فارسی به زبان دیگر یا از زبان دیگر به فارسی بیاموزند همان‌طوری که شما می‌دانید این ترجمه‌های سیموتانه و آنی تنها صحبت دانستن زبان نیست صحبت حاضرالذهن بودن است یعنی همان طور که جنابعالی صحبت می‌فرمایید من آن‌قدر حاضرالذهن باشم و آن‌قدر در این فن تخصص و تبحر داشته باشم که بتوانم در ذهنم این مطالب را ترجمه کنم و همان‌طور که عرض کردم این فن ترجمه به هیچ‌وجه ربطی به دانستن دو زبان ندارد این مربوط به همان فنی است که حاضرالذهن باشد و بتواند ترجمه بکند همان‌طور که آقایان اطلاع دارند شرکت‌های تلفن کسانی را که مأمور اطلاعات تلفن هستند اینها را برای این کار آماده می‌کنند و اشخاصی را انتخاب می‌کنند که دارای حافظه‌های بسیار قوی هستند و در ۵۰ درصد موارد حتی در شهرهای بزرگ احتیاج به مراجعه به دفترچه ندارند و حاضرالذهن هستند همان‌طور که این اشخاص بایستی طوری تربیت و آماده بشوند که آن‌قدر حاضرالذهن باشند که بلافاصله وقتی جمله‌ای ادا شد بتوانند ترجمه کنند و همان‌طور که عرض کردم این مستلزم این است که در آن زبانی که مشغول تحصیل هستند حاضرالذهن و آماده باشند که بتوانند ترجمه کنند بنده اینجا می‌خواهم تقاضا کنم که این مطلب را روشن بفرمایید که آیا این مدارس مجهز خواهند بود که این فن را یعنی فن ترجمه فارسی به آن زبان یا آن زبان‌ها را به فارسی بیاموزند یا خیر اگر نتوانند این کار را بکنند جناب آقای دکتر صدر عرض کنم آن مطلبی که مورد نظر شما است و آن مترجمینی که مورد نظر شما است برای وزارت امور خارجه درست نخواهد شد یعنی زبان فارسی را ممکن است خوب یاد بگیرند و آن زبان را هم خوب یاد بگیرند ولی ترجمه را خوب انجام نخواهند داد استدعا می‌کنم که این نکته را توضیح بدهید.
رئیس- آقای آقایان.
فلیکس آقایان- بیشتر ایرادات بنده را نمایندگان محترم مخصوصاً آقای دکتر رضایی فرمودند بنده اصولاً با اعزام دانشجو به خارج برای تحصیل موافقم مخصوصاً که خرجش هم قابل‌توجه نیست ملاحظه بفرمایید اگر ده نفر برود خرجش می‌شود سالی ۲۰۰ هزار تومان در مملکتی که سازمان برنامه روزی ۶ میلیون تومان خرج می‌کند چرا ما بیاییم سالی ۲۰۰ هزار تومان برای یک کار لازمی صرفه‌جویی بکنیم با خرج یک روز سازمان برنامه شما می‌توانید ۴۰۰ نفر محصل را خرج‌شان را در یک سال بدهید که در خارجه تحصیل کنند اما ترس بنده از این است که با تأیید تمام فرمایشات جناب آقای دکتر صدر بنده می‌ترسم که منظور وزارت امور خارجه عملی نشود یعنی یک کادر فنی مترجم به دست نیاید بنده بنده هر چه این لایحه را می‌خوانم چیز دیگری ازش می‌فهمم این لایحه کسب اجازه استخدام ده نفر است از راه کنکور و لیسانس به اضافه جایزه رفتن خارجه و تکمیل تحصیلات‌شان با این هم بنده موافقم ولی عرض بنده این است که بالصراحه نوشته شود دولت که طرف اطمینان مجلس شورای ملی است مجلس هم بهش رأی می‌دهد. البته وزارت خارجه در کادرش احتیاجاتی دارد باید تکمیل شود مخصوصاً مورد اقتصاد که چندین بار بحث شده ولی به نظر بنده اصولاً صحیح نیست که منظور اصل لای خطوط باشد و صورت ظاهر یک چیز دیگری باشد که خدای‌نکرده یکی از نمایندگان در موقع رأی اشتباه کند فکر کند رأی بدهد به کاری در صورتی که رأی به چیز دیگر می‌دهد به هر حال بنده به هر نحوی که نمایندگان محترم رأی بدهند موافقم ولی اگر کادر مترجم می‌خواهید دو راه بیشتر ندارد یا این که وزارت خارجه با وزارت فرهنگ و دانشگاه مذاکره کند و یک کلاس مترجمی در ایران فراهم کند و یا اینکه در خارجه این کار عملی بشود بنده ایرادی ندارم دولت با آن مدارس تخصصی مذاکره کند تعهد بکند سالی ده نفر به آنجا بفرستد آن مدرسه سوئیس که جزو پروگرامش ترجمه زبان‌های خارجی به فارسی یا فارسی به خارجی هست قرار بگذارد آن مدرسه جزو پروگرامش زبان فارسی را هم بگذارد یعنی ممکن است موافقت کند که یکی دو استاد فارسی هم استخدام کند و ببرند و این کار منظور وزارت خارجه را تأمین می‌کند والا اعزام محصل به مدرسه مترجمین سوئیس در صورتی که در آن مدرسه که من پروگرامش را دیدم و تحقیق کردم ترجمه فارسی به زبان‌های خارجی و خارجی به فارسی نیست و این به نظر بنده مثل این می‌ماند که بگوییم جوان‌های ما خط‌شان خوب نیست چکار کنیم چکار نکنیم بفرستیم فرنگ بروند خط‌شان خوب شود بدون این که توجه بکنیم آن مدرسه‌ای که خط یاد بدهد در آنجا نیست. بنابراین بنده عرض می‌کنم باید فکری کرد که ما را از مضیقه نداشتن مترجم به معنایی که جناب آقای دکتر صدر فرمودند از بین ببرد و آن را تأمین کند حالا از هر راهی که می‌دانید می‌خواهید یک عده لیسانسیه بفرستید دکتر بشوند آنها را هم بفرستید دیگر بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای دکتر امیر حکمت
دکتر امیر حکمت- در این لایحه‌ای که بعضی از آقایان ایراداتی فرمودند از لحاظ این که بنده در کمیسیون خارجه هستم و این لایحه در آنجا به دقت مطالعه شد به نظر می‌آمد که توضیحاتی به عرض برسانم در کمیسیون استخدام هم که مطرح شد صحبت شد ما حاضر شدیم و در آنجا هم صحبت شد اولاً به نظرم آمد که نسبت به نداشتن مترجم به معنای واقعی هیچ‌کس ایرادی نداشت. اما مطلبی که اینجا صحبت شد چند قسمت بود یکی این بود که اشخاصی به خارج فرستاده بشوند ولی نتیجه مطلوب به دست نیامد در این قسمت مطالعه شده هم وزارت خارجه مطالعه کرده و هم ما در کمیسیون بحث کردیم مدارس خاصی برای تربیت مترجم در دنیا معین و مشخص است و زیاد هم نیست فی‌الجمله آنچه که ما می‌شناسیم عجالتاً در اروپا در سوئیس یک مدرسه‌ای هست هم شهرت جهانی دارد و در بعضی ممالک دیگر هم هست ولی این مدرسه که در سوئیس هست مدرسه مشهوری است برای تربیت مترجم ملاحظه بفرمایید در ماده ذکر شده است داوطلب باید در رشته ادبیات فارسی یا در قسمت حقوق یا در قسمت علوم سیاسی یا قسمت اقتصادی لیسانس داشته باشد لیسانسیه ادبیات فارسی البته به زبان فارسی باید آشنا باشد بنابراین احتیاجی نیست که در مدرسه سوئیس ادبیات فارسی یاد بگیرند یا کلاس فارسی بار کنند معقول هم نیست زبان‌های زنده دنیا که در محافل بین‌المللی به آن زبان‌ها تکلم می‌کنند فعلاً انگلیس است و تا اندازه‌ای فرانسه زبان‌های محافل بین‌المللی و کنفرانس‌های بین‌المللی فعلاً که با آن زبان صحبت می‌شود این دو زبان است وقتی ما دانستیم اشخاصی که تخصص داشتند در این دو زبان به نظر بنده همان مدارس می‌توانند آنها را مهیا کنند مخصوصاً راجع
به ترجمهٔ آنی و فوری صحبت شد البته این نظر صحیح است برای این که تنها ترجمه روی کاغذ نیست بلکه ترجمه فوری از یک زبان به زبان دیگر است که امروز معمول است در هر جا و این اشخاص در این مدارس برای این فن تربیت می‌شوند یک نکته مهمی که هست این هست که برای فراگرفتن زبان همه‌کس استعداد ندارد ما می‌شناسیم اشخاصی استعداد فراگرفتن زبان را خیلی دارند و قوی هستند ولی وقتی بیایند وارد این کار بشوند ممکن است سال اول قبول نشوند و استعداد نشان ندهند اما این که جناب آقای آقایان اظهار کردند که سوءظن بر این است که ما یک لایحه‌ای تصویب بکنیم و طور دیگر باشد این صحیح دولت نباید هیچ وقت کاری برخلاف منطق یا برخلاف احتیاج و ضرورت بکند دلیل ندارد موضوع حاجت به مترجم چه در وزارت امور خارجه و چه در بسیاری از وزارتخانههای دیگر با اوضاع و احوال مختلف مشهود است و دولت هم برای کادر حاجت دارد ملزم است مجبور است که عده‌ای برای ابتکار آماده کند به همین جهت این علاقه را نشان داده است اما این که یکی از آقایان اظهار فرمودند که ممکن است در بودجه محلی نباشد ملاحظه بفرمایید در بودجه‌های وزارتخانه‌ها اکثراً یک صرفه‌جویی‌هایی هست که در سال بعد استفاده می‌شود وزارت امور خارجه می‌خواهد یک عده‌ای را برای این کار از این محل به اروپا اعزام بدارد به هر صورت بنده خواستم عرض بکنم که موادی که در این لایحه قید شده با اصلاحاتی که در کمیسیون شده کامل است و چندین جلسه در کمیسیون مذاکره شد و تمام اینها به دقت مطالعه شده و راه صحیح‌تر و نزدیک به مقصود همین بوده است که پیدا شده و آقایان اگر یک‌قدری توجه بفرمایند تصور می‌کنم در این لایحه نقص کمتر باشد.
رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- از مجموع مباحثاتی که در این دو جلسه به عمل آمد معلوم شد که وزارت امور خارجه احتیاج دارد به تربیت مترجم به کیفیتی که در لایحه پیش‌بینی کرده است البته یکی از شرایط این که مترجم خوب باشد این است که در دو زبان تسلط داشته باشد یعنی فارسی را خوب بداند انگلیسی را هم خوب بداند این شرط اول است بنابراین دلیل این که حداقل پایه تحصیلات را لیسانس معین کرده‌اند لازم است اما این که جناب آقایان فرمودند که این آموزشگاه را در خود ایران فراهم نیاوردند الآن در شرایط موجود گمان می‌کنم میسر نباشد ممکن است در آتیه بشود ولی الآن میسر نیست و رفع احتیاج نخواهد شد راجع‌به عده بنده یک پیشنهادی داده‌ام که وقت خواستم در این جا صحبت کنم برای این است که در این ماده اول نوشته‌اند سال ده نفر بفرستند گفته بشود که تا ده نفر چون ممکن است در سال اول ده نفر احتیاج داشته باشند و سال پنجم پنج نفر احتیاج داشته باشند بنابراین محدود کردن به سالی ده نفر الزامی نباشد بلکه باید حداکثر را معین کرد یعنی گفت سالی تا ده نفر بفرستند اگر یک سالی احتیاج به پنج نفر پیدا کردند همان پنج نفر را بفرستند و ما باید این قدر اعتماد داشته باشیم به دولتی که مورد اعتماد مجلس است چون او رعایت صرفه‌جویی را خواهد کرد به هیچ‌وجه موجبی ندارد که خلافی بکند به این جهت بنده این پیشنهاد را کردم.
رئیس- آقای فرود
فرود- اولاً بنده استدعا می‌کنم که مقام ریاست به این عرض بنده توجه بفرمایند که اگر وزارتخانه‌ای بخواهد از محل صرفه‌جویی‌اش استفاده‌ای بکند باید محل این صرفه‌جویی معلوم بشود و به کمیسیون بودجه این لایحه بیاید و کمیسیون بودجه مطلع باشد که این صرفه‌جویی از چه محل خواهد بود و این لایحه به کمیسیون بودجه نیامده است مطلب دیگری که خواستم به عرض آقایان برسانم توضیحات جنابعالی جناب آقای دکتر رضایی بسیار جامع و مفید بود ولی مربوط به این لایحه نمی‌شود آن مترجمینی که جنابعالی اشاره فرمودید باید داشته باشیم از نقطه‌نظر حضور ذهن این فقط و فقط در سازمان‌های بین‌المللی مورد احتیاج است یعنی در سازمان ممل وقتی ناطقی نطق می‌کند باید سازمان ملل دارای مترجمینی باشد که همان‌طوری که آن ناطق صحبت می‌کند این مترجم هم بتواند آن صحبت را ترجمه بکند و این عده مترجمین فقط و فقط وجودشان در سازمان ملل مورد استفاده است برای وزارت امور خارجه ما یا وزارت امور خارجه سایر ممالک این قبیل مترجمین مورد احتیاج نیستند می‌خواستم آقایان توجه بفرمایند مترجمینی که ما لازم داریم در مملکت یعنی توضیح جنابعالی را دارم عرض می‌کنم حالا اگر از نقطه‌نظر دیگری مترجم لازم دارید آن را بفرمایید والا فرض بفرمایید نمایندهٔ ایران اگر برود در یک کنفرانس بین‌المللی نمی‌تواند نطقش را بدهد به دست یک مترجم که بخواند خود نماینده ایران که می‌رود به یک کنفرانس باید نطقش را خودش بخواند و مترجمین آن سازمان هم نطق او را ترجمه کنند والا بنده با استخدام مترجم و داشتن مترجم خوب در وزارت امور خارجه موافقم اما نه به آن منظوری که شما فرمودید مطلب دیگری که اینجا جناب آقای دکتر رضایی توضیح فرمودند استدعا می‌کنم توجه بفرمایید در موقع انتخاب اشخاصی که می‌خواهید به اروپا بفرستید برای فن ترجمه بیش از هر چیز باید حضور ذهن آنها مورد نظر باشد ممکن است یک کسی واقعاً در موقع کنکور خوب از عهده دادن جواب‌های شما بربیاید ولی حضور ذهن نداشته باشد. بنابراین تقاضای بنده این است که از بین لیسانسیه‌هایی که انتخاب می‌فرمایید نمره اول حتماً به آن اشخاصی داده بشود که حاضرالذهن باشند مطلب دیگری که خواستم عرض کنم این است که جناب آقای عمیدی‌نوری جنابعالی از نقطه‌نظر تعداد ناراحت نباشید چون درست است که امسال اینها را از محل صرفه‌جویی می‌خواهند انتخاب کنند ولی در آتیه این باید جز بودجه‌شان بیاید نمی‌تواند نیاید برای این که این مخارج این دوره از محل صرفه‌جویی است.
چند نفر از نمایندگان- برای همیشه است.
رئیس- بگذارید صحبت‌شان را بکنند.
فرود- اجازه بفرمایید این لایحه اگر می‌خواهید به این عبارت باشد که از محل صرفه‌جویی همیشه ده نفر بفرستید این اصلاً غلط است نمی‌تواند این طور باشد برای یک مرتبه که احتیاج فوری هست ممکن است از محل صرفه‌جویی کاری کرد ولی در آتیه باید حتماً در بودجه بیاید و به تصویب مجلبس شورای ملی برسد اگر در گزارش هم به این ترتیب نوشته شده باید اصلاح بشود اگر اصلاح نشود اصلاً خلاف اصول است خلاف اصل است و نمی‌تواند یک همچون چیزی به تصویب برسد بایستی هر خرجی بیاید در بودجه مملکت و نمایندگان محترم از موضوع خرج مطلع بشوند والا همین‌طور یکجا بگویند وزارت امور خارجه یا فلان وزارتخانه از محل صرفه‌جویی فلان کاری را بکند این معنیش این است که مجلس شورای ملی نظارتش در امر بودجه و در امر خرج از بین می‌رود.
رئیس- آقای فضایلی
فضائلی- بنده در ماده سوم عرض دارم.
رئیس- آقای دکتر صدر، معاون وزارت امور خارجه.
معاون وزارت امور خارجه (دکتر صدر)- راجع‌به مطلبی که جناب آقای دکتر رضایی فرمودند درخصوص فن ترجمه اگر توجه فرموده باشید در تبصره یک نوشته شده انتخاب دانشجویان از طریق مسابقه و شرایط خاص وزارت امور خارجه خواهد بود یعنی وزارت امور خارجه غیر از شرط داشتن لیسانس در ادبیات و حقوق سیاسی و اقتصادی یک مسابقه خاصی هم دارد که الآن چند سال است معمول است و این مسابقه، مسابقه تشخیص استعداد است یعنی ممکن است یک کسی لیسانسیه باشد و محفوظاتش خوب باشد ولی در موقع استفاده نتواند از محفوظات و معلوماتش استفاده بکند یا برای ترجمه زبانش الکن باشد و نتواند صحبت بکند (حشمتی- کم‌رو باشد) یا کم‌رو باشد این است که مسابقه‌هایی که در وزارت امور خارجه می‌شود منحصر به مطالب و دروسی که در مدرسه یا دانشکده یاد گرفته‌اند نیست بلکه استعداد اینها را از لحاظ مسائل روز آنجا قضاوت می‌کنند حتی یک مسائل روز آنجا قضاوت می‌کنند حتی یک مسائل جاری را که مثلاً فرض بفرمایید جز اخبار روز است از او می‌پرسند که معلوم بشود اولاً روزنامه می‌خواند یا خیر و ثانیاً خودش قضاوت دارد یا خیر حتی از او آزمایش می‌شود که معلوم بشود آیا در یک مجلسی می‌تواند صحبت بکند یا نه و ذوقش در ترجمه تا چه اندازه است؟ وقتی معلوم شد استعداد دارد این استعدادش تربیت می‌شود در آن مدرسه تخصصی در خود آن مدرسه فنی مخصوصی تربیت مترجم هم آنجا اینها را به عنوان زبان‌دان فرانسه‌دان یا انگلیسی‌دان تربیت نمی‌کنند بلکه به عنوان یک مترجم تربیت می‌کنند و اینها را ضمن سال‌های تحصیل که سه سال است گویا یک مقداری از این مدت را می‌فرستند کنفرانس‌های بین‌المللی که آنجا عملاً یاد بگیرند مثلاً فرض بفرمایید اگر این مدارس در امریکا باشند می‌فرستند آنها را به سازمان ملل که آنجا عملاً نشان بدهند که استعداد ترجمه دارند یا ندارند از این جهت خیال نمی‌کنم که نگرانی برای جنابعالی باشد ضمناً به این توضیحاتی که عرض کردم تصور می‌کنم ذهن جناب آقای فرود را هم روشن کرده باشم اما راجع‌به ماده سوم که فرمودند این وزارت امور خارجه فکر کرد (چند نفر از نمایندگان- ماده سوم مطرح نیست) که به بودجه دولت تحمیلی نشود اما اگر نمایندگان محترم عقیده دارند که در بودجه باید باشد وزارت امور خارجه حرفی ندارد و این بسته به نظر آقایان است با نظر آقای صدرزاده هم که فرمودند تا ده نفر بگذاریم بنده موافقم مانعی ندارد.
رئیس- کسی دیگر اجازه صحبت نخواسته پیشنهادات قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای مهندس جفرودی به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی- پیشنهاد می‌کنم تبصرهٔ زیر به ماده یک اضافه شود.
تبصره- حداکثر مدت تحصیل دانشجویان اعزامی به خارج ۴ سال می‌باشد.
مهندس جفرودی
رئیس- آقای مهندس جفرودی (گفته شد- نیستند) پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای احمد مهران به شرح ذیل قرائت گردید.)
پیشنهاد می‌کنم در تبصره یک ماده یک
جمله دارای درجه لیسانس لااقل دارای دیپلم کامل متوسط تبدیل و بقیه عبارت تا آخر تبصره حذف شود. احمد مهران
رئیس- آقای مهران بفرمایید.
مهران- بنده در جلسه گذشته هم عرض کردم تنها عیبی که این لایحه دارد این است که شرط اعزام محصل را داشتن لیسانس گذاشته است اولاً در آموزش و پرورش این یک اصل مسلم است که زبان یاد گرفتن را هر چه زودتر شروع کنند صحیح‌تر است دوم این که یک نفر لیسانسیه آمده در یک رشته‌ای از رشته‌هایی که ذکر شده لیسانس گرفته حاضر به خدمتی است برای مملکت و یک عده دیپلمه متوسطه که بنده بسیاری از آنها را سراغ دارم که بهتر از لیسانسیه‌ها الآن السنه خارجه را می‌دانند و حتی دیپلمه متوسطه زیاد می‌شناسم که یکی دو زبان را به را به خوبی می‌دانند و ضمناً آقایان توجه فرمودید به السنه زنده دنیا ممکن است یک نفر مترجم برای زبان اردو بخواهند تربیت بکنند یک نفر مترجم برای زبان چینی بخواهند تربیت بکنند این که وزارت امور خارجه آمده است گفته است که سالی ده نفر احتیاج دارم می‌خواهد یک کادر مترجمی درست کند بنده استنباطم از این لایحه این بود که وزارت امور خارجه درصدد است یک کادر مترجمی و یک دارالترجمه صحیح ترتیب بدهد در این صورت اگر شما لیسانسیه بفرستید در جلسه گذشته هم عرض کردم هیچ‌گاه نمی‌توانند با این لیسانسیه بگویید که آقا دوره دکتری نخوان اینها وقتی رفتند شروع کردند به دوره دکتری خواندن اگر شما به این بگویید که ما شما را برای ترجمه فرستادیم چرا دارید تز می‌گذرانید و چرا دوره دکتری می‌گذرانید می‌گویند چرا مانع تحصیل ما می‌شوید این یک ترتیبی است که ملاحظه می‌فرمایید جز ایجاد محظور برای وزارت امور خارجه نتیجه دیگری بنده نمی‌بینم بنده اصولاً و واقعاً معتقدم که بایستی حتماً دیپلمه متوسطه فرستاد و عده‌ای دیپلمه‌های بااستعداد و آنهایی که زحمت کشیده‌اند برای این کار انتخاب شوند عده‌ای هستند از این دیپلمه‌ها که چند دیپلم دارند هم دیپلم ریاضی دارند و هم دیپلم ادبی دارند و اینها خیلی استعداد دارند و مهیا برای این کار هستند و اینها را می‌شود مثل یک نهالی تربیت کرد و مهیا کرد برای کاری که وزارت امور خارجه منظورش است و بنده چون معتقدم که اگر لیسانسیه بفرستید از این قانون هیچ‌گونه نتیجه‌ای که وزارت امور خارجه می‌خواهد به عمل نمی‌آید از این قسمت به پیشنهاد خودم باقی می‌مانم ولو با کمال تأسف نمایندگان محترم رأی ندهند.
رئیس- آقای بهبهانی مخالفید بفرمایید.
جعفر بهبهانی- عرض کنم متأسفانه گمان می‌کنم خود آقایان هم تصدیق می‌فرمایند سطح فرهنگ ما آن قدر پایین است که حتی ما به لیسانسیه هم نمی‌توانیم اعتماد بکنیم و بگوییم به این که چندین سال تحصیل کرده‌اند و یک اشخاصی هستند که می‌توانند در علومی که تحصیل کرده‌اند آن تبحر لازم را داشته باشند البته خاطر آقایان هست که سن غالب ما در یک ردیف است کمتر در سابق در موقعی که ما تحصیلات ابتدایی می‌کردیم مسلماً درجه ۶ ابتدایی به مراتب تحصیلاتش بیشتر از دیپلم امروز بود یعنی الآن بنده دیپلمه را دیده‌ام و خیلی زیاد دیپلمه‌هایی را می‌شناسیم که می‌بینیم غلط املایی و انشایی زیاد دارند و حتی یک انشا نمی‌توانند بنویسند درجه فرهنگ ما خیلی پایین آمده است از این جهت پیشنهادی که جناب آقای مهران فرمودند راجع‌به این که دیپلمه‌ها هم بتوانند شرکت کنند به نظر بنده به هیچ‌وجه صلاح نیست برای اینکه کسی که می‌خواهد فن ترجمه را یاد بگیرد و مترجم بشود باید لااقل یک معلوماتی داشته باشد از این جهت بنده با نظرات‌شان کاملاً مخالفم و عقیده‌ام این است که باید لااقل لیسانسیه باشد و این که جناب آقای مهران فرمودند که لیسانسیه‌ها الآن حاضر به خدمت هستند در مملکت این فرمایش ایشان هم البته حاضر به خدمت هستند در مملکت درست است ولی کو خدمتی که به اینها ارجاع بشود این قدر لیسانسیه من می‌شناسیم که سجاف خیابان را سیر می‌کنند و هیچ کاری ندارند از این جهت اجازه بفرمایید که همین درجه لیسانس حداقل معلوماتی باشد که برای قبول داوطلب در وزارت امور خارجه معین شده است.
رئیس- آقای صدرزاده با پیشنهاد موافق هستید؟
صدرزاده- نخیر مخالفم.
رئیس- یک مرتبه دیگر قرائت می‌شود.
(مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای مهندس جفرودی به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده یک اضافه شود:
تبصره- حداکثر مدت تحصیل دانشجویان اعزامی به خارج ۴ سال می‌باشد.
مهندس کاظم جفرودی
رئیس- آقای مهندس جفرودی
مهندس جفرودی- آقایان ملاحظه فرمودند که آقای دکتر صدر اینجا فرمودند که دوره مدرسه تخصصی سه سال است در ماده ۲ این‌طور می‌نویسد:
چنانچه دانشجویی ترک‌تحصیل نماید یا دو سال پی‌درپی در امتحانات توفیق حاصل نماید یعنی براساس این ماده این آدم می‌تواند برای طی این دوره ۶ سال در خارج ایران بماند این بسیار کار بدی است اولاً قرار شد که اشخاص با استعداد را انتخاب کنند و بفرستند خارجه ما یک سال هم به اینها حداکثر امکان رفوزه شدن می‌دهیم در دوره سه ساله یک سال ممکن است بر اثر یک پیش آمد یا کسالت از عهده امتحانات برنیایند و مردود بشوند بیش از ۴ سال نباید ما خرج عده‌ای را بدهیم که لیسانسیه هستند و دارای تحصیلاتی هم هستند به خصوص که مجلس نظر آقای مهران را هم نپذیرفت یعنی میزان تحصیلات را بالا بنابراین نباید بیش از این برای طی یک دوره سه ساله مدرسه تخصصی در خارج ایران به پول ایران بیش از چهار سال بمانند.
رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- عرض ندارم.
رئیس- آقای صدرزاده مخالفید؟ (صدرزاده- موافقم) پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود تا رأی بگیریم.
(شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام فرمایند (اغلب قیام کردند) تصویب شد.
پیشنهاد دیگری خوانده می‌شود.
(پیشنهاد آقای عمیدی‌نوری - به شرح زیر قرائت گردید)
پیشنهاد می‌نمایم در ماده اول این اصلاحات به عمل آید:
۱- به جای (مادامی که احتیاج دارد جمله «حداکثر تا ده سال» نوشته شود).
۲- به جای «فراگرفتن زبان‌های خارجه» نوشته شود «زبان‌های خارجی کشورهایی که با دولت ایران مناسبات سیاسی دارند».
۳- بعد از کلمه «تخصص رسمی» اضافه شود «در زبان»
عمیدی‌نوری
رئیس- آقای عمیدی‌نوری.
عمیدی‌نوری- اصلاحاتی که بنده در ماده اول پیشنهاد دادم در تعقیب عرایضی بود که در بحث ماده یک عرض کردم در این ماده دو مطلب کش‌دار دارد که می‌شود از آن خوب استفاده کرد با توجه به ماده سه‌ای که جناب آقای دکتر رضایی به تفصیلاً تشریح فرمودند در اینجا در ماده قید است (وزارت امور خارجه مجاز است مادامی که احتیاج دارد) در ماده سه هم تصریح دارد (هزینه اعزام دانشجویان مزبور در تمام مدت از محل صرفه‌جویی) این غیر از آن است که جناب آقای فرود تعبیر فرمودند به یک سال وقتی که تمام مدت قید شد الی‌الابد وزارت خارجه می‌تواند به عنوان داشتن مترجم یک عده‌ای را بفرستد به اروپا حالا هم که مجلس بنا به پیشنهاد جناب آقای مهندس جفرودی تصویب کرد تا چهار سال بتواند بماند بنابراین سه سال یک سال هم استفاده می‌کنند و چهار سال می‌مانند این را بدانید که حتماً این یک سال را رفوزه می‌شوند که چهار سال بمانند بنده اطلاع دارم یکی از رفقای تحصیلی قدیم ما در یک جلسه خصوصی شرح می‌داد برای این که در اروپا بماند اصلاً هیچ‌وقت امتحان نمی‌داد رفوزه می‌شد که بماند بسیار جوان بااستعدادی هم بود بعد هم که آمد به ایران وزیر شد (خنده نمایندگان) ملاحظه فرمودید شما هم که اینجا تصویب فرمودید یک سال هم اضافه بشود حالا این آقایان به جای سه سال ۴ سال می‌مانند از بودجه مملکت هم استفاده می‌کنند بعد هم تشریف می‌آورند به ایران و می‌شوند مترجم این است که بنده نخواستم این اختیار مادام‌العمر دست وزارت امور خارجه باشد بنده نظرم این است حداکثر تا ده سال دیگر اختیار داشته باشد من خیال نمی‌کنم بیشتر از صد نفر وزارت امور خارجه ما احتیاج به مترجم داشته باشد که حداکثر تا ده سال این صد نفر را می‌فرستد (دکتر دادفر- این مدت زیاد است) کمترش می‌خواهید بکنید ۵ سال کنید به هر حال محدودش کنید. بنده نظرم این است که مدت داشته باشد بنده موافقم که ۵ سال کنید هر چه کمتر کنید من موافقم این یک قسمت از پیشنهاد من قسمت دوم گفته است برای فراگرفتن زبان‌های خارجی این زبان‌های خارجی در عمل ممکن است اطلاق بشود به فرانسه و انگلیس ما چه می‌خواهیم ما مترجمینی که نیاز وزارت امور خارجه ما را رفع بکنند یعنی به زبان دولت‌هایی که با ما مناسبات سیاسی دارند سفیر دارند کار دارند به زبان آنها برای هر کدام آنها مترجم به وجود بیاوریم کشورهای بزگ این کار را می‌کنند شما نگاه بکنید یک عده متخصص از این کشورهای بزرگی که با مناسبات دارند وقتی که به روابط‌شان نگان بکنید می‌بینید مترجم متخصص در زبان فارسی تربیت می‌کنند و همین‌طور مأمورین سیاسی‌شان را آنهایی را به ایران می‌فرستند که زبان فارسی را خوب بدانند و حال آن که اینها کشورهایی مثل انگلستان و شوروی و امریکا هستند که احتیاجی به زبان ما ندارند اما مترجم و دیپلمات به زبان فارسی تربیت می‌کنند و می‌فرستند اینجا شما می‌خواهید از این زبان‌های خارجی چه استنباط بکنید؟ فقط زبان‌های فرانسه و انگلیسی یاد بگیرند؟ (صدرزاده- محدود نیست) راست است محدود نیست ولی اگر شما مقیدش نکنید فرانسه و انگلیسی تنها یاد می‌گیرند اینجا
عبارت زبان‌های خارجه است اما اگر مقید کنید به زبان‌های خارجه کشورهایی که با ما مناسبات سیاسی دارند آن‌وقت مختار هستند که فقط فرانسه و انگلیسی یاد بگیرند (ثقةالاسلامی- چینی که به درد نمی‌خورد) چینی برای بنده و جنابعالی به درد نمی‌خورد اما برای وزارت امور خارجی‌ای که می‌خواهد قرارداد با چین تنظیم کند باید زبان چینی را بداند بایستی مترجم داشته باشد والا مترجم انگلیسی و فرانسه دارند (معاون نخست‌وزیر- نداریم) دارید بیش از حدّاحتیاج فعلی مطلب سوم که خیلی اهمیت دارد این است که اینجا نوشته است یکی از مدارس تخصصی رسمی خارجه این مقصود چیست؟ یعنی چه؟ تخصص رسمی کجا؟ از این استفاده می‌شود برای تخصص رسمی حقوق، برای تخصص رسمی ادبیات این کلمه زبان می‌خواهد اگر ننویسید «یکی از مدارس تخصصی زبان» از این ماده وزارت امور خارجه استفاده می‌کند این آقازاده‌ها تشریف می‌برند به اروپا در یکی از مدارس تخصصی رسمی اروپا درس می‌خوانند بعد هم تشریف می‌آورند به ایران و هیچ کدام‌شان هم متأسفانه مترجم نیستند پس باید بگوییم یکی از مدارس تخصصی رسمی زبان خارجی این است که بنده پیشنهاد کردم (دکتر پیرنیا - ترجمه زبان) تمنّا می‌کنم جلو زبان یک ترجمه هم بگذارید این را بنده خیلی‌خیلی لازم می‌دانم بنابراین پیشنهاد بنده در این ماده ۳ اصلاح است اصلاح اولش این است که مدت محدود بشود اگر ۵ سال را قبول می‌فرمایید بنده موافقم اصلاح سوم این است که بعد از «رسمی» نوشته شود «ترجمه زبان» که این قید باشد اصلاح دیگر که اصلاح دوم باشد این است که زبان‌های خارجی کشورهایی که با ما مناسبات سیاسی دارند این ۳ اصلاحی است که بنده پیشنهاد کردم و هر کدامش را هم آقایان توضیح قانع‌کننده بدهند بنده حاضرم پس بگیرم.
رئیس- البته این را باید در نظر داشته باشید که طبق پیشنهاد آقای مهندس جفرودی مدت تحصیل ۴ سال بیشتر نیست و به علاوه پیشنهاد جنابعالی ۳ قسمت است قر قسمت آن باید علی‌حده مطرح و رأی گرفته شود. آقای مخبر
رئیس- آقای مخبر
مخبر کمیسیون امور خارجه (مرآت اسفندیاری) - پیشنهاد جناب آقای مهندس جفرودی مشتمل بر ۳ قسمت بود اول پیشنهادی که فرمودند دوره اعزام محصل را محدود بکنند به ده سال با توضیحی که الساعه اینجا جناب آقای فرود دادند فرمودند به این که در صورتی که این لایحه برای چندین سال تکرار بشود باید در سال آینده در بودجه گذاشته بشود نگرانی حضرت مستطابعالی باید قاعدتاً رفع شده باشد برای این که خواه‌ناخواه اعتبار آن در بودجه خواهد آمد (عمیدی‌نوری- پیش‌بینی نمی‌شود) الآن جناب آقای فرود فرمودند که این را سال دیگر باید در بودجه بگذارند اگر قبول می‌فرمایید که در سال آینده در بودجه باشد نگرانی حضرتعالی مرتفع است برای این که هر سال مجلس صلاح بداند در بودجه تصویب می‌کند هر سال نخواست جلوش را می‌گیرد اگر این را قبول ندارید محدود کردن یک امری به ده سال اثرش چیست بنده این را زیاد منطقی نمی‌دانم برای محدود کردن یک امری که مورد احتیاج کشور است بنده خیال می‌کنم که اشتباهی در اینجا حاصل شده و عده‌ای تصور می‌کنند که این افرادی که ترتبیت می‌شوند واقعاً فقط و فقط برای کادر وزارت امور خارجه است (عمیدی‌نوری- قانون این است) اجازه بفرمایید این اشخاص حداکثر چهار سال تحصیل می‌کنند سه‌برابر این مدت یعنی دوازده سال در وزارت امور خارجه کار می‌کنند بعد می‌روند وزارتخانه دیگر استخدام می‌شوند می‌روند برای مملکت خدمت می‌کنند به فرض این که ده سال بیست سال چند نفر محصل بفرستند این چه ضرری به این کشور دارد بنده نمی‌فهمم یکی دیگر این که مطلبی فرمودند راجع‌به زبان‌های خارجی کلیه کشورها البته این امری است که مورد نظر وزارت امور خارجه هست این محصلین زبان را خودشان انتخاب نمی‌کنند آن زبانی را که باید در آنجا تحصیل بکنند توسط وزارت امور خارجه تعیین می‌شود و قطعاً وزارت امور خارجه به احتیاجات عمومی خودش و کشور توجه خواهد کرد و این نظر را مطالعه خواهد کرد اعم از این که ذکر بشود یا نشود مورد نظر خواهد بود یک مطلب دیگر که فرمودند راجع‌به زبان اینجا اگر ملاحظه بفرمایید در ماده یک اگر از اول مطالعه بفرمایید روشن است نوشته است وزارت امور خارجه مجاز است مادامی که احتیاج دارد سال ده نفر دانشجو برای تخصص در فن ترجمه و فراگرفتن زبان‌های خارجی بنده خیال نمی‌کنم بیش از این لازم باشد که باز زبان دیگر قید بشود.
رئیس- آقای جلیلی شما مخالف هستید؟
جلیلی- موافقم.
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) قسمت به قسمت پیشنهاد آقای عمیدی‌نوری قرائت می‌شود رأی می‌گیریم.
(قسمت اول پیشنهاد به شرح ذیل خوانده شد)
به جای «مادامی که احتیاج دارد» جمله «حداکثر تا ده سال» نوشته بشود.
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد قسمت دیگر قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
به جای «فراگرفتن زبان‌های خارجه» نوشته شود (زبان‌های خارجی کشورهایی که با دولت ایران مناسبات سیاسی دارند)
رئیس- مخالفی نیست؟
ابتهاج- بنده مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
ابتهاج- اگر آن‌طوری که جناب آقای عمیدی‌نوری پیشنهاد می‌فرمایند تصویب کنیم ما قریب پانصد، ششصد نفر مترجم باید بفرستیم برای السنه مختلفه ولی زبان رسمی همان‌طوری که فرمودند و نمی‌دانم چرا وزارت امور خارجه قید نکرده فرانسه و انگلیسی است تمام پیمان‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، نامه‌های رسمی دنیا به این دو زبان نوشته می‌شود و این دو زبان است که مورد استعمال است شاید در ظرف مدت چند سال عوض شد البته وزارت امور خارجه قید نکرده برای این که اگر تغییر پیدا کرد بتواند تغییر بدهد ولی فعلاً این دو زبان است اگر ما بخواهیم برای تمام زبان‌ها محصل بفرستیم شاید اگر اغراق نباشد سیصد چهارصد نفر باید بفرستیم و همان‌طوری که خودتان فرمودید الآن وزارت امور خارجه ما این طور نیست که زبان‌های مختلف را ندانند ژاپنی‌دان هم در وزارت امور خارجه داریم. (عمیدی‌نوری- ندارید) چرا، این که تصور فرمودید که ما مترجم در وزارتخانههای دیگر داریم متأسفانه باید عرض کنم که تشریف ببرید به دارالترجمه وزارت دادگستری ببینید لوایحی که ترجمه می‌کنند چطور است اصلاً فارسی نیست با نهایت تأسف عرض می‌کنم پیمان‌هایی که بسته شده و متن فرانسه یا انگلیسی‌اش معتبر بوده الآن در وزارت امور خارجه‌های سایر کشورها برای فارسی ما غلط گرفته‌اند و به این جهت باید رفع این نقیصه بشود باید طوری باشد که وقتی مترجمین ما ترجمه کردند بهترین و فصیح‌ترین فارسی در آن پیمان‌ها استعمال شده باشد و اگر ما بتوانیم فرانسه و انگلیسی را تکمیل بکنیم بسیار خدمت بزرگی کرده‌ایم (عمیدی‌نوری- تقاضا دارم اصلاح بفرمایید از زبان‌های خارجی مورد احتیاج وزارت امور خارجه با کشورهایی که با ایران مناسبات سیاسی دارند).
رئیس- قرائت می‌شود و رأی گرفته می‌شود.
(به شرح فوق قرائت شد)
آقایانی که با این پیشنهاد اصلاحی که شد موافق هستند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
قسمت دیگر پیشنهاد قرائت می‌شود.
عمیدی‌نوری- به این جهت هم یک کلمه (ترجمه) اضافه شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
بعد از جمله- «تخصصی رسمی» اضافه شود «ترجمه زبان» (عمیدی‌نوری- به این قسمت خودشان هم موافق هستند)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که موافق هستند قیام نمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌نمایم در تبصره یک ماده اول این جمله اضافه شود لیسانسیه‌های حقوق یا علوم سیاسی حق‌تقدم دارند.
عمیدی‌نوری
رئیس- آقای عمیدی‌نوری
عمیدی‌نوری- بنده این پیشنهاد را از توضیحات جناب آقای دکتر رضایی استفاده کردم که تذکر بسیار صحیحی دادند اینجا در تبصره قید است انتخاب دانشجویان از طریق مسابقه و شرایط خاص وزارت امور خارجه خواهد بود و کسانی می‌توانند در این مسابقه شرکت کنند که سن آنها حداکثر ۲۵ سال و دارای درجه لیسانس در رشته‌های ادبیات فارسی زبان خارجی حقوق علوم سیاسی یا اقتصاد باشند بنده عقیده‌ام این است که اگر ده تا ۲۰ داوطلب پیدا شد در بین این داوطلب‌ها که واجد این شرایط بودند بنده معتقد هستم کسی که لیسانسیه در علوم سیاسی یا حقوق است یعنی آن کاری که مخصوص وزارت امور خارجه است والا ادبیات زبان فارسی یا اقتصاد اینها هر کدام مربوط به بازرگانی و فرهنگ است.
اما علوم سیاسی و حقوق از امور اختصاصی مربوط به وزارت خارجه است چنانچه در سابق هم وقتی استخدام می‌کردند از فارغ‌التحصیل‌های علوم سیاسی یا حقوق استخدام می‌کردند و حالا پیشنهاد بنده این است که اگر داوطلب‌های دیگری بودند یعنی کسی که فارغ‌التحصیل حقوق یا علوم سیاسی است در اینجا حق‌تقدم داشته باشد و این قسمت را هم بنده از افکار آقایان استنباط و استفاده کردم خواهش می‌کنم که آقایان موافقت بفرمایید.
رئیس- آقای فضائلی
فضائلی- جناب آقای عمیدی‌نوری خواهش می‌کنم که به این توضیح بنده توجه بفرمایید تربیت این مترجمین برای مسائل بسیار مهم و دقیق است در ترجمه چندین اهمیت دارد یکی آشنایی به زبانی که می‌خواهد آن مطلب را به آن زبان ترجمه کند یکی آشنایی به زبانی که از آن زبان ترجمه می‌شود یعنی دو زبان که از یکی به زبان دیگری ترجمه می‌شود موضوع دیگری که آن هم خیلی حائزاهمیت است آشنایی موضوع و مطلب و علمی است که می‌خواهد راجع‌به آن موضوع از یک زبانی به یک زبان دیگر ترجمه و تفسیر کنیم اگر مسئله اقتصادی باشد حتماً باید شخص مترجم البته مترجم قراردادها و اسناد مهم بایستی از اصطلاحات اقتصادی و تا اندازه‌ای از اصول و کلیات علم اقتصاد مستحضر باشد و اگر مسئله، مسئله سیاسی و حقوقی باشد هم همین‌طور بنده تصور
می‌کنم که آن قدر ادبیات فارسی در این مورد دخیل نیست، یعنی باید به مقدار کافی اطلاعات در ادبیات فارسی داشته باشد ولی در هر صورت باید اطلاع اقتصادی داشته باشد اگر مسئله اقتصادی هست باید از زبان فارسی اطلاعات کافی داشته باشد اگر موضوع حقوق هست باید اطلاعات کافی داشته باشد و این موضوع را باید در امتحاناتی که می‌کنند تأمین نمایند یعنی به هر صورت چه لیسانس اقتصادی باشد چه لیسانس حقوق باشد باید زبان فارسی را خوب بداند و تنها داشتن لیسانس ادبیات کافی نیست که بتواند مسائل حقوقی و مسائل اقتصادی را از زبانی به زبان خودش ترجمه کند از این جهت که بنده استدعا می‌کنم جناب آقای عمیدی‌نوری به این استدلال بنده توجه بفرمایند و از پیشنهاد صرف‌نظر بفرمایند یا این موضوع اقتصادی را اضافه کنند برای این که یکی از کارهای مهمی که وزارت خارجه با آن سر و کار دارد و فوق‌العاده اهمیت دارد مسئله مبادله مقاوله‌نامه‌های اقتصادی است که اهمیت دارد.
عمیدی‌نوری- موافق هستم.
رئیس- آقای آقایان موافق هستید؟
آقایان- موافق هستم.
رئیس- بفرمایید.
آقایان- چون کلمه اقتصاد را آقای عمیدی‌نوری موافقت دارند بنده دیگر عرضی ندارم.
رئیس- جناب آقای دکتر امیر حکمت موافق هستید؟
دکتر امیر حکمت- تقریباً پیشنهاد آقای عمیدی‌نوری همین است که اینجا هست فقط ادبیات فارسی را می‌خواهند حذف کنند.
عمیدی‌نوری- حذف نکردم.
رئیس- پیشنهاد آقای عمیدی‌نوری با اصلاح یک‌مرتبه دیگر قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم.
(پیشنهاد به شرح سابق با اصلاح قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید که در سطر اول ماده ۱ لایحه استخدام مترجم کلمه (ده نفر) حذف گردد.
مهندس بهبودی
رئیس- آقای مهندس بهبودی بفرمایید.
مهندس بهبودی- پیشنهادی که به مقام ریاست معظم تقدیم کردم توأم با حذف ماده سوم است چون در ماده سوم نوشته هزینه اعزام دانشجویان مزبور در تمام مدت از اعتبارات استخدامی وزارت امور خارجه در خارج از کشور تأمین خواهد و به عقیده من به هیچ‌وجه نمی‌توان در بودجه مملکتی موضوعی را وابسته به صرفه‌جویی کرد وزارت خارجه می‌تواند در سال جاری از محل صرفه‌جویی حقوقی این کار را بکند و به خارج از کشور اعزام دارد ولی در سال‌های آینده به هیچ‌وجه نمی‌تواند از این اعتبار استخدام و به خارج از کشور اعزام بدارد و حتی باید از بودجه عمومی مملکت استفاده کند و این امر پیش‌بینی بشود دیگر این که موضوع عده چیز زائدی است و باید عده‌اش را حذف کرد و تعدادی که احتیاج دارد در بودجه پیش‌بینی کند (صحیح است) و تعداد هم دست دولت باشد.
رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- گاهی مباحثات ما در اینجا یک‌قدری تناقض پیدا می‌کند یعنی وقتی نظریه‌ای پیش می‌آید و یک وقت نظر دیگری اظهار می‌شود یک وقت بنده نگاه می‌کنم که مبادا عده زیادتری بفرستند و یک وقت هم می‌خواهیم اختیار بدهیم که هر عده می‌خواهند بفرستند این صحیح نیست یک حدی باید تعیین کرد که تا آن حد بتوانند بفرستند بنده هم پیشنهاد کردم تا ده نفر یعنی اگر کمتر لازم شد کمتر بفرستند اما این که فرمودند از محل صرفه‌جویی در سال جاری بفرستند صرفه‌جویی طبیعتاً در وزارتخانه‌ها به وجود می‌آید مثلاً یک وقتی برای یک عملی در بودجه پیش‌بینی می‌شود که اصلاً ممکن است عملی نگردد و از آن محل می‌خواهند صرف کنند حالا در اینجا برای بودجه رقم به خصوصی معین نکرده است هر گاه وزارت خارجه توانست صرفه‌جویی کند و صرفه‌جویی داشت از آن محل تا ده نفر بفرستد و اگر نداشت نمی‌تواند می‌آید از مجلس تقاضا می‌کند که در متن بودجه مملکت آن مبلغ را تهیه کند.
رئیس- آقای دکتر رضایی موافق هستید؟ (دکتر رضایی- بلی) بفرمایید.
دکتر رضایی- بنده فکر می‌کنم اگر آقایان محترم خاصه جناب آقای معاون وزارت خارجه به عرایض بنده توجه بفرمایند مشکل حل بشود و جناب آقای مهندس بهبودی پیشنهادشان را مسترد بفرمایند دلیل اصلی تقدیم این پیشنهاد از طرف آقای مهندس بهبودی وجود ماده ۳ در اینجا است همان‌طور که جناب آقای فرود توجه آقایان را جلب کردند اصولاً از نظر قانون نویسی این طور کار صحیح نیست که بیاییم بگوییم مخصوصاً اینجا ذکر شده تمام مدت از محل صرفه‌جویی و بنده آنجا مذاکره کردم با آقای مهندس بهبودی حالا همان‌طور که من حس کردم اگر هم معاون وزارت خارجه قبول بفرمایند که ماده ۳ حذف بشود یا به طریقی اصلاح بشود که هر ساله در بودجه تفصیلی وزارت خارجه این مطلب ذکر شود و عده مورد نظر به تصویب کمیسیون بودجه مجلس برسد بنده فکر می‌کنم جناب آقای مهندس بهبودی نظری نداشته باشند و پیشنهادشان را مسترد بفرمایند این بسته به نظر آقایان است اگر فکر می‌کنید همان‌طور که من فکر می‌کنم و همه آقایان نظرشان است که ماده ۳ صحیح نیست موافقت بفرمایید ماده ۳ اصلاح با حذف شود و در این صورت ممکن است این پیشنهاد مسترد بشود والا ملاحظه بفرمایید خود جناب آقای مهندس بهبودی در اینجا فرمودند که پیشنهادشان در ماده یک توأم است با ماده ۳ تصمیمی در اینجا گرفته بشود ایشان بتوانند تصمیم‌شان را مبنی بر استرداد این پیشنهاد بفرمایند.
رئیس- آقای معاون وزارت خارجه توضیحی دارید بفرمایید.
معاون وزارت خارجه- بنده می‌خواستم عرض کنم راجع‌به ماده ۳ نظر خاصی نداریم این راه عملی بود که به نظر ما رسیده بود ولی اگر از نظر آقایان نمایندگان مخالف عرف و عادت و قوانین و مقررات است و بایستی در بودجه وزارت خارجه هر سال گذاشته بشود وزارت خارجه موافقت که از سال دوم در بودجه وزارت خارجه منظور بشود.
رئیس- آقای مهندس بهبودی
مهندس بهبودی- چون جناب آقای دکتر صدر فرمودند که ماده ۳ را پس گرفتند بنده هم پیشنهادم را پس می‌گیرم (یک نفر از نمایندگان- هنوز پس نگرفته‌اند)
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید که سطر سوم تبصره ماده اول کلمه (زبان خارجی) حذف گردد. مهندس بهبودی
رئیس- آقای مهندس بهبودی
مهندس بهبودی- پیشنهادی که تقدیم شده این است که در تبصره ۱ ماده اول کلمه زبان خارجی حذف بشود چون پیشنهاد شده که درجه لیسانس در یکی از رشته‌های ادبیات فارسی علوم سیاسی و حقوق یا اقتصاد باشد عرض کنم شخصاً با این لایحه مخالفتم این است که به عقیده من مترجم در وهله اول باید زبان مادریش را بداند و متأسفانه باید اعتراف کنم که نه تنها دیپلمه‌های یا لیسانسیه‌های ما زبان فارسی را نمی‌دانند بلکه عده‌ای از دکترهای ادبیات هم زبان فارسی را نمی‌دانند (بعضی از نمایندگان- همه این‌طور نیستند) حقیقتی است باید گفت همه را عرض نکردم عرض کردم عده‌ای زبان فارسی را نمی‌دانند و من به روی این موضوع تکیه می‌کنم که لیسانسیه‌های ادبیات ما زبان فارسی را نمی‌دانند و حاضر هستم به حضور آقایان ثابت کنم اگر آقایان روزنامه‌های تهران را بخوانید ملاحظه می‌فرمایید که از لحاظ دستوری مقالاتی که می‌نویسند صحیح است یا خیر و در اینجا ذکر شده کسانی که لیسانسیه در زبان خارجی هستند به عنوان مترجم استخدام می‌کنند بنده صددرصد با این فکر مخالف هستم چون اگر فرض کنم که لیسانسیه ادبیات و علوم سیاسی و حقوق فارسی بداند محققاً لیسانسیه زبان خارجی فارسی نمی‌داند چون با یک دیپلمی که گرفته است وارد می‌شود در دانشکده ادبیات در رشته زبان و زبان فارسی را صحیح نمی‌داند و یک چیزی به عنوان زبان خارجه در دانشکده یاد گرفته ولی تا آن حدی که برای مترجمی کفایت داشته باشد نمی‌داند این است که بنده از آقایان استدعا کردم اگر موافق باشند کلمه لیسانسیه زبان خارجی حذف شود.
رئیس- باید در موقع رأی گرفتن تجزیه کنیم چون پیشنهاد حذف کرده‌اند پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم به تبصره ۲ این جمله اضافه شود (و مادام که در خدمت وزارت خارجه هستند جز کار ترجمه به سمت دیگری اشتغال نداشته باشند.)
عمیدی‌نوری
رئیس- آقای عمیدی‌نوری
عمیدی‌نوری- بنده پیشنهادی که دادم از این جهت است که گاهی تذکرات خودم است و گاهی استفاده از تذکرات رفقای محترم، اجازه بفرمایید تبصره ۲ را عرض کنم جناب آقای فلیکس آقایان یک تذکری دادند که در این لایحه یک اجازه استخدامی است که برای ده نفر در هر سال اجازه اعزام به اروپا داده می‌شود این حرف ایشان در من تأثیر کرد ممکن است این طور بشود در حالی که ما چه می‌خواهیم؟ ما مترجم می‌خواهیم بعد از این که مترجم خوب تربیت شد می‌خواهیم برای همیشه از تخصص او استفاده کنیم و برای این آقای مترجم در آخر تبصره ۲ اجازه داده‌ایم که آقای وزیر امور خارجه علاوه از حقوقی که به او می‌دهند حق فنی هم اضافه بدهند که حقوق عادیش را بگیرد و هم یک اضافه به نام حق فنی به عنوان مترجم، حالا گناه است این آقایی که به این عنوان اول فرستادیم به اروپا و ۴ سال درس خوانده و بعد هم یک چند سالی در وزارت خارجه کار کرد و یک حقّی هم به عنوان حق فنی اضافه گرفت و به اسم مترجم کار کرد فردا سفیرکبیر و وزیرمختار یا نماینده سیاسی بشود و برود در خارج بنده با این قسمت مخالفم فرمودند در تبصره ۲ نوشته شده است که سه برابر مدت باید به این سمت اشتغال داشته باشد این قبول اما آن سه برابرش تمام شد.
(ناصر ذوالفقاری- آزاد است) یا خارج می‌شود از استخدام وزارت خارجه یا باقی
می‌ماند وقتی که باقی ماند باز هم باید مترجم باشد چرا برای اینکه ما تربیت کردیم برای مترجم بودن و ما می‌خواهیم از فن و تخصص او در ترجمه استفاده کنیم نه این که حقوق فنی به او بدهیم و تحصیلات خود را با خرج مملکت بکند چند سالی بیاید اسمش مترجم است برود وارد کادر سیاسی سفیرکبیری و یا وزیرمختاری بشود، وزارت خارجه این افراد را به عنوان مترجم زبان می‌فرستد به اروپا درس می‌خوانند و باید مترجم باشند این است که بنده مقید کردم مادام که در خدمت وزارت خارجه هست بایستی فقط مترجم باشد از حق فنی و اداریش هم استفاده بکند خیلی هم به او احترام می‌گذاریم و خیلی هم لازم است. (صحیح است)
رئیس- آقای مرآت اسفندیاری بفرمایید.
مرآت اسفندیاری- یک نکته‌ای را خواستم خدمت همکاران محترم عرض کنم یک لایحه به این سادگی که در مجلس مطرح است آقایان تمام اصلاحات مملکت را دارند در این لایحه می‌گنجانند در صورتی که امر بسیار ساده‌ای است اگر نظریاتی نسبت به فرهنگ هست هر هفته لایحه‌ای راجع‌به فرهنگ می‌آید در اینجا کسی صحبت نمی‌کند متعجبم که مثلاً جناب آقای فیلیکس آقایان دوست محترم بنده اصلاً منکر لایحه است و یا حرف ایشان در جناب آقای عمیدی‌نوری به قدری تأثیر کرد که ایشان را مجبور به دادن پیشنهاد کرد در حالی که بنده درست حرف ساده ایشان را نفهیمدم نمی‌دانم چطور در ایشان تأثیر کرد این حرف‌ها نیست در وزارت خارجه یک کمیسیونی تشکیل بشود مرکب از یک عده اشخاصی که دارای مملکت صاحب اطلاعات و تجربیات کافی هستند و دارند خدمتی می‌کنند این دیگر به فرهنگ چکار دارد؟ به معایب دیگر مملکت چه مربوط است؟
مطلب دیگری که همکار محترم جناب آقای مهندس بهبودی اشاره فرمودند که زبان خارجی حذف شود دانستن زبان شاید یک شانس باشد در صورتی که این طور نیست اشخاصی که زبان خارجی را واقعاً بدانند در این راه بیشتر می‌توانند استفاده برسانند چطور ما می‌توانیم زبان خارجی را حذف کنیم برای این که یک کسی که اطلاعاتی راجع‌به زبان دارد نرود او را تعقیب کند مطلب دیگری که جناب آقای عمیدی‌نوری فرمودند این بود مادام که اینها برمی‌گردند در وزارت خارجه در همین سمت و در همین شغل باقی بمانند آقا این یک قراردادی است که یک مؤسسه دولتی با یک عده جوان مملکتش می‌بندد حالا بیایند پایشان را زنجیر ببندند که از آنجا تکان نخورند در صورتی که آن جوانی که می‌خواهد به وزارت خارجه خدمت کند اگر لایق بود، اگر شایسته بود چرا بعد از آن مدت قرارداد نیاید به کادر سیاسی منتهی با شرایط استخدامی وزارت خارجه حال آنکه آقایان مطلع باشید مخصوصاً جناب آقای آقایان که این آدم به این آسانی که فکر کردید سفیرکبیر نمی‌شود اگر قانون استخدام را مراعات بکنید و این جوان اگر لیاقت داشته باشد چرا مقام سیاسی را احراز نکند، به چه مناسبت محدود کنیم. (عمیدی‌نوری- سفیر بشود وزیر بشود؟) (ناصر ذوالفقاری- بشود) یک لایحه ساده‌ای است برای خدمت به این کشور حالا هر نقص و عیب و دردی داریم اگر در این لایحه صحبت بکنیم اصلاً به جایی نمی‌رسد.
رئیس- آقای صدرزاده با پیشنهاد موافق هستید؟
صدرزاده- با پیشنهاد موافق هستم.
رئیس- آقای معاون نخست‌وزیر.
معاون نخست‌وزیر- بنده می‌خواستم حضور جناب آقای عمیدی‌نوری عرض کنم که جلو استعداد اشخاص را نباید گرفت یک عده‌ای برای علوم اداری از اینجا بروند به خارج باید گفت فقط و فقط باید در کارهای اداری کار کنند و نباید کار دیگری بکنند عده‌ای را می‌فرستند به خارج و سه برابر مدتی که رفته‌اند باید کار کنند بعد از آن مدت اگر لیاقت داشتند استعداد داشتند چه مانع دارد، هیچ مانعی نخواهد داشت.
رئیس- دو مرتبه پیشنهاد آقای عمیدی‌نوری قرائت بشود رأی بگیریم.
(پیشنهاد به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام بفرمایند (عده‌ای قیام نمودند) (تصویب نشد) پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده اول بعد از کلمه سالی (تا) افزوده بشود.
صدرزاده
رئیس- آقای صدرزاده بفرمایید.
صدرزاده- چون قبلاً مذاکره شد و آقای معاون وزارت خارجه قبول کردند تا ده نفر بنده این پیشنهاد را تقدیم کردم.
رئیس- به هر حال رأی می‌خواهد مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به این اصلاح آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد، پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید در ماده اول بعد از زبان‌های خارجی (و امور تبلیغاتی) اضافه شود.
فیلیکس آقایان
رئیس- آقای آقایان بفرمایید.
آقایان- بنده تصدیق می‌کنم که وزارت خارجه از نظر مترجم در مضیقه است نه تنها وزارت خارجه بلکه تمام وزارتخانه‌ها ولی ما مضیقه بیشتری در تبلیغات داریم یعنی تبلیغات خودش امروز در دنیا یک علمی است و متأسفانه دیگران در این علم استادند و ما در علم تبلیغات خیلی جوان هستیم این مدرسه مترجمی که دانشجویان را می‌خواهید به آنجا اعزام دارید یک مدرسه‌ای است که کلاسش بسیار آسان است و در همان‌جا هم کلاس‌های تبلیغاتی هست که اینها را روی فن و اصول و منطق تدریس می‌کنند که چه نوع برای امور تبلیغاتی تربیت بشوند رادیو را آقایان بشنوید آقایان وزارت خارجه مضیقه‌اش در این قسمت بیشتر از مترجم است نه تنها وزارت خارجه بلکه مملکت برای این که یک مطالبی هست که باید جواب گفته بشود و جواب‌ها را باید وزارت خارجه بگوید آنهایی که می‌روند در خارج آن کار را یاد می‌گیرند آن کار را فرا بگیرند دیگر چه عیبی دارد.
رئیس- آقای صارمی مخالف هستید؟
صارمی- بلی.
آقایان- بنده پس گرفتم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم به آخر تبصره ۱ ماده ۱ اجازه اعزام سالی ده نفر دانشجو جملهٔ زیر اضافه بشود «و خدمت نظام‌وظیفه را طی کرده و یا طبق مقررات قانون معاق دائم باشند»
مهندس هدایت
رئیس- آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت- ملاحظه بفرمایید بنده پیشنهاد کردم کسانی می‌توانند در این مسابقه شرکت کنند که یا خدمت نظام‌وظیفه کرده باشند یا طبق مقررات نظام‌وظیفه معاف باشند برای این که اگر این آقایان دارای این شرایط نباشند می‌روند تحصیلات‌شان را می‌کنند و برمی‌گردند بعد از این که برگشتند باید خدمت نظام‌وظیفه را انجام بدهند و این نقض‌غرض است بنده این پیشنهاد را کردم و استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایید.
رئیس- آقای مهران مخالف هستید بفرمایید.
مهران- بنده فکر می‌کنم این کار را باید به طبیعت قضیه واگذاشت یعنی شرط کردن برای این کار الآن به هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نیست خاصه کسانی که معاف دائم هستند ممکن است به عللی از قبیل معلولیت و کسالت و غیره باشد و این پیشنهاد سبب می‌شود که اشخاص ناسالم و علیل‌المزاج در این کار شرکت کنند و چون مسابقه به عمل می‌آید من خواهش می‌کنم آقای مهندس هدایت موافقت بفرمایند ما فرصت بدهیم به اشخاص زیادی که در مسابقه شرکت بکنند و بنده می‌خواستم از وزارت خارجه تقاضا کنم که این مسابقه را در کمال دقت به عمل بیاورند چون عده زیادی در این مسابقه شرکت خواهد کرد می‌خواستم خواهش کنم که با مشارکت و نظارت نمایندگان عالی مقام وزارت فرهنگ این کار را انجام بدهند و تصور می‌کنم که ذکر پیشنهاد آقای مهندس هدایت در قانون ضرورتی نداشته باشد و استدعا می‌کنم از حضورشان اگر ممکن است پیشنهاد را پس بگیرند.
رئیس- آقای مهدوی موافق هستید؟
مهدوی- بنده مخالفم.
رئیس- آقای دکتر شفیع‌امین.
دکتر شفیع‌امین- بنده عرض ندارم پیشنهاد قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام بفرمایند (عده‌ای قیام نمودند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده اول تبصره ذیل علاوه شود.
تبصره- تعیین زبان مورد نیاز با وزارت خارجه بود و داوطلبان حق تغییر رشته زبان انتخاب شده را در دوره تحصیل ندارند.
دکتر دادفر
رئیس- آقای دکتر دادفر بفرمایید.
دکتر دادفر- آقایان محترم الآن رأی دادند به این که حداکثر اقامت این دانشجویان در خارج بیش از ۴ سال نباشد معمولاً کنکور این طور است که وزارت خارجه می‌خواهد امسال ۷ نفر بفرستد در عمل این طور خواهد بود که مثلاً خواهد گفت ۴ نفر برای فرانسه و انگلیسی یک نفر برای اسپانیانی یک نفر برای آلمانی به این شرایط داوطلبان را انتخاب می‌کند در نتیجه داوطلب زبان آلمانی مثلاً کم است کمتر از داوطلبین سایر زبان‌های خارجی است وقتی که برای هر زبان معین انتخاب شدند و رفتند به اروپا در آنجا ممکن است یک نفر شرحی می‌نویسد و بگوید نظر به این که به اشکالات برخورد کردم من هم می‌خواهم فرانسه بخوانم وزارت خارجه هم مسابقه را انجام داده حالا این آقا در آنجا فرانسه یا انگلیسی می‌خواند بنده غرضم این است که اولاً انتخاب این محصلین طوری نباشد که بعد از قبول مسابقه و انتخاب بگوید که من فرانسه بخوانم یا بگوید من می‌خواهم انگلیسی یا آلمانی بخوانم بعد هم این آقایان محصلین در دوره تحصیل
حق تغییر رشته نداشته باشند چون این حق تغییر رشته ممکن است باز وسیله باشد برای این که ۷ سال ۸ سال دیگر آنجا بماند به این بهانه که من تغییر رشته داده‌ام اگر آقایان به این موضوع توجه بفرمایید هم نظر وزارت خارجه تأمین است و هم آن آقایانی که این رشته را در نظر گرفته‌اند و مسابقه داده‌اند تا آخر باید در همان رشته مورد نظر درس بخوانند و بمانند دیگر در وسط کار نمی‌توانند عدول کنند.
رئیس- پیشنهاد دو مرتبه قرائت می‌شود رأی می‌گیریم.
(به شرح فوق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
اینجانب پیشنهاد می‌نماید تبصره زیر به ماده اول اضافه بشود.
تبصره- وزارت امور خارجه می‌تواند کسانی که دارای همان معلومات مندرج در تبصره ۲ باشند با همان مزایا استخدام نماید.
ابتهاج
رئیس- آقای ابتهاج بفرمایید.
ابتهاج- بنده خیلی خوش‌وقتم که این لایحه باعث می‌شود که یک عده از جوانان ما نفهمند که اهمیت دادن به زبان خارجه و زبان مادری چقدر مهم و به جا است و چه مزایایی دولت برای آن قائل است که بروند دنبال این کار حالا این لایحه‌ای که آمده منحصراً برای استخدام و دادن یک مزایایی برای کسانی است که در وزارت خارجه به وسیله مسابقه وارد می‌شوند و جزو آن ده نفر هستند پیشنهاد بنده این است اشخاصی که به خرج و هزینه خودشان به خارج می‌روند این معلومات را فرا می‌گیرند و دارای همان معلومات هستند آنها هم با همان مزایا و بلکه می‌خواهم عرض کنم که این فوق‌العاده فنی را هم که در این تبصره ۲ هست اختصاص بدهند به این هم که تحمیل نشده‌اند به بودجه مملکت و با پول خودشان رفته‌اند و خرج کرده‌اند و حالا پیشنهادم را اصلاح می‌کنم می‌تواند مکلف است باشد که این را ترجیح بدهند و استخدام کنند.
مهران- در صورت احتیاج
رئیس- آقای صدرزاده موافق هستید؟ (صدرزاده- بلی) پیشنهاد دو مرتبه قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
وزارت امور خارجه می‌تواند کسانی را ... (صدرزاده- مکلف است) که دارای همان معلومات مندرج در تبصره ۲ باشند با همان مزایا استخدام نماید.
رئیس- آقای مهران مخالف هستید؟
مهران- اگر در صورت احتیاج ذکر بشود بنده حرفی ندارم چون اگر ذکر نشود ممکن است عده نامحدود باشد مکلف است در صورت احتیاج.
ابتهاج- بنده اصلاح می‌کنم مکلف است در صورت احتیاج یا میزان رفع احتیاج باشد.
رئیس- پس یک پیشنهاد دیگری بدهند آقای مرآت اسفندیاری بفرمایید.
مرآت اسفندیاری- اگر جناب آقای ابتهاج توجه بفرمایند اصلاً به این پیشنهادی که فرمودند احتیاج نخواهد بود چون وزارت امور خارجه برای مترجم دستش باز است الآن دستش باز است ولی برای استخدام تابع مقررات است کلاس‌مان کارمندان وزارت خارجه به سه طریق تقسیم می‌شود یک یک کادر سیاسی و یکی فنی و دیگری اداری و برای هر یک مقررات مخصوصی تدوین شده که به عرض مجلس رسیده و یک قسمتی هم مورد مطالعه است در کمیسیون امور خارجه مجلس که لایحه آن در دستور کمیسیون امور خارجه واقع شده است که باید این هفته به مجلس شورای ملی بیاید در همین لایحه وزارت خارجه تقاضای ۶۰ نفر استخدام جدید کرده چون می‌فرمایید استخدام جدید ممنوع است یعنی با این پیشنهادی که شما می‌فرمایید ناقض تصمیم کلی مجلس می‌شود مگر با لایحه جدیدی که خود وزارت خارجه تقاضای استخدام نموده و آن هم تابع شرایط و مقررات قوانین و آیین‌نامه داخلی وزارت خارجه است و الآن مانعی برای استخدام مترجم نیست ولی یک موضوعی عرض کنم و آن این است که این کلاس مخصوص و این مدرسه و انستیتوی مخصوص را تا به حال هیچ ایران درش شرکت نکرده و هیچ ایرانی هم نخوانده است.
رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- موافق هستم.
رئیس- مخالفی ندارد. پیشنهاد قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
وزارت امور خارج مکلف است کسانی را که دارای همان معلومات مندرج در ماده تبصره ۲ باشند با همان مزایای تبصره ۲ استخدام نماید.
معاون نخست‌وزیر- آن کلمه مکلف را می‌تواند بکند بهتر است.
ابتهاج- موافق هستم.
رئیس- می‌تواند باشد بسیار خوب با می‌تواند رأی می‌گیریم.
صدرزاده- با می‌تواند مخالفم.
رئیس- خوب رأی نمی‌دهید ایشان این طور قبول کردند.
صدرزاده- حالا مخالفت می‌کنم.
رئیس- مخالفت هم باید قبلاً کرده باشید یعنی قبل از اعلام رأی شما نگفتید مخالف هستم.
صدرزاده- با مکلف است موافق هستم.
رئیس- بفرمایید.
صدرزاده- ما با کمال حسن‌نیت راجع‌به این لایحه تذکراتی دادیم من می‌خواهم استدعا کنم آن مسائل اصولی را همیشه آقایان رعایت بفرمایید در بیرون به ما انتقاد می‌کنند که در قوانینی که به مجلس می‌آید اغلب راه برای استخدام جدید باز می‌شود و راه برای تحمیل به بودجه مملکت باز می‌شود بنده می‌خواهم یک سؤالی بکنم و آن این است که در این مملکت یک آدمی نیست که رفته به پول خودش تحصیل کرده و دارای آن شرایط و مزایا هست دیگر چه دردی هست که او را نمی‌خواهید استخدام بکنید آدمی است زحمت کشیده مثل سایرین درس خوانده چه فرقی دارد (صحیح است) که می‌خواهند این ماده را به انتقاد بکشید مگر این که اصلاً بگوییم یک عده معینی خدای‌نکرده در نظر دارید می‌خواهید بفرستید به اروپا یک همچون نظری است؟ همچون نظری که نیست خوب یک عده‌ای رفته‌اند در خارج اروپا درس خوانده‌اند با پول خودشان تحصیلاتی کرده‌اند (ابتهاج- قربان همان مکلف است باشد) بنده از اول پیشنهادم مکلف است بوده است.
رئیس- آقای معاون وزارت امور خارجه بفرمایید.
معاون وزارت خارجه- عرض کنم این تبصره‌ای که آقای ابتهاج پیشنهاد فرمودند بسته به نظر آقایان است ولی یک مطلب بسیار مهم است که بنده ناچارم اینجا عرض کنم و خوب است این پیشنهاد را تعدیل بفرمایند این پیشنهاد را به این شکل که مرقوم فرموده‌اند کسانی که دارای همان مزایا و معلومات مندرج در آن تبصره ۲ باشند اگر بخواهیم صحیح بنویسیم باید بگوییم اشخاصی که فارغ‌التحصیل از همان مدرسه تخصصی باشند و البته معلومات غیر از آن است (ابتهاج- کاملاً صحیح است) و این موضوع خیلی مهم است تمام مقصودمان این است که از آن مدرسه فارغ‌التحصیل بشوند.
ابتهاج- کاملاً صحیح است.
رئیس- چه شد؟ (ابتهاج- قربان بنده موافقم با این اصلاح که فارغ‌التحصیل از همان مدارس باشند) مدارس مختص ترجمه پس اصلاح کنید.
مهندس هدایت- همان مدارس مندرج در ماده ۱
رئیس- با اصلاح دو مرتبه قرائت بشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
تبصره- وزارت خارجه مکلف است تا رفع احتیاج کسانی را که فارغ‌التحصیل مدارس تخصصی مندرجه در ماده ۱ باشند برای ترجمه با همان مزایای تبصره ۲ استخدام نماید.
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام کنند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
در ماده ۱- دیگر پیشنهادی ندارد چون یک تجزیه در تبصره‌ای است که آقای مهندس بهبودی در تبصره ۱- پیشنهاد کردند که زبان خارجی حذف بشود بنده اول به این تبصره رأی می‌گیرم (مهندس بهبودی- بنده پیشنهادم را پس گرفتم) بنابراین رأی گرفته می‌شود به ماده اول با اصلاحات و پیشنهاداتی که داده شده است آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد ماده ۲ قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۲- چنانچه دانشجویی ترک‌تحصیل نماید یا دو سال پی‌درپی در امتحانات توفیق حاصل ننماید هزینهٔ تحصیل او قطع گردیده و باید تمام مخارجی را که تا آن تاریخ برای او شده به وزارت امور خارجه مسترد دارد و همچنین هرگاه دانشجویی از مراجعت به ایران یا خدمت در وزارت امور خارجه خودداری نماید مکلف است ۳ برابر مخارجی را که دولت برای او نموده است مسترد دارد.
تبصره- برای اجرای این ماده دانشجویانی در مسابقه قبول می‌شوند قبل از اعزام به خارجه تضمین معتبر و کافی به وزارت امور خارجه خواهند سپرد تا طلب دولت وصول گردد.
رئیس- آقای بهبهانی بفرمایید.
بهبهانی- بنده اصلاً با این ماده مخالفم روی تبصره این ماده است با اصل ماده مخالفتی ندارم چون بنده پیشنهاد حذف این تبصره را داده‌ام و علی‌القاعده روی حذف نمی‌شود صحبت کرد از این جهت خواستم توضیح بدهم...
رئیس- بعد رأی می‌گیریم.
بهبهانی- ... که آقایان دقت بفرمایید و آن این است که وزارت خارجه یک پیش‌بینی‌هایی کرده برای این که اشخاصی که طبق این قانون می‌خواهند به خارجه بروند تحصیل کنند و با خرج دولت تحصیل می‌کنند طوری نشود بعد از این که تحصیلات‌شان تمام شد یا به خدمت وزارت خارجه درنیایند و یا این که اساساً به ایران برنگردند این پیش‌بینی به جای خودش صحیح است ولی آن مطلبی که مورد بحث شده است در اینجا این است که با این تبصره فرق گذاشتیم بین کسانی که فضیلت علمی دارند ولی پول ندارند و آنهایی که پول دارند و فضیلت علمی ندارند به این معنی که اگر فرض کنیم که وزارت خارجه آمد کنکور گذاشت و ده نفر قبول شدند و بهترین شاگردان از کسانی بودند که نتوانستند ضمانت مالی بدهند و بروند به آنجا آنها قهراً محروم خواهند شد یعنی
اگر کسی خانه و ملک نداشت و یا پول در بانک نداشت که ضمانت بدهد به وزارت خارجه و برود در خارج تحصیل کند این شخص قهراً محروم خواهد شد ولی اگر یک کسی آمد امتحان داد و قبول شد و شاگرد پنجم شد یا شاگرد یازدهم شد چون آن کسی که شاگرد اول بود پول نداشت و محروم شد آن کسی که پول داشت و شاگرد پنجم هم بود جلو می‌افتد از این جهت به نظر بنده جناب آقای دکتر صدر این تبصره اختناق فضیلت است و ما اساساً در مجلس شورای ملی که می‌خواهیم پرورش فضیلت و اخلاق و علم بکنیم نباید کسانی را که از حیث مالی تهی‌دست هستند از جهت اینکه مبادا یک روزی یک جوانی برود آن جا تحصیل بکند و بعد که آمد به خدمت وزارت خارجه درنیاید او را محروم کنیم و قانون هم نمی‌تواند بگوید اگر یک کسی پول نداشت او را محروم بکنیم. جناب آقای دکتر صدر بنده می‌خواستم از جنابعالی که از خانواده محترم و علم و فضیلت هستید تقاضا کنم در این تبصره تجدیدنظر بفرمایید مخصوصاً این تبصره اگر محققانه در آن توجه بکنید خیلی برخلاف انصاف است الآن کسانی هستند در همین مجلس شورای ملی در جاهای دیگر در کادرهای اداری ما که خیلی از وجودشان استفاده می‌کنیم ولی اینها شاید در اوایل و در وهله اول تهی‌دست بودند و این تهی‌دستی و نداشتن مال دلیل بر این نمی‌شود که محروم بشوند از این جهت بود که بنده برای این که توجه بشود درخصوص پیشنهاد خودم این عرایض را کردم و امیدوارم آقایان توجه بفرمایند و این تبصره حذف بشود.
رئیس- آقای آقایان موافق با ماده هستید؟ بفرمایید.
فیلیکس آقایان- اصولاً صحیح است که تمام اشخاص در مقابل قانون باید مساوی باشند و در کنکور هم وقتی قبول بشوند باید به آنها به یک چشم نگاه کرد ولی در این ماده به خصوص و در این استخدام به خصوص و در این اعزام به خارجه یک مورد استثنائی وجود دارد و برای این که در عمل به مشکل برنخوریم باید آن را در نظر بگیریم فرض بفرمایید یک نفر بی‌بضاعت آمد و در این کنکور قبول شد و نتوانست این تضمینی را که از او می‌خواهند بسپارد ضمانت را نتوانست بدهد او نمی‌رود این صحیح و لیکن فرض بفرمایید آمدند گفتند تضمین نسپارد و او رفت و چهار سال هم به حساب دولت و ملت تحصیل کرد و بعد برنگشت و در همان‌جا که درس می‌خواند کار پیدا کرد (مهران- بحث دوم خیلی کوچک است از بحث اول که کسی اگر نتوانست در کنکور موفق بشود ولی پول نداشت) آمدیم برگشت او لیسانسیه است می‌تواند وکیل دادگستری بشود کار دولتی هم نمی‌کند یا این که می‌خواهد برود کاندید وکالت مجلس بشود یا کار خصوصی بکند شما این پولی را که برایش خرج کرده‌اید چه جور از او پس می‌گیرید؟ بالاخره پول ملت را که می‌دهد به یکی کسی باید در مقابل یک اطمینانی داشته باشید که او خواهد برگشت و به شما خدمت می‌کند یا خیر اگر می‌خواهید ریسک بکنید امری است علی‌حده اگر به اندازه کافی پول دارید مانعی ندارد از این خرج‌ها بکنید اگر این طور باشد که قرار باشد تضمین ندهند و بروند بنده پیشنهاد می‌کنم بیست نفر در سال بروند که اقلاً این اطمنیان وجود داشته باشد که از بیست نفری که می‌روند ده نفرش برمی‌گردند و برای وزارت خارجه می‌آیند خدمت می‌کنند.
رئیس- آقای دکتر امیر حکمت مخالف هستید؟
دکتر امیر حکمت- بنده موافق هستم.
رئیس- آقای صدرزاده.
صدرزاده- بنده با قسمت اخیرش با تبصره مخالف هستم.
رئیس- بفرمایید.
صدرزاده- عرض کنم به حضورتان در اسلام یک قانونی داریم که می‌گوید امام باید تابع اضعف مأمومین باشد یعنی پیشوا باید مراقب حال ضعیف‌ترین اشخاص را که از او تبعیت می‌کنند باشد ما هم باید در قوانینی که وضع می‌کنیم در اینجا باید مراقب باشیم آن افراد بی‌بضاعت را ملاحظه بکنیم بنده در موقعی که اصل این لایحه مطرح بود فصلی را در اینجا بحث کردم و گفتم خزانه مملکت باید در اختیار اشخاص با استعداد باشد نه اشخاص ثروتمند شما بعد از این که در این تبصره شرط گردید که سه برابر آن خرجی که می‌دهید برای آن ضامن خواسته‌اید این تقریباً در حدود ۱۲۰ هزار تومان می‌شود فرض بفرمایید جوانی از خانواده بسیار محترمی ولی ثروتی ندارد در کنکور شرکت بکند و موفق بشود و شما در موقعی که انتخاب می‌کنید بگویید که تضمین معتبری باید بسپارد یعنی برود یک ضامن ۱۲۰ هزار تومانی بیاورد و به وزارت خارجه معرفی بکند اگر معرفی این ضامن برای او میسر نباشد طبعاً این امتیاز به جوانی غیرمستعد ولی ثروتمند خواهد رسید و این از شأن قانونگذاری ما خارج است نباید یک همچون شرطی بکنیم بسیار بد است انعکاسش خوب نیست (صحیح است) بنده معتقدم تعهد بسپارد سند رسمی بسپارد اما ضامن نمی‌خواهد که بگیرند برای این که وقتی آمد اینجا با تعهد خودش را وفا می‌کند یا نمی‌کند اگر وفا نکرد آنها ممنوع هستند از استخدامش و مکلف هستند او را نپذیرند بنده در این زمینه پیشنهادی دادم و همین نکاتی را که در اینجا بیان کردم در آن پیش نهاد رعایت شده است اگر با سلیقه و ذوق آقایان تطبیق می‌کند به آن پیشنهاد رأی بدهند (صحیح است) و این محدودیت از بین خواهد رفت والا مفهوم این ماده این طور است که فقط اشخاصی می‌توانند از رفتن به خارج استفاده بکنند که تمکّن مالی داشته باشند و بتوانند ضامن بدهند و این صحیح نیست در صورتی که منظور ما رفتن اشخاصی است که دارای استعداد باشند و پول خزانه عمومی مملکت را باید صرف اشخاص مستعد کرد (احسنت)
رئیس- آقای ناصر ذوالفقاری
ناصر ذوالفقاری (معاون پارلمانی نخست‌وزیر)- جناب آقای صدرزاده توجه بفرمایید فرمایشات جنابعالی منطقی و صحیح است دولت هم هیچ نظری ندارد اشخاصی که واقعاً لیاقت و استعداد دارند و سرمایه و پولی ندارند نروند هیچ این طور نیست در لایحه هم ذکری نشده ما گفتیم که تضمین معتبر و کافی بدهند لااقل اگر کسی رفت به خارج و نخواست برگردد تکلیف دولت چیست؟ آن کسی را که جنابعالی می‌فرمایید که لیاقت و استعداد دارد وقتی که به مملکتش علاقه ندارد این مصرفش برای مملکت چیست؟ که ما اینجا برای او اظهار دلسوزی بکنیم (صدرزاده- پیشنهاد که طرح شد عرض می‌کنم) جنابعالی در جلسه قبل فرمودید که مانعی ندارد که گذرنامه او را تمدید نکنند مگر اشخاصی که برنمی‌گردند محصلینی که برنمی‌گردند گذرنامه آنها تمدید می‌شود مانده‌اند آنجا و تابعیت آن دولت را قبول کرده‌اند و برنگشته‌اند و اغلب‌شان هم با خرج دولت رفته‌اند به خارج و برنگشته‌اند ما هم نگفتیم که از آنها ضمانت پولی گرفته بشود آن شخص که فرمودید از خانواده محترم است ممکن است اشخاصی که فامیل او هستند و محترم هستند ضمانت بسپارند مانعی هم ندارد.
رئیس- آقای دکتر امیر حکمت
دکتر امیر حکمت- به طوری که ملاحظه می‌فرمایید اینجا قید شده است که سه برابر مدتی که دولت مخارج آنها را به عهده گرفته بیایند خدمت بکنند البته این ضامن اجرایی لازم دارد در این محل تردید نیست اگر شما این ضمانت اجرایی را نگذارید باید انتظار داشته باشید که برنگردد برای اینکه فارغ‌التحصیل‌های این نوع مدارس فوق‌العاده مورد نیاز و احتیاج محافل خارج هستند و یا یک حقوق گزافی آنها را استخدام می‌کنند و دولت ایران هیچ کار نمی‌تواند بکند زحمتی کشیده پولی خرج کرده و داده به دیگران بنابراین این سانکسیون لازم دارد منتهی به فرمایش جناب آقای صدرزاده تضمین را بگذارید تضمین شخصی کسی ضامن بدهد خودش تعهدی بدهد اگر هیچ سانکسیونی نباشد هیچ تضمینی نباشد مسخره است آن مواد دیگر هم از بین می‌رود.
رئیس- دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته پیشنهادات قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
به جای تبصره ماده ۲ پیشنهاد می‌نمایم برای اجرای این ماده دانشجویانی که در مسابقه قبول می‌شوند قبل از اعزام به خارج باید تعهد رسمی به وزارت امور خارج بسپارند که طبق این قانون عمل نمایند و قبل از انجام تعهد اشخاص و مؤسسات خصوصی از استخدام آنها ممنوع هستند والا مسئول پرداخت سه برابر مخارجی را که دولت برای آنها نموده است می‌باشند.
صدرزاده
رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- عرض کنم که نماینده محترم دولت در اصل مطلب با بنده موافق هستند ولی در مقدمات مخالفت می‌فرمایند قبول دارند که باید خزانه عمومی در اختیار استعداد باشد نه ثروت این را قبول دارند ولی پیشنهاد و مطلبی را که بنده می‌گویم متضمن همین مطلب است آن را قبول نمی‌فرمایند در زمان اعلیحضرت فقید عده کثیری به خارجه اعزام شدند اکثر اینها در همین مجلس شورای ملی تشریف دارند و ما از وجود آنها و از معلومات آنها استفاده می‌کنیم به هیچ‌وجه من‌الوجوه هم از آنها پولی نخواستند و ضامن نخواستند همه آنها برگشتند و به مملکت خدمت کردند بعد اگر یک نفر بی‌علاقه‌گی کرده باشد این دلیل نمی‌شود که یک قانون برخلاف اصل در این وضع بکنیم ما برای تمام محصلین که به خارج می‌روند وسایل در اینجا فراهم می‌کنیم که به نحو خوب بتوانند امرار معاش بکنند بنده عرض کردم اگر این مطلب را درست توجه بفرمایید با این پیشنهاد موافقت می‌فرمایید بنده عرض می‌کنم آن کسی که می‌رود سند رسمی بسپارد با این که در سابق هم معمول بود و به جای یک برابر سه برابر بدهد وقتی هم که می‌آید به ایران اگر خواست برود به اداره دیگری آن اداره و مؤسسات حق ندارند او را قبول بکنند و استخدام بکنند اگر قبول کرد باید سه برابر مخارج او را بدهد پس در حقیقت راه را مسدود می‌کنیم که بیاید در اینجا و انجام وظیفه بکند ولی هیچ‌وقت ما نباید یک قانون بگذرانیم که چند نفر بروند در یک مسابقه شرکت بکنند و یک نفر از آنها استعداد داشته باشد و تمکّن مالی نداشته با دو به او بگوییم به جرم این که تو دارایی نداری نباید از خزانه مملکت استفاده بکنی این اصلاً مخالف با حکومت دموکراسی است این قسم قانون صحیح نیست توجه فرمودید این به هیچ‌وجه من‌الوجوه صحیح نیست اما راجع‌به تضمین معتبر آقایان مثل این که تضمین دادن را فراموش کرده‌اند ضامن دادن عبارت است از
اینکه یک کسی به عهده بگیرد که یک مبلغی را به جای بنده در موقع معین بپردازد و معتبر هم باشد یعنی باید دارای صدهزار تومان و بیشتر تموّل باشد که ضمانت از بنده بکند او هم که نمی‌آید تضمین از مفلس بکند تضمین از کسی که چیزی ندارد نمی‌کنند چون اگر چیزی داشته باشد که خودش می‌دهد اگر ندارد دیگری نمی‌آید از کسی که چیزی ندارد تعهدی قبول بکند بنابراین بنده استدعا می‌کنم آقایان این پیشنهاد بنده را یک توجهی بفرمایند و یک روشی اتخاذ بکنند که در خارج انعکاس بدی نداشته باشد که بگویند در قانون آن‌قدر این را می‌گذارند که فقط اشخاص متمول و به اصطلاح عوام نورچشمی‌ها امکان رفتن به خارج را پیدا می‌کنند این عرض بنده است می‌خواهید قبول کنید می‌خواهید قبول نکنید. رئیس- آقای دکتر صدر
دکتر صدر (معاون وزارت امور خارجه)- بنده تصور نمی‌کردم این تبصره سبب تفسیر و تأویل‌های مختلف بشود و این ترتیب گفته بشود اولاً در این ماده ۲ یک وظایفی به عهده آن کسانی که می‌روند تحصیل بکنند گذاشته شده و مسلماً برای آن یک ضمانت اجرایی هم باید باشد تبصره ذیل ماده ۲ برای تضمین اجرایی خود ماده است چیز دیگری نیست حالا وزارت خارجه در این جا نوشته است تضمین معتبر و کافی یعنی قصدش تنها تضمین مالی نبوده است تضمین می‌دهد ممکن است تضمین مالی باشد برای این که ذکر نکرده اعتبار اشخاص را هم نخواسته کنار بگذارد برای این که ممکن است همان طوری که فرمودند اشخاص شریفی باشند که اعتبار اسم‌شان و خانواده‌شان برای وزارت خارجه کافی باشد که تعهد خودش را انجام می‌دهد اینجا نوشته شده است تضمین معتبر و کافی مقصود مبلغ نیست و مالی نیست ممکن است اعتبار اشخاص باشد و اینکه گفتند تعهد گرفته شود و این ماده ۲ را اجرا بکنند این قانون است هر کسی می‌تواند استفاده بکند اگر این تعهد را انجام نداد چکار باید کرد باز دو مرتبه باید برای همان تعهدی که می‌دهد یک تضمین اجرایی بدهد یک تعهدی در ثبت اسناد می‌دهد که بنده اگر آمدم خدمت نکردم صدهزار تومان دادنی باشم خوب آن هم همین خواهد شد آن هم همین تضمین می‌شود چه تفاوت می‌کند مقصود این است که وزارت خارجه میل دارد حالا که این کار را می‌کند اطمینان پیدا بکند که بعد از برگشتن خدمت بکنند جوری نباشد که مأیوس بشود و من خیال می‌کنم اگر یک خُرده شرایط را شل بکنیم وزارت خارجه نتواند از این شرایطی که می‌فرمایید استفاده بکند برای این که محصلین را بفرستند به خارج و خرج بکند و بعد نتواند استفاده بکند و به دردش نخورد این چیز عملی نیست.
رئیس- آقای دکتر مشیرفاطمی
دکتر مشیرفاطمی- بنده خیلی متأسفم که با فرمایش جناب آقای صدرزاده اساسش را مخالفت فرمودند به عنوان مخالف صحبت می‌کنم بنده اساساً با این تبصره مخالف هستم به دلیل این که وزارت خارجه غیر از وزارتخانههای دیگر است بروید ببینید در تمام دنیا اعضایی که برای وزارت خارجه‌شان انتخاب می‌کنند چه نوع اشخاصی هستند هیچ کس با جریان عادی حق ورود به وزارت خارجه را ندارد بنده خواهش می‌کنم آقای دکتر صدر دوست عزیز بنده به جای این تبصره یک تبصره بگذارند که محصلین تضمین اخلاقی و خانوادگی بدهند نه تضمین پولی برای وزارت خارجه اگر خدای‌نکرده یک جاسوسی بود می‌آید صدهزار تومان هم تضمین می‌دهد بعد هم تمام اسرار را می‌دهد بیرون و جاسوسی می‌کند به جای تضمین پولی باید اینجا بنویسید تضمین اخلاقی و حسن‌شهرت خانوادگی به عقیده بنده وزارت خارجه غیر از وزارتخانههای دیگر است شما که نمی‌خواهید صندوق پول به دستش بدهد که تضمین پولی از او می‌خواهید بنده استدعا می‌کنم که این را اصلاح بفرمایید و به جای پولی تضمین اخلاقی بفرمایید.
رئیس- آقای صارمی
صارمی- به طور کلی قانون برای امور کلی وضع می‌شود و اگر موارد استثنائی مورد توجه قرار بگیرد نمی‌توان قانون را وضع کرد یعنی بگوییم این قانونی که ما وضع می‌کنیم ممکن است یک نفر برود به اروپا و برنگردد این مورد استثنا را نمی‌شود در وضع قانون جریان و تسرّی داد و بایستی به طور کلی قانون وضع کرد و به مورد اجرا گذاشت تذکر جناب آقای صدرزاده بسیار درست است به دلیل این که بایستی افراد با استعداد را تشویق کرد و از وجودشان استفاده کرد و اینجا اگر بخواهید ضامن بگیرید برای ۳ برابر یعنی در حدود ۱۷۰ هزار تومان ضامن بگیرید چون اگر شما ۴۵ لیره حساب بکنید و ضرب بکنید در این مدت و ۳ برابر بکنید در حدود ۱۵۰ و ۱۶۰ هزار تومان باید ضامن بگیرید آقا ۱۵۰ و صدوشصت‌هزار تومان برای اشخاص متمکن هم اگر به کسی بگویند بیا از من ضمانت بکن حاضر نمی‌شوند. خلاصه این که یک فرد غیرمتمکن ولی با استعداد بیاید و بخواهد به مملکت خودش خدمت بکند بنابراین اگر تعهد رسمی از او گرفته بشود با قید وجه‌التزام این مراجعت می‌کند به این مملکت و همیشه هم که یک جوان تحصیل‌کرده لات و آسمان‌جُل نیست که نتواند تعهد خودش را انجام بدهد ممکن است در مراجعت به مملکت مصدر خدماتی بشود درآمدهایی پیدا بکند و در عین حال تعهد رسمی هم سپرده که بایستی وجه را بپردازد بنابراین اگر پیشنهاد آقای صدرزاده مورد توجه واقع بشود که تعهد رسمی با وجه‌التزام باشد مقصود و منظور حاصل شده و جلو استعداد اشخاص گرفته نشده است حقیقت این است که بعضی توهماتی هست که شاید در بین رفقای خودمان هم وجود داشته باشد آنها هم مرتفع خواهد شد و با این ترتیب بسیار سهل خواهد بود و بیان جناب آقای دکتر مشیر فاطمی هم بسیار درست است برای این که مترجم در یک وزارتخانه حساس‌ترین کارها را انجام می‌دهند یعنی اگر شما خواستید فرض کنیم معاهده سری مطابق قانون اساسی منعقد بکنید این مترجم ممکن است استحضار حاصل بکند و اگر چنانچه امین نباشد نمی‌توانید کاری به او مراجعه بفرمایید به عبارت ساده برای مأمورین وزارت خارجه در تمام دنیا شرایط اخلاقی دیگر لازم است باید الستمن به تمام معنی باشد و باید این جهات هم در نظر گرفته بشود بنده عرض دیگری ندارم.
رئیس- در پیشنهاد پنج دقیقه پیشنهاددهنده و مخالف و موافق بیشتر نمی‌توانند صحبت بکنند این را آقایان توجه داشته باشند حالا پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود. (به شرح سابق خوانده شد) آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم تبصره ماده ۲ از لایحه حذف شود. بهبهانی
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم ماده ۲ به شرح زیر اصلاح گردد.
ماده ۲- چنانچه دانشجویی ترک‌تحصیل نماید و یا در دوره تحصیل بیش از یکبار در امتحانات توفیق حاصل ننماید. الخ- مهندس جفرودی
رئیس- آقای مهندس جفرودی
مهندس جفرودی- پیشنهادی مورد عنایت و تصویب مجلس شورای قرار گرفت که این دانشجویان اعزامی حداکثر مدت اقامت‌شان در خارج از کشور به منظور تحصیل چهار سال باشد اگر این تبصره به صورتی که نوشته شده تصویب بشود ناقض آن ماده خواهد بود برای این که در این ماده نوشته شده است که چنانچه دانشجویی ترک تحصیل نماید یا دو سال پی‌درپی در امتحانات توفیق حاصل ننماید یعنی برای هر امتحان دو سال بنابراین باید به آن صورت اصلاح شود که این دو ماده با هم متناقض نباشد که فقط در دوران تحصیل یک بار باشد بنده به این منظور پیشنهاد دادم.
رئیس- آقای دکتر دادفر مخالف هستید؟ بفرمایید.
دکتر دادفر- نظر جناب آقای مهندس جفرودی این است که این مدت اقامت حداکثر چهار سال باشد و یک مرتبه اگر دانشجو مردود شد هزینه تحصیل او قطع بشود این نظر تصویب شد و بسیار هم حرف صحیحی است ما در عین حال که معتقد هستم دانشجویان بیش از ۴ سال در خارج نمانند اما یک اصل را هم ما چون به طور مطلق وصع می‌کنیم باید در نظر بگیریم و آن این است که اگر چنانچه دانشجویی در حدود امتحانات مریض شد خوب این دیگر غیرموجه نیست ممکن است که یک بلایی به سرش آمده چون شما همه‌اش آن طرف را در نظر گرفتید در آن مورد بنده معتقدم که سه سال باید در نظر گرفت ولی همه‌اش اگر به آن طرف توجه داریم من معتقدم که دانشجو باید درس بخواند اگر دانشجویی که شما سه سال برایش خرج گردید یک سال رد شد یک سال هم شما مهلت ندهید اما به این ایراد هم توجه بفرمایید که آن دانشجو که سه سال در آنجا رفته تحصیل کرده سال چهارم در موقع امتحانات افتاد پایش شکست و نتوانست در امتحانات شرکت کند به این ترتیب عذرموجه هم داشت آیا باید گفت که تمام مخارج هدر شده بنده معتقدم که عذرموجه را قید بفرمایید که اگر احیاناً دانشجویی مریض شد عذرموجه داشت چون عده دانشجویان معدود است حق او تضییع نشود.
رئیس- در امتحانات البته این کلمه باید باشد پیشنهاد مجدداً قرائت می‌شود.
(به شرح سابق خوانده شد)
آقایانی که با این پیشنهاد موافق هستند قیام فرمایید (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ماده ۲ از لایحه اعزام ده نفر دانشجو برای فن ترجمه جمله (تا طلب دولت وصول گردد) حذف شود. مهندس هدایت
رئیس- آقای مهندس هدایت
مهندس هدایت- توجه بفرمایید اگر این تبصره که پیشنهاد حذفش را آقای بهبهانی دادند تصویب بشود این جمله اصلاً صحیح نیست «برای اجرای این ماده دانشجویانی که در مسابقه قبول می‌شوند قبل از اعزام به خارجه تضمین معتبر و کافی به وزارت امور خارجه خواهند سپرد تا طلب دولت وصول گردد» وقتی دولت طلبکار می‌شود که دانشجویی برود به خارج یا برنگردد و یا به محض این که برگشت به استخدام وزارت خارجه در نیاید ولی دانشجو را که فرستاد خارج دولت طلبکار نمی‌شود و این جمله زیادی است
رئیس- این هم می‌ماند به عنوان تجزیه رأی می‌گیریم پیشنهاد دیگری خوانده می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید در ماده ۲ این تبصره به عنوان تبصره ۲ اضافه شود تبصره وزارت امور خارجه مکلف است قبل از اعزام دانشجویان به خارجه اطلاعات کافی راجع‌به سوابق اخلاقی و میهن‌پرستی آنها به دست بیاورد.
دکتر مشیر فاطمی
فرود- میهن‌دوستی صحیح است.
رئیس- آقای دکتر مشیرفاطمی.
دکتر مشیرفاطمی- بنده توضیحم را عرض کردم به جای آن تضمین‌ها این تعهد را بدهند.
رئیس- یعنی به جای آن گذاشته بشود و تبصره ماده ۲ تبدیل بشود به این پیشنهاد؟ (صدرزاده- بسیار خوب است) مجدداً قرائت می‌شود.
(به شرح سابق خوانده شد)
این پیشنهاد به جای تبصره ماده ۲ قرار می‌گیرد مخالفی نیست؟ آقای مرآت اسفندیاری
مرآت اسفندیاری- عرض کنم این تبصره‌ای که در لایحه موجود هست به اندازه کافی مطلب را می‌فهماند و اگر لازم می‌دانید که این مطلب هم اضافه بشود بنده خیال نمی‌کنم که این مطلب را به عنوان تبصره ۲ پپیشنهاد بفرمایید.
دکتر مشیرفاطمی- بنده پیشنهاد می‌کنم که به عنوان تبصره ۲ به لایحه اضافه بشود.
مرآت اسفندیاری- بسیار خوب
رئیس- آقای دکتر مشیرفاطمی شما نظرتان این است که تبصره ۱ باقی نماند و این هم تبصره ۲ باشد.
دکتر مشیرفاطمی- بلی
رئیس- مجدداً قرائت می‌شود.
(به شرح سابق خوانده شد)
رئیس- آقای مشایخی مخالف هستید؟
مشایخی- با حفظ قسمت اول بنده موافق هستم منتهی یک اصلاح عبارتی لازم دارد که تضمین کافی دیگر نمی‌خواهد.
رئیس- آقای مهندس هدایت
مهندس هدایت- بنده خیال می‌کنم منظور جناب آقای دکتر مشیرفاطمی این بوده است که اشخاصی که به خارجه اعزام می‌شوند سوابق اخلاقی‌شان مورد رسیدگی وزارت خارجه واقع بشود والا موضوع میهن‌دوستی یک مطلبی است که قابل طرح نیست به نظر بنده هر ایرانی وطن‌دوست است این مطلبی نیست که به عنوان قانون از این مجلس بگذرد.
دکتر مشیرفاطمی- بنده پس گرفتم.
رئیس- یک پیشنهاد دیگری هم هست که وارد نیست (قرائت می‌شود)
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌نماید عبارت به شرح زیر اصلاح شود- تا طلب احتمالی دولت قابل وصول باشد. فیلیکس آقایان
رئیس- این پیشنهاد وارد نیست رأی گرفتن به ماده ۲ پیشنهاد تجزیه رسیده یکی این است که تا طلب دولت وصول گردد بنابراین اول رأی می‌گیریم با حذف جمله تا طلب دولت وصول گردد یک پیشنهادی هم رسیده که اصلاً تبصره ماده ۲ حذف بشود یک مرتبه برای حذف تبصره رأی می‌گیریم (سعید مهدوی- بنده خواستم تذکر بدهم اگر تا طلب دولت وصول گردد رأی گرفته می‌شود این نمی‌شود باید می‌شود بشود) این اساساً می‌شود است (مرآت اسفندیاری- می‌شود است اشتباه چاپی است) بلی می‌شود است رأی می‌گیریم به ماده ۲ با حذف تبصره ماده آقایان اگر به این ترتیب رأی بدهند تبصره از بین می‌رود و حالا با حذف تبصره ماده ۲ قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پس آقایان رأی ندادند که تبصره از بین برود حالا یک اصلاحی تبصره دارد تا طلب دولت وصول گردد رأی می‌گیریم به تبصره ماده ۲ با حذف این عبارت آقایانی که موافق هستند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا رأی می‌گیریم به خود ماده ۲ و تبصره اصلاحی آقایانی که موافق هستند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده سوم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده ۳- هزینه اعزام دانشجویان مزبور در تمام مدت از محل صرفه‌جویی اعتبارات استخدامی وزارت امور خارجه در خارج از کشور تأمین خواهد شد.
رئیس- آقای مهدوی
سعید مهدوی- بنده عقیده‌ام این است که این قبیل صرفه‌جویی قابل پیش‌بینی نیست و به اتکاء آن نمی‌شود محصلین را به خارج فرستاد و به نظر من یک سال می‌شود که آقایان این کار را بکنند بنده می‌خواهم موافقت بفرمایند که در بودجه سال بعد این نظر را در خود بودجه تأمین بکنند.
رئیس- آقای مهران
مهران- مطالبی که بنده می‌خواستم عرض کنم آقای مهدوی فرمودند.
رئیس- پیشنهادات مشابهی در این ماده رسیده است که حالا همه آنها قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم که ماده سوم از لایحه استخدام و اعزام مترجم حذف گردد.
مهندس بهبودی
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌شود در ذیل ماده ۳ این عبارت افزوده شد (و در بودجه سال بعد جهت تصویب مجلس پیشنهاد شود).
فضائلی
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم ماده ۳ اعزام ده نفر دانشجو به شرح زیر اصلاح شود.
ماده ۳ - هزینه اعزام دانشجویان مزبور در سال ۱۳۳۸ از محل صرفه‌جویی اعتبارات استخدامی وزارت امور خارجه در خارج کشور تأمین خواهد شد و برای سال‌های بعد هزینه مربوطه در بودجه وزارت امور خارجه منظور خواهد گردید.
مهندس هدایت
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
اینجانب پیشنهاد می‌نمایم. ماده ۳ به این نحو اصلاح شود:
ماده ۳- اعتبار لازم جهت اعزام دانشجویان مزبور از سال ۱۳۳۹ در بودجه وزارت خارجه منظور خواهد گردید.
دکتر رضایی
پیشنهاد می‌کنم تبصره به طریق زیر اصلاح شود:
هزینه اعزام دانشجویان در سال اول از محل صرفه‌جویی وزارت امور خارجه تأمین و در سنوات بعد در بودجه منظور می‌شود.
مشایخی
رئیس- آقای دکتر رضایی
دکتر رضایی- از آنجایی که پیشنهاد جناب آقای مهندس هدایت منظور بنده را تأمین می‌کند و عباراتش هم مناسب‌تر است این است که بنده پیشنهاد ایشان را قبول می‌کنم.
رئیس- نظر آقای مشایخی هم همین است. آقای فرود.
فرود- بنده قربان یک تذکری دارم و آن این است که بودجه تفصیلی سال ۱۳۳۸ وزارت خارجه هنوز به تصویب کمیسیون بودجه نرسیده بنابراین می‌شود این اعتبار را همان‌جا از محل صرفه‌جویی برداشت و تحت همین عنوان که منظور آقایان است گذاشت مقصود عرض بنده این است که برای سال ۳۸ هم این نظر را ما در کمیسیون بودجه تأمین می‌کنیم از محل صرفه‌جویی برمی‌داریم و به آن محل می‌گذاریم.
رئیس- الآن که آخر سال نیست دو ماه از سال گذشته است آنها باید بمانند ببینند چه صرفه‌جویی‌هایی می‌شود چه محلی خالی می‌شود که صرفه‌جویی به وجود بیاید و از آن محل بدهند درست است که باید بودجه تفصیلی را بیاورند به کمیسیون اما برای مخارج اعزام دانشجویان باید تا آخر سال این پول تقریباً جمع بشود ببینند چه صرفه‌جویی‌هایی خواهد شد که به مصرف برسانند نمایندگان همه با پیشنهاد موافق هستند مطابق آیین‌نامه باید پیشنهاددهنده توضیح بدهد چون همه پیشنهادات مهم است توضیح یک نفر کافی است آقای مهندس هدایت.
مهندس هدایت- برای این سال وزارت خارجه فکر کرده از محل صرفه‌جویی بدهد برای تمام سال‌ها در ماده ۳ نوشته شده خوب امسال از محل صرفه‌جویی کیه عده‌ای را می‌فرستد در سال دیگر هم می‌آید در بودجه وزارت خارجه تأمین می‌شود.
رئیس- آقایانی که با این اصلاح ماده ۳ موافق هستند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. حالا کلیات آخر مطرح است آقای مهران بفرمایید.
مهران- بنده دو کلمه بیشتر عرض ندارم.
رئیس- بفرمایید ده کلمه صحبت بکنید.
مهران- بنده در ابتدای بحث عمل وزارت خارجه را ستوده قلمداد کردم و معتقدم که تمام وزارتخانه‌ها باید برای تمام مقامات و مشاغل فنی که دارند آدم تربیت بکنند اما در مسیر عمل مجلس شورای ملی به یک نکته برخوردیم که تدوین این گونه قوانین و بحثش در مجلس شورای ملی جناب آقای دکتر صدر ملاحظه فرمودید که به طول انجامید و مجلس شورای ملی میل دارد که به طور کلی در این قبیل موارد و تدوین این قبیل قوانین دقت خاصی بشود اما در اتخاذ راهی که وزارت امور خارجه اختیار کرده بود یعنی تدوین این قانون بنده عرضی دارم این کار خیلی به سادگی انجام می‌گرفت یک نامه‌ای به ادارات سرپرستی ما در خارجه می‌فرستادند البته پیشنهاد آقای ابتهاج بنده را رهبری کرد که این نکته را تذکر بدهم آقایان ما دوازده‌هزار نفر محصل در خارجه داریم اکثراً به خرج خودشان تحصیل می‌کنند عده‌ای هم از طرف دولت کمک خرج می‌گیرند نامه‌ای به سرپرست نوشته می‌شد که ماده نفر برای احراز تحصیل در ترجمه لازم داریم آنها هم به تمام محصلین حوزه مأموریت خودشان می‌نوشتند و از بین آنها ده نفر از بهترین داوطلبان که واجدِشرایط بودند انتخاب می‌کردند که با خرج بسیار کمتری نصیب شما می‌شد و شما شروع می‌کردید به آن ده نفر کمک می‌کردید و آن ده نفر را در مدرسه‌ای که میل دارید می‌گذاشتید و به آنها یاری و مساعدت می‌کردید که این همه بحث تضمین گرفتن و نفی حکمت کردن که هر کسی پول دارد قبول دارند و هر کسی پول ندارد قبولش ندارند که خدای‌نخواسته نرود، تمام این مباحثات پیش نیاید بنده
استدعا می‌کنم چون واقعاً عرض می‌کنم شما باید قبول کنید گرامی‌ترین اشخاص کسانی هستند که منصف به فضیلت و تقوی هستند نه این که ثروت دارند بنابراین این کار را خیلی به سهولت می‌شد انجام داد که دیگر بحث‌های قانونی در دو جلسه وقت عزیز مجلس را به این ترتیب نگیرد بنده می‌خواستم تذکر بدهم به دولت که در قوانین و موارد مشابه آن از سرپرستی‌ها استفاده بکنند و هم دوازده‌هزار نفر محصل که در خارجه هستند آنها را دلگرم بکنند که بدانند شما واقعاً می‌خواهید از وجود آنها استفاده بکنید و برای آقایان هم به مراتب آسان‌تر است.
رئیس- رأی می‌گیریم به تمام مواد و لایحه آقایانی که موافق هستند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۴- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- یک طرحی با قید دو فوریت رسیده است که می‌ماند برای جلسه آینده جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه‌شنبه خواهد بود.
(مجلس یک ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت