مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۸ خلاصه وقایع و مذاکرات روز شنبه ۲۹ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۲۷ را آقای حاج سید نصرالله قرائت کردند و قرار شد نظامنامه انجمنهای ایالتی قرائت شده تصویب و اخذ رأی شود قل از شروع بقرائت نظامنامه یکی از وکلاء چنین عنوان نمود که چند نفر از موکلین بمن قسم داده‌اند قبل از خوانده شدن نظامنامه چند فقره مطلب است سئوال نمایم یکی اینکه قرار بود هیئتی از وزرا و وکلا تشکیل یافته در یکی از اطاقهای همین عمارت هفته دو و سه روز حاضر شده در امورات مملکتی مذاکره و مشاوره نموده تدارک کار برای مجلس نمایند چه شد؟
(جواب داده شد هنوز اقدامی نشده ولی وزیر علوم اینجا بودند در این باب گفتگو شد قرار شد که اقدام شود).
یکی دیگر در باب حضور آصف الدوله جهت رسیدگی و استرداد اسرا جواب چه می‌فرمایند؟ (جواب داده شد که یادداشت شده بوزارت داخله در اینخصوص اخطار شود. یکی از وکلا اظهار داشت چند روز قبل که در این باب مذاکره بمیان آمد قرارشد آصف الدوله اینجا حاضر شده با حضور وزارت عدلیه با چند نفر از طرف ایشان در اطاق علیحده رسیدگی و تکلیف معلوم شود. یکی دیگر اینکه آصف الدوله در مجلس اظهار داشته که سلطنت ایران مشروطه شده بمن ربطی ندارد من از استبداد خودم دست برنمیدارم دیگر اینکه فرمان تیولی از قراریکه شنیده شده در این روزها بصحه رسیده است.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – اما آصف الدوله مکرر بمن پیغام داده است که من حاضرم در هر جا که بگویند حضور بهم رسانیده آنچه بگردن من وارد بیاورند از عهده برآیم در این صورت او شخص عاقلی است نباید چنین حرفی زده باشد البته اگر چنین اظهاری نموده باید جزای او را داد اما در خصوص فرمان تیول معلوم نیست که تیولات برگشت شده باشد جمعی جواب دادند چرا لایحه قانونی از برای صحه همایونی فرستاده شده بعد چنین عنوان شد سردار مفخم لاریجانی که سابق حکومت استرآباد را داشت در مسئله اسرا اطلاع کامل دارد و راه استرداد آنها در دست او آسان است خوب است وزارت داخله در مجلس حضور بهمرسانیده و او را هم بخواهند که در این خصوص گفتگو شده قراری گذارده شود و شاید غیر از پول دادن راه دیگری داشته باشد جواب داده شد که این فقره پول لازم دارد و یکی دیگر از وکلاء اظهار نمود که تا حال چند فقره لایحه قانونی از بابت برگشت تیولات و غیره برای صحه همایونی فرستاده شده هیچ نتیجه نداده و فعلا هم ارباب تیول مثل سابق رفتار می‌نمایند. (در این موقع شروع بقرائت نظامنامه انجمنهای ایالتی شده چون دفعه سیم و نوبت تصویب و اخذ رأی بود تا نصف بیشتر که قرائت شد در فصول و مواد آن آنچه لازمه مذاکره و دقت بود بعمل آمده و تصویب نمودند).
آقا سید عبدالله مجتهد – در باب آصف الدوله و متظلمین خراسان قرار بود اینجا یا در دیوانخانه یا جای دیگر حاضر شده و مطالب خود را ثابت نموده رسیدگی شود چه شد؟ جواب داده شد که قبل از آمدن آقا در اول مجلس مذاکره همین مسئله بمیان آمد قرار شد بوزارت داخله چیزی نوشته شود که چه اقدام نموده یکی از وکلاء اظهار داشت قریب پنجاه روز است که این مسئله عنوان شده واتصالا یادداشت نموده بوزارت داخله اخطار کرده‌اند جواب داده است که رسیدگی می‌شود باینطور باشد چه نتیجه خواهد داد آقا سید عبدالله اظهار کردند این دفعه اکید نوشته شود که اگر تا مجلس آتیه آصف الدوله حاضر نشود آنوقت عزل او را حکماً از اعلیحضرت پادشاه خواهیم خواست بعضی اظهار داشتند چه ضرر دارد بوزارت داخله اینطور نوشته شود که مجلسی در دیوانخانه معین شده و چند نفر هم از وکلاء در آنجا بجهت نظارت حاضرگشته رسیدگی باین کار نمایند بعضی جواب دادند همانطور که آقا فرمودند صحیح است بعضی گفتند باید در همین مجلس رسیدگی شود بعد عنوان شد که باید مدت معین شود که وزارت داخله ملزم شده اقدام نمایند گفتند تا روز ۵ شنبه گفته شد تا روز ۵ شنبه وقت کم است.
آقا سید عبدالله – همینقدر تا روز ۵ شنبه شروع به رسیدگی نمایند عیب ندارد اما از بابت کمی وقت مجلس مردم بما خیلی صدمه زده و اتصالا میگویند که مجلس خوب کار نمی‌کند و حق هم با مردم است درست ملاحظه نماییم مجلس روزی یکساعت بیشتر کار نکرده باید فکری نمود که لااقل روزی پنج ساعت وقت صرف کار شود در این موقع یکی از وکلا چنین بیانکرد که در این خصوص مدتی بود می‌خواستم اظهاری نمایم ولی موقعی بدست نمیامد چون امروز موقع بدست آمده عرض می‌کنم که ما وکلاء هنوز معنی اصلی وکالت را نمیدانیم وکیل ملت باید تمام اقوام وکسان و پدر و برادر خود را فراموش کرده و از هر منفعتی که دارد دست کشیده جز کار کردن برای ملت کار دیگری برای خود فرض نکند باین ترتیب که روزی یکساعت یا دو ساعت بیاییم و بعضی هم که ده مجلس یا پانزده مجلس نیامده‌اند هیچ اعتنا نکرده و نپرسیده‌ایم که جهت نیامدن چه بوده چکاری پیش خواهد رفت و چه فایده دارد چند روز قبل که قانون گذاشتند یکنفر نمی‌تواند مشغول دو کار در دو اداره مختلفه باشد و من در خصوص وکلاء گفتم که نباید مستخدم دولت باشند گفتند نمی‌تواند و حال آنکه این مسئله در مجلس ما هست اگر چه تجار هم کار دارند ولی آنها می‌توانند وقت مجلس یکنفر را معین نمایند که بامور ایشان رسیدگی نماید و خودشان در مجلس حاضر شوند و وکلائیهم که از خارج امده‌اند هیچ کاری ندارند پس قرار بگذارید عموما از پنجساعت بغروب مانده بیایند هر کس ده مجلس یا پانزده مجلس حاضر نشد استعفا بدهد و همچنین هر کس در سر ساعت معین نیامد ده مجلس یا پانزده مجلس حکمش مثل حکم نیامدن باشد در این خصوص مذاکرات زیاد شد بعضی گفتند از ساعت سه بغروب مانده حاضر شویم خوب است بعضی اظهار داشتند که طرف ما هیئت وزراست یا باید آنها تنظیمات ادارات خود را نوشته بمجلس بفرستند که مطرح شود یا باید کمیسیونی از وکلا تشکیل یافته در اینجا این تنظیمات را بنویسند والا ما قانون داریم و شرع مطهر چیزی از حیث قوانین فروگذاشت نکرده حالا وزرا تکاهل نموده تنظیمات ادارات خود را نمی‌نویسند باید هیئتی از طرف مجلس معین شده بنویسد در این صورت اینهمه نشستن ما در مجلس چه فایده دارد؟
جواب داده شد این نظامنامها و کارهاییکه حاضر است اصلاح شود تا آنوقت تدارک کار می‌شود.
آقا سید عبدالله مجتهد – وزراء کی تکاهل کرده‌اند؟ هر وقت تکاهل کردند ما حاضریم که از آنها اقدام بکار را بخواهیم پس ما برای چه باین مجلس می‌آییم فقط برای حفظ حقوق این مجلس مقدس است اینهمه گفتگو شده چه اقدامی از طرف وزرا شده؟
عمده جهت و نکته این است که نه وکلا خود را ملزم در کار مجلس میدانند و نه رؤساء این مجلس وقتی مجلس می‌شود که وکلا کار این مجلس را مثل نماز واجب بدانند. یکی از وکلا چنان اظهار کرد مدتی است موکلین جلو ما را گرفته میگویند کاری نمی‌کنید ظاهرا جواب می‌دادیم صبر کنید اما باطنا ملاحظه کردم دیدم کار می‌کنیم ولی علتی دارد که پیشرفت ندارد و آن علت را دیشب ملتفت شده‌ام و آن اینست آنروز که قانون راشی و مرتشی نوشته می‌شد من گفتم یک وقتی هم برای اجرای این وانین پس از رسیدن بصحه همایونی بگذار ید و این قانونی است که در همه جا معمول است جواب دادند که قانون همه وقت مجری است حالا می‌بینیم هر قانونی که وضع شده نزد وزرا فرستاده می‌شود قریب بیست روز بلکه بیشتر نزد آنها می‌ماند و مسامحه می‌نمایند و ما هم مطالبه نمی‌کنیم در صورتیکه ما مطالبه حقوق خود را نکنیم البته آنها هم نخواهند داد. پس باید بموجب نظامنامه هر مطلبی را بوزراء مسئول سه دفعه اخطار نمودیم اقدام نکردند باید با آن وزیر مسئول طرف شویم وعزل او را بخواهیم تا سایرین هم تکلیف خود را بدانند.
آقا سید عبدالله – آنچه نفس دارید بگویید تا ما بخواهیم بعضی گفتند مطالبه بکنید ببینیم می‌دهند یا نه همین قرارنامه بانک ملی بعلاوه اینکه امضاء نمی‌کنند میگویند بانک پول نمی‌دهد و القاء شبهه می‌نمایند بعضی اظهار داشتند بنا بود وزرا در حضور شما حجج اسلام قسم یاد نمایند چه شد یکی از وکلا تقریر نمود که دولتیان چنان شهرت داده‌اند که مجلس جلوگیری می‌نماید بانک پول ندهد در همین خصوص مذاکره نمایید معلوم شود که مجلس ممانعت کرده یا تقصیر دولتیان است و در این وقت یکی از وکلاء آذربایجان چنین عنوان کرد هر وقتیکه ما بمجلس می‌آییم با هزاران درد دل و مطلب می‌آییم که اینجا اظهار شده و علاج شود ولی وقتیکه وارد مجلس می‌شویم ملاقات می‌نماییم اشخاصی را که راضی هستند از رفتار دولت و مجلس اکتفاء می‌شود بهمان نشستن و رفتن. پیش عقیده بنده این بود که در هر جا کاری خلاف قانون می‌شود از طرف دولت است ولی حالا می‌گویم که از طرف مجلس است تا کی باید مسامحه نماییم با هر وزیری گفتگو می‌نماییم جواب صحیحی نمی‌دهد مثلا از وزرات خارجه هر چه می‌خواهیم می‌گوید این پولتیکی است نباید در مجلس عمومی گفتگو شود در خصوص قونسول تبریز میگوییم می‌گوید می‌روم جواب می‌نویسم هیچ جواب ننوشته واز قراری که شنیدم گفته بود خوب است این مسئله مسکوت عنه بماند از مسئله سبزوار هیچ توضیح نداد و حال آنکه در همه جا مسائل پولتیکی در مجلس مطرح می‌شود و همچنین قرار گذاشتیم حشمت الملک بحکومت نرود و در خصوص بانک ملی که ملت بانطور همت نموده و زینت‌آلات خود را فروخته ببانک داد آخرش هیچ نخواهد شد و باز مثل سابق تیول و اضافه مواجب داده می‌شود و امنیت هم بکلی سلب و ما تمام اینها را می‌توانیم بیک فصل که در نظامنامه اساسی اضافه کرده‌اند علاج نماییم و آن این است هر وزیریکه یک مطلبی باو سه دفعه اخطار شده اقدام نکرد باید عزل او را خواست.
آقا میرزا سید محمد – در اینکه وزرا اقدام در کارها ندارند و نکرده‌اند حرفی نیست حال تکلیف چیست جواب داده شد باید واگذار بملت نمود که تکلیف خودشان را بدانند و یکی از وکلاء بیان نمود ما همه میدانیم که وزرا همراه با مجلس نیستند و اتصالا از طرف مجلس کار فرستاده شده. آنها هیچ اعتنا نکرده‌اند ولی نشد یک دفعه از طرف آنها بمجلس اخطار شود که می‌خواهیم این کار را نماییم و علاوه بر خاکپای اعلیحضرت شاهنشاه القاء شبهه می‌نمایند که مجلس چنین و چنان می‌نماید و عقیده ما این است که شخص مقدس اعلیحضرت با مجلس و ملت همراه و قلب مبارکشان منزه است از اینکه ملت خود را دوست ندارد پس عقیده من این است یک هیئتی از وکلا از طرف مجلس معین شده بروند حضور اعلیحضرت و مطالب خودشان را عرض کرده واظهار نمایند که ما آبادی و امنیت ایران را می‌خواهیم و مقصود ما جز دولت خواهی چیز دیگر نیست القاء شبهه و عرایض مغرضانه وزراء را قبول نفرمایند جواب داده شد مگر اعلیحضرت نمیداند اشخاصیکه در اینجا جمع شده‌اند جز دولتخواهی قصد دیگری ندارند و نمی‌خواهند صاحب منصب یا چیز دیگر بشوند بر فرض این هیئت یکدفعه رفت و برائت ذمه حاصل نمود ولی در مقابل آن اشخاصیکه اتصالا در حضور مبارک بوده و القاء شبهه نموده و قلب مبارک سلطان را منحرف می‌نمایند چه خواهد شد باز همان وکیل آذربایجان عنوان نمود که من می‌گویم ایران از ماست ما هم از ایران و اعلیحضرت پادشاه با ما همراه و روح و جسم مبارکش مال ماست پس ما باید جسم و روح مبارکش مال ماست پس ما باید جسم و روح مبارک او را محفوظ بداریم و نگذاریم شیاطین انسی اذیت می‌کنند از دور آن وجود مبارک دور نماییم و این خاک در گردن افراد اولاد خودش حق دارد بموجب همین قانون می‌گوید آن کسیکه خاک مرا بخارجه فروخته است و آن ترقی این دولت را بواسطه استقراض عقب انداخته نباید در این خاک باشد واین خاک میوید میرزا علی اصغر خان امین السلطان نباید وارد این مملکت بشود و من می‌گویم تا آخر هم می‌گویم اگر می‌خواهید این مجلس قوام داشته باشد اولاد ناخلف ناپسری خائن این خاک نباید بیاید و باید نگذاریم این اشخاص مسلط شوند بر وجود مبارک اعلیحضرت شاهنشاه و دور نماییم آنها را جماعتی از اهل مجلس تصدیق نموده و احسنت گفته اظهار داشتند که ما هم با شما همرأی و هم عقیده هستیم باز گفته شد راه چاره ما اینست که هیئتی از طرف مجلس برود حضور اعلیحضرت و مطالب را عرض نماید.
آقا سید عبدالله – وقتیکه این مجلس انشاءالله مستکمل تمام این شرایط شد این قاعده را آنوقت معمول بدارید حالا ما می‌آئیم مجلس بجهت حفظ حقوق این اساس است آنچه مطالب دارید فهرست نمایید تا ما درست نماییم فعلا باید اصلاح کار بتوسط همان اشخاص بشود که باعث تأسیس این مجلس محترم شدند امروزه تکلیف مجلس نیست که یک هیئتی مستقیما روانه نماید حضور شاهنشاه یکی از وکلاء اشهار داشت تمام این فرمایشات را شنیده‌ایم ولی سالار در اطاق انتظار همدیگر را ملامت می‌کردیم و می‌گفتند چرا حرف را بی پرده نمیگویید و حالا من می‌گویم بعضی اشخاصی که بصورت انسان و بباطن دیو سیرت هستند دور اعلیحضرت جمع شده و قلب پادشاه را مکدر می‌کند وقتیکه قلب شاهنشاه برگشت تمام مملکت خراب می‌شود این مجلس باید آنها را دور کند اگر دور نکند امورات این مملکت اصلاح نخواهد شد. یکی دیگر اظهار داشت که بموجب نظامنامه اساسی باید هیئتی از طرف مجلس معین و حضور اعلیحضرت شرفیاب بشوندو تکلیف حجج اسلامیه هم علیحده است.
آقا میرزا سید محمد – در این مجلس بطور بی احترامی با وزرا سلوک می‌کنند وزراء را خائن اسم می‌برند و این نحو سلوک صحیح نیست و همین باعث رنجش آنها شده و همراه نیستند.
جواب داده شد یک ایرادی بروز را وارد است که اگر آنها همراهی و اقبال در پیشرفت مجلس نمایند رفع اینگونه گفتگوها می‌شود و یکی دیگر از وکلاء اظهار نمود شماها یقینا بدانید که هیچ کار پیشرفت نخواهد کرد وزرا نیز از آنروزیکه دولت میرزا علی اصغر خان امین السلطان را خواسته او را صدر اعظم میدانند و بهیچ کار اقدام نمی‌کنند اکثر گفتند همین طور است باید جلوگیری شود.
آقا میرزا سید محمد – اگر اینطور است بعد از اینکه میرزا علی اصغر خان وارد این مملکت شد دیگر باید گفت علی الایران السلام بعضی گفتند معلوم نیست آمدن او جواب داده شد نصرالسلطنه مأمور شده با جمعی باستقبال برود و کشتی مخصوصی بواسطه حرکت نکردن کشیتها راه بیندازد.
بعضی گفتند بر فرض او یکنفر بیاید چه خواهد شد ملت می‌تواند حفظ خود را بکند جمعی جوابدادند آن یک نفر بایید چه خواهد شد؟
پس از این مذاکرات یکی از وکلاء آذربایجان چنین عنوان نمود که باید منصفانه از اهل مجلس سئوال نمود جهت اینکه درعرض دوازده سال دو دفعه ایران باید یتیم بشود چیست آیا شهید شدن شاهنشاه شهید سبب غیر از مخالفت ملت با دولت بود و سبب این مخالفت که شد؟ و آیا می‌توان تصدیق نکرد که اعلیحضرت مظفرالدین شاه نورالله مرقده مسموم غصه استقراض کثیره نشد تا کی باید اینملت مظلوم واقع شود؟
آقا میرزا سید محمد- قبول ظلم نکنید همانطوریکه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند رفتار نمایید. و در این موقع اخذ رأی برای نظامنامه انجمنهای ایالتی تا آنجا که خوانده شده بود شد و ورقه رأی منتشر ۶۳ رأی داده شده مجلس ختم گردید