مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ اسفند ۱۳۵۱ نشست ۹۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و سوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۱۹ اسفند ۱۳۵۱ نشست ۹۸
جلسه: ۹۸
صورت مشروح مذاكرات مجلس شورای ملی روز شنبه ۱۹ اسفند ماه ۱۳۵۱
فهرست مطالب:
| مجلس ساعت نه صبح به ریاست آقاى مهندس عبدالله ریاضى تشكیل گردید. |
- قرائت اسامى غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامى غائبین جلسه قبل.
رئیس- اسامى غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان دكتر آزاد، دكتر ابولهدى، دكتر اسكوئیان، دكتر امامى خویی، دكتر امین، اوحدى، بختیارى پور، پوربابایی، پیرزاده، تژده، دكتر جزایرى، جندقى، حق شناس، دكتر خسروى كردستانى، دكتر خطیبى، دكتر رشید یاسمى، دكتر رشتى، دكتر رفیعى، دكتر سنگ، شاهنده، شیخ بهایی، دكتر صمد زاده، عزیز مرادى، مهندس عطایی، دكتر عظیمى، دكتر غنى، خانلر قراچورلو، محمد ولى قراچورلو، مهندس قادر پناه، كمالاتى، كورانلو، مهندس عبدالحمید معینى، ملك افضلى، دكتر منتظرى، موقر، مهاجرانى، نجد شیبانى، دكتر نصیرى، خانم اقبال، خانم بزرگ‌نیا، خانم ابتهاج سمیعى، خانم سرخوش.
غائبین مریض
- آقایان پروین، دكتر حبیب بهبانى، دكتر بیگلرى، ضیاء رضوى، دكتر صالحى، دكتر فضل اله صدر، فروتن، مهرزاد، نیکپور.
- طرح گزارش یک شورى كمیسیون بودجه راجع به لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور
۲- طرح گزارش یک شورى كمیسیون بودجه راجع به لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور.
رئیس- وارد دستور می‌شویم لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از كمیسیون بودجه به مجلس شوراى ملى.
لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور كه به رعایت مدلول قانون جدید سازمان برنامه و بودجه و سایر قوانین و مقررات مربوط در قالب و تركیبى نو تنظیم شده همراه با اطلاعات جامع و مبسوطى از اوضاع و احوال شكوفان مالى و اقتصادى كشور و گزارشات توجیهى متكى به ارقام و آمار در كلیه زمینه‌های فعالیت وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتى و شرکت‌های دولتى و مؤسسات انتفاعى وابسته به دولت و سایر مؤسسات از طرف دولت به مجلس شوراى ملى تقدیم شده بود در جلسات عدیده با حضور جناب آقاى نخست وزیر، و وزرا و جناب آقاى دكتر مجیدى وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه و جناب آقاى قوام صدرى وزیر مشاور و معاون پارلمانى نخست وزیر و جناب آقاى هزاره معاون نخست وزیر و رئیس دفتر مركزى بودجه و معاونان پارلمانى و مسئولان و كارشناسان بودجه وزارتخانه‌ها و سازمان برنامه و بودجه با امعان نظر و دقت فراوان مورد رسیدگى و بررسى كمیسیون بودجه قرار گرفت. قسمت‌های مختلف این بودجه مشتمل بر ماده واحده، تبصره‌ها، اقلام و ارقام درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها بر حسب دستگاه‌ها و ردیف‌ها و برنامه و مواد هزینه و فصول و توزیع اعتبارات وزارت آموزش و پرورش كل و بودجه شرکت‌های دولتى و مؤسسات انتفاعى وابسته به دولت و سایر مؤسسات جزء به جزء مطرح و در برابر اظهار نظرها و سؤالات متعدد و متنوع اعضاء كمیسیون توضیحات لازم از طرف مسئولان اقامه و در اختیار گذارده شد در نتیجه اصلاحاتى در ماده واحده انجام و تبصره‌های پیشنهادى در مواردى حذف و یا اصلاح ماهوى و عبارتى یافته و به پیشنهاد اعضاء كمیسیون (۴) تبصره جدید به تبصره‌های بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور اضافه و دو تبصره حذف گردید.
در عناوین درآمدها و ارقام و عناوین هزینه‌ها و سایر قسمت‌ها نیز اصلاحاتى به عمل آمد كه مجموع این اصلاحات و تغییرات و پیشهادات كلا به تصویب كمیسیون بودجه رسید. اینك اجازه می‌خواهد نتایج بررسی‌های كمیسیون بودجه را به ترتیب زیر به استحضار برساند:
- ۱- نحوه تهیه و تنظیم بودجه.
- ۲- سیاست‌های عمده دولت در سال آینده.
- ۳- ویژگی‌های بودجه با توجه به هدف‌ها.
- ۴- برنامه مالى دولت (منابع و مصارف بودجه)
- ۵- توصیه‌های كمیسیون بودجه.
نمایندگان محترم استحضار دارند كه در سایه رهبری‌های حكیمانه و تعالیم خردمندانه رهبر عالیقدر و اندیشمند ایران شاهنشاه آریامهر طى دهه گذشته انقلاب شاه و ملت پایه‌های نامعقول و ناموزون نظام دیرین جامعه ما را در هم ریخت و با ایجاد تغییرات عظیم بنیادى و تحولات چشمگیر و شگرف نظامى نو و نوآور متناسب با نیازهاى دنیاى جدید جایگزین آن ساخت. این دگرگونی‌ها در مسیر و گذرگاه طبیعى خود امور اقتصادى و مالى را نیز شامل شده و دولت خدمتگزار مجرى انقلاب با توسعه دید علمى در تجزیه و تحلیل مسائل اقتصادى و مالى و اشاعه فنون و روش‌های علمى و برنامه‌ریزى و وضع و اعمال سیاست‌های معقول و صحیح مالى و پولى و گسترش خدمات زیربنایی در تحكیم مبانى امور اقتصادى و مالى و برنامه‌ریزى مانند سایر مسائل مملكتى توفیق كامل یافته و پیشرفت‌های فوق‌العاده‌اى به دست آورده است. در این زمینه موفقیت‌های دولت در امر تهیه و تنظیم بودجه در خور دقت و حائز كمال اهمیت است زیرا از سال ۱۳۴۳ به بعد كه دولت روش بودجه نویسى متداول و معمولى را پشت سر گذارده و نظام جدید تهیه و تنظیم بودجه‌های برنامه‌ای را جانشین آن كرده است همه ساله شاهد و ناظر بوده‌ایم كه در این طریق رهنورد ترقى و تكامل بوده و گام‌های بلندى برداشته است به طوری كه امروز بودجه برنامه‌ای ایران در مجامع علمى بین‌المللى ارج و منزلتى یافته و همه جا به عنوان شاهد و مثال یک بودجه مترقى و علمى و پیشرفته از آن یاد می‌کنند. كمیسیون بودجه پس از بررسى دقیق بودجه برنامه‌ای سال ۱۳۵۲ از لحاظ تهیه و تنظیم آن به چند نكته اساسى برخورد كه ذكر آنها را ضرورى می‌داند:
- ۱- قالب نوین بودجه:
بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور با رعایت قانون سازمان برنامه و بودجه به طرز جدیدى تدوین شده و از لحاظ تأمین اعتبارات لازم براى عملیات جارى و سرمایه‌گذارى دولت یكپارچگى و تلفیق كامل در آن معمول گردیده است. مسلماً تلفیق كامل بودجه‌های عادى و عمرانى كشور علاوه بر این كه بودجه قالب و قیافه جدیدى بخشوده است رعایت كامل اصول عمده بودجه نویسى و مالیه عمومى هستند فراهم كرده است.
- ۲- طبقه‌بندى واحد براى عملیات:
از جمله مظاهر بودجه سال ۱۳۵۲ این است كه طبقه‌بندى عملیات دولت مورد تجدید نظر كامل قرار گرفته و طبقه‌بندى واحدى هم براى درآمدها و هم براى عملیات دولت تهیه گردیده است بدیهى است اتخاذ این روش ارتباط كامل میان برنامه‌های عملیات جارى و سرمایه‌گذارى ثابت را فراهم ساخته و خطوط اصلى وظایف دولت در كادر سیاست مالى، سیاست اجتماعى، سیاست اقتصادى، سیاست ادارى، تقویت بنیه دفاعى و امنیت كشور و برنامه‌ریزى را به خوبی ترسیم و روشن ساخته است.
بدیهی است این وحدت طبقه‌بندی اعمال نظارت‌های مالی عملیاتی را تسهیل می‌کند و به دولت اجازه می‌دهد پیشرفت برنامه‌ها را به نحو صحیحی ارزشیابی نماید.
- ۳- توجه به نهادها و سنت‌های ایرانی
دولت در تهیه و تنظیم این بودجه ضمن این که عنایت و توجه خاصی به تکنیک و فنون مالی جدید داشته خود را در دایره اصول تئوری و نظری محدود نکرده و ضمن توجه کامل به نهادها و سنت‌ها و مقتضیات اقلیمی و اوضاع و احوال جغرافیایی ایران بودجه را به نحوی تنظیم کرده است که می‌توان از آن به عنوان وسیله و ابزاری جهت نیل به هدف‌های کوتاه مدت و بلند مدت اجتماعی و اقتصادی و بهبود نظام اداری و مدیریت دستگاه‌های دولتی نام برد.
- ۴- تلفیق برنامه و بودجه
دولت با بررسی و مقایسه و سنجش دقیق نیازهای جامعه و امکانات و منابع خویش با رعایت نظام نوین بودجه و حفظ ارتباط میان برنامه‌ریزی و بودجه کلیه‌ی هدف‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های جاری و طرح‌های عمرانی را در سال آینده و مآلاً در سال‌های بعد (به حسب مورد) در بودجه انعکاس داده و آن را به صورت آیینه تمام نمایی از اوضاع سیاسی، اقتصادی و مالی مملکت عرضه کرده است.
- ۵- اجزای بودجه
در بودجه تقدیمی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار (بر حسب بخش و بند و اجزا) و هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها (بر حسب دستگاه‌ها و ردیف‌ها و برنامه و مواد هزینه و امور فصل و برنامه) تقسیم و دسته‌بندی شده و جزء به جزء در آن انعکاس یافته است. علاوه بر آن توزیع اعتبارات وزارت آموزش و پرورش در مناطق و اعتبارات خاص ناحیه‌ای استان‌ها و فرمانداری‌های کل و بودجه شرکت‌های دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و نیز درآمدها و هزینه‌های سایر مؤسست در ده قسمت مجزا از هم تدوین شده و واجد کاملیت و شاملیت لازم می‌باشد.
- ۶- پیوست‌های بودجه
لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ کل کشود همراه با سه پیوست به شرح زیر:
۱- پیوست شماره (۱) گزارش نخست‌وزیر درباره وضع اقتصادی کشور در سال‌های ۵۱- ۱۳۴۷ و برنامه مالی دولت در سال ۱۳۵۲.
۲- پیوست شماره (۲) برنامه دولت در سال ۱۳۵۲.
۳- پیوست شماره (۳) بودجه و عملکرد شرکت‌های دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت به مجلس شورای ملی تقدیم گردیده است. تقدیم این ضمایم و پیوست‌ها همراه بودجه نمودار این واقعیت است که دولت هر سال بیشتر از سال پیش تلاش دارد تا امکانات بیشتری در جهت بررسی نمایندگان محترم مجلس شورای ملی که ناظر بر دخل و خرج مملکت می‌باشند فراهم آورد تا از دخل و خرج و عملیاتی که در زمینه‌های سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و درازمدت و سایر مصارفی که انجام می‌شود آگاهی کامل یابند و دولت را در جهت اجرای برنامه‌های اساسی مملکت کماکان کمک و راهنمایی نمایند.
تعدادی از هدف‌های عمده بودجه و سیاست‌های کلی دولت در سال آینده به شرح زیر هستند:
۱- از مهم‌ترین سیاست‌های مورد نظر دولت در تنظیم بودجه سال ۱۳۵۲ تأمین حداکثر سطح اشتغال می‌باشند. بدیهی است اعمال این سیاست نه فقط موجب تجهیز یکی از مهم‌ترین عوامل تولید و توسعه محسوب می‌شود بلکه خود وسیله اساسی برای توزیع بهتر امتیازات اجتماعی و ضامن تعدیل درآمد بین مردم است.
۲- در سال ۱۳۵۲ سرمایه‌گذاری ثابت به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش خواهد یافت و از رشدی معادل ۱۶ درصد برخوردار خواهد بود.
۳- در مورد کشاورزی خط مشی اساسی دولت عبارت از تأکید نسبت به برنامه‌هایی است که تأثیر فوری و مستقیم بر افزایش تولید و بهبود وضع درآمد زندگی و رفاه کشاورزان دارد.
۴- ادامه سیاست صنعتی کردن کشور در برنامه پنجم یکی دیگر از هدف‌های بودجه سال ۱۳۵۲ می‌باشد که حدود ۷/۱۷ میلیارد ریال به توسعه صنایع اختصاص یافته است.
۵- برنامه‌های دولت در مورد صنعت برق، توسعه منابع گاز و بهره‌برداری از آنها حمل و نقل ارتباطات و مخابرات حائز كمال اهمیت بوده زیربناى مستحکم‌تری در جهت توسعه اقتصادى و عمرانى و تجارى كشور ایجاد خواهد نمود.
۶- در سال جارى توجه و عنایت خاصى به ایجاد جاده‌های فرعى معمول شده و از این راه مخصوصاً موجبات رفاهت بیشتر روستانشینان را فراهم شده خواهد ساخت.
۷- در زمینه آموزش و پرورش اقداماتى براى ترقى و گسترش كمى و كیفى سطوح مختلف این بخش معمول خواهد شد و به تعداد نوآموزان و دانشآموزان و مدارس حرفه‌ای و معمولى و دانشسراهاى مقدماتى افزوده خواهد شد.
۸- در زمینه بهداشت و درمان در سال آینده براى عملى ساختن برنامه عمرانى پنجم كشور گام‌های بزرگى برداشته می‌شود و اعتبار پیش‌بینى شده در سال ۱۳۵۲ نسبت به سال جارى بیش از ۳۵ درصد فزونى یافته است.
۹- مطلبى كه فوق‌العاده جالب توجه است این است كه بهبود تغذیه عمومى مورد تأیید و توجه كامل قرار گرفته و اعتبار آن از رشدى معادل ۱۵۰ درصد برخوردار گردیده است.
۱۰- پوشش بیمه‌های اجتماعى كارگران، كشاورزان و كارمندان در سال ۱۳۵۲ نسبت به سال جارى حدود ۲۰ درصد افزایش می‌یابد به علاوه توجه خاص به تأمین نیازمندی‌های گروه‌های اجتماعى خاص نظیر كودكان بى‌سرپرست، معلولین جسمى و روانى مبذول خواهد شد.
تهیه و تقدیم بودجه متعادل در حدود ۶۹۳ میلیارد ریالى سال ۱۳۵۲ كل كشور كه از لحاظ حجم و كمیت و از نظر كیفیت در خور دقت و امعان نظر است در زمره موفقیت‌های بزرگ دولت به شمار می‌آید. این بودجه كه در حدود ۱۲۳ میلیارد ریال نسبت به سال گذشته افزایش نشان می‌دهد چگونگى تأمین نیازمندی‌های مادى و معنوى طبقات مختلف جامعه را به خوبی روشن و امور اقتصادى و اجتماعى كشور را طراحى و ترسیم كرده است. این بودجه علاوه بر این كه تجلى‌دهنده پیشرفت‌ها و ترقیات همه جانبه كشور در گذشته است نمودارى از فعالیت‌های پرثمر و عنایت و شناخت واقع‌بینانه اولویت‌های اقتصادى و اجتماعى در آینده بوده و با اجراء آن هدف‌ها و برنامه‌های عمده دولت تحقق یافته و برنامه‌های درازمدت به خوبی تعقیب خواهد شد. در این زمینه كمیسیون لازم دانست با رعایت اختصار و ایجاز تعدادى از ویژگی‌های عمده و نتایج ثمربخش اجراى بودجه سال ۱۳۵۲ را به استحضار برساند:
۱- با توجه به اعداد و ارقام متن بودجه و اطلاعات مستندى كه ضمائم لایحه بودجه به دست می‌دهند می‌توان اظهار نظر نمود كه دولت در تحكیم مبانى برنامه‌ریزى جهت رشد اقتصادى فوق‌العاده موفق بوده و رشد سریع افتخارآفرین اقتصادى مملكت با اجراى این بودجه كه مقارن با اجراى اولین سال برنامه عمرانى پنجم است به نحو مطلوب روند خود را طى خواهد كرد.
۲- ازدیاد منابع ارزى مخصوصاً افزایش درآمد نفت در سال گذشته عامل مؤثرى در تأمین كالاهاى سرمایه‌ای وواسطه مورد نیاز بوده و توسعه اقتصادى و صنعتى مملكت را تسهیل خواهد نمود.
۳- ازدیاد درآمد و قدرت خرید مردم و افزایش میزان پس‌اندازها و تجهیز آنها از طریق شبكه بانكى و ازدیاد اعتبارات سیستم بانكى به بخش عمومى و خصوصى و جلب و تشویق سرمایه‌گذارى عامل امیدوار كننده دیگرى براى توسعه همه جانبه اقتصادى به شمار می‌رود.
۴- توسعه صنایع سنگین در بخش عمومى و گسترش و تسهیل سرمایه‌گذاری‌های صنعتى توسعه بخش خصوصى و استفاده از تكنولوژى و شیوه‌های بهتر تولید و بهبود مدیریت سازمان‌های دولتى موجب ازدیاد قدرت تولیدى نیروهاى انسانى و بهره‌ورى تولید و در نتیجه ترقى همه جانبه این بخش خواهد گردید.
۵- در بودجه مورد بررسى سیاست عدم تمركز و واگذارى بیشتر امور اجرایی باستان‌ها و فرمانداری‌های كل مورد توجه كامل قرار گرفته و امید است كه این رویه در بودجه‌های آتى نیز با دقت دنبال شود.
۶- با توسعه و بهبود كمى و كیفى منابع انسانى و مالى كشور كه از خلال ارقام و اعداد و عناوین و طبقه‌بندی‌های بودجه سال ۱۳۵۲ به خوبی مستفاد می‌شود نتایج حاصل از اجراى برنامه پنجم عمرانى كشور را به مراتب چشم گیرتر از مجموع برنامه‌های گذشته خواهد نمود.
۷- در بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور به جنبه‌های انسانى و توزیع عادلانه‌تر درآمد توجه وعنایت خاصى مبذول گردیده و مسلماً در پرتو این همه امكانات مساعدى كه در بودجه فراهم آمده است در سال آینده شاهد و ناظر رفاه بیشتر براى عموم طبقات خواهیم بود.
۸- چنانچه تعادل و توازن بودجه تقدیمى را با زاویه دید وسیع‌تری بررسى نماییم به این نتیجه می‌رسیم كه این بودجه علاوه بر تعادل و توازن در اقلام دخل و خرج از وجوه مختلف تعادل از نقطه‌نظر تقسیم اعتبارات در بخش‌های مختلف اقتصادى و اجتماعى و رفاه عمومى نیز برخوردار است علاوه بر آن ضمن حفظ تعادل ارزى سیاست‌های مالى، پولى و اشتغال طورى تنظیم گردیده است كه تعادل كلى اقتصاد كشور به نحو شایسته‌ای محفوظ مانده روند خود را ادامه خواهد داد.
۹- بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور وسیله مؤثرى براى هماهنگ كردن فعالیت‌های جارى و طرح‌های عمرانى دستگاه‌ها به شمار می‌رود. زیرا دستگاه‌های دولتى برنامه عملیات خود را براى نیل به هدف‌های مطلوب در چهارچوب و حریم این بودجه جامع تعقیب خواهند نمود.
۱۰- نحوه توزیع و تقسیم اعتبارات و سایر منابع مالى بودجه نمودار این واقعیت است كه دولت كوشیده است نقش اساسى بودجه در تأمین نیازمندی‌های طبقات مختلف جامعه و مناطق گوناگون به خوبی آشكار گردد و طراحى اداره امور اقتصادى و اجتماعى كشور براى سال آینده در حدود امكانات مالى به خوبی عملى گردد.
۱۱- با توجه به مراتب ذكر شده كه نتیجه كلى آنها پیشرفت و توسعه اقتصادى و اجتماعى كشور است با اجراى این بودجه هم هدف‌های عمده دولت در این زمینه به دست خواهد آمد و هم رشد سالم اقتصادى آهنگ سریع و روند مطلوب خود را طى كرده بیش از پیش خواهد درخشید.
بودجه ۷/۶۹۲ میلیارد ریالى سال ۱۳۵۲ كل كشور را كه با آغاز اجراى برنامه عمرانى پنجم مقارن است با توجه به اعداد و ارقام و محتویات آن می‌توان بزرگ‌ترین بودجه تاریخ ایران به شمار آورد. این بودجه كه رشدى معادل با ۵/۲۱ درصد نسبت به سال گذشته تنظیم شده ابزار و وسیله مؤثرى براى تحقق سیاست‌های عمده مالى و اقتصادى و اجتماعى و هدف‌های كلى دولت می‌باشد. آنچه در این بودجه حائز اهمیت است این است كه پیش‌بینى درآمدها كاملًا واقعى و با رعایت احتیاط كامل به عمل آمده است زیرا با مراجعه به وصولى قطعى سال‌های گذشته این مطلب روشن می‌شود كه دولت در پیش‌بینى درآمدها جانب احتیاط را رعایت كرده و همه ساله مبالغى بیشتر از پیش‌بینى عاید خزانه دولت شده است.
۱- مالیات‌های مستقیم- مالیات‌های مستقیم با رشدى معادل ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته بالغ بر۸/۴۷میلیارد ریال می‌باشد. بدیهى است این افزایش نمودارى از رشد سریع تولیدات و درآمد ملى و نتیجه اجراى قانون جدید مالیات‌های مستقیم و به تبع آنها كارآیی و بهبود دستگاه وصول، افزایش حوزه‌های مالیاتى و ایجاد تسهیلاتى در كار مؤدیان مالیاتى بوده كه در خور ذكر می‌باشد. در اینجا از ذكر یک نكته ناگزیر است كه مقایسه درصدهاى رشد مالیات‌های مستقیم یا مالیات‌های غیر مستقیم این مطلب را روشن می‌سازد كه گرایش دولت بیشتر به سوی سیستم مالیات‌های مستقیم بوده و تا حد امكان سعى داشته است كه نسبت بار مالیات‌های غیر مستقیم را به نفع مصرف‌كنندگان كم كند كه در خور تقدیر می‌باشد و این امر گرایش بودجه را به سوی توزیع عادلانه‌تر درآمدهاى ملى جلوه گر می‌سازد.
۲- مالیات‌های غیر مستقیم- در بودجه پیشنهادى سال ۱۳۵۲ كل كشور مالیات‌های غیر مستقیم معادل ۸/۷۰ میلیارد ریال پیش‌بینى شده كه نسبت به سال گذشته معادل ۱۴ درصد رشد نشان می‌دهد. بررسى كمیسیون بودجه به این نتیجه رسید كه قسمت اعظم مالیات‌های غیر مستقیم را درآمدهاى حاصل از حقوق گمركى و سود بازرگانى تشكیل می‌دهد زیرا توسعه امكانات ارزى كشور و همچنین سیاست بسیار معقول دولت مبتنى بر جلوگیرى از افزایش قیمت‌ها از طریق واردات كالاهاى مورد نیاز مردم از عوامل عمده‌ای هستند كه در رشد این درآمد مؤثرند. همچنین دولت به خاطر جلوگیرى از بالا رفتن قیمت‌ها از حقوق و عوارض گمركى تعداد قابل توجهى از كالاى وارداتى صرف‌نظر نموده است.
۳- نفت و گاز- درآمد نفت و گاز در سال ۱۳۵۲ بر اساس ۵/۱۴ درصد رشد صادرات نفت معادل ۵/۲۲۶ میلیارد ریال برآورده شده است كه نسبت به رقم مشابه سال قبل ۳/۲۴ درصد افزایش دارد، بدیهى است عامل مهم این رشد افتخارآفرین رهبری‌های حكیمانه شاهنشاه آریامهر می‌باشد كه در طریق استیفا حقوق ملت ایران و گسترش فعالیت‌های شركت ملى نفت ایران فوق‌العاده مؤثر بوده است.
۴- درآمدهاى حاصل از انحصارات، اعمال تصدى و مالكیت دولت- این بخش از درآمدهاى دولت در سال ۱۳۵۲ مبلغ ۱/۹ میلیارد ریال برآورد گردیده كه نسبت به سال گذشته تا حدودى كاهش نشان می‌دهد. بررسى كمیسیون بودجه در این مورد به این نتیجه رسید كه علت این كاهش تأسیس شركت مخابرات ایران و اختصاص مبالغى از درآمدهاى این شركت به هزینه‌های سرمایه‌گذارى و همچنین كاهش درآمد سازمان قند و شكر به علت تخفیف ۵/۱ ریال از عوارض قند و شكر به منظور كمك به چغندر‌كاران و کارخانه‌های تولید كننده قند و شكر می‌باشد.
۵- سایر منابع تأمین اعتبار- سایر منابع تأمین اعتبار در سال ۱۳۵۲ معادل ۱۰۹ میلیارد خواهد بود كه از طریق اوراق قرضه و وام‌های داخلى و اعتبارات خارجى تأمین خواهد شد.
۱- امور عمومى: در بودجه سال ۱۳۵۲ اعتبارات منظور شده براى امور عمومى با رقمى معادل ۹/۶۷ میلیارد ریال حدود ۴/۱۴ درصد از كل هزینه‌های بودجه عمومى را تشكیل می‌دهد.
۲- امور دفاع ملى: پیش‌بینى می‌شود در سال ۱۳۵۲ معادل ۸/۱۳۳ میلیارد ریال ۲۸ درصد از كل بودجه عمومى مصروف امور دفاعى مملكت گردد بدیهى است توجه و عنایتى كه دولت به تقویت نیروى دفاعى مبذول داشته از جمله مسائلى است كه مورد تأیید كامل قاطبه ملت ایران بوده و بدون شك صیانت كشور و حفظ مواریث گرانقدر ملى و مملكتى در عداد مقدس‌ترین و بزرگ‌ترین وظایف دولت و ملت قرار دارد. افزایش هزینه‌های دفاعى كشور مسلماً مبین این واقعیت است كه سیاست دفاعى دولت پیوسته در جهت حفظ استقلال و امنیت كشور و حراست از ثمرات توسعه اقتصادى و اجتماعى كه نتیجه تحولات همه جانبه كشور است ط رح ریزى شده و دولت به مسئولیت خطیر خود در حفظ نتایج پیشرفت‌های اجتماعى و مواریث گرانقدر تاریخى و فرهنگى كشور كاملًا توجه داشته است.
۳- امور اجتماعى: در سال آینده براى هزینه‌های این بخش مبلغى معادل ۹/۱۰۴ میلیارد ریال با افزایش حدود ۸/۳۷درصد و با توجه به اولویتى كه برنامه پنجم عمرانى كشور به رفاه اجتماعى داده است در نظر گرفته شده است. در این قسمت بررسی‌های كمیسیون بودجه به این نتیجه رسید كه سهم عمده‌ای از اعتبارات بخش مزبور مصروف گسترش هرچه بیشتر سطوح مختلف آموزشى در مناطق مختلف كشور شده و در درجات بعد بهداشت و درمان و تغذیه و سایر قسمت‌ها قرار دارند.
۴- امور اقتصادى: پیش‌بینى اعتبارات این بخش در سال ۱۳۵۲ بالغ بر ۵/۱۳۳ میلیارد ریال است كه حدود ۲۸ درصد از بودجه عمومى را به خود اختصاص داده است. نکته‌ای كه در این قسمت قابل توجه و ذكر است این است كه اعتبارات فصل توسعه كشاورزى و منابع طبیعى با توجه به تأكید خاص برنامه عمرانى پنجم كشور نسبت به این رشته از فعالیت حدود ۲۲ درصد از اعتبارات امور اقتصادى را تشكیل می‌دهد كه در خور ذكر می‌باشد.
۵- هزینه‌های متفرقه و دیون: در بودجه سال ۱۳۵۲ مبلغ ۶/۴۳ میلیارد ریال براى هزینه‌های متفرقه منظور شده است كه قسمتى از آن مربوط به كارمزد و بهره وام‌های داخلى وخارجى است كه قسمتى از آن مربوط به كارمزد و بهره وام‌های داخلى و خارجى است و مبلغ قابل توجهى از بقیه آن مربوط به هزینه‌های اجراى قانون استخدام كشورى می‌گردد.
خالص بودجه شرکت‌های دولتى ومؤسسات انتفاعى وابسته به دولت حدود ۹/۱۹۶ میلیارد ریال بالغ می‌گردد و با در نظرگرفتن این مطلب كه در سال ۱۳۵۲ این مؤسسات مجرى بیش از ۴۴ درصد از طرح‌های عمرانى خواهند بود رشد ۱۵ درصد آن نسبت به سال گذشته رشدى معقول و ضرورى بوده است.
بودجه این مؤسسات در سال ۱۳۵۲مبلغ ۸/۱۵ میلیارد ریال خواهد بود که حدود ۱/۷ میلیارد ریال آن از منابع اختصاصی و بقیه از محل بودجه عمومی تأمین شده است.
د ـ توصیه‌های کمیسیون بودجه
ضمن بررسی و بحث مفصل پیرامون بودجه سال ۱۳۵۲ توجه اعضای کمیسیون به چند مطلب اساسی معطوف گردید که تحت عنوان توصیه‌های کمیسیون بودجه به استحضار نمایندگان محترم می‌رسد:
۱- برای هماهنگ کردن اصلاح بودجه‌ها کمیسیون توصیه می‌نماید که کمیسیونی مرکب از سه نفر از اعضای کمیسیون بودجه و نمایندگان وزارت دارایی و سازمان برنامه و بودجه تشکیل گردد تا روش واحدی برای تهیه اصلاح بودجه‌های وزارتخانه‌ها تهیه گردد تا اصلاح بودجه‌ها با روش واحدی تنظیم و تقدیم پارلمان شود.
۲- توصیه می‌شود از سال آینده افزایش یا کاهش طرح‌های عمرانی برنامه‌های هر دستگاه اجرایی موضوع بند ب بودجه سال ۱۳۵۲ کل کشور مازاد بر ۲۰ درصد با تصویب شورای اقتصاد و کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی عملی گردد.
در اینجا ذکر این نکته را ضروری می‌داند که دولت نسبت به اجرای توصیه‌های کمیسیون بودجه در سال ۱۳۵۱ توجه کامل داشته و همه توصیه‌های کمیسیون تحقق یافته است.
در خاتمه ضمن تقدیر از مساعی مسئولان و کارکنان دفتر مرکزی بودجه در جهت تهیه و تنظیم بودجه که خوشبختانه همواره رو به تکامل بوده امیدوار است گزارش تقدیمی مورد توجه و عنایت نمایندگان محترم قرار گیرد.
مخبر کمیسیون بودجه- صدری کیوان.
ماده واحده- بودجه سال ۱۳۵۲ کل کشور از حیث درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار بالغ بر ششصد و نود و دو میلیارد و هفتصد و سی و یک میلیون و ششصد و دوهزار (۶۹۲۷۳۱۶۰۲۰۰۰) ریال از حیث هزینه و سایر پرداخت‌ها بالغ بر ششصد و نود و دو میلیارد و هفتصد و سی و یک میلیون و ششصد و دوهزار (۶۹۲۷۳۱۶۰۲۰۰۰) ریال به شرح زیر می‌باشد:
الف- بودجه عمومی دولت که از حیث درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار بالغ بر چهارصد و هفتاد میلیارد و پانصد و هشتاد و سه میلیون و هفتصد و هشتاد و شش هزار (۴۷۰۵۸۳۷۸۶۰۰۰) ریال و از حیث هزینه و سایر پرداخت‌ها بالغ بر چهارصد و هفتاد میلیارد و پانصد و هشتاد و سه میلیون و هفتصد و هشتاد و شش‌هزار (۴۷۰۵۸۳۷۸۶۰۰۰) ریال است.
ب- بودجه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی از محل درآمد اختصاصی که از حیث درآمد بالغ بر هجده میلیارد و یکصد و شصت و سه میلیون و یکصد و نود و چهار هزار (۱۸۱۶۳۱۹۴۰۰۰) ریال و از حیث هزینه و سایر پرداخت‌ها بالغ بر هجده میلیارد و یکصد و شصت و سه میلیون و یکصد و نود و چهار هزار (۱۸۱۶۳۱۹۴۰۰۰) ریال است.
پ- بودجه شرکت‌های دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت منظور در قسمت نهم این قانون که از حیث درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار بالغ بر یکصد و نود و و شش میلیارد و هشتصد و نود و سه میلیون و دویست و نوزده هزار (۱۹۶۸۹۳۲۱۹۰۰۰) ریال و از حیث هزینه و سایر پرداخت‌ها بالغ بر یکصد و نود و و شش میلیارد و هشتصد و نود و سه میلیون و دویست و نوزده هزار (۱۹۶۸۹۳۲۱۹۰۰۰) ریال است.
ت- بودجه سایر مؤسسات منظور در قسمت دهم این قانون که از حیث درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار بالغ بر هفت میلیارد و نود و یک میلیون و چهارصد و سه هزار (۷۰۹۱۴۰۳۰۰۰) ریال و از حیث هزینه و سایر پرداخت‌ها بالغ بر هفت میلیارد و نود و یک میلیون و چهارصد و سه هزار (۷۰۹۱۴۰۳۰۰۰) ریال است.
ارقام درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار بودجه عمومی دولت به شرح قسمت سوم این قانون و اعتبار جاری و سرمایه‌گذاری ثابت موضوع بند الف فوق‌الذکر تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود که درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار مزبور را وصول و هزینه‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و همچنین کمک‌ها و اعانات و سایر اعتباراتى را كه در جداول قسمت‌های چهارم، پنجم و هفتم این قانون منظور شده در حدود وصولى درآمدها و بر اساس تخصیص اعتبار تعهد و با رعایت قوانین و مقررات مربوط و تبصره‌های زیر پرداخت نماید.
اعتبارات طرح‌های عمرانى موضوع ماده ۱۲ قانون برنامه و بودجه كشور با توجه به تعاریف مندرج در بندهاى هفت و ده ماده ۱ قانون مزبور به نام اعتبارات سرمایه‌گذارى ثابت در جداول قسمت پنجم پیوست به این قانون منظور شده است.
بودجه شرکت‌های دولتى و مؤسسات انتفاعى وابسته به دولت و سایر مؤسسات منظور در قسمت‌های نهم و دهم این قانون طبق قوانین و مقررات و همچنین اساسنامه‌هاى مربوط قابل اجرا خواهد بود.
بودجه آن دسته از مؤسسات انتفاعى وابسته به دولت كه در طول سال ۱۳۵۲ به صورت مؤسسه دولتى درآیند براى مدت باقیمانده سال مزبور پس از تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى قابل اجرا خواهد بود.
- تبصره ۱-
- الف- كاهش یا افزایش هر یک از مواد هزینه یا برنامه‌های هر دستگاه از محل اعتبار جارى منظور در قسمت پنجم این قانون با موافقت نخست وزیر تا میزان ده درصد و مازاد بر آن فقط براى یک بار با تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى مجاز خواهد بود مشروط بر این كه در جمع اعتبار هزینه‌های جارى دستگاه تغییرى حاصل نشود.
- ب- افزایش یا كاهش اعتبارات طرح‌های عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) برنامه‌های هر دستگاه اجرایی تا حد ۲۰ درصد با موافقت سازمان برنامه و بودجه و اضافه بر آن با تصویب شوراى اقتصاد می‌باشد مشروط بر این كه در جمع اعتبارات طرح‌های عمرانى دستگاه تغییرى حاصل نشود.
- پ- كاهش یا افزایش اعتبار هر یک از مواد هزینه و یا برنامه‌های وزارت جنگ از محل اعتبار جارى تا میزان ده درصد در اختیار وزیر جنگ و مازاد بر آن براى یک بار با موافقت نخست وزیر و تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى مجاز خواهد بود مشروط بر این كه در جمع اعتبارات جارى وزارت مزبور تغییرى حاصل نشود.
- ت- نقل و انتقال اعتبار مواد هزینه و برنامه‌های مربوط به سپاهیان ترویج و آبادانى بین وزارتخانه‌هایی كه از خدمات این سپاهیان استفاده می‌کنند بنابر پیشنهاد مشترك وزارتخانه‌هاى مربوط و موافقت نخست وزیر و تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى مجاز خواهد بود
- تبصره ۲-
- الف- وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى در صورتى می‌توانند درآمدهاى اختصاصى خود را به مصارف مربوط برسانند كه ضمن درآمدهاى اختصاصى در بودجه كل كشور منظور و در حساب‌های خزانه متمركز شده باشد. درآمدهاى مزبور به هر مبلغ كه وصول شود قابل تعهد و مصرف خواهد بود و خزانه مكلف است پس از وصول درخواست وجه لازم را در اختیار وزارتخانه یا مؤسسه دولتى مربوط بگذارد.
- ب- تمركز وجوه حاصل از بابت سهم آموزش و پرورش و سهم بهدارى و سهم کتابخانه‌های عمومى از درآمد شهرداری‌ها و درآمد اختصاصى دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالى و سایر مؤسسات آموزشى و مراكز آموزش حرفه‌ای و صندوق كارآموزى و بیمارستان‌های آموزشى و کتابخانه‌ها و موزه‌ها و بناهاى تاریخى و درآمد سازمان اوقاف از محل موقوفات و اماكن متبركه و درآمدهاى محلى كه به وسیله انجمن‌های بهدارى و شوراهاى آموزش و پرورش منطقه‌ای از منابع غیر دولتى تحصیل می‌شود و درآمد حق‌السهم صاحبان دفاتر اسناد رسمى در خزانه الزامى نیست. دستگاه‌ها و مؤسسات موضوع این بند موظفند براى وجوه مزبور در یكى از بانک‌های دولتى و یا با موافقت وزارت دارایی در بانک‌های غیر دولتى كه شرایط مناسب‌تر و تسهیلات بیشتر پیشنهاد نمایند حساب خاصى افتتاح و درآمدهاى حاصله را بلافاصله پس از وصول به حساب مزبور منتقل نمایند.
- تبصره ۳- میزان تنخواه گردان خزانه در سال ۱۳۵۲ پانزده میلیارد (۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال است.
- تبصره ۴- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود تا مبلغ یک میلیارد و سیصد میلیون (۱۳۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال موضوع ردیف ۴۱۰۲۰ قسمت سوم این قانون از درآمد سازمان بنادر و كشتیرانى را در سال ۱۳۵۲ به درآمد عمومى كشور منظور نماید.
- تبصره ۵-
- الف- حكم بند «الف» تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۳۵۰ كل كشور در مورد اعطاى یک پایه ترفیع به مستخدمین رسمى مشمول قانون استخدام كشورى با رعایت مقررات مربوط در مورد مستخدمینى كه احكام آنان تا پایان سال ۱۳۵۱ صادر نشده است به قوت خود باقى است. اضافه حقوقى كه در اثر اجراى این تبصره بابت سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ به مستخدمین رسمى تعلق می‌گیرد در مورد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى مشمول قانون استخدام كشورى از اعتبار ردیف ۵۰۱۰۱۰۰۷ قسمت چهارم این قانون قابل پرداخت است.
- ب- اعتبار مورد نیاز براى اجراى اصلاحیه قانون استخدام كشورى مصوب آبان ماه ۱۳۴۹ در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى مشمول قانون استخدام كشورى در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ از محل اعتبار ردیف ۵۰۱۰۱۰۰۸ قسمت چهارم این قانون قابل پرداخت خواهد بود.
- تبصره ۶- به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده می‌شود اعتبار مربوط به تربیت معلم، سپاه دانش و توسعه برنامه‌های موضوع ردیف ۸۱۹۹ قسمت هفتم این قانون را در سال ۱۳۵۲ بر حسب نیازمندی‌های هر یک از مناطق آموزش و پرورش به تفكیک برنامه‌ها و فصول بین آنها به صورت كمك توزیع كند. توزیع اعتبارات و تعیین نیازمندی‌های مناطق در هر صورت در همان سال باید به اطلاع سازمان برنامه و بودجه و تأیید كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى برسد.
- تبصره ۷- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود آن قسمت از اعتبارات ردیف‌های ۵۰۱۰۱۰۰۶ و ۵۰۱۰۱۰۰۷ و ۵۰۱۰۱۰۰۸ و ۵۰۱۰۱۰۰۹ قسمت چهارم این قانون را به میزان مورد نیاز مناطق آموزش و پرورش با توجه به مفاد تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۳۴۸ و تبصره‌های ۵ و ۴۵ این قانون به عنوان كمك در اختیار مناطق مربوط بگذارد.
- تبصره ۸- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود آن قسمت از اعتبارات ردیف‌های ۵۰۱۰۱۰۰۶ و ۵۰۱۰۱۰۰۷ و ۵۰۱۰۱۰۰۸ و ۵۰۱۰۱۰۰۹ قسمت چهارم این قانون را در مورد كارمندانى كه در اجراى قانون واگذارى بیمارستان‌های وزارت بهدارى مصوب خرداد ماه سال ۱۳۵۰ به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران منتقل شده و خواهند شد به عنوان «اعانه» و به میزانی كه از طرف سازمان برنامه و بودجه تشخیص داده می‌شود در اختیار جمعیت مزبور بگذارد.
- تبصره ۹- به سازمان برنامه و بودجه اجازه داده می‌شود اعتبارات مربوط به هزینه‌های پرسنلى و نگهدارى بیمارستان‌های وزارت بهدارى را كه بر اساس قانون واگذارى بیمارستان‌های وزارت بهدارى مصوب خرداد ماه ۱۳۵۰ به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران و جمعیت كمك به جذامیان واگذار می‌شود از بودجه مصوب سال ۱۳۵۲ وزارت مذكور كسر و به عنوان اعانه به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران و جمعیت كمك به جذامیان واگذار كند. این نقل انتقالات باید به تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى برسد.
- تبصره ۱۰- دولت مكلف است اعتبار منظور در ردیف ۵۰۲۰۲۰۰۵ قسمت چهارم این قانون را بر اساس ضوابط و ترتیباتى كه به پیشنهاد وزارت راه به تصویب كمیسیون بودجه مجلس شوراى ملى خواهد رسید به مصرف برساند.
- تبصره ۱۱- به سازمان برنامه و بودجه اجازه داده می‌شود اعتبار آن قسمت از طرح‌های عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) و فعالیت‌هایی را كه در ردیف ۱/۱۰۶ قسمت چهارم این قانون منظور می‌باشد و اجراى آنها به دستگاه‌های اجرایی دیگر محول می‌شود به اعتبار دستگاه اجرایی علاوه نماید.
- تبصره ۱۲- اعتبارات مربوط به برنامه هائیكه در قسمت هشتم این قانون تحت عنوان «توزیع اعتبارات خاص ناحیه‌ای استان‌ها و فرمانداری‌های كل بر حسب فصول و برنامه‌ها» منظور شده است به موجب مقررات قانونى برنامه و بودجه كشور به مصرف خواهد رسید. سازمان برنامه و بودجه و دستگاه‌های اجرایی موظف هستند حداكثر ظرف ۲ ماه از تاریخ تصویب آئین‌نامه موضوع تبصره ۲ ماده ۱۵ قانون مذكور در مورد اعتبارات منظور شده در قسمت هشتم این قانون توافق لازم را به عمل آورند و سازمان برنامه و بودجه اعتبارات مربوط را بلافاصله از بودجه دستگاه‌های مربوط كسر و به استانداران وفرمانداران كل ابلاغ می‌نماید.
- تبصره ۱۳- موجودی‌های نقدى اعتبارات عمرانى طرح‌های غیر مستمر كه در پایان سال ۱۳۵۱ نزد ذیحساب‌ها و جمع‌داران طرح‌های عمرانى موجود است باید در اول سال ۱۳۵۲ در حساب مربوط مسدود گردد.
برداشت از این حساب‌ها منحصراً براى پرداخت تعهدات طرح‌های عمرانى غیر مستمر سال ۱۳۵۱ خواهد بود. دستگاه‌های اجرایی مكلفند در پایان شهریور ماه ۱۳۵۲ وضع این حساب‌ها را به وزارت دارایی و سازمان برنامه و بودجه منعكس نمایند و بقیه وجوه پرداخت نشده را به خزانه واریز كنند.
- تبصره ۱۴- سازمان روزنامه رسمى كشور شاهنشاهى ایران و بنگاه كل دارویی ایران پس از تبدیل به شركت باید تا معادل مبالغى كه در درآمدهاى عمومى سال ۱۳۵۲ (قسمت سوم این قانون) منظور شده است به عنوان على‌الحساب به خزانه دولت بپردازند و بعداً بابت سود سهام و مالیات بر درآمد محسوب و واریز كنند.
- تبصره ۱۵- به وزارتخانه‌هاى كشاورزى و منابع طبیعى و تعاون و امور روستاها اجازه داده می‌شود به منظور جبران خسارات وارده به صاحبات باغ‌های مركبات و خرما تا حداكثر ۱۰ هزار متر مربع در استان‌های كرمان، فارس و ساحلى كه در اثر سرماى زمستان سال ۱۳۵۱ باغ‌های آنان آسیب دیده تا مبلغ ۷۰ میلیون ریال كه در ردیف ۲/۱۵۸ قسمت چهارم این قانون منظور شده به ترتیبی كه پیشنهاد استانداران مذكور به تأیید وزیران كشاورزى و منابع طبیعى و تعاون و امور روستاها خواهد رسید به صورت وام طویل‌المدت بدون بهره به صاحبان باغ‌های مزبور پرداخت شود.
حداكثر این كمك براى هر رئیس خانوار صاحب باغ از سى هزار ریال تجاوز نخواهد كرد.
در مواردی كه این قبیل باغداران عضو شرکت‌های تعاونى روستایی باشند وام بدون بهره آنان از طریق شرکت‌های تعاونى مربوط پرداخت خواهد شد.
- تبصره ۱۶- زیان دیركرد متعلق به مالیات قرارداد توسعه شبكه برق تهران از تاریخ صدور رأى كمیسیون تا تاریخ تصویب تبصره ۲۳ قانون بودجه سال ۱۳۴۴ كل كشور كه اصل مالیات بابت سرمایه وزارت آب و برق در شركت سهامى برق منطقه‌ای تهران محسوب و پایاپاى گردیده بخشوده می‌شود.
- تبصره ۱۷- به سازمان غله كشور اجازه داده می‌شود حق بیمه حمل آن مقدار غله كه در سال ۱۳۵۰ از طریق بخش خصوصى خریدارى و نزد شركت بیمه خصوصى بیمه شده است به حساب قطعى منظور نماید.
- تبصره ۱۸- مهلت مقرر در تبصره ۲۱ قانون بودجه سال ۱۳۵۰ كل كشور در خصوص اجراى مقررات ماده واحده قانون واریز اسناد على‌الحساب و وام‌های پرداختى خزانه دارى كل مصوب ۱۸/۴/۱۳۴۷ تا آخر سال ۱۳۵۲ تمدید می‌شود و اسناد على‌الحساب تا پایان سال ۱۳۴۹ نیز مشمول مقررات قانون مذكور خواهد بود.
- تبصره ۱۹- دولت مجاز است طبق اصول و ضوابطى كه پیشنهاد وزارت اقتصاد به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید خسارت صادركنندگان ناشى از افزایش ارزش ریال نسبت به دلار آمریكایی را كه در بهمن ماه ۱۳۵۱ توسط بانك مركزى ایران اعلام گردیده در مورد قراردادهایی كه قبل از تاریخ مزبور منعقد شده است از محل اعتبار دولت از طریق مركز توسعه صادرات ایران جبران نماید و صورت اشخاص و مبالغ پرداختى را به كمیسیون بودجه گزارش نماید.
- تبصره ۲۰- اعتبار منظور در ردیف ۵۰۱۰۱۰۱۲ قسمت چهارم این قانون تحت عنوان «هزینه‌های متفرقه و پیش‌بینى نشده عمرانى» بنا به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه و تصویب نخست وزیر به مصرف خواهد رسید
- تبصره ۲۱- به دولت اجازه داده می‌شود بر اساس آئین‌نامه‌ای كه به پیشنهاد وزارت علوم و آموزش عالى و وزارت آموزش و پرورش به تصویب شوراى اقتصاد خواهد رسید از محل اعتبارات ردیف ۷/۱۲۱ قسمت چهارم و تا مبلغ یكصد میلیون ریال از اعتبار طرح‌های مربوط در ردیف ۱۴۳ این قانون به مؤسسات آموزشى غیر انتفاعى عام‌المنفعه براى احداث ساختمان و تأسیسات و خرید تجهیزات وام با بهره نازل یا كمك بلاعوض پرداخت نماید.
- تبصره ۲۲- شهرداری‌های مشمول ماده ۲ قانون نوسازى وعمران شهرى مصوب ۷/۹/۴۷ موظفند سهم مذكور در ماده ۶۸ قانون اصلاحى قانون شهردارى مصوب سال ۱۳۴۵ مربوط به بهدارى، آموزش و پرورش، تربیت بدنى، پیش آهنگى، كمیته پیكار با بیسوادى و کتابخانه‌های عمومى را از درآمدهاى مستمر خود به میزانی كه در سال ۱۳۴۸ پرداخت می‌کرده‌اند در نه ماهه اول سال ۱۳۵۲ پرداخت كنند. سهم مؤسسات مذكور بابت سه ماهه آخر سال ۱۳۵۲ در بودجه اصلاحى سال مزبور كه از طرف دولت تقدیم می‌گردد و همچنین سهم سال‌های آتى از محل درآمد عمومى كشور پرداخت می‌شود. وزارت كشور و سازمان برنامه و بودجه مكلفند به منظور كمك به شهرداری‌های كشور حداكثر ظرف چهار ماه از تاریخ تصویب این قانون لایحه‌ای به منظور ایجاد صندوق عمران شهرى تقدیم نمایند. سرمایه صندوق از محل عوارض قراردادها موضوع ماده ۱۶۶ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۴۵ واصلاحى آن و پنج درصد موضوع آئین‌نامه مربوط به نحوه تقسیم عواید جایگزین عوارض دروازه‌ای و همچنین كمك دولت كه هر ساله در بودجه كل كشور از محل درآمد عمومى منظور می‌شود تأمین می‌گردد. نحوه تعیین سهم هر شهردارى و ترتیب كمك به شهرداری‌ها در لایحه مزبور تعیین خواهد گردید.
وزارت كشور مكلف است تا تصویب لایحه مذكور از محل وصولى عوارض قراردادها به میزان وصولى شهردارى پایتخت در نه ماهه اول سال ۱۳۵۱ در نه ماهه اول سال ۱۳۵۲ به شهردارى مذكور پرداخت نموده و بقیه درآمد حاصله را به حساب سرمایه صندوق منظور نماید.
- تبصره ۲۳- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود اصل وام‌های داخلى و خارجى را كه در قسمت چهارم این قانون مشخص شده است با رعایت قراردادهاى مربوط پرداخت نماید.
- تبصره ۲۴- وزارت اقتصاد مكلف است ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون لایحه سازمان صنایع كوچك و نواحى صنعتى ایران را تهیه و تقدیم مجلسین نماید و تا زمانى كه لایحه مزبور به تصویب نرسیده است عملیات و وظائف سازمان مزبور از جمله تدارك و فروش خدمات و مصنوعات آن سازمان و ناحیه صنعتى اهواز و اجازه دادن ساختمان‌های آن كماكان طبق مقررات قبلى انجام خواهد شد و درآمد سازمان به حساب درآمد عمومى منظور می‌شود.
- تبصره ۲۵- دولت می‌تواند تمام یا قسمتى از زیان عملیات جارى شرکت‌های تولیدى دولتى را به عنوان «كمك» از محل اعتبارات جارى و به نسبت سهام خود تأمین و پرداخت كند.
- تبصره ۲۶- تا زمانى كه طبق قانون برنامه و بودجه كشور سازمان نقشه بردارى به یكى از دستگاه‌های اجرایی منتقل نشده است درآمد حاصل از اجراى وظائف آن سازمان درآمد اختصاصى محسوب می‌شود. درآمدهاى مذكور و همچنین كمك منظور در قانون بودجه كل كشور براى این سازمان بر طبق بودجه‌ای كه پس از تأیید سازمان برنامه و بودجه به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید قابل مصرف خواهد بود.
- تبصره ۲۷- به راه‌آهن دولتى ایران اجازه داده می‌شود آن مقدار از تجهیزات و وسائلى را كه در برنامه چهارم از محل وام‌های خارجى سفارش داده شده و در سال ۱۳۵۲ به كشور وارد می‌شود به حساب قطعى منظور و به تدریج از محل طرح‌های مربوط در برنامه پنجم واریز نماید.
- تبصره ۲۸- اعتبار ردیف ۳/۱۷۸ قسمت چهارم تحت عنوان اعطاى وام از طریق بانک‌ها براى توسعه صنایع و معادن با توافق سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد بر اساس ضوابط مصوب شوراى اقتصاد به مصرف خواهد رسید.
- تبصره ۲۹- به دولت اجازه داده می‌شود معادل سهمیه خود را بابت حق بیمه مستخدمین وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى كه مشمول قانون حمایت كارمندان در برابر اثرات ناشى از پیرى و ازكارافتادگى و قوت می‌باشند و از بودجه عمومى دولت حقوق دریافت می‌دارند از تاریخ اول مهر ماه ۱۳۵۱ متناسب با سهم مستخدمین اوراق قرضه به صندوق یا صندوق‌های حمایت مربوط به مستخدمین مزبور واگذار نماید.
انتقال سوابق كارمندان و وجوه مربوط به ایشان از صندوق حمایت كارمندان دولت به صندوق‌های حمایت كارمندان بخش خصوصى موضوع قانون فوق و بالعكس ممنوع است.
- تبصره ۳۰- ذیحسابان وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى مكلفند مانده نقدى وجوه دریافت شده از محل اعتبارات عمومى در آخر اسفند ماه سال ۱۳۵۱ نزد خود و صاحب جمعان وابسته را تا پانزدهم فروردین ماه سال ۱۳۵۲ به حساب مخصوصى كه از طرف خزانه نزد بانك مركزى ایران افتتاح خواهد شد منتقل نمایند.
وزارت دارایی طبق مقررات تعهدات انجام شده سال ۱۳۵۱ وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتى را از حساب فوق‌الذكر پرداخت خواهد نمود و مانده حساب مزبور در پایان ۱۳۵۲ به درآمد عمومى منتقل خواهد شد.
- تبصره ۳۱- به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود مبلغ پانصد میلیون (۵۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال اعتباراتی كه براى احداث ساختمان‌های مورد نیاز نیروى زمینى شاهنشاهى ضمن بودجه عادى سال ۱۳۵۱ منظور و قراردادهاى آن منعقد گردیده است تا پایان سال ۱۳۵۲ پرداخت نماید.
تبصره‌هایی كه تا ملغى نشده به قوت خود باقى است.
- تبصره ۳۲- اعتباراتى كه در قانون بودجه سال ۱۳۵۱ كل كشور و همچنین این قانون و قوانین بودجه سال‌های بعد براى پرداخت دیون با محل تا پایان سال ۱۳۴۹ مربوط به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتى و سایر ردیف‌ها كه اعتبار اولیه آنها در بودجه كل كشور از محل درآمد عمومى تأمین بوده است منظور شده یا بشود بر طبق ضوابطى كه هر ساله از طرف وزارت دارایی و سازمان برنامه و بودجه تعیین خواهد شد و به میزانی كه براى هر دستگاه تخصیص داده می‌شود تا واریز كلیه بدهی‌های دولت از این بابت قابل استفاده می‌باشد.
آن قسمت از دیون كه اعتبار اولیه آنها در بودجه كل كشور از محل درآمد اختصاصى تأمین بوده است و درآمد اختصاصى مربوط به درآمد عمومى منتقل شده است از اعتبارات فوق قابل پرداخت می‌باشد. دیون با محل تا پایان سال ۱۳۴۹ وزارت جنگ از محل اعتبار ردیف خاص كه براى این منظور هر سال به تصویب خواهد رسید قابل پرداخت است.
دیون مؤسسات دولتى كه بودجه آنها به صورت «كمك» در بودجه كل كشور منظور می‌شود از محل بودجه مصوب آنها قابل پرداخت است.
- تبصره ۳۳- سازمان برنامه و بودجه طرح‌های عمرانى را بر اساس اعتبارات عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) مصوب به تفكیک و وامى به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ خواهد نمود. اعتبارات نقدى طرحهایی كه قسمتى از اعتبارات آنها از محل وام‌های خارجى تأمین می‌شود در صورتى قابل تعهد و مصرف خواهد بود كه موافقت لازم براى دریافت وام مورد نیاز صورت گرفته باشد.
- تبصره ۳۴- به سازمان برنامه و بودجه اجازه داده می‌شود كه اعتبار مواد هزینه طرح‌های عمرانى هر دستگاه اجرایی را كه بر اساس اعتبارات عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) مصوب ضمن توافق با دستگاه اجرایی مربوط تعیین نماید. ترتیب كاهش یا افزایش مواد هزینه مزبور طبق ضوابطى خواهد بود كه بنا به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه و تصویب شوراى اقتصاد تعیین خواهد شد.
- تبصره ۳۵- وزارت جنگ مجاز است پیش پرداخت‌های مربوط به سفارشات جارى اقلام دفاعى را كه از اعتبارات جارى وزارت جنگ تأمین و تأدیه می‌شود و بقیه بهاى آن از محل قراردادهاى وام پرداخت می‌گردد در قبال اعلامیه بانك مركزى ایران به هزینه منظور و اسناد هزینه اینگونه پرداخت‌ها مشمول ترتبیبى خواهد بود كه در مورد اقساط وام مربوط عمل می‌شود.
- تبصره ۳۶- به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده می‌شود باقیمانده اعتبارات هر یک از ادارات آموزش و پرورش مناطقى را كه در سال ۱۳۵۲ و سال‌های بعد شوراى آموزش و پرورش منطقه‌ای در آن تشكیل می‌شود از اعتبارات منطقه‌ای آموزش و پرورش استان یا فرماندارى كل و یا شهرستان مربوط كسر و به صورت «كمك» به منطقه مربوط ابلاغ نماید.
- تبصره ۳۷- عوارض آسفالت وسائط نقلیه موتورى مشمول عوارض موضوع تبصره ۲۲ قانون متمم بودجه سال ۱۳۴۶ كل كشور اعم از وارد شده از خارج یا ساخته یا مونتاژ شده در ایران و همچنین اتومبیل‌های سوارى و سوارى بیابانى در صورتی كه بهاى فروش آنها در موقع شماره‌گذارى از طرف وزارت اقتصاد اعلام نشده باشد به مأخذ بهاى فروش اتومبیل و بهاى وسایل نصب شده در آن احتساب می‌شود و در صورتی كه بهاى مذكور قیمت اعلام شده سال قبل كمتر باشد بهاى سال قبل مبناى محاسبه عوارض قرار خواهد گرفت و مؤسسات سازنده یا مونتاژ كننده یا وارد كننده یا فروشنده اتومبیل حسب مورد مكلفند عوارض مذكور را ظرف ده روز از تاریخ فروش اتومبیل به اداره دارایی محل پرداخت نمایند. آئین‌نامه اجرایی این تبصره از طرف وزارتخانه‌هاى دارایی و اقتصاد تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
- تبصره ۳۸- از تاریخ اجراى ماده چهار قانون تأمین اعتبارات عمرانى و عمومى مصوب هشتم آذر ماه ۱۳۴۳ تبصره ۳۸ قانون بودجه سال ۱۳۳۹ كل كشور لغو می‌شود و حداقل مالیات دریافتى از هر بطری نوشابه غیر الكلى پنجاه دینار می‌باشد.
- تبصره ۳۹- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود كسرى سیمان مورد نیاز كشور را كه با تصویب هیئت وزیران به وسیله شركت سهامى معاملات خارجى وابسته به وزارت اقتصاد از خارج وارد می‌گردد بدون دریافت حقوق و عوارض گمركى و غیر گمركى به استثنای یک و نیم درصد سهم شیر و خورشید سرخ ایران و هزینه‌های گمركى ترخیص نماید.
- تبصره ۴۰- به منظور كمك به توسعه مصرف برق در روستاها دولت مجاز است اعتبار لازم براى سرمایه‌گذارى جهت احداث تأسیسات برق در روستاها را به طور بلاعوض در اختیار شرکت‌های برق منطقه‌ای مربوط بگذارد. ضوابط مربوط به تعیین نرخ فروش برق در روستاها طبق آئین‌نامه‌ای خواهد بود كه بنا به پیشنهاد وزارتخانه‌هاى آب و برق و تعاون و امور روستاها و تأیید شوراى اقتصاد به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
- تبصره ۴۱- سازمان مركزى تعاون روستایی ایران مجاز است مانده اعتبار كمك مصوب در قانون بودجه هر سال براى سازمان مذكور را تا میزانى كه با احتساب اندوخته‌های موضوع ماده ۴۳ اساسنامه آن سازمان سود قابل پرداخت به صاحبان سهام از شش درصد تجاوز نكند مورد استفاده قرار دهد.
- تبصره ۴۲- به دولت اجازه داده می‌شود در مناطقی كه مقتضیات اجتماعى ایجاب كند بهاى آب مصرف شهرى و مصارف غیر كشاورزى روستاها كمتر از قیمت تمام شده دریافت شود نرخ یا نرخ‌های تعدیل شده‌ای را بنا به پیشنهاد وزارت آب و برق و تأیید شوراى افتصاد و تصویب هیئت وزیران تعیین و اعمال نماید. زیان حاصل از اجراى این سیاست در بودجه سالانه وزارت آب و برق منظور و پس از تصویب به شرکت‌های آب منطقه‌ای مربوط پرداخت می‌شود.
- تبصره ۴۳- به دولت اجازه داده می‌شود كه درآمد حاصل از اجاره یا فروش واحدهاى مسكونى را كه از محل اعتبارات عمومى یا عمرانى ساخته شده یا می‌شود بنا به پیشنهاد وزارت آبادانى و مسكن و تأیید سازمان برنامه و بودجه و تصویب هیئت وزیران به مصرف احداث مجتمع‌های مسكونى و یا خانه‌های ارزان قیمت در تهران و شهرستان‌ها برساند.
- تبصره ۴۴- دولت مجاز است تمام یا قسمتى از هزینه‌های مربوط به تهیه كود، بذر مرغوب، خوراك دام، تسطیح اراضى، زهكشى، احداث شبکه‌های درجه سه و چهار آبیارى و استقرار صنایع غذایی و تبدیل محصولات كشاورزى در منطقه عمل شرکت‌های سهامى زراعى و شرکت‌های تعاون روستایی و عرضه دیگر خدمات كشاورزى و دامپرورى را به عنوان وام بدون بهره یا كمك بلاعوض به زارعان، كشاورزان، دامپروران، شرکت‌های تعاونى روستایی و شرکت‌های سهامى زراعى و واحدهاى تجارتى كشاورزى و دامپرورى محسوب و از دریافت آن خوددارى نماید. اعتبارات لازم براى اجراى این سیاست همه ساله در بودجه كل كشور منظور خواهد شد. آئین‌نامه اجرایی این تبصره توسط وزارت كشاورزى و منابع طبیعى، وزارت تعاون و امور روستاها و وزارت آب و برق تهیه می‌شود و پس از تأیید شوراى اقتصاد به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
- تبصره ۴۵- نحوه استفاده از اعتباراتى كه در بودجه سال ۱۳۵۲ و سال‌های بعد بابت اجراى مرحله دوم و تغییر ضریب جدول حقوق قانون استخدام كشورى و افزایش حداقل دریافتى تا شش هزار ریال منظور می‌گردد و دستگاه‌هایی كه می‌توانند از آن استفاده كنند بر طبق دستورالعملى كه توسط وزارت دارایی تنظیم خواهد شد تعیین می‌گردد.
آن قسمت از اعتبارى كه در ردیف ۵۰۱۰۱۰۰۹ قسمت چهارم این قانون براى اجراى مرحله دوم قانون استخدام كشورى منظور شده است در وزارت آموزش و پرورش منحصراً براى كادر ادارى وزارت مذكور قابل استفاده خواهد بود.
- تبصره ۴۶- به دولت اجازه داده می‌شود سرمایه گذاری‌های لازم جهت تأمین حداقل مصرف سرانه آب آشامیدنى مورد نیاز در هر منطقه و نیز سرمایه‌گذارى لازم جهت احداث شبكه فاضلاب شهرها و سیل بندهاى مربوط را سالانه ضمن اعتبارات عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) در بودجه كل كشور منظور و به طور بلاعوض و یا به عنوان سرمایه در اختیار شرکت‌های توزیع آب شهرها كه طبق قانون تشكیل خواهد شد قرار دهد سایر سیل بندهایی كه از محل اعتبارات عمرانى (سرمایه‌گذارى ثابت) توسط وزارت آبادانى و مسكن احداث می‌شود به صورت بلاعوض در اختیار شهرداری‌ها گذاشته می‌شود.
كلیه درآمدهاى حاصل از فروش آب به حساب درآمد شرکت‌های مربوط منظور و طبق مفاد اساسنامه به مصرف خواهد رسید. حداقل مصرف سرانه آب مورد نیاز در هر منطقه بنا به پیشنهاد وزارت آب و برق و تصویب هیئت وزیران تعیین خواهد شد. فراهم نمودن منابع لازم جهت سرمایه‌گذارى در تأسیسات تأمین آب اضافه بر حداقل تعیین شده توسط هیئت وزیران براى هر منطقه، به عهده شرکت‌های مورد بحث خواهد بود.
- تبصره ۴۷-
- الف- از اول سال یک هزار و سیصد و پنجاه و دو در اجراى ماده ۹۸ و تبصره ماده ۱۴۹ قانون استخدام كشورى به حقوق بازنشستگى و وظیفه از كارافتادگى و وظیفه وراث (جمع پرداختى به کلیه وراث) دارندگان پایه‌های ادارى لیسانسیه و غیر لیسانسیه، مهندسى و كمك مهندسى، پزشك یكمى و پزشك دومى، پزشكیارى (بهیارى) و پرستارى، دبیرى لیسانسیه و غیر لیسانسیه، آموزگارى و كمك آموزگارى و مستخدمین و كاركنان رسمى و عادى راه آهن دولتى ایران، تلفنچی‌ها و رانندگان و كاردانان فنى و آتش نشانان رسمى، خدمتگزاران جزء رسمى و خدمتگزاران رسمى پست و تلگراف و تلفن و خدمتگزاران رسمى راه آهن دولتى ایران كه تا پایان اسفند ماه ۱۳۴۶ بازنشسته یا موظف یا فوت شده‌اند و مستخدمینى كه به موجب قانون استخدام كشورى مصوب خرداد ماه ۱۳۴۵ استخدام شده همچنین مشمولین تبصره‌های سه و چهار ماده ۷۸ و مواد ۱۳۳ و ۱۳۷ قانون مزبور كه قبل از اسفند ماه هزار و سیصد و پنجاه و یک بازنشسته یا موظف یا فوت شده‌اند پانزده درصد اضافه می‌شود و از صندوق بازنشستگى كشورى پرداخت می‌گردد.
- ب- از اول اسفند ماه ۱۳۵۱ به بعد حقوق بازنشستگى و وظیفه از كار افتادگى و وظیفه وراث (جمع پرداختى به کلیه وراث) مستخدم رسمى مشمول قانون استخدام كشورى هیچ گاه از حقوق بازنشستگى یا وظیفه از كارافتادگى یا وظیفه وراث مستخدم رسمى نظیر كه در اجراى بند الف این تبصره افزایش یافته است كمتر نخواهد بود.
- تبصره ۴۸- از اول سال ۱۳۵۲ به حقوق پایه‌های قضایی بیست درصد اضافه می‌شود و افزایش حاصل همواره از فوق‌العاده قضایی یا مزایاى مستمر یا فوق‌العاده شغل دارندگان پایه قضایی كسر می‌گردد.
- ۱- افزایش حقوق ماه اول كه به پایه قضایی مربوط تعلق می‌گیرد به نفع صندوق بازنشستگى كشورى كسر می‌شود.
- ۲- دارندگان پایه قضایی در صورتى می‌توانند با استفاده از حقوق پایه‌های مذكور به طور اختیارى بازنشسته شوند كه حداقل سه سال تمام از تاریخ اول سال ۱۳۵۲ خدمت كرده باشند و در غیر این صورت حقوق بازنشستگى آنان بر اساس حقوق پایه قبل از این افزایش تعیین و از افزایش مندرج در بند ۳ این تبصره استفاده خواهند كرد. دارندگان پایه قضایی كه اجباراً بازنشسته یا موظف شده و همچنین فوت نمایند مشمول محدودیت این بند نخواهند بود.
- ۳- از اول سال ۱۳۵۲ به حقوق بازنشستگى و وظیفه و وظیفه از كارافتادگى و وظیفه وراث (جمع پرداختى به کلیه وراث) دارندگان پایه‌های قضایی كه تا آخر سال ۱۳۵۱ بازنشسته یا موظف یا فوت شده‌اند پانزده درصد اضافه می‌شود.
- تبصره ۴۹- جدول منضم به قانون امور گمركى مصوب سی‌ام خرداد ماه ۱۳۵۰ طبق فهرست ضمیمه این قانون اصلاح می‌گردد.
- تبصره ۵۰- به وزارت كشاورزى و منابع طبیعى اجازه داده می‌شود حداكثر تا میزان هر كیلو ۵/۱ ریال از مابه التفاوت نرخ قند و شكر را به كارخانه‌جات تولید قند و شكر چغندر قند كه طبق ضوابط مالى و فنى مصوب شواری عالى نظارت بر صنایع قند عمل نمایند تخفیف دهد و همچنین قسمتى از مابه‌التفاوت نرخ بخشوده فوق را طبق ضوابط مصوب شوراى فوق‌الذكر بر مبناى وزن چغندر كه به قیمت ارزان‌تر تولید شده و تحویل كارخانه‌جات می‌شود وصول و به خزانه‌دارى پرداخت نماید.
همچنین به دولت اجازه داده می‌شود به منظور كمك به افزایش تولید و مصرف كودهاى شیمیایی مبالغ وصولى بابت نیم ریال بقیه مابه‌التفاوت نرخ را به عنوان وام بدون بهره یا سرمایه به شركت ملى صنایع پتروشیمى پرداخت نماید.
- تبصره ۵۱- بانك مركزى ایران می‌تواند به پیشنهاد وزارت كشاورزى و منابع طبیعى و بر اساس بررسی‌های لازم و تأیید وزارت دارایی حداكثر تا میزان پنج میلیارد ریال به عنوان تنخواه گردان جهت خرید انواع بذر، كود شیمیایی، سموم، گوشت و فرآورده‌های دامى و انواع خوراك دام در اختیار مؤسسات وابسته به وزارت كشاورزى و منابع طبیعى قرار دهد.
وجوه حاصل از فروش كالاهایی كه از محل تنخواه گردان فوق خریدارى می‌شود منحصراً باید براى واریز تنخواه گردان دریافتى به حساب مربوط در بانك مركزى ایران واریز شود.
- تبصره ۵۲- به دولت اجازه داده می‌شود كه سازمان توسعه استان سیستان و بلوچستان را به استثنای دفتر برنامه‌ریزى آن استان از اول سال ۱۳۵۲ از سازمان برنامه و بودجه منتزع و با وظایف و اختیاراتی كه دارد به صورت یک سازمان مستقل زیر نظر استاندار سیستان و بلوچستان قرار دهد. سازمان‌های توسعه سایر استان‌ها یا فرمانداری‌های كل كه تشكیل شده یا بشوند نیز حسب مورد زیر نظر استانداران و فرمانداران كل مربوط اداره خواهند شد. وظائف و تشكیلات و حدود اختیارات سازمان‌های مزبور به موجب اساسنامه‌اى كه از طرف سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد و به تصویب کمیسیون‌های استخدام و دارایی مجلسین می‌رسد تعیین خواهد شد.
- تبصره ۵۳- به وزارت امور خارجه اجازه داده می‌شود تا پایان سال ۱۳۵۵ حداكثر تا مبلغ سیصد میلیون (۳۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال به منظور تهیه محل ملكى و ساختمان و تكمیل و تجهیز نمایندگی‌های سیاسى و كنسولى شاهنشاهى در خارج از كشور به شرح زیر:
- ۱- براى خرید زمین، خانه، احداث ساختمان دویست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال.
- ۲- براى تكمیل و تعمیرات اساسى پنجاه میلیون (۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال.
- ۳- براى تجهیز ساختمان پنجاه میلیون (۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال.
از بانك مركزى ایران به تضمین وزارت دارایی وام دریافت دارد. دولت مكلف است اعتبار بازپرداخت اصل و بهره این وام را كه با توافق بانك مركزى ایران و سازمان برنامه و بودجه تعیین خواهد شد در بودجه‌های سالانه در ده قسط از سال ۱۳۵۴ به بعد منظور نماید.
- تبصره ۵۴- حقوق و عوارض گمركى و سود بازرگانى مواد اولیه و لوازم و وسائل و تجهیزات و هر نوع كالاهاى مورد نیاز براى اجرا و بهره‌بردارى طرح‌های توسعه كشاورزى و همچنین مواد غذایی كه تأمین آنها به عهده وزارت كشاورزى و منابع طبیعى و مؤسسات و شرکت‌های وابسته به این وزارت است و از خارج وارد می‌شود جمعا و خرجاً در بودجه‌های سالانه منظور و عمل خواهد شد. كالاهاى مزبور از پرداخت حقوق و عوارض غیر گمركى با تأیید وزارت كشاورزى و منابع طبیعى به استثنای هزینه‌های گمركى و یک و نیم درصد سهم شیر و خورشید سرخ ایران معاف است.
- تبصره ۵۵- از تاریخ اول فروردین ماه سال ۱۳۵۲ به صاحبان كلیه كالاهاى وارداتى (غیر از غلات به صورت فله و كالاهاى دولتى) كه از طریق بندرعباس وارد می‌شود جایزه تشویقى به میزان پانصد ریال براى هر تن كالا از محل درآمد سازمان بنادر و كشتىرانى پرداخت خواهد شد. این جایزه فقط به كالاهایی تعلق خواهد گرفت كه گواهى مبدأ آنها مربوط به كشورهاى خارج از حوزه خلیج‌فارس و دریاى عمان باشد.
مدت اجراى این تبصره دو سال است و بنا به پیشنهاد سازمان بنادر و كشتىرانى و تصویب هیئت وزیران قابل تمدید است در صورت تمدید میزان جایزه از طرف هیئت وزیران تعیین خواهد شد.
گزارش از كمیسیون آب و برق به مجلس شوراى ملى
كمیسیون آب و برق در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره ۴۶ لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و مصوبه كمیسیون بودجه را تأیید و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبر كمیسیون آب و برق- مهندس فرخ.
گزارش از كمیسیون آبادانى و مسكن به مجلس شوراى ملى
كمیسیون آبادانى و مسكن در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره ۴۳ لایحه بودجه كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را در تأیید گزارش كمیسیون بودجه به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبر كمیسیون آبادانى و مسكن- مهندس احتشام شهیدى.
گزارش از كمیسیون اقتصاد به مجلس شوراى ملى
كمیسیون اقتصاد در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره ۲۴ لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و مصوبه كمیسیون بودجه را تأیید و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبر كمیسیون اقتصاد- محمد ابراهیم نیکپور.
گزارش از كمیسیون امور استخدام و سازمان‌های ادارى به مجلس شوراى ملى
كمیسیون امور استخدام و سازمان‌های ادارى در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره‌های ۲۴- ۲۹- ۴۷- ۴۸ و ۵۲ لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و مصوبه كمیسیون بودجه را تأیید و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبركمیسیون امور استخدام و سازمان‌هاى ادارى- رضا پیرزاده.
گزارش از كمیسیون دارایی به مجلس شوراى ملى.
كمیسیون دارایی در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره‌های ۱۹- ۲۹- ۳۷- ۳۸- ۳۹- ۴۶- ۴۹ و ۵۴ لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و مصوبه كمیسیون بودجه را تأیید و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبر كمیسیون دارایی- امان الله ریگى.
گزارش از كمیسیون كار و امور اجتماعى به مجلس شوراى ملى
كمیسیون كار و امور اجتماعى در جلسه ۱۶ اسفند ماه ۱۳۵۱ با حضور نمایندگان دولت تبصره ۲۹ لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور را مورد رسیدگى قرار داد و تصویب كرد.
اینك گزارش آن را در تأیید گزارش كمیسیون بودجه به مجلس شوراى ملى تقدیم می‌دارد.
مخبر كمیسیون كار و امور اجتماعى- على اصغر قدردان.
رئیس- آقاى صدرى كیوان فرمایشى دارید بفرمایید.
صدرى كیوان (مخبر كمیسیون بودجه)- در گزارش تقدیمى چند مورد اشتباه چاپى دیده شد كه به عرضتان می‌رسانم استدعا دارم اصلاح بفرمایید در تبصره ۹ سطر چهارم نوشته شده «... جمعیت كمك به جذامیان واگذار می‌شود ...» باید نوشته شود «... واگذار شده یا می‌شود ...» در تبصره ۱۲ سطر سوم نوشته شده «.... به موجب مقررات قانونى برنامه و بودجه ....» باید نوشته شود «به موجب مقررات قانون برنامه و بودجه» در تبصره ۲۲ سطر ۲ نوشته شده «.... در ماده ۸ قانون اصلاحى ....» باید نوشته شود «.... در ماده ۶۸ قانون اصلاحى ....»
رئیس- همان طور كه همكاران محترم اطلاع دارند به موجب قانون بودجه و برنامه كه از تصویب مجلسین گذشت از این پس دولت لایحه بودجه را به صورت برنامه‌ای تقدیم می‌کند و در نتیجه علاوه بر مواد و تبصره‌های بودجه عادى تبصره‌هایی هم از نظر عمرانى به ناچار در لایحه بودجه وجود خواهد داشت و اگر این قبیل تبصره‌ها ضمیمه نباشد دولت بودجه را نمی‌تواند كامل عمل كند. البته كمیسیون اصلاح آئین‌نامه این ماده آئین‌نامه را براى سال آینده اصلاح خواهد كرد و در آینده این مشكل را نخواهیم داشت براى این كه امسال هم این مشكل رفع شود باید این تبصره‌ها را در بودجه قبول كنیم خواهش می‌کنم خانم‌ها و آقایانى كه موافقند به همین ترتیب عمل كنیم قیام فرمایند (اكثر برخاستند) تصویب شد. براى این تبصره‌ها پیشنهاد فوریت شده است كه قرائت می‌شود.
محترماً پیشنهاد می‌نماید تبصره‌های ۱۹- ۲۴- ۲۹- ۳۷- ۳۸- ۳۹- ۴۳- ۴۶- ۴۷- ۴۸- ۴۹- ۵۲- ۵۴ بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور با قید یک فوریت مطرح شود.
لیدر فراكسیون حزب ایران نوین- دكتر الموتى.
رئیس- فوریت این تبصره‌ها مطرح است نظرى نیست؟ (اظهارى نشد) به فوریت تبصره‌ها رأى می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی كه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند. (اكثر برخاستند) تصویب شد. كلیات لایحه بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور مطرح است آقاى صمد نامور به عنوان مخالف صحبت می‌کنند خواهش می‌کنم تشریف بیاورند.
نامور- جناب آقاى رئیس- همكاران ارجمند. در سال گذشته در مقدمه بحث در بودجه سال ۱۳۵۱ مطالبى عرض كردم كه جا دارد به طور اختصار در همان زمینه به مناسبت طرح لایح بودجه سال ۱۳۵۲ مطالبى عرض كنم تنظیم چنین بودجه‌ای با اعتبارات قابل توجه نمودار این واقعیت است كه كشور ما با سرعت غیر قابل تصورى كه شاید در دنیا كم نظیر است روبه توسعه می‌رود. این پیشرفت اقتصادى كه در یک شرائط خاص زمانى شروع شده و با سرعت تصاعدى رو به افزایش است نتیجه توسعه سرمایه‌گذارى- گسترش مبادلات بازرگانى در سطح جهانى و افزایش مداوم درآمدهاى ارزى است عواملى كه موجب شده‌اند كشور ما بتواند به توفیق‌های مادى مذكور دست یابد و در فاصله نسبتاً كوتاه خود را به صف كشورهاى پیشرفته جهان نزدیک نماید عبارتند از ثبات سیاسى كه علت توسعه سرمایه‌گذارى داخلى و خارجى است، اجراى سیاست مستقل ملى كه امكان گسترش مبادلات بازرگانى را در سطح جهانى به ما داده است و از همه مهم‌تر رهبرى توأم با واقع‌بینى مملكت است. همه ما قبول داریم در فراهم آوردن عواملى كه گفته شد شاهنشاه رهبر عالیقدر ما تا چه اندازه تلاش و كوشش كرده و می‌کنند. البته هر دولتى كه بتواند توفیق اجراى منویات شاهنشاه را پیدا نماید مورد تأیید خواهد بود. شاید این سئوال مطرح شود كه با این برداشت مخالف گروه اقلیت در بودجه براى چیست؟ چندى قبل ضمن یک مصاحبه تلویزیونى كه سئوال شد نقش اقلیت در شرائط فعلى چیست؟ من عرض كردم هدف‌های احزاب سیاسى ایران تحت تأثیر اصول انقلاب ایران است بنابراین هدف‌های اقلیت و اكثریت یكى است و وسائل و امكانات رسیدن به هدف هم شناخته شده هستند و مثالى زدم كه جا دارد در اینجا آن را عرض كنم. گفتم از این كه یک باغ سبز و خرم و پر گل كه نتیجه انقلاب ایران است داریم همه ما افتخار می‌کنیم زیرا باغ متعلق به همه ملت ایران است. در هر باغى خس و خاشاك، علف‌های هرزه، و نقاط ضعف وجود دارد. ممكن است به بعضى از درخت‌ها به موقع آب نرسد و رو به خشكى بروند، ممكن است قسمتى از چمن‌های سبز به زردى گراید، ممكن است علف‌های هرزه مانع رشد گیاه‌های پرثمر شوند. وظیفه اقلیت این است كه به باغبانان و آنهایی كه قیچى باغبانى و شیر آب و دستگاه مباریه با آفت در دست دارند نقاط نامناسب كه زیبایی و ثمر‌دهى باغ را تهدید می‌کند نشان دهد تا باغبانان بتوانند علف‌های هرزه را قطع كنند و درختان كم آب را آب دهند و آفت گیاهان را از بین ببرند و خس و خاشاك را جمع‌آورى كرده به دور ریزند. جسته و گریخته از دوستان اكثریت چه در صف پارلمان و چه در مقامات اجرایی شنیده می‌شود كه میگویند در مقابل ما اقلیت قوى نیست! من منظور از قوى بودن را نمی‌فهمم شاید منظور گویندگان محترم این است كه با برخوردارى از مصونیت پارلمانى اقلیت بیاید در پشت تریبون و بر خلاف مصلحت مملكت عوام‌فریبى كند؟
بنده قول می‌دهم در بین اقلیت افرادى هستند كه می‌توانند ساعت‌ها سخت انتقادى بگویند ولى تصور نمی‌کنم این رویه در شرائط امروز مملكت صحیح باشد بنابراین تصدیق بفرمایید كه ما ضمن قبول و تأیید پیشرفت‌های مملكت انتقاد می‌کنیم آنهم انتقاد سازنده و دور از عوام فریبى. این وظیفه‌ای است حساس و مشكل، من كه مدت دو ماه و نیم به عنوان نماینده حزب مردم در كنار نمایندگان دو حزب دیگر و نمایندگان گروه‌های ملى به مناسبت بزرگداشت دهه انقلاب ایران در تهران و شهرستان‌ها در مقابل جمعیت‌ها و گروه‌های مختلف از پیشرفت‌های ده ساله اخیر ایران سخن گفته‌ام چگونه می‌توانم در اینجا آن سخنان و مطالبى را كه به حق گفته‌ام تكذیب نمایم؟ رویه ملایم اقلیت ناشى از موقعیت خاص كشور ما است و به هیچ وجه دلیل بر ضعف اقلیت نیست. تازه همین رویه ملایم گاهى همكاران اكثریت را هم كه بعضى از آنها طبعشان نازك است به عکس‌العمل و‌امی دارد. یادم به بیتى از غزل حافظ آمد كه می‌گوید:
- من چه گویم كه ترا نازكى طبع لطیف
- تا به حدی است كه آهسته دعا نتوان كرد
البته این شعر درباره دولت صادق نیست زیرا جناب آقاى نخست وزیر بارها اقلیت را تشویق به انتقاد کرده‌اند همكاران ایشان هم تاب تحمل انتقاد را دارند. من مطمئن هستم اگر از جناب وزیر كشاورزى سؤال كنم سیصد مؤسسه و شعبه تحقیقاتى وابسته به وزارت كشاورزى در سال گذشته چه کرده‌اند و محصول كار آنها با صرف این مبالغ زیاد و سرسام‌آور براى مملكت چه بوده؟ از من نخواهند رنجید و در موقع خود با تبسم لطیف پاسخى كه اكثریت را قانع كند از قبیل همان پاسخى كه درباره علت كاهش درصد قند در سال گذشته دادند خواهند فرمود بنابراین گرفتارى اقلیت از بابت حساسیت بعضى از همكاران اكثریت است.
قبل از این كه وارد بررسى بودجه و حواشى مربوط به آن بشوم مطلبى را باید عرض كنم تا آنجایی كه من اطلاع دارم تحرك و فعالیت امسال در كمیسیون بودجه بیشتر از گذشته بود به تقاضاهاى بعضى از گروه‌ها توجه شد و تغییرات و اصلاحاتى در جهت تأمین قسمتى از نظرات مردم به عمل آمد كوشش آقاى دكتر دادفر و دوستان دیگر عضو كمیسیون بودجه قابل توجه است. صحبت از تحرك كمیسیون بودجه شد عرضى دارم در مورد كیفیت بحث در بعضى از کمیسیون‌های مجلس و در این مورد تقاضا دارم رئیس محترم گروه پارلمانى اكثریت توجه بفرمایند. درست است كه اكثریت قاطع و در بعضى از کمیسیون‌ها اكثریت نزدیک به اتفاق عضو حزب ایران نوین هستند و درست است كه لوایح قبل از آمدن به مجلس در حزب اكثریت مطرح می‌شود ولى رعایت اصول ایجاب می‌کند كه کمیسیون‌های مجلس فارغ از بحث‌های حزبى باشند در یكى دو كمیسیون كه من شركت دارم گاهى تنها نماینده اقلیت من هستم اغلب مشاهده می‌شود كه در طرح لوایح و بحث اعضاء محترم كمیسیون اشاره به آنچه در حزب گفتگو شده و احیاناً دفتر سیاسى حزب دستور داده است می‌فرمایند گاهى نماینده دولت هم فراموش می‌کند كه مدافع و پاسخگوى لایحه است و او هم در بحث حزبى شركت می‌نماید! امیدوارم این تذكر كه با حسن نیت عنوان شد موجب سوء تفاهم نشود.
یک مطلب دیگر هم هست كه باز مربوط به نمایندگان محترم اكثریت است. من این تذكر را سال قبل هم دادم ولى عنایتى به آن نشد. انتقادات و ایرادات اقلیت متوجه دولت است و پاسخ باید از طرف دولت كه آگاهى به كیفیت كار دارد داده شود و سخن گویان موافق فقط در تأیید و محاسن لایحه باید صحبت بفرمایند مثلًا اگر من بگویم شركت تلفن خیلى بیش از مبلغ سیصد ریال در ماه به حق مكالمه و اشتراك تلفن اضافه كرده و مردم را مستأصل نموده است در این مورد جناب آقاى وزیر پست و تلگراف باید تشریف بیاورند و با سند و آمار جواب بدهند كه فى‌المثل من و مردم اشتباهى كنیم نه این كه یكى از همكاران اكثریت عرض بنده را تكذیب و از شركت تلفن بدون ارائه سند دفاع نماید. معذرت می‌خواهم قدرى حاشیه رفتم می‌پردازم به مسائلى كه باید در زمینه بررسى بودجه روى آنها بحث شود. این كه در توزیع اعتبارات بودجه اولویت‌ها به طور دقیق كه باید بررسى همه جانبه بشود و تناسب این اعتبارات بر اساس ضرورت‌ها و نیازهاى جامعه ارزیابى گردد اما به طور اجمال به مسائلى برمی‌خوریم و چنین به نظر می‌رسد در ارزیابى اولویت‌ها دقت لازم به عمل نیامده است یكى از هدف‌های مهم برنامه پنجم تأمین رفاه اجتماعى است افزایش رشد مداوم اقتصادى نمی‌تواند نمایانگر كامل رفاه اجتماعى باشد زیرا رشد اقتصادى نمودار افزایش درآمد ملى و توسعه اقتصادى است.
رفاه اجتماعى متكى به عواملى است كه مهم‌ترین آن عبارتند از تأمین بهداشت، تأمین مسكن، تأمین فرهنگ، تأمین غذا و پوشاك، البته عوامل دیگرى هم هستند كه هم می‌توانند رفاه اجتماعى را كامل نمایند و هم بالعكس آن را متزلزل كنند كه به آن اشاره خواهم كرد بنابر آنچه گفته شد می‌باید به موازات تغییرات كمى در جهت افزایش رشد اقتصادى سعى كنیم تكیه گاه‌های رفاه اجتماعى را محكم نماییم. پیاده كردن برنامه‌هایی كه این رفاه را به وجود می‌آورد احتیاج به مراقبت مداوم دارد در غیر این صورت رفاه اجتماعى كامل و مطلوب نخواهد آمد نكته مهم در تأمین رفاه اجتماعى این است كه این عوامل رفاه متناسب با هم پیشرفت نماید اگر در جامعه‌ای غذا و پوشاك تأمین شود ولى بهداشت عقب بماند و یا اگر بهداشت و تغذیه و پوشاك تأمین شود ولى در مسكن و فرهنگ عقب‌افتادگى مشهود شود این رفاه كامل و مطلوب نیست. رفاه اجتماعى كامل آن رفاهى است كه تمام تكیه گاه‌های آن به موازات هم تحكیم یابند. اگر چه در تنظیم اعتبارات بودجه سال ۱۳۵۲ به همه عوامل موجبات رفاه اجتماعى توجه شده و اعتبارات در تمام زمینه‌های مذكور افزایش یافته ولى احساس می‌شود با ترتیبى كه پیش می‌رویم تناسب عوامل به هم بخورد.
مثال می‌زنیم فرض بفرمایید عوامل رفاه عبارتند از تهیه كت، شلوار، پیراهن، كفش و جوراب، هدف ما این است كه بعد از پنج سال براى جمعیت معینى این دست لباس كامل را تهیه و به آنها بپوشانیم این نازیبا است اگر در آخر پنج سال تعداد كت بیش از تعداد جمعیت ولى شلوار كمتر تهیه شده باشد، در این صورت عده‌ای كت و پیراهن و كفش و جوراب به تن دارند و شلوار پایشان نیست و یا بالعكس. موضوعى كه مطرح است این است كه آیا در تقسیم اعتبارات این هماهنگى رعایت شده است یا خیر؟ این سئوالى است كه دولت باید به آن پاسخ دهد و اگر توضیح قانع‌کننده‌ای بدهند ما هم قبول می‌کنیم.
نكته دیگرى كه در مورد تحكیم تكیه‌گاه‌های رفاه باید متذكر شد این است كه تنها اختصاص دادن اعتبارات روى كاغذ و دفتر كافى نیست بلكه اجراى صحیح این برنامه‌ها به نوبه خود بسیار مهم است زیرا اگر ناصحیح انجام شود به اساس كار لطمه وارد می‌شود به طور مثال عرض می‌کنم:
یک پایه مهم رفاه اجتماعى تأمین فرهنگ است كه اگر برنامه‌های مربوط به آن خوب اجرا نشود ولو هر قدر هم هزینه مصرف شود یک پایه مهم رفاه اجتماعى را متزلزل می‌سازد. اعتقاد ما این است كه در مورد تأمین فرهنگ برنامه‌ها درست پیاده نمی‌شود براى این كه به حقیقت امر پى ببرید آموزش دوره راهنمایی را بررسى می‌کنیم:
دوره راهنمایی یک مرحله حساس آموزشى است مرحله‌ای است كه باید استعداد دانش آموزان در مسیر صحیح و مورد نیاز جامعه سوق داده شود در این دوره كه مسئله تشخیص و استعداد مطرح است باید مراقبت كافى بشود. در این دوره بررسی‌های روانى بر جنبه آموزشى می‌چربد باید معلمین روانشناس كه بتوانند استعدادها را ارزیابى كنند و دانش آموز را در راهى كه علاقه‌مند است است و در عین حال مفید براى جامعه است راهنمایی نمایند.
حال ببینیم وزارت آموزش و پرورش به این امر مهم توجه كرده است؟ آیا معلمین متخصص براى دوره راهنمایی آماده كرده است؟ و اگر این معلمین را آماده كرده آیا امكانات لازم را در اختیار آنها قرار داده است؟ آیا سمینارهاى چند روزه توانسته‌اند تخصصى كافى براى داوطلبان دوره حساس راهنمایی فراهم نمایند؟
ظواهر امر نشان می‌دهد كه وضع آموزش ما در دوره راهنمایی خوب نیست و این از مواردی است كه نه تنها نظام آموزشى را متزلزل می‌کند بلكه به نوبه خود یكى از پایه‌های رفاه اجتماعى را سست می‌نماید در مورد تأمین مسكن كه پایه دیگرى از رفاه اجتماعى است اگرچه رقم مهمى در برنامه پنجم براى تأمین مسكن پیش‌بینى شده و اعتقاد دولت این است كه یازده درصد مسكن مورد پیش‌بینى برنامه پنجم در سال ۱۳۵۲ ساخته می‌شود ولى اگر اجراى برنامه تأمین مسكن به كیفیتى باشد كه در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ عمل شد تردید داریم كه دولت بتواند به آنچه در آخر برنامه پنجم، در مورد تأمین مسكن پیش‌بینى كرده است برسد.
نکته‌ای كه درباره تأمین مسكن باید در نظر گرفت این است كه اجراى برنامه به طریقی باشد كه بتوان براى جمعیت فعلى توأم با جمعیتى كه در اثر رشد مداوم افزایش می‌یابد، مسكن تهیه نمود. به موازات تأمین و تحكیم عوامل اصلى مهم رفاه اجتماعى كه به آن اشاره شد ضرورت دارد به عواملى كه می‌تواند رفاه اجتماعى ما را تحت تأثیر قرار داده و همان طور كه گفته شد كامل یا سست نماید توجه شود. در این مورد به تأمین عدالت قضایی اشاره می‌کنم. نمی‌توان انكار كرد كه قضات مملكت ما از باسوادترین و زحمتكش‌ترین افراد جامعه هستند ولى متأسفانه استنباط می‌شود كه قضات ما جاذبه شغلى خود را از دست داده‌اند.
از طرفى توسعه مداوم اقتصادى و وارد شدن مسائل و مشكلات تازه در روابط بین اشخاص پیچیدگى در امر قضاوت را بیشتر می‌نماید این توسعه و طرح مسائل تازه احتیاج به تكنیک و دانش‌پژوهى تازه دارد بنابراین قاضى باید آنقدر به كار خود علاقه‌مند و بستگى داشته باشد كه مانند پزشك هم مداوا كند و هم مطالعه و تحقیق نماید قاضى گذشته از تسلط به رشته خود باید به رشته‌های دیگرى كه به نحوى از انحاء در رسیدگی‌های مؤثر است آگاهى یابد و اینكار محتاج به مطالعه و تحقق و از همه مهم‌تر علاقه‌مندى به كار است.
ولى متأسفانه استنباط می‌شود نه تنها قضات شریف و زحمتكش ما جاذبه كارى خود را از دست داده‌اند و دنبال تحقیق و مطالعه در رشته مربوط به خود نیستند بلكه در بین طبقه تحصیل كرده هم تمایلى براى كار در دادگسترى و به اصطلاح قاضى شدن نیست تا جائیكه این خطر است كه در چند سال آینده كمبود قاضى كارها را از مسیر صحیح منحرف نماید. مشكل چیست؟ مشكل را در تأمین زندگى مادى و معنوى قاضى باید جستجو كرد.
زندگى مادى قاضى باید به طریقی تأمین شود كه قاضى با علاقه بیشتر اوقات بیكارى و فراغت خود را صرف مطالعه و تحقیق و دست یافتن به تکنیک‌های نو كند. باید حیثیت اجتماعى قاضى كه یكى از عوامل جذب كننده نیروى انسانى به طرف دستگاه قضا است و در علاقه‌مندى قاضى به كار مؤثر است افزایش یابد.
در بودجه سال ۱۳۵۲ با توجه به تغییرات عمده در سایر موارد افزایش قابل توجهى كه نشان دهنده این حقیقت باشد كه دولت در صدد تأمین عدالت قضایی است ندیدم به قول همكار محترم آقاى حكمت گسترش امر قضا خرج لازم دارد.
از آنجایی كه قضات داراى طبعى بلند هستند حتى در موارد ضرورى از حقوق حقه خود می‌گذرند و چون جناب آقاى وزیر دادگسترى خود قاضى خوشنامى هستند تصور می‌کنم دچار حجب و حیا شده‌اند. موضوع دیگرى كه ارتباط به تأمین عدالت قضایی پیدا می‌کند توسعه خانه‌های انصاف است. درباره اثرات مهم و ارزنده خانه‌های انصاف در روستاهاى ایران، اصل نهم انقلاب اصلى كه به عدالت پهلوى معروف شده است باید توجه بیشتر شود. شاید اغراق نباشد اگر گفته شود نظیر خانه‌های انصاف ایران از نظر كیفیت در هیچ نقطه دیگرى در جهان نیست. البته دادگاه‌های روستایی در بعضى از كشورها وجود دارند ولى هیچ كدام ارزش كار آنها مثل خانه‌های انصاف ایران نیست. خانه‌های انصاف نه تنها توانسته‌اند دعاوى روستاها را با سرعت حل نمایند بلكه در روستاهایی كه خانه انصاف دائر شده سطح اخلاق آن روستا بالاتر رفته و به اعتماد به نفس و شخصیت روستاییان افزوده شده است بنابراین یكى از وظائف مهم وزارت دادگسترى گسترش سریع خانه‌های انصاف است. نمی‌گویم خانه‌های انصاف اضافه نمی‌شود بلكه افزایش سریع‌تر را تقاضا دارد البته اگر به مشكل مالى برنخورید.
عامل دیگرى كه به نوبه خود یک جامعه مرفه را نگران یا مطمئن می‌نماید مسئله مقابله با افكار و رویه‌هایی است كه می‌تواند براى نسل جوان خطرناك باشد.
به عقیده ما باید به موازات تغییرات كمى كه در دانشگاه‌های ما به وجود آمده باید تغییرات كیفى نیز به وجود آید مسئولیت این تحول به عهده استادان محترم دانشگاه است باید دانشگاه‌های ما سپرى مطمئلن به وجود آورند تا افكار ناصحیح و منحرف كه متأسفانه به سرعت در بعضى از كشورها طبقه جوان را به سوی خود جذب می‌نماید نتواند در ایران رشد و نمو كند. در این مورد همان طورى كه عرض شد مسئولیت سنگین به عهده استادان دانشگاه است. استادان دانشگاه ما با توجه به موقعیت ممتاز و جهات ترقى و پیشرفت و از همه مهم‌تر با مقایسه مبانى انقلاب ایران با مکتب‌های فكرى و اقتصادى دیگر باید اصالت انقلاب و راهى كه ایران می‌پیماید براى نسل جوان توجیه كنند. استادان محترم دانشگاه و معلمین ما باید احساسات ناسیونالیستى احساس علاقه‌مندى به حفظ سنت‌های ملى را كه می‌تواند سپر مطمئنى در مقابل انحرافات فكرى باشد در نسل جوان زنده نگهدارند. هیچ اثرى مهم‌تر از اثر كلام یک استاد و معلم براى دانشجو و دانش آموز نیست.
درباره نسل جوان و مسئولیت استادان و معلمین بحث شد، ذكر این نكته هم ضرورى است و توجه دولت را به آن جلب می‌کنم. به عقیده ما تمام افرادى كه به نحوی از انحاء چه در داخل ایران و چه در خارج با طبقه جوان و تحصیلكرده مملكت سر و كار دارند باید افراد شایسته‌ای باشند و در انتخاب آنها باید دقت بسیار شود. باید این مأمورین بتوانند پاسخگوى سئوالاتى باشند كه جوانان ما مطرح می‌کنند. بنابراین در دره اول باید این افراد آگاهى كامل نسبت به پیشرفت‌های مملكت داشته باشند و آمار و ارقامى كه نشان‌دهنده پیشرفت‌های كشور است در اختیار داشته باشند. از همه مهم‌تر این كه خود این افراد انقلاب ایران را خوب درك كرده باشند و بتوانند آن را به عنوان یک نظریه قوى و فكرى و سیاسى زمان به طبقه جوان تفهیم كنند. این مسئله‌ای است بسیار مهم و قطع دارم دولت با اشتیاق طالب اجراى آن خواهد بود.
جوامعى كه در راه صنعتى شدن هستند و هنوز مشكلات اجتماعى كشورهاى صنعتى پیشرفته را پیدا نكرده‌اند می‌توانند از پدیده‌های مضر كه در راه این كشورها به وجود آمده پند بگیرند. و راه جلوگیرى از آن را پیدا نمایند. بررسى این كار مهم به عهده دانشگاهیان است و این از مواردی است كه می‌تواند رفاه اجتماعى را تحت تأثیر مثبت یا منفى قرار دهد.
عامل دیگر كه می‌تواند رفاه اجتماعى را تحت تأثیر قرار دهد امر اشتغال در توسعه صنعتى است. این كه ما در شرائط فعلى كه با سرعت به سوی صنعتى شدن می‌رویم باید به طرف صنایع سرمایه طلب برویم و یا به طرف صنایع كارگر طلب، مطلبى است در خور توجه، بررسى این موضوع از لحاظ این كه ما طالب جذب نیروى انسانى آزاد شده از بخش كشاورزى به بخش صنعت بوده، می‌خواهیم اشتغال را نیز حل كنیم اهمیت دارد.
در كنفرانس ملى كار رئیس اتاق بازرگانى و صنایع و معادن ایران كه نماینده بخش صنایع خصوصى است ضمن سخنرانى خود توصیه كرد كه طرح‌های سرمایه‌طلب و كارگر طلب مورد بررسى قرار گیرد و نوع سرمایه‌گذارى نسبت به احتیاجات و عرضه نیروى انسانى و سرمایه تجویز شود.
جناب آقاى نخست وزیر استدلال رئیس اتاق بازرگانى و صنایع را رد كردند و در همان جلسه چنین فرمودند كه دنباله روى از پیاده كردن طرح‌های كارگر طلب موجب خواهد شد كه ایران از آخرین پیشرفت‌های تكنولوژى بزرگ آن را به علت پیشرفت‌های فنى و علمى رها کرده‌اند برود و در نتیجه در میدان رقابت صنعتى شكست بخورد زیرا طرح‌های صنایع كارگر طلب طرح‌های صنایع عقب افتاده است و بهتر این است كه به جاى اجراى یک طرح كارگر طلب ۲۰ طرح كه نیروى انسانى مورد نظر را تأمین می‌کند پیاده شود. چند ماه بعد جناب آقاى دكتر مجیدى سرپرست فعلى سازمان برنامه و وزیر كابینه نظر دیگرى داده‌اند و نظر ایشان چنین است و عیناً نقل می‌شود:
«۰۰۰ ما باید مناسب‌ترین تكنولوژى را با در نظر گرفتن شرائط زمان و مكان برگزینیم، گفتن این كه ایران باید صددرصد به دنبال صنایع كارگرطلب برود همانقدر نادرست است كه خواستار صنایعى صددرصد سرمایه طلب بشویم»
در هر حال با این سه نظریه‌ای كه ابراز شد ملاحظه می‌شود كه سیاست دولت در این به اره هنوز روشن نیست یا لااقل ما از آن اطلاع نداریم و رئیس بخش خصوصى صنایع هم از آن بى‌اطلاع است.
به فرض قبول یكى از دو نظر یعنى توسعه صنایع سرمایه طلب یا آخرین تكنولوژى یا مخلوطى از صنایع سرمایه طلب و صنایع كارگر طلب مشكل اساسى در راه توسعه اقتصادى ما تهیه نیروى انسانى ماهر است كه مشكل بزرگى در راه توسعه صنعت است. بالا بردن سطح مهارت و تربیت نیروى انسانى كه بتواند نقش اساسى در نگهدارى و پیشرفت صنایع داشته باشد احتیاج به مراقبت كافى دارد و این موضوع به قدری اهمیت دارد كه اگر به آن توجه كافى و لازم نشود به اجراى برنامه‌های توسعه اقتصادى لطمه وارد می‌سازد. این آموزش باید از دو طریق شروع شود یكى از طریق وزارت كار براى تبدیل كارگران غیر ماهر به ماهر و بالا بردن سطح مهارت كارگران نسبتاً ماهر دیگر از طریق وزارت آموزش و پرورش در مورد برنامه‌های آموزش فنى كه از طریق مدارس فنى و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود باید تجدید‌نظر به عمل آید به طریقی كه دانش آموزان از دبستان به آموزش فنى رغبت پیدا كنند. تا زمانی كه به دانش آموزان ما تفهیم نشود كه حیثیت یک كارگر ماهر كمتر از حیثیت یک كارمند پشت میز‌نشین نیست بلكه از جهت درآمد در سطح بالاترى قرار دارد تا زمانی كه ما عملًا بعضى از قیود را در خانواده‌ها نشكنیم قیودى كه رئیس یک خانواده تصور نكند ارزش یک اندیكارتور‌نویس بیش از یک كارگر لوله‌كش است نخواهیم توانست آموزش فنى خود را گسترش دهیم و نیروى انسانى ماهر را براى توسعه اقتصادى فراهم نماییم ولو این كه میلیاردها خرج تأسیسات و كادر آموزش فنى نماییم. آنچه اهمیت دارد ایجاد میل و رغبت در فرزندان ایرانى است كه هدف خود را به جاى پشت میز‌نشینى تغییر دهند و به طرف آموزش فنى روى آورند. قبول كنیم كه موفقیت ما در طى یكى دو سال اخیر در زمینه تربیت نیروى انسانى ماهر در قالب آموزش فنى در مقابل رشدى كه در صنعت داشته‌ایم قابل ملاحظه نبوده است و اگر به همین ترتیب پیش رویم در آینده دچار زحمت خواهیم شد مگر این كه همان طوری كه عرض كردم اقدامات از دبستان‌ها آغاز شود و از طریق كتاب و عكس و وسائل ارتباط جمعى میل و رغبت در فرزندان ایرانى براى كار فنى ایجاد شود جناب آقاى دكتر مجیدى در به اره استخدام كارگر ماهر از خارج اظهار نظر كرده و تذكر داده بودند كه نباید از استخدام كارگران ما هر خارجى به پرهیزیم و باید كارگران ماهر مورد نیاز را از هر جا لازم است با هر دستمزدى كه باشد به كشور بیاوریم البته این توصیه تا جایی كه فقط مربوط به استخدام كارگر ماهر و تكنیسین باشد مانعى ندارد ولى باید توجه داشته باشیم این موضوع نباید وسیله‌ای بشود در جهت تضییع حق كارگران ایرانى زیرا بعضى از كشورهاى نزدیک ایران با مزد كمتر و شرائط پائین‌ترى حاضرند در ایران كار كنند و اگر این موضوع كنترل نشود یک وقت ما متوجه خواهیم شد هزارها كارگر عادى غیر ایرانى به عنوان كارگر ماهر جاى كارگران ایرانى را گرفته‌اند بنابراین تنها طریق صحیح این است كه با سرعت براى بالا بردن سطح مهارت كارگران و گسترش آموزش فنى اقدامات سریع و همه جانبه‌اى به عمل آید امیدواریم دولت به این نكات مهم توجه بفرماید. در مورد حفظ حقوق كارگر صحبت شد خواستم نکته‌ای را تذكر بدهم و آن تأمین مسكن كارگران است منظور تأمین مسكن كارگران احداث خانه‌های سازمانى نیست بلكه منظور این است كه كارگران ما احساس مالكیت كنند و خانه‌دار شوند استنباط می‌شود این كار با سرعت لازم متناسب با هدف‌هایی كه دولت دارد پیشرفت نمی‌کند ممكن است من اشتباه كرده باشم اگر غیر از این است نمایندگان محترم كارگر كه در صف اكثریت هستند و قطعاً از میزان پیشرفت در مورد تأمین مسكن كارگران اطلاع دارند عرایض مرا اصلاح بفرمایند در مورد اصلاحات ادارى چون همكاران من ضمن بررسى برنامه به آن اشاره كردند مطلبى عرض نمی‌کنم فقط تذكرى دارم در مورد آنچه وزارت آموزش و پروش عمل می‌کند شاید صحیح باشد اگر بگوییم وزارتخانه مذكور در جهت عكس انقلاب ادارى عمل كرده است در مورد تعیین چهار معاون منطقه‌ای ایراد وارد است من از هر فرهنگى سئوال كردم كه آیا این معاونین منطقه‌ای نقشى در اصلاح و سرعت كارها دارند جواب منفى شنیدم استدلال آنها این است كه اگر اخذ تصمیم در سطح استان باشد مدیر كل استان می‌تواند انجام دهد و اگر تصمیم در سطح بالا یعنى وزیر باشد كه باید معاون منطقه‌ای براى كسب تكلیف عازم تهران بشود! اگر وزارت آموزش و پروش شجاعت اقرار به اشتباه را داشته باشد در خور تمجید است. چند نفر از دوستان نظر داشتند كه ارادتمند از اتاق اصناف انتقادى بكنم حقیقت این است كه حزب ما انتقادات خود را در موقع طرح قانون تشكیل اتاق اصناف و همچنین نظرات خود را در موقع انتخابات اتحادیه‌های صنفى ابری نمود ولى با تصویب قانون و تشكیل اتاق اصناف وظیفه ما این است كه مواظب باشیم اتاق مذكور راه خود را صحیح طى كند لذا انصاف ندیدم از سازمانى كه هنوز عملًا شروع به كار نكرده انتقادى بكنم ولى از فرصت استفاده می‌کنم به گردانندگان اتاق اصناف هشدارى می‌دهم كه كارشان خیلى حساس است از فرمایشات جناب آقاى نخست وزیر ضمن تقدیم لایحه بودجه استنباط شد كه رئیس دولت انتظار دارد كه نظام صنفى وظیفه خود را در جلوگیرى از گران‌فروشى و تعدى و اجحاف بمردم به وجه احسن ایفا نماید در غیر این صورت دولت براى حفظ حقوق اكثریت مصرف‌كننده عكس العمل نشان خواهد داد از طرفى گردانندگان اتاق اصناف باید توجه داشته باشند كه همكاران اكثریت مجلس هم به جهت مصلحت منافع مصرف‌كننده از اشتباه آنها نخواهند گذشت حزب اقلیت هم كه جاى خود دارد بنابراین با یک اشتباه در مقابل خود دولت نمایندگان اكثریت نمایندگان اقلیت را خواهید دید ولى از صمیم قلب میگویم امیدوارم در این مبارزه شكست نخورید و بتوانید روى پاى خود بایستید هم اعتماد اصناف را جلب كنید و هم حقوق مصرف كننده را حفظ نمایید در مورد كارهاى شهردارى تهران از قبیل نحوه مصرف عوارض نوسازى و نقشه‌های فرضى مناطق شهرداری‌ها كه به عنوان اصلاحى مردم را به زحمت انداخته مطالبى تهیه کرده‌ام كه چون مفصل است به وقت دیگرى موكول خواهم كرد. موردی كه از جهت توزیع اعتبارات می‌توان روى آن انگشت گذاشت مسئله تأمین آب كافى براى مردم زحمتكش بوشهر و بنادر جنوب است جناب آقاى نخست وزیر چند سفر به بوشهر و نواحى ساحلى رفته‌اند و خوب می‌دانند كه تأمین آب براى این منطقه تا چه اندازه مهم است البته براى بوشهر در چند سال اخیر آب خوراكى فراهم شده و اصولًا بوشهر امروز با بوشهر ده سال پیش خیلى فرق كرده است ولى برنامه‌هایی كه از جهت توسعه بندر بوشهر در دست اجرا است و با تمام شدن راه مهم شیراز- بوشهر مسلماً جمعیت این منطقه به سرعت افزایش می‌یابد و تنها نگرانى مردم این منطقه تأمین آب است آبى كه بتوان لااقل درختكارى كرد و این بندر زیبا را به صورت یک بندر توریستى درآورد و توجه دولت را به این امر مهم جلب می‌کنم موضوع مهمى را كه می‌خواهم در آخر عرایضم متذكر شوم و حساب آن با تمام مسائلى كه مطرح شد جداست افزایش بودجه دفاعى مملكت است (صحیح است) كه از هر جهت مورد تأیید گروه اقلیت است (احسنت)
هر اندازه ایران قوى باشد افراد متجاوز یا كسانی كه خیال‌های خام در سر دارند مؤدب‌تر خواهند شد و سرجایشان خواهند نشست. هنگامی كه شاهنشاه در كنگره بزرگداشت دهه انقلاب ضمن سخنان خود فرمودند:
(چو ایران نباشد تن من مباد) من در صفى كه نشسته بودم شاهد اشك‌هایی بودم كه از چشم‌ها جارى بود این اشك شوق بود ملت‌ها همیشه انگیزه‌ها و احساسات مشترك دارند مردم دوست دارند احساسات خود را از زبان قهرمان ملى و رهبر خود بشنوند. باید عرض كنم در مقابله با بیگانه متجاوز و دفاع از سرزمینى كه متعلق به ما است همه ما یک نوع احساس و انگیزه داریم (صحیح است) من به طور قاطع میگویم هر موقع رهبر ما تصمیم بگیرند هما ما این كه میگویم همه ما یعنى ما نمایندگان مجلس حتى آنهایی كه در صف دولت نشسته‌اند آماده دفاع از كشورمان می‌شویم و اسلحه به دست می‌گیریم و در صف اول مبارزه خواهیم جنگید (صحیح است) اگر روزى همین جناب آقاى هویدا، نخست وزیر نباشد آن روز تفنگ به دست می‌گیرند براى حفظ حیثیت مملكت همه ما آماده دفاع هستیم (احسنت) ما نخواهیم گذاشت سرزمین مان به دست دیگران بیفتد این سرزمین را می‌خواهیم به دست فرزندانمان بسپاریم (صحیح است، احسنت) و اگر لازم باشد كشته می‌شویم این را گفتم كه بیگانگان بدانند وحدت ملى ما قابل تزلزل نیست به عرایض خودم خاتمه می‌دهم و از این كه مصدع خانم‌ها و آقایان شدم معذرت می‌خواهم (احسنت، احسنت)
رئیس- خانم دكتر دولتشاهى بفرمایید.
بانو دكتر دولتشاهى- جناب آقاى رئیس، همكاران محترم، آقایان و خانم‌های محترم، اجازه می‌خواهم عرایض خودم را در موافقت با بودجه سال ۱۳۵۲ كل كشور از اتفاق مهمى كه باعث تحول بزرگى در كشور ایران شد و در تمام شئون نحوه كارها را متحول كرد و تغییر داد منحصراً شروع كنم و آن انقلاب بزرگ اجتماعى ایران است رهبر ملت ایران شاهنشاه آریامهر در كنگره دهه انقلاب در روز محترم عید غدیر فرمودند «مطالبى كه به ملت پیشنهاد كردم و مورد تصویب قرار گرفت مطلب ساده‌ای نبود» بلى عنوان چنان مطالب تكان‌دهنده كه اجتماع ایران را بفرموده شاهنشاه در همان كنگره یک شبه زیر و رو كرد مطالب ساده‌ای نبود اعلام منشور انقلاب و پیشنهاد آن به ملت ایران از طرف رهبر خردمند ما با جرأت و قدرت و بینش و بصیرت صحیح با توجه به اوضاع اجتماعى ایران و تاریخ این ملت خصوصیات این ملت نجیب و كهنسال و با توجه به نتیجه انقلاب‌ها در كشورهاى مختلف جهان بود شاهنشاه ما با محاسبه دقیق اوضاع اجتماعى ایران موقع دقیق تاریخى را براى اعلام منشور انقلاب خود اعلام كردند شاهنشاه ما ملت خودشان را خوب می‌شناختند و می‌دانستند كه هوش و ذكاوت و بیداردلى ملت ایران ضامن اجرا و دنباله‌گیرى آن انقلاب عظیم خواهد بود چنانكه تجربیات ده ساله نشان داد ملت ایران با كمال قدرت بر علاقمندى و بیداردلى و آگاهى بار سنگین این تحول بزرگ اجتماعى را به دوش كشید و در دهه دوم انقلاب نیز بار آن را با علاقه بیشتر و علم بیشتر و تهور بیشتر به دوش خواهد كشید (صحیح است) یكى از مختصات مهم انقلاب اجتماعى ایران این بود كه با مطالعه نتایج انقلاب در نزد ملل دیگر در اینجا با الگوى ایرانى و با توجه به آداب و سنن و مذهب و علایق ملت ایران برنامه‌های این انقلاب تهیه شده البته به ثمر رساندن این انقلاب وسایل و اسبابى لازم داشت در مرحله اول تنظیم وضع اقتصادى و مالى كشور بود چون قسمت عمده تحولات و اصلاحات ما اساس اقتصادى داشت تا از آن راه عدالت اجتماعى برقرار بشود لازم بود كه ثروت مملكت به نحو بهترى بین مردم تقسیم بشود لازم بود تدابیرى اتخاذ گردد تا مردم در نتیجه كار و كوشش و زحمت خود توأم با برنامه‌های مملكت كار كنند و از نتایج كار خود و از نتایج دسترنج خود زندگى بهترى براى خود بسازند برنامه‌های انقلاب این طور پیش‌بینى كرده بود كه رفاه بهتر با همكارى و خودیارى مردم نصیب آنان بشود در هیچ كشورى نمی‌شود صبح رفت در خانه مردم در زد و فلان مبلغ پول بهشان داد ولى دولت‌های آگاه می‌توانند با برنامه‌ریزى صحیح و برنامه‌های اشتغال و تعلیمات حرفه‌ای متناسب و مطابق با احتیاجات مملكت وسایلى فراهم كنند كه مردم با كار صحیح و با شركت در برنامه‌گذاری‌های مملكتى بتوانند از عواید بیشترى برخوردار شوند و عایدات در بین مردم به طور عادلانه‌تری تقسیم گردد این است كه سیاست اشتغال دولت را ما به عنوان یک سیاست رفاه عمومى و خدمات اجتماعى می‌نگریم براى این كه وضع اقتصادى و مالى سرانجامى بگیرد البته براى این كار برنامه لازم بود با توجه به تخصص تا بتوانیم بر اساس اولویت‌ها بودجه‌های صحیح تهیه كنیم كه بتواند جوابگوى برنامه‌ها و تحولات باشد یک چیز مهم براى پیش برد این برنامه‌ها لازم بود كه عبارتى را كه شاهنشاه در بررسى برنامه‌های عمرانى پنج ساله در تخت جمشید فرمودند عیناً می‌خوانم می‌فرمایند «به خصوص چیزى داریم كه خیلى باید قدرش را در این موقع سازندگى شدید و سریع مملكت بدانیم و آن این است كه می‌شود تصمیم گرفت و آن تصمیم را اجرا كرد شاید این بالاترین نعمتى باشد كه فعلاً در اختیار ما است و از این باید به نفع مملكت و به نفع مردم و به نفع تاریخ ایران استفاده كرد» خوشبختانه شاهنشاه ما كه رهبرى انقلاب و پیگیرى آن را به عهده دارند در مواقع لزوم رهبرى لازم را به دولت می‌کنند و به دلیل این كه امكان تصمیم‌گیرى فعلاً در مملكت وجود دارد حداكثر استفاده همان طور كه در بیانات پر مغز خود فرمودند براى نتیجه‌گیرى برنامه‌ها وجود دارد ما به این نتیجه رسیدیم كه بودجه‌ای كه با توجه به علم و تخصص تهیه شده باشد امروز می‌توان جوابگوى برنامه‌های بزرگ مملكت باشد یک نگاه بسیار كوتاه به تاریخچه بودجه از اوایل مشروطیت بكنیم با این كه اصل‌های ۱۸- ۲۰- ۹۶ و ۹۹ قانون اساسى وظایف دولت و مجلس را در تهیه و تصویب و بررسى بودجه معین كرده در اوایل مشروطیت اطلاع كافى و علم كافى براى تهیه و بررسى بودجه نه در دولت و نه در مجلس وجود نداشت وقتى به مذاكرات سال‌های اول مشروطیت مجلس شوراى ملى نگاه كنیم می‌بینیم كه هم دولت وسایل و اسباب كار ندارد و نمی‌تواند بودجه تنظیم شده و صحیحى تقدیم بكند و هم مجلسیان درست نمی‌دانستند كه از دولت چه می‌خواهند یكى از وزیران دارایی گویا سال ۱۳۲۵ قمرى است كه می‌گوید اسباب كار فراهم نیست از مباحثات وكلا هم نمی‌رنجم لابد به ایشان اعتراض كردند كه چرا بودجه صحیح نمی‌آوری خیلى جالب است امروز كه ما بودجه به این عظمت را می‌خواهیم بررسى كنیم نگاه كنیم ببینیم بودجه‌ای كه در سال ۱۳۲۵ قمرى تقدیم مجلس شده است شامل چه ارقامى است نقد ۱۵۴۲۹۹۷ كرور غله ۲۸۷۴۵ خروار و ۹۵ من، ابریشم یک من، بعد شلتوك و كاه و غیره است این‌ها بودجه سال ۱۳۲۵ مملكت ما را تشكیل می‌داد در سال ۱۳۲۵ قمرى براى اولین بار بودجه‌ای كه تا اندازه‌ای جنبه بودجه داشت در زمان وزارت دارایی صینع‌الدوله به مجلس تقدیم شده است به این ترتیب جمع عایدات ۱۴۱۱۶۴۷۰ میلیون تومان و جمع كل مخارج ۱۴۶۸۰۰۰۰ تومان. با این كه وزیر دارایی وقت از این كه بودجه‌ای كه تا اندازه‌ای جنبه بودجه داشته تقدیم كرده اظهار مباهات می‌کند باز می‌گوید ما در كار بودجه بى‌تجربه و تازه كاریم و با وجود این اطلاعاتى از مالیه درهم و برهم خود استخراج كرده و به معرض شهود می‌گذارم. تا سالیان درازى بودجه به همان صورت بوده و اگر اطلاعات مختصرى اضافه شده به هر حال بعضى سال‌ها متعادل و بسیارى سال‌ها نامتعادل و در بسیارى سال‌ها به صورت ۱/۱۲ به مجالس مقننه دوران مشروطیت تقدیم شده است پس از منشور انقلاب نحوه تنظیم بودجه نیز با توجه به وضع اقتصادى مملكت متحول شد در این زمان بود كه كارشناسان براى تهیه بودجه فعالیت کرده‌اند به خاطر دارم اولین بار كه نخست وزیر فقید شادروان منصور در سال ۱۳۴۳ بودجه سال ۱۳۴۴ را به مجلس آورد گفت وقتی دستور تنظیم بودجه را دادم از من سئوال شد چه نوع بودجه‌ای تنظیم كنیم متعادل باشد كسر نشان بدهد كسر نشان ندهد چه جور باشد ولى از همان زمان كه آن دولت را ما همین دولت می‌دانیم چون اكثر همكاران شادروان منصور همین كسانى هستند كه تا امروز هم افتخار خدمتگزارى در دولت را دارند و خود جناب آقاى هویدا در آن زمان وزیر دارایی بودند از آن موقع شروع شد كه به وسیله كارشناسان فنى و منطبق با اوضاع و احوال روز مملكت بودجه تهیه شده و به تدریج بودجه به طرف تكامل رفت به طوری كه امروز می‌بینیم كه لایحه بودجه نمایشگر تحولات بزرگ و دگرگونی‌های اقتصادى و اجتماعى و سازمان‌های مختلف دولتى می‌باشد و نه فقط از نظر مادى و مالى این بودجه ما تحول بزرگى را پشت سر گذاشت بلكه امتیاز بزرگ این بودجه این است كه توأم با برنامه عمرانى پنجم كشور است كه جنبه دمكراسى اقتصادى آن و توجه به رفاه و بهزیستى اكثر مردم بسیار قوى است بودجه سال ۵۲ را بدون توجه به برنامه عمرانى پنجم نمی‌شود بررسى كرد البته بررسى برنامه پنجم در وظیفه كار امروز ما نیست ولى خوشبختانه به تازگى لایحه برنامه در مجلس بررسى شده و در خاطره‌ها هست كه چه برنامه عظیم و حساب شده‌ای است و الآن ما به خوبی می‌بینیم كه این بودجه و آن برنامه مهم بهم تكیه دارند و هر دو با هم راهنما به جهش‌های بزرگ اقتصادى و به طرف دروازه‌های تمدن بزرگ ایران می‌باشند آنچه كه جلب توجه می‌کند مسئله رفاه و خدمات اجتماعى در این بودجه است در كار رفاه تنها پیشرفت اقتصادى با تأمین جنبه‌های مادى كافى نیست بلكه از یک طرف تربیت نیروى انسانى براى اینكار لازم است از طرف دیگر تجهیز افكار مردم. اگر مردم با این برنامه‌های عظیم همآهنگ نباشند و نبودند این ترقیات با این سرعت و شدت عمل نشده بود همكار محترم ما اشاره به همین مطلب كردند كه شاید اگر مردم همراهى با برنامه‌ها نداشته باشند پیشرفت عملى نیست ولى بنده می‌خواهم بگویم مردم در همین ده ساله انقلاب علاقه‌مندى و بینش و تحرك و شهامت زیادى از خود نشان دادند و حتى در همان برنامه‌های حرفه‌ای و آموزش‌های حرفه‌ای تا چند سال پیش به نظر می‌آمد كه مردم رغبتى نشان نمی‌دهند. امروز خوشبختانه این رغبت وجود دارد و علت آن فقط راهنمایی و تعلیمات دولت نیست بلكه خود مردم و خود كارگران شخصیت یافته مملكت حیثیت و ارزش كار را بالا بردند و براى كارهاى خود و زحمت بازوى خود ارزش قائل شده‌اند و طورى شده است كه جوانان مملكت هم امروز با رغبت زیادى به کلاس‌های حرفه‌ای و فنى می‌روند و تحول بزرگى از این حیث در افكار مردم پیدا شده است بنده قبول دارم كه این مسئله چون تا اندازه‌ای تازگى دارد قدرى شاید جاى نگرانى باشد كه نوجوانان ما وقتى از مدارس دوره راهنمایی بیرون آمدند آنها كه می‌خواهند به تعلیمات فنى و حرفه‌ای بروند آیا محل به اندازه كافى براى تعلیماتشان وجود دارد یا نه من با وجود فرصت كمى كه در این روزها داشتم اولًا به عنوان معترضه باید عرض كنم بنده چون این روزها در تمام جلسات كمیسیون بودجه شركت كردم فكر می‌کنم جا داشته باشد كه به اعضاى كمیسیون بودجه مجلس تبریک بگویم كه در یک مدت چنین كوتاه در طى جلسات تبریک بگویم كه در یک مدت چنین كوتاه در طى جلسات شبانه‌روزى یک بودجه به این عظمت را با آن دقت كه من از نزدیک شاهد بودم بررسى و تصویب كردند كه آماده شد تا امروز در جلسه علنى مجلس بررسى شود این هم یكى از مظاهر انقلاب است كه نمایندگان مجلس در موارد لزوم حتى ساعت‌های استراحت خود را حاضرند صرف كار و بررسى لوایح لازم و مهم مملكت بنمایند به هر حال همان طور كه عرض كردم سعى می‌کنم از خواندن ارقام خوددارى كنم چون ارقام خیلى زود از خاطر می‌رود و این ارقام همه جه هست و همكاران در موقع لزوم به آن ارقام رجوع می‌فرمایند ولى در این خصوص چون من خودم خیلى علاقه‌مند بودم و می‌دانم هم كه مورد علاقه تعلیمات حرفه‌ای و فنى همان طور كه با توجه كامل آقاى نخست وزیر در نطق خودشان در مجلس فرمودند خیلى امیدوار‌كننده است هنرجویان جدید در بخش‌های مختلف تعلیمات فنى براى سال آینده به این قرارند در بخش آموزش صنعتى ۶۵۰۰ نفر در بخش آموزش روستایی ۴۵۰۰ نفر در بخش آموزش خدمات فنى و ادارى ۴۰۰۰ نفر جمعاً ۱۵۰۰۰ نفر. از نظر ایجاد شرائط ایمنى كار ترتبیب داده شده است كه تمام هنرجویان در مؤسسات آموزش فنى و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش مشمول بیمه خواهند بود در سال آینده بالغ بر یكصد هنرستان صنعتى و روستایی وزارت آموزش و پرورش از شمول این بیمه‌ها ستفاده خواهند كرد در سال ۵۲ بالغ بر ۱۴۲ هنرستان فنى وزارت آموزش و پرورش تعلیم خواهند یافت از نظر تأمین هیئت آموزشى براى ۳۷۵ كلاس جدید حرفه‌ای و فنى بودجه و تأمین اعتبار شده به طور كلى بالغ بر ۲۷ هزار ساعت معلم فنى كه مورد نیاز خواهند بود اعتبارى براى استخدام آنها كه ۵۷۰ معلم و تكنیسین باشد تأمین خواهد شد البته حسن این كار این استكه استفاده از این اعتبار به عهده شوراهاى منطقه‌ای آموزش و پرورش گذاشته شده كه به مصداق سپردن كار مردم به دست مردم آنها با علاقه‌مندى هر كدام در مناطق و ناحیه‌های خود از این اعتبار و بودجه استفاده خواهند كرد و چون دستشان باز است خواهند توانست حداكثر استفاده را از این مهندسین و تکنیسین‌ها براى تعلیمات حرفه‌ای بكنند تعدادى از این هنرجویان در حدود ۱۵۰۰ نفر در آموزشگاه‌های شبانه روستایی هم تعلیم خواهند دید یک مسئله مهم كه در برنامه‌ها و بودجه سال آینده توجه شده دادن امكانات براى تعلیم و فرا گرفتن در غیر ساعات كار است یعنى در کلاس‌های شبانه در دوره‌های تابستانى مثلاً براى معلمان دوره راهنمایی از کلاس‌های تابستانى استفاده خواهد شد و همین طور براى دانشجویان و هنرجویان تا آنجایی كه به خصوص در روستاها مجبورند كه در روز كار بكنند بتوانند از ساعت عصر و شب استفاده نمایند و تعلیمات جدید بگیرند در سال ۱۳۵۲ یک واحد جدید تربیت معلم فنى نیز براى رشته‌های صنعتى با یک هزار نفر ظرفیت در بابل شروع به كار خواهد كرد كار ساختمان یک واحد دیگر تربیت معلمان فنى با اعتبارى به مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال در شهر رى پایه‌گذارى خواهد شد كه احتیاج شدید به معلمان فنى را در طول برنامه پنجم عمرانى تأمین كند اگر بخواهیم این ارقام را ادامه بدهیم ممكن است قدرى از حوصله جلسه خارج باشد به خصوص كه این ارقام كم و بیش در اختیار همه هست ولى آنچه حائز اهمیت است این است كه منت‌های تلاش از طرف برنامه‌ریزان و دولت شده است از قبیل همین کلاس‌های شبانه براى معلمین شاغل، کلاس‌های تابستانى براى معلمین راهنمایی و کلاس‌های مختلف براى دانش آموزان كه در ساعات مختلف استفاده كنند و حتى در کلاس‌های شبانه‌روزى در سال ۵۲ به طور كلى ۲۷۳۶۵ معلم جدید بكار گماشته خواهد شد و همان طور كه گفتم ۵۷۰ نفر مهندس و تكنیسین براى مدارس حرفه‌ای است مدارس حرفه‌ای و فنى منحصر به این‌ها نیست و خوشبختانه علاوه بر وزارت آموزش و پرورش وزارتخانه‌هاى مختلف بر طبق احتیاجات خود نیز کلاس‌ها و مدارس و آموزشگاه‌هایی دارند مانند وزارت كار و امور اجتماعى، وزارت تعاون و امور روستاها و بخش خصوصى كه بسیارى از کارخانه‌ها کلاس‌های مختلفى براى تعلیمات كارگران خود دارند و یا همکاری‌های مفصلى كه جدیداً می‌شود كه با همكارى دولت كلاس‌هایی ترتیب بدهند كه حداكثر استفاده براى هنرجویان فراهم شود البته پیشرفت وزارت آموزش و پرورش فقط معلم و شاگرد نیست كتابخانه می‌خواهد محل ورزش می‌خواهد كلاس و مدرسه می‌خواهد كه خوشبختانه همان طور كه در ارقام بودجه می‌بینیم براى همه پیش‌بینی‌های كافى شده ما صحبت از عدالت اجتماعى و دموكراسى اقتصادى می‌کنیم این یعنى چه معنی‌اش این نیست كه درآمدهاى مملكت را بگیرند و به نسبت جمعیت تقسیم به تعداد جمعیت مملكت بكنند، نه این كه خیلى پیش پا افتاده و بچه‌گانه خواهد بود موضوع این است كه درآمدهاى مملكت طورى تقسیم بشود كه به خدمات مختلف به نسبت اولویت‌ها و به نسبت اهمیتى كه در پیشبرد اجتماع دارند سهمى متعادل و صحیح برسد (صحیح است). پر واضح است كه با مقتضیات دنیایی و موقعیت ایران در این بودجه یک قسمت خیلى بزرگى براى دفاع مملكت تخصیص داده شده كه مورد تأیید هر فرد ایرانى است از این گذشته می‌بینیم اولویت به رفاه و خدمات اجتماعى داده شده از جمله انواع بیمه‌ها، بیمه‌های روستاییان توسعه بیمه‌های اجتماعى بیمه كارمندان و همان طور كه در مقدمه بودجه می‌بینیم توسعه بیمه‌های مختلف پیش‌بینى شده است كه یكى از عوامل مهم تأمین رفاه مردم است از آن گذشته البته به طور مفصل وارد همه این مسائل نمی‌شویم ما با سایر همكاران تقسیم‌بندى كار کرده‌ایم تا هر كدام یک قسمت از مطالب را صحبت كنیم كه هم تكرار مكررات نباشد و هم از سخنرانى یک نفر خستگى به وجود نیاید اما چون این مسائل رفاهى، پیشرفت‌های اقتصادى اهمیت دارد ناچارم مختصرى اشاره به پیشرفت‌های اقتصادى بكنیم. اقتصاد مملكت كه به یک نسبت بزرگ بر اساس ایجاد صنایع می‌باشد و خوشبختانه در دوره انقلاب به توسعه صنایع توجه بسیار شده مى‌بینیم كه صنایع ما در دوران انقلاب از یک رشد و جهش فوق‌العاده‌اى برخوردار است در سال ۵۲ و برنامه پنجساله نسبت این رشد باز هم بالاتر خواهد رفت ارزش تولیدات صنعتى كه در سال ۱۳۵۰ برابر بود با ۹/۴۴۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۱ به ۹/۵۰۸ میلیارد ریال بالا رفت و در سال ۱۳۵۲ حدود ششصد میلیارد ریال معنى این چیست؟ یعنى كاركنان این صنایع در ظرف یک سال از ۱۶۲۶۰۰۰ نفر به ۱۷۱۲۳۰۰ نفر بالغ شده‌اند یعنى در بخش صنعتى ظرف یک سال ۸۶۳۰۰۰ شغل جدید به وجود آمده این شغل‌های جدید باعث تقسیم عادلانه ثروت می‌شود نكته دیگرى كه براى ما حائز اهمیت است به وجود آمدن صنایع مادر است كه این‌ها با یک سرمایه‌گذارى سنگینى در اول كار شروع می‌شود ولى چون موجبات به وجود آمدن صنایع فرعى را فراهم می‌کنند می‌توانند در آینده پایه‌گزار تولیدات صنعتى بشوند كه این تولیدات صنعتى چه از نظر تأمین مصارف داخلى و چه از نظر صادرات ارزش و اهمیت زیاد دارد یكى از این صنایع مادر كه خوشبختانه امسال بهره‌بردارى آن شروع خواهد شد و در همین ماه اسفند شاهنشاه آریامهر بهره‌بردارى تولیدات آن را افتتاح خواهند فرمود، ذوب آهن است كه ظرفیت آن به زودى به ۹/۱ میلیون تن افزایش خواهد یافت دیگر صنایع پتروشیمى و گاز و نفت كه بنده نمی‌خواهم وارد آن بحث بشوم ولى با تحولى كه در كار صنعت نفت پیدا شده موجب افتخار براى همه ماست كه نحوه بهره‌بردارى متحول شده و این را مرهون تلاش و اینكار و شخصیت شاهنشاه رهبر بزرگ مملكت و ملت ایران هستیم یكى دیگر از صنایع كه به طرز نوین كار خواهد كرد تأسیسات فولاد خواهد بود كه با سیستم جدید نه به وسیله كك بلكه احیا آهن به وسیله گاز خواهد بود و این یكى از مراكزى نادر در دنیا خواهد بود چون كارخانه‌جات احیاء فولاد به وسیله گاز در دنیا زیاد نیست ایرانى یكى از كشورهاى معدودى خواهد بود كه از این كارخانه فولاد‌سازى به زودى برخوردار خواهد شد. راجع به استفاده از معادن می‌دانیم در این اواخر صحبت شد از استفاده از معادن مس مطالعاتى كه در سال‌های اخیر به وسیله بخش دولتى و بخش خصوصى شده مناطق بسیار عظیمى از سرزمین ما را مورد مطالعه و بررسى قرار داده‌اند تا در جاهایی كه معادن مفید و معادنى كه بهره‌بردارى از آن اقتصادى باشد مورد استفاده قرار گیرد همه می‌دانیم یكى از مواردى كه اسباب سربلندى ملت ایران و پشتیبان این تحولات و پیشرفت‌های بزرگ است سیاست مستقل ملى ایران است شاهنشاه ما با بصیرت و دلسوزى و احاطه‌ای كه به اوضاع بین‌المللى دارند در سالیان بسیارى آنچنان موقعیت و شخصیتى براى كشور و ملت ایران در مجامع بین‌الملل به وجود آورده‌اند كه مناسبات ما با همه كشورها دوستانه است (مورد استثنایی فقط یكى است) و از این دوستی‌های دو جانبه و چند جانبه استفاده كامل به نفع ملت ایران می‌شود الآن داد و ستدهاى وسیعى با اكثر كشورهاى دنیا داریم در سازمان ملل متحد كه ایران یكى از پایه‌گزاران آن است در سالیان متمادى ایران شركت می‌کند و نمایندگان ایران در اكثر حتى تمام مباحثى كه در سازمان ملل مطرح می‌شود شركت می‌کنند و همین طور كه می‌بینیم در نتیجه این تلاش‌ها موقعیت ایران در مجامع بین‌المللى شاخص و برازنده است شاهنشاه رنج سفر را در سالیان دراز به خود هموار کرده‌اند، براى شناساندن ملت و كشور و ترقیات ایران زحمات زیادى را تحمل فرمودند. خوب به خاطر دارم در تابستان گذشته كه شاهنشاه آریامهر شخصاً در كنفرانس كار شركت فرمودند و نطق بسیار مؤثرى ایراد فرمودند، بنده به واسطه مأموریتى كه براى شركت در مجمع بین‌المللى دیگرى به ژنو رفته بودم بلافاصله بعد از تشریف فرمایی شاهنشاه در ژنو بودم و می‌دیدم ایرانیان آنجا چقدر احساس سرافرازى می‌کردند و چقدر خارجیان و نمایندگان ملل مختلف كه در ژنو بودند، با تكریم و تعظیم فرمایشات شاهنشاه را كه نه تنها معرف سیاست و موقعیت امروز ایران بود بلكه مدافع تمام ملت‌های در حین رشد بود تحسین و تمجید می‌کردند شاهنشاه در آنجا فرموده بودند «ایران كه راه نجات خود را یافته و در راه نیل به تمدن بزرگ گام‌های بلند برداشته حاضر است تجربیات خود را با كشورهاى در حال رشد در میان بگذارد تا از این طریق نقش خود را به نحو مفیدى ایفا كرده باشد» می‌دانیم كه ایجاد لژیون خدمتگزارات بشر كه به تصویب سازمان ملل متحد هم رسید از ابتكارات شاهنشاه بود اول از همه ایرانیان پیشقدم شدند و خود را آماده كمك در این برنامه كردند شاهنشاه فرمودند «ما زمانى از دیگران كمك گرفتیم و این دین ما به بشریت است كه در مواردى به كسانى كه احتیاج به كمك داشته باشند كمك كنیم» این فرمایش ارزنده و برازنده شاهنشاه در مجامع بین‌الملل اثر بسیار عمیق كرده بود و مردم شاهنشاه را نه فقط دلسوز ملت ایران بلكه دلسوز بشریت تشخیص دادند. باز در مورد حساس دیگرى فرمودند «ایجاد اشتغال بیشتر در سطح بین‌المللى مستلزم تفاهم و دوراندیشى در امر بازرگانى است در حال حاضر بهاى كالاهاى صادراتى كشورهاى صنعتى مدام روبه افزایش است در صورتیكه همین كشورها صادرات ممالك در حال توسعه را به قیمت نسبتاً ثابتى یا ارزان‌تر خریدارى می‌کنند به عبارت دیگر كشورهاى صنعتى ضمن صدور كالا در حقیقت به صدور تورم دست می‌زنند، ولى حاضر نیستند براى واردات و مواد خام و نیمه ساخته مورد نیاز خود كه كشورهاى جهان سوم صادر می‌کنند، قیمت عادلانه بپردازند. این امر شرایط نامساعدى براى كشورهاى گروه اخیر ایجاد كرده است، به نحوی كه این كشورها سالانه مبلغ هنگفتى از این راه زیان می‌بینند ولى كوته‌بینانه است اگر كشورهاى صنعتى تصور كنند كه این امر بالمآل به سود آنان خواهد بود. در حال حاضر سرعت افزایش ظرفیت تولید نیمى از جهان به مراتب بیش از افزایش قدرت خرید نیم دیگر است و معلوم نیست كه بازارهاى فروش این تولید اضافى را در كجا می‌توان یافت. مگر آن كه وسایل جهت تقویت خرید مردم كشورهاى در حال توسعه برانگیخته شود» البته براى دیگران غیر از توصیه نمی‌شود كارى كرد ولى در كشور خودمان همت بر آن گامشتند و درباره نفت كه بزرگ‌ترین رقم صادراتى كشور ما است قیمت متعادل بخواهند و پافشارى كنند. به خاطرمان هست در موقعى كه كنفرانس اوپك در تهران بود نه فقط به نفع خودمان بلكه براى كلیه كشورهاى صادركننده نفت عایدات بیشترى را تأمین فرمودند، خوشبختانه تولیدات صنعتى ما قابل رقابت با تولیدات صنعتى سایر كشورها شده است و همان طور كه جناب آقاى نخست وزیر اشاره كردند متأسفانه ناحیه‌ای بزرگ كه می‌تواند پذیراى بسیارى از صادرات ما باشد كشورهاى اروپاى غربى است، كه به خاطر وجود بازار مشترك از قسمتى از صادرات ما استفاده نكرده یا به كالاهاى سنتى پرداخته یا فقط نفت كه مورد احتیاج آنها است می‌خرند در اینجا لازم می‌دانم جلب توجه محافل و مقامات اقتصادى را بكنم، كه همین صنعت فرش ما كه در طى قرون شناخته شده در معرض خطر كارخانه‌جاتى است كه مصنوعى آن را شبیه به قالى ایران عین نقشه‌های قالى ایران و با همان نام می‌بافند. قسمت عمده این كارخانه‌جات در همان كشورهاى بازار مشترك می‌باشند و متأسفانه با آنكه این كشورها خودشان خیلى مقید به ثبت كالا بوده و این مسائل را رعایت می‌کنند به این موضوع توجهى نكرده، با توجه به این كه مردم این ممالك خیلى شایق و مایل به داشتن قالی‌های اصیل ایران هستند، این سیاست بازار مشترك از روى سودجویى موقتى ممكن است صدمه‌ای به فرش ایران بزند. امیدوارم با آگاهى جناب آقاى هویدا تدابیرى اخذ شود. قطعاً این بلوک‌ها از بلوک‌های قوى نفت قوی‌تر نیستند. وقتى اراده قوى شاهنشاه ماه كارتل‌هاى نفتى را به زانو درآورده با دلیل و منطق و به اتكاء به دلایل قوى و عدالت اجتماعى كشور ایران موفق خواهد شد. در اینجا ناگزیرم اشاره كنم براى درك منویات رهبر ما و اجراى نظریات انسانى ایشان، خدمتگزاران لایق هم لازم است كه در اینجا لازم است از خدمات نخست وزیر و وزیر دارایی وقت و مقامات شركت نفت یاد كرد و مورد تقدیر و تحسین قرار داد. خدمات شبانه‌روزى این افراد باعث شد كه نظرات شاهنشاه به نحو احسن عملى شود. به هر حال برنامه‌های عمرانى كه در پیش است، بزرگ‌ترین ضامن نتیجه‌های هر چه بیشتر انقلاب در دهه دوم انقلاب خواهد بود. آنچه مسلم است و به نظر می‌رسد كه ضامن پیشرفت‌های آینده باشد این همبستگى ملت ایران است كه خوشبختانه اختلافات و چند دستگى و این قبیل اشكالات كه ما الآن می‌بینیم در خیلى از كشورها وجود دارد و گریبانگیر برنامه‌های پیشرفت آن‌هاست، در ایران وجود ندارد. همه مردم یكدل و یكپارچه پشتیبانى رهبر بزرگ هستند و دولت فعلى ما خوشبختانه در مدت طولانى خدمتگزارى لیاقت و شایستگى خود را نشان داده و لیاقت و علاقه‌مندى و شوق و شعفى كه در ملت ایران وجود دارد، این‌ها همه به ما امیدوارى می‌دهد كه در سال ۵۲ و سال‌های آینده در دوره برنامه عمرانى ۵ ساله و دوران رسیدن به تمدن بزرگ همه گونه امیدوارى داشته باشیم كه با همبستگى، یكدل و یک اعتقاد به طرف پیشرفت‌های ایرانى كه آرزوى رهبر بزرگ انقلاب و هر فرد ایرانى است رهسپار شویم (احسنت- احسنت)
رئیس- آقاى شیخ رضایی بفرمایید.
شیخ رضایی- با اجازه مقام محترم ریاست و گرامى همكاران عزیز. قبل از ذكر هر مطلب و بحث و گفتار در لایحه بودجه كشور باید خدمت همكاران محترم عرض كنم، در این هفته یعنى فردا جشن جاوید ارتش ایران است. هر سال در چنین موقعى ارتش و ملت ایران مراسمى دارند، مراسم بزرگداشت شهداى راه وطن است، یاد می‌کنند از افسران و سربازانی كه با نثار خون خود استقلال مملكت ما را حفظ نموده‌اند. یاد می‌کنند از كسانی كه با ظلم و تباهى جنگیده‌اند. ما هم امروز از آنان به نیكى و افتخار زیاد می‌کنیم (صحیح است- احسنت) لذا اینجانب از طرف فراكسیون حزب مردم و اگر اجازه بفرمایید كه حتماً هم همین طور خواهد بود از طرف شما و از طرف ملت ایران درود بى‌پایان و صادقانه خود را به پیشگاه خدایگان شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران فرمانده می‌فرستیم (احسنت)
همه می‌دانیم كه ملت ایران در صورت وقوع هر تجاوزى به تمامیت ارضى و حاكمیت ملیش ولو با چنگ و دندان متجاوز را بر جاى خود خواهد نشاند (صحیح است)
همیشه ثابت شده است كه ملت ایران در برابر دشمن با اتحاد كامل دوش به دوش برادران عزیز سرباز خود می‌جنگد. در طول تاریخ پرافتخار ایران همیشه به دشمن این مطلب از طرف ایران و ایرانى روشن شده است كه اگر دشمن از آب‌های فیروزه رنگ بحر عمان بگذرد و اگر دشمن از آب‌های نیلگون خلیج‌فارس عبور نماید از یك دریاى قرمز رنگ دیگرى كه خون ملت ایران است باید بگذرد درود و تهنیت به ارتش غیور و دلیر ایران (صحیح است- احسنت)
به این جهت سرآغاز صحبت خود را در لایحه بودجه در باره بودجه دفاعى قرار می‌دهم. جناب آقاى نخست وزیر به خوبی می‌دانند كشورهایی كه با درآمد سرانه بسیار كمتر از ایران و حتى كشورهایی با قدرت تسلیحاتى بسیار عظیم‌تر از ایران با آن كه هیچ كدام از لحاظ جغرافیایی و سیاسى و دفاعى وضع حساسى چون ایران ندارند در صدر هزینه‌های دفاعی‌شان نسبت به رقم كل بودجه بیشتر از ایران است.
با توجه به وقایع روزهاى اخیر و توطئه‌های دیگرى كه به نظر می‌رسد علیه حاكمیت ملت‌های منطقه در دست تكوین است، اختصاص ۲۸ درصد از بودجه سال آینده به امور دفاعى مبلغى نارسا و كمتر از نیاز واقعى جلوه می‌کند.
پوشیده نیست كه در منطقه امنیت ایران و نیز در جوار آن عوامل استعمار و دشمنان شناخته شده ایران قسمتى عظیم از درآمدهاى ملى خود را براى تهیه مدرن‌ترین سلاح‌های تهاجمى و حتى تدارك و توزیع سلاح و مهمات براى خرابكارى مصرف می‌کنند.
اگر پیش‌بینى هر مبلغ از اقلام بودجه معطوف به هدفى مشخص است و اگر بیش و كمى مبالغ، به تناسب اولویت‌ها (كه در این باره هم جاى صحبت است) تعیین می‌گردد، چگونه است كه در لایحه بودجه براى دستیابى به هدف‌های دفاع ملى كه از لحاظ ملت ایران باید در صدر فهرست اولویت‌ها جاى داشته باشد، مبلغى كمتر از نیاز و تناسب، پیش‌بینى شده است؟
به این جهت ما به عنوان حزب مردم حزبى كه انتقاد سالم و سازنده را در سرلوحه وظایف خاصه خویش قرار داده خود را موظف می‌دانیم كه توجه دولت و اكثریت را به این نقص لایحه بودجه جلب كنیم و از دولت و آنان بخواهیم به هر طریق كه ممكن است در پس رفع این نقص باشند.
جناب آقاى نخست وزیر در آستانه سال نو و جشن نوروزى باستانى هستیم. به این جهت هر خانواده با توجه استطاعت خویش در این مراسم همه با هم دورادور هم جمع می‌شوند شكر و سپاس می‌فرستند به درگاه ایزد یكتا براى اعطاى سلامت و خوشى. آیا می‌دانید چشم‌های در انتظار عزیزان براى هر خانواده جانكاه است؟
به این جهت در این روزهایی كه همه در انتظار فرا رسیدن این مراسم باستانى هستند، توجه شخص جنابعالى را به استمداد سه خانواده ایرانى از دبیر كل سازمان ملل متحد جلب می‌کنم.
خانواده‌های دل نگران و پریشان خاطر سه تن از برادران سرباز وطن پرست و شاهدوست ما در نامه‌ای خطاب به دبیر كل سازمان ملل متحد از ایشان خواسته‌اند كه با استفاده از اعتبار جهانى عنوان و سمت خویش رژیم بعثى عراق را به رعایت اصول انسانى و اخلاقى و موازین بین‌الملل وادار كند تا دست كم‌اطلاعى از سلامت فرزندان غیور و دلاور خویش كه نزدیک به دو ماه و چند روز پیش در چنگ دژخیمان خیره سر عراقى افتاده‌اند بدانان بدهد (صحیح است)
این نامه در عین صداقت و سادگى خلاطه گویا و مستدلى از خواسته ممكن و انسانى از والاترین مقام یک سازمان معتبر جهانى می‌باشد. اگر بعثى هاى بى اصل و نسب عراقى کم‌ترین بویی از انسانیت به مشامشان رسیده باشد باید حتى پیش از آن كه دبیر كل سازمان ملل متحد به استمداد این سه خانواده دلاورپرور هموطن برخیزد خود از طریق دولت سویس كه حافظ منافع ایران در عراق است، اطلاعى از سلامت برادران سرباز ما به خانواده دل نگران و پریشانشان بدهد.
لذا بنابر اصل انسان دوستى وطن خواهى از دولت جناب آقاى هویدا می‌خواهیم كه در این باره اقدام عاجلى بفرمایند. امیدواریم دعاى خیر این خانواده‌ها بدرقه اقدامات فورى ایشان باشد (انشاء‌الله) اما مطلب مهم جناب آقاى دكتر الموتى كه می‌دانم خواسته اكثریت و اقلیت و تمام ملت ایران است متأسفانه جناب آقاى نخست وزیر هم تشریف ندارند و با وجود این كه تشریف ندارند روى سخن با ایشان است. و اما مطلب مهم جناب آقاى دكتر الموتى چون آقاى نخست وزیر تشریف ندارند طبق معمول (دكتر الموتى- همه وزرا هستند) (یکنفر از نمایندگان- وزرا مسئولیت مشترك دارند)
- به اندك سوزشى پروانه زد لاف وفادارى
- وفاى شمع ذا نازم كه سوزد از پر و بالش (احسنت)
شك نیست پس از انقلاب شاه و ملت كه با رهبرى خردمندانه بزرگ مرد تاریخ در كشور عزیز ما به وقوع پیوسته بسیارى از مشكلات و نومیدى‌ها مرتفع و اینك در راه ترقیات عالى و تمدنى بزرگ قرار گرفته‌ایم. در دیدگان همگان بارقه امید درخشان و به جرأت می‌توان گفت كه جهانیان در اعجاب و شگفتى افتاده‌اند. ملت ایران افتخار بزرگداشت دهمین سال انقلاب شاه و ملت را براى خود در سینه تاریخ ثبت و ضبط گردانید.
بر اساس الهام از دموكراسى واقعى كه پرچمدار آن شخص اول مملكت شاهنشاه آریامهر می‌باشند، قبلًا از جناب نخست وزیر كه بنا بر اجراى منویات شاهنشاه و توجه ایشان نسبت به طبقه معلم دقت كافى و وافى دارند سپاسگزار هستم. لیكن با توجه به وظیفه مقدس خود براى ارشاد و روشن‌گرایی اظهار مطالبى را به عرض ساحت مقدس مجلس و همكارانم لازم می‌دانم كه امید است انتقاد را در لباس عیب‌جویی نپنداشته و حمل بر غرض و بغض مسائل نفرمایند.
اما در مورد شرکت‌های تعاونى خاصه مسكن كه تشكیل و تقویت آن امروزه سرلوحه اقدامات جدى دولت قرار گرفته است. متأسفانه باید به عرض مجلس برسانم كه طبق مدارك موجود تاكنون نتیجه مثبتى نداشته است كه اینك براى توضیح بیشتر به شرح نكاتى چند می‌پردازد.
البته با پیروى از منویات مترقیانه شاهنشاه محبوب و اوامر مؤكدی كه براى تشكیل شرکت‌های تعاونى و تقویت آنها شرفصدور یافته است وزارت آموزش و پرورش نیز براى رفاه حال كاركنان خود كه اكثریت عظیمى را تشكیل می‌دهند، در بهمن ماه ۱۳۴۹ اقدام به تشكیل شركت تعاونى مسكن می‌نماید كه با استقبال كم نظیرى روبرو شده و بیش از ۱۵۰۰ نفر سهام ده هزار ریالى خریدارى نموده و موجودیت خود را رسماً اعلام و پس از انتخاب هیئت مدیره و آگهى در روزنامه رسمى آغاز به كار می‌نماید.
در بدو امر تهیه زمین براى ساختمان این افراد در درجه اول اهمیت قرار داشت كه پس از رفت و آمدها و دوندگی‌های زایدالوصف سرانجام بعد از گذشت ۱۱ ماه بر اثر توجهات وزیر آموزش و پرورش و عنایت شخص نخست وزیر سازمان مسكن دو قطعه زمین به مساحت تقریبى ۴۲ هزار متر مربع یكى مفروزه و یكى مشاع براى احداث آپارتمانسازى فقط براى ۵۰۰ نفر یعنى پانصد دستگاه چهار طبقه طبق قرارداد رسمى شماره ۲۶۸۲۷- ۲/۱۱/۵۰ به این شركت واگذار می‌نماید كه به موجب قرارداد مذكور این زمین صرفاً جهت آپارتمان سازى و تأسیسات مربوط به آن طبق پروژه می‌باشد و نیز تعهداتى مبنى بر این كه ظرف مدت یک سال از امضاى قرارداد، اقدام به احداث ساختمان این آپارتمان‌ها بنماید كه البته هیئت اجرایی شركت با توجه به مواد قرارداد كه همچون شمشیر داموكلسى بالاى سر آنها به جولان درآمده ناگزیر است اقدامات جدى و فورى را قبل از انقضاى یک سال به عمل آورد. در تاریخ ۸/۱/۵۱ شركت مذكور تقاضاى صدور پروانه و سازمان مسكن طى نامه شماره ۶۵/ ۴۰۴- ۸/ ۱/ ۱۳۵۱ نیز مراتب را جهت اطلاع شهردارى تهران اعلام می‌نماید شركت نیز در این مدت اقدام به تهیه نقشه‌های اجرایی و نیز تشریفات برگزارى مناقصه آپارتمان‌ها نموده و همین جا كم لطفى همشهرى خوش حساب شروع می‌شود.
وزارت آموزش و پرورش جزوه‌ای منتشر كرده است و در این جزوه دستور آقاى نخست وزیر را چاپ می‌کند. این جزوه در دست همه معلمین هست من متن آن را قرائت می‌کنم:
«با عنایتى كه از طرف مقام عالى وزارت مبذول گردید و بر اثر دستور مؤكدى كه جناب آقاى هویدا نخست وزیر محبوب صادر فرمودند، شركت موفق شد در آخر بهمن ماه ۱۳۵۰ قطعه زمین مفروزى به مساحت ۲۵۰۰۰ متر مربع و قطعه زمین مشاعى به مساحت ۱۶۰۰۰ متر مربع از سازمان مسكن به قیمت تقریبى متر مربعى ۵۰۰ ریال خریدارى نماید». «زمین مزبور كه مسطح نبوده و داراى پستى و بلندى است از اراضى طرشت بوده و موقعیت آن با توجه به كروكى زیر مشخص شده است»
این جزوه در دست معلم است و می‌داند كه آقاى نخست وزیر دستور فرمودند. وزیر مسئول هم مشغول اقدام است و این قرارداد با سازمان مسكن بسته شد آقاى نخست وزیر در راه اجراى منویات اعلیحضرت همایونى در راه تأمین مسكن دستور می‌دهند. در این فاصله برخورد کرده‌ایم به كج‌سلیقگى‌ها و كسى كه كلید طلایی شهر در دستش هست معلم را توى اطاقش راه نمی‌دهد. آقاى دكتر الموتى در هشت سال پیش كه قانون استخدام در دست تهیه بود همین آقاى هویدا در روز جمعه معلمین را در منزل خویش دعوت كرد و با فرد فرد آنها صحبت كرد. حالا اگر ایشان مانند آقاى نخست وزیر عمل نمی‌کنند لااقل در اطاق را روى معلم نبندند وقتى می‌روند پهلوى معاونش، می‌گوید اولین شرط این است كه بچه من را در شمیران شهریه ازش نگیرید بعد بیایید كارتان را انجام بدهم این صحیح نیست، این خودخواهى است.
پس از طى تشریفات قانونى در تاریخ ۲۵ مرداد ماه ۱۳۵۱ برنده مناقصه ۵۰۰ دستگاه سرى اول این آپارتمان‌ها را معین و تاریخ اولین كلنگ بر زمین زدن آن را براى روز اول شهریور ماه ۵۱ كه مصادف با ولادت مولاى متقیان على علیه‌السلام می‌باشد، مشخص می‌نماید همان طوری كه مستحضر هستید در این روز با حضور جنابان وزیران آبادانى و مسكن و آموزش و پرورش و گروه خبرنگاران جراید و رادیو و تلویزیون و جمع كثیرى از مدعوین و متقاضیان و خانواده‌هایشان در محل زمین اولین كلنگ آپارتمان‌ها به نام نامى اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بر زمین زده می‌شود و با امیدوارى خاصى همه حاضران محل را ترك می‌نمایند.
جاى بسى تأسف است كه هنوز ۴۸ ساعت از انجام این مراسم پرشكوه سپرى نشده از ادامه فعالیت شركت ممانعت به عمل می‌آید، به استناد این كه زمین از ید شركت خارج شده است.
شاید تعجب‌آور باشد مسئول یا مسئولان یک مؤسسه دولتى پشت پا به قراردادى بزنند كه همگان از آن خبردار هستند (این كاغذ قرارداد است كه امضاء کرده‌اند) تا این كه پس از مراجعات مكرر سازمان مذكور براى توجیه این ناروایی قطعه زمین مشاع دیگرى را در مجاورت شهر آراء به مساحت تقریبى ۲۵ هزار متر كه بنا به اظهار مسئولین امر بیش از ۱۱ مالك صغیر و كبیر در آن سهیمند در ازاء زمین واگذارى پیشنهاد می‌نماید كه قطعاً افراز آن ماه‌ها و بلكه سال‌ها به طول می‌انجامید كه مجدداً بر اثر پافشارى وزیر محترم آموزش و پرورش و همت والاى نخست وزیر جناب آقاى هویدا سازمان مسكن از تصمیم خود انصراف حاصل نمود و مجدداً زمین را بلامانع براى احداث این آپارتمان‌ها اعلام نمود كه شركت پس از اطلاع از این اقدام مجدداً به تهیه پروانه ساختمانى پرداخت و چون پروانه ساختمان مزبور مورد قبول شهردارى تهران واقع نشد موكول به مجوز آب و برق از طرف وزارت آب و برق بود. پس از مدت‌ها دوندگى و مكاتبات عدیده پاسخ‌های رسیده از وزارت مزبور و اینك متجاوز از چند ماه است شهردارى تهران به عذر خارج از محدوده از تأمین آب و برق خوددارى نموده است. شركت را موظف می‌داند كه آپارتمان‌ها را به ۸ طبقه تبدیل نمایند.
براى من تعجب‌آور است، زمینى را كه دولت به منظور احداث آپارتمانسازى و تشویق مردم بدین كار به معلمان واگذار نموده و قبلًا نقشه آپارتمانسازى ۴ طبقه به تأیید وزارت آبادانى و مسكن رسیده و بر اساس رعایت ضوابط سازمان مذكور این زمین واگذار شده است و به هر حال كلنگ بناى آن به نام نامى اعلیحضرت همایون شاهنشاه با حضور وزیران محترم زده شده است اجازه نفرمایید از طرف شهردارى تا این درجه با بى‌اعتنایی و كم اهمیت تلقى شود.
اگر خارج از محدوده است چرا قبل از این كه وزارت آموزش و پرورش این ساختمان را بسازد و چرا قبل از این كه بچه من و شما دور آنجا جمع شوند چرا این را اطلاع ندارند مسئول این كار كیست؟ جز همشهرى خوش حساب؟؟ شنیدم همشهرى خوش حساب یک مقدارى قایق خریده براى دریاچه‌های مصنوعى یک همشهرى پیشنهاد داده بود از این قایق‌ها براى وقتى كه نم نم باران می‌آید در دروازه دولت و میدان خراسان و ده‌ها جاى دیگر شهر استفاده شده و به كار بیاندازند و مردم را از این طرف خیابان به آن طرف ببرند تا سر فرصت مردم چاله پیدا كنند و جایزه دریافت دارند اینقدر با اعصاب مردم بازى نكنید و تحریک نكنید این كه وضع نیست چاله پیدا كنید جایزه بگیرید این حرف نشد، مدرسه‌ای كه دو هزار شاگرد داشته باشد مراجعه بكند بگویند خارج از محدوده است امیدوارم به این پیشنهاد بنده هم توجه بفرمایید ببخشید به قول روزنامه‌نگاران مطالب بنده كه مثل كندو كاو است باز هم براى من قابل توجیه نیست كه چنین شركتى با صرف میلیون‌ها ریال هزینه كه براى تهیه نقشه‌های اجرایی نموده و به مناقصه واگذار می‌نماید پس از گذشت ماه‌ها مجبور به تعهداتى گردد كه به کلی با نظریات قبلى شركت مغایرت داشته باشد منجمله تبدیل ساختمان ۴ طبقه به ۸ طبقه بدون وجود آسانسور امكان‌پذیر نیست و طبیعى است كه هزینه‌های ساختمان هشت طبقه به نسبت سرسام آورى بالا رفته و اصولًا اكثر معلمینى كه با فروش اثاث‌البیت یا گرو گذاشتن اموال و با استقراض از بانک‌ها پیش قسط این آپارتمان‌ها را پرداخته‌اند با عدم تواناییشان به یقین اجرا و امكان چنین طرحى را ناممكن خواهد ساخت (خانم صفى‌نیا- این هزینه‌ها بین همه ساكنان آپارتمان‌ها تقسیم می‌شود) به هر حال تحمیل به بودجه معلم می‌شود. (اكبر مسعودى- حرف خانم را قبول بفرمایید) قبول كنیم بالاجبار، چشم آقا دستور دادند قبول بكنیم بنده هم قبول بكنم بنده هم قبول كردم مضافاً به این که به قرار اطلاع مواقع دیگرى نظیر حق انشعاب لوله كشى آب و برق تا سرزمین مذكور كه قطعاً مستلزم پرداخت میلیون‌ها تومان است و انجام این عمل به عهده شهردار می‌باشد تحمیل آن به چنین افراد موصوفى تا چه حد خلاف انتظار است مخصوصاً فرصتى را كه می‌بایستی معمولًا در این مدت براى ساختمان این آپارتمان‌ها مغتنم شمرد كه متأسفانه با بالا رفتن روز افزون مزد كارگر و قیمت مصالح و ابزار تا چه حد بر این موانع و مشكلات خواهد افزود خسارات به بار آمده را چه كسى و چه مقامى جبران خواهد نمود؟!
ملاحظه می‌فرمایید اقدامات مفیدى كه منویات خیرخواهانه و مترقیانه شخص اول مملكت را در برداشت و نیز بهبودى و رفاه این طبقه شریف و زحمتكش را فراهم می‌نمود بچه سان به بازى گرفته شده است. و قطعاً زیان‌های مادى و معنوى بیشمارى كه از این بى مبالاتى عاید می‌گردد موجب خواهد شد كه سایر شرکت‌های تعاونى كه همواره شركت تعاونى مسكن آموزش و پرورش را سرمشق خود قرار می‌داده‌اند در كار خود مأیوس شوند.
قضاوت در این باره را به عهده شما همكاران ارجمند می‌گذارم.
چند كلمه هم درباره آموزش و پرورش:
در وزارت آموزش و پرورش سابقاً رشته‌های تعلیمات متوسطه محدود بود بین رشته ادبى و طبیعى و ریاضى در حال و در این دگرگونى و پیشرفت همه جانبه اجتماع ما وزارت آموزش و پرورش رشته‌های مختلف فنى، شیمى صنعتى، منشیگرى و غیره را بر حسب نیاز احتیاج ما بر سه رشته انحصارى اضافه نمود باید گفت چون آن سه رشته انحصارى جوابگوى اجتماع ما نبود تا اینجا كارى صحیح انجام شد اما موضوع مهم كه براى بنده حقیر و هیچ نیارزنده قابل حل نشده است این است كه قسمت آزمون‌شناسى وزارت علوم این رشته‌ها را كه بر حسب احتیاجات روزمره اجتماع ما به وجود آمده است به رسمیت نمی‌شناسد به این جهت در نهایت ادب می‌توان عرض نمود یا اعتنا ندارد یا وضع را هنوز نتوانسته است با احتیاجات اجتماع و پیشرفت آن منطبق نماید یک فرد دیپلم شیمى صنعتى در هیچ كدام از امتحانات آزمون‌شناسى راه ندارد (دكتر میرعلاء- راه دارد اشتباه نفرمایند) بنده جسارتى نكردم اگر اشتباهى كردم از پشت این تریبون معذرت می‌خواهم یک جوان با شوق و ذوق و به سلیقه خود و همین طور بنا به احتیاجات فراوان اجتماع رفته است این رشته را انتخاب نموده ولى بعد از طى سالیان سال در تحصیل مواجه به این می‌شود كه در انتخابات آزمون‌شناسى در رشته تحصیلى خویش راه ندارد.
شوراى عالى آموزش و پرورش مجبور می‌شود براى این كه یک عده جوان سرگردان نشوند یک راه حل موقتى یا بقول خودمان میان بر انتخاب كند و این رشته‌های تخصصى را به نحوی از انحاء به سه رشته انحصارى طبیعى و ریاضى و ادبى یا سه رشته اصلى بچسباند تا آزون‌شناسى قبول كند و اجازه دهد كه یک جوان آرزومند در امتحانات آن شركت نماید.
من نمی‌دانم جناب آقاى نخست وزیر كدام وزارتخانه باید این مشكل را حل كند. من نمی‌دانم انقلاب ادارى را كدام یک از این وزارتخانه‌ها به نظر خودشان صحیح انجام می‌دهند.
با تمام مكاتباتى كه بین دستگاه‌های ذینفع شده است باید به جرأت خدمتتان عرض كنم كه هنوز به نتیجه نرسیده‌اند. الان اواخر ماه اسفند است تا اعلامیه اداره آزمون‌شناسى وزارت علوم چند ماه دیگر باقى مانده جناب آقاى نخست وزیر استدعا دارد امر مقرر بفرمایید ترا به خدا براى جلوگیرى از سرگردانى یک عده دیپلمه تكلیف این جوانان را از همین حالا معلوم كنند و كار را اصولى انجام دهند متشكر خواهیم شد چنانچه در این باره دستور و اوامر مؤكدى صادر فرمایید.
با پیشرفت سریع موقعیت حساسى كه مملكت ما باید لحظه را غنیمت شمرد ما دیگر فرصت عبث گذاشتن حتى یک روز را هم نداریم به خصوص ما كه در حزب اقلیت هستیم و وظیفه‌ای حساس به عهده داریم. سال‌ها است در سایه عنایات شاهانه كشور ما بر اساس دموكراسى حزبى مبتنى است، در سیستم حزبى حكومت با حزب اكثریت است ولى نظارت و انتقاد و راهنمایی از وظائف اقلیت می‌باشد. یک دولت در مملكتى كه با سیستم دو حزبى اداره می‌شود اگر موفقیتى به دست می‌آورد باید از حزب اقلیت متشكر باشد زیرا اكثریت همیشه دولت را تأیید می‌کند این اقلیت است كه نقاط ضعف و نقص اعمال را روشن می‌سازد تصدیق می‌فرمایید كه اگر این تأییدها بدون این انتقادهاى سازنده باشد شاید موفقیت كمتر باشد.
لذا بنابراین اصل مسلم این كم کاری‌ها را به عرض می‌رسانیم چنانچه صحیح دانستید فورى از ادامه این سهل‌انگارى و كم‌كارى جلوگیرى نمایید.
پیشرفت مملكت ما از ده سال به این طرف باعث شده تعداد دانش آموزان وطن عزیز ما در مجموع از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به بیش از ۵ میلیون نفر برسد. البته در سطح ابتدایی این افزایش یک رقم خواص دارد و در سطح متوسطه هم یک درصد معین را دارد می‌باشد. ولى به موازات این كار ببینیم چه اقداماتى در مورد تربیت معلم از نظر كیفى و كمى شده است.
از نظر كمى یعنى به چه نحو در مقابل تعداد معلمى كه سر كلاس می‌رود افراد انتخاب می‌شود.
از نظر كیفى یعنى معلمى را كه لازم است چگونه تربیت و چگونه به مراكز آموزشى می‌روند.
در قسمت تعلیمات ابتدایی كار كم و بیش متعادل بوده باید گفت كه وزارت آموزش و پرورش در این قسمت آنچه در نیرو داشته به خصوص با استفاده از برنامه انقلابى سپاه دانش توانسته تا اندازه‌ای نسبتاً زیاد نیازهاى این زمینه را بپوشاند درست است كه من نماینده مجلس هستم ولى باز هم افتخار می‌کنم كه یک معلم هم می‌باشد صحبت در این باره اكثریت و اقلیت ندارد صحبت بر سر تربیت فرزندان من و شما و هموطنان عزیز می‌باشد.
در این اواخر یک اقدام شایسته و ابتكار شایان تحسین به وسیله دفتر برنامه‌ریزى آموزش ابتدایی انجام شده است.
انتشار یک سرى كتاب علمى و اجتماعى به زبان ساده از طرف اداره مزبور می‌باشد این کتاب‌ها را شخصاً مطالعه نموده و به طوری كه تحقیق نموده‌ام در بین دانش آموزان تأثیر خوبى داشته لذا پیشنهاد می‌کنم كه از این سرى کتاب‌ها كه گویا شماره آن به ۱۰۰ خواهد رسید براى رایزن‌های فرهنگى و خانه‌های فرهنگى ایران در خارج فرستاده شود وزارت آموزش و پرورش جواب گوید آیا در باره انتشار این کتاب‌های خوب چه اقدامى نموده و آیا براى مراكز فرهنگى ایران در خارج از كشور فرستاده است یا خیر؟ پیشنهاد می‌کنم كه وزارت اطلاعات با همكارى وزارت آموزش و پرورش این کتاب‌ها را به زبان‌هاى زنده جهان ترجمه كند و براى آموزش و پرورش كشورهاى خارج ارسال دارد تا دانش آموزانى كه در خارج بخواهند درباره ایران و ایرانى و ترقیات و كارهاى انجام شده كنفرانس و یا مطالعاتى كنند از این سرى کتاب‌ها استفاده نمایند.
صحبت بر این مطلب بود درباره معلم ابتدایی كار كم و بیش متعادل بوده است هم از نظر كمیت كلاس پر شده و هم از نظر كیفیت در سال گذشته، در مجلس در برنامه متمم بودجه توضیح دادم كه دانشسراهاى مقدماتى را توسعه دهید چون این دانشسراها تا ۱۳۴۰ بسته بود مجدداً از سال ۱۳۴۴ باز شد و در این سال گذشته نسبت به توسعه آن در شهرستان‌ها فعالیت زیادى به عمل آمد چون در این مؤسسات است كه معلم واقعى تربیت می‌شود لذا توسعه آنها را نمی‌توان نادیده گرفت، على‌الخصوص دانشسراى مقدماتى مرزنشینان یک مطلبى را خدمتتان عرض كنم یک مسافرتى كردیم به بندر عباس به خاطرم هست آقاى مهندس ظهیرى استاندار گفتند این جمله‌شان در خاطرم هست اگر خلاف میگویم توضیح بدهید گفتند ما یک دكترا را براى بندرعباس و استان ساحلى با ماهى ۱۰ هزار تومان استخدام می‌کنیم ولى چرا نسبت به معلمان چنین توجهى نمی‌شود آموزش و پرورش و بهداشت شرط لازم و كافى یكدیگر است ولى بهداشت به تنهایی كافى نیست باید آموزش و پرورش هم در جنبش باشد. ایشان جمله‌ای فرمودند كه معلم را نمی‌توانیم استخدام كنیم چون اختلاف می‌شود بیایید اعلام كنید بودجه‌ای در اختیار شوراى آموزش و پرورش منطقه‌ای بندرعباس بگذارید و اعلام كنید كه مثلًا معلم ریاضى می‌خواهیم با ماهى شش هزار تومان آن وقت می‌بینید چند نفر معلم ریاضى آنجا خواهند رفت چقدر خوب است كه محبتشان نسبت به فرهنگی‌ها هم در حدود دكترها باشد (البته با اجازه جناب آقاى دكتر فروزین) و اما درباره تعلیمات متوسطه چه شده است؟ متأسفانه جناب آقاى هویدا پاسخ این سؤال رضایت‌بخش نیست براى این كه تعدادى كه از سال ۱۳۴۱ به بعد تربیت و استخدام شده‌اند از لحاظ كمیت و از لحاظ كیفیت قابل ملاحظه نمی‌باشد. از لحاظ كمیت قابل ملاحظه نیست به علت این كه چون اگر به آمار مراجعه كنیم تعداد كسانی كه در این ده سال براى شغل دبیرى تربیت شده‌اند به خصوص در سنوات اخیر كافى نیست چون با این آمار نمی‌توانند محل‌هایی را كه بازنشسته می‌شوند و یا به مشاغل دیگرى روى می‌آورند بپوشانند.
چطور می‌توان ادعا كنیم و جوابگو هم باشیم؟ از سال ۱۳۴۱ تا سال ۱۳۵۱ افزایش دانشآموزان متوسطه ما ۲۷۹ درصد بوده است جناب آقاى هویدا اجازه بفرمایید كه از وزارتخانه مسؤل سئوال كنم آیا افزایش درصد تربیت دبیر در سال ۱۳۵۱ نسبت به سال ۱۳۴۱ می‌تواند معادل یک دهم این رقم هم بشود؟؟ جتماً جواب منفى است.
و اما از نظر كیفى بحث جداگانه‌ای است.
ما در دبستان بچه‌ها را به رونویسى عادت می‌دهیم متأسفانه همین شیوه را كسانی كه از دانشگاه‌ها بیرون می‌آیند در اكثر رشته‌ها تا سطح دانشگاه‌ها ادامه می‌دهند و بعد در دوره دبیرستانى وقتى وارد شغل دبیرى می‌شوند عمل می‌کنند در حالی كه آن تحول آموزشى كه مورد نظر شخص اول مملكت است یعنى ایجاد تفكر تربیتى در محصل است یعنى محصل بجاى این كه طوطى‌وار یاد بگیرد به اندیشیدن و فكر كردن و نتیجه گرفتن خو كند و آن ایرانى كه مورد امید و ایده آل ما است به وسیله این قبیل افراد ساخته شود. اجازه بفرمایید در نهایت احترام سؤال كنم آیا مراكز تربیت معلم ما از این هدف پیروى می‌کنند؟ آیا مؤسسات آموزش عالى كه براى تربیت دبیر منظور کرده‌اید آنچنان افرادى تربیت می‌کند كه بتواند تفكر نسل جوان ما را در مسیرى كه سعادت و رفاه توأم با هدف‌های ملى و میهنى وا دارد یا خیر؟
اگر خواسته شاهنشاه اجرا بشود در سطح آموزشى همان ایران ایده‌آلى كه می‌خواهیم در آینده به وسیله همین جوانان بسازیم به دست خواهد آمد من چند پیشنهاد دارم كه خدمتتان به عنوان یک عضو اقلیت عرض می‌کنم اگر پیشنهادهاى بنده مفید است دستور بفرمایید اجرا بكنند خواهش می‌کنم همكاران فرهنگى عضو حزب اكثریت هم كه سمت پیش كسوتى در كار آموزشى نسبت به اینجانب دارند و خیلى به آنها احترام دارم به عرایضم توجه كنند.
- ۱- همان طور كه ما درسیكل دوم دبیرستان‌ها رشته ریاضى، طبیعى، ادبى، خانه دارى، منشى گرى، بازرگانى داریم پیشنهاد می‌کنم وزارت آموزش و پرورش در هر بخش تهران و یا در هر شهر یك دبیرستان مورد اطمینان را تعیین كند و در سیكل دوم آن رشته معلمى تأسیس نماید یعنى دانشآموزان بعد از اتمام كلاس سوم متوسطه اگر میلش بود می‌تواند در كلاس چهارم معلمى ثبت‌نام نماید البته دروس و ساعات درس آن را به هر ترتیبى كه خود وزارت آموزش و پرورش صلاح می‌داند تعیین كند.
این دانش آموز بعد از اخذ دیپلم یا وارد دانشگاه می‌شود و یا خدمت زیر پرچم یعنى سپاه دانش لذا از وجود این دیپلمه‌های معلمى در سپاه دانش بسیار می‌توان استفاده كرد و مورد استفاده هم می‌باشند. بقیه را می‌گذارم براى هر وقت كه آقاى دكتر بطحایی آمدند (نمایندگان- اینجا هستند) و اگر وزارت آموزش و پرورش معلم دبستان احتیاج داشت از همین دیپلمه‌های معلمى استخدام خواهد كرد و این دوره به رفع كمبود معلم دبستان در هر بخش تهران و یا شهرهاى ایران كمك فراوان خواهد نمود.
- ۲- در دبستان یا دبیرستان‌های ملى، معلمینى هستند كه تمام وقت در استخدام مدارس ملى می‌باشند آینده این طبقه چه از لحاظ بازنشستگى و چه از لحاظ سنوات خدمت معلوم نیست. هستند معلمینى كه بیش از ۱۵ سال در یک دبستان كار می‌کنند.
پیشنهاد می‌کنم این افراد در استخدام وزارت آموزش و پرورش باشند ولى حقوق آنان را مدارس ملى پرداخت نمایند.
كسور بازنشستگى را معلم و مدرسه به صندوق دولت می‌پردازد البته در این باره باید قانون حقوق صاحبان مدارس ملى را هم در نظر بگیرد تا معلم در كارش بى‌تفاوت نباشد (مظهرى- از بیمه اجتماعى استفاده كنند) منظور من این است كه آن طور نباشد وقتى كه معلمى كسور بازنشستگى را یک مقدار می‌دهد یک مقدار هم مؤسسه اضافه می‌کند وقتى بازنشسته شد به او بدهند لذا در این كار باید یک نظام معلمى تشكیل شود مانند نظام پزشكى كه به کارهای آنها و وضع رفتارشان رسیدگى نماید.
- ۳- احداث بانك براى معلمین از واجبات است الآن كه گروه‌های صنعتى بزرگ دارند بانك درست می‌کنند چقدر خوب است از این نیروى عظیم استفاده كنیم و یک بانك براى معلم درست كنیم، صندوق تعاون كه درست شده بود شاهنشاه كمك كردند شهبانوى عزیز هم كمك كردند آقاى نخست وزیر هم كمك كردند ولى نمی‌دانم چرا جامع عمل نپوشید اگر براى معلمین بانكى به نام بانك معلم ساخته شود به نظر من خیلى خیلى به رفاه این طبقه كمك می‌شود.
- ۴- كلیه كاركنان مدارس ملى یعنى معلمین چه دولتى و چه آنهایی كه در استخدام مدارس ملى هستند كاركنان آنان در سود مدارس ملى شریک باشند. امیدوارم كه پیشنهاد بنده را جناب آقاى دكتر بطحایی و دوستان عزیز دیگر كه اسم نمی‌برم مورد توجه و مطالعه قرار بدهند اگر پیشنهادى است كه حق معلم را حفظ می‌کند، البته این فكر را هم نفرمایی كه این پیشنهاد از اقلیت شده است آن را مورد مطالعه قرار دهید و به كار ببندید بلكه حق معلم حفظ شود اما هشدارى كه باید به خود وزارت آموزش و پرورش بدهم در مورد کتاب‌های درسى است می‌دانید كه خود بنده در این دستگاه سهم داشتم متحد شدن کتاب‌های درسى با وجود این كه ضرر مالى به خود بنده داشت یكى از اقدامات خیلى خوب دستگاه است (آفرین) كه از زمان پیش كه شما در تربیت معلم بودید این كار پایه‌گذارى شد و الآن هم از نظر توزیع به خوبی دارد انجام می‌شود آن موقع كه ما كتاب درسى توزیع می‌کردیم در محلات در بیخ گوش تهران در ماه‌های آبان ماه حتى ما كتاب درسى نداشتیم شب و روز تجدید چاپ می‌کردیم حالا در ۱۵ شهریور کتاب‌های درسى در تمام شهرستان‌ها آماده است این كار مثبت را باید گفت با این كه ضرر مالى به من خیلى خورده باید بگویم این كار بسیار خوبى است كه انجام می‌شود ولى آقاى دكتر بطحایی دسته‌ای هستند در وزارت آموزش و پرورش كه می‌خواهند وضع را به طرف سابق بكشانند. این را توجه بفرمایید كه كتاب درسى به وضع سابق درنیاید اگر به صورت جلسه مذاكرات مجلس در دوران پیش مراجعه كنید می‌بینید یكى از وكلاى آن دوره به یكى از وزراى محترم گفت این چیست گفت این گلابى است گفت اما ملاحظه بفرمایید زیرش آب نوشته شده الآن همان عده مشغول دسته‌بندى هستند (فرهادپور- باید در قیمت چاپش هم دقت بشود) آقاى فرهادپور كه سال‌های سال در قسمت چاپ و چاپخانه تخصص دارند می‌فرمایند كه قیمت چاپ بالا نرود و در آن مورد هم دقت بشود (مظهرى- به دوستان نصیحت كنید) من کوچک‌تر از آنم كه نصیحت بكنم و آن هم جنابعالى را كه سى سال در روزنامه همه را نصیحت می‌کردید ولى كجا است ناصحى كه خودش عمل كند؟ گفتم كرمان دل آدم است و ما اهل دلیم بگذارید عرضم را بكنم، دوست عزیز. قبل از این كه وارد مسأله ورزش شوم یک نشریه‌ای از انتشارات وزارت تعاون و امور روستاها در امر آموزش و پرورش دیدم كه كارتان بسیار خوب است (خطاب به آقاى دكتر ولیان). آقاى قوام صدرى تشریف ندارند آقاى نخست وزیر دستورى فرمودند عین دستور آقاى نخست وزیر را می‌خوانم من از سرور عزیز جناب آقاى صادق احمدى تقاضاى رسیدگى دارم «اگر كسانى دینارى از پول ورزش را حیف میل كنند به عنوان تصرف غیرقانونى در اموال دولت است و تحت تعقیب قانونى قرار می‌گیرند» به عنوان یک معلم از این دستور ستایش می‌کنم اما داستان را من بگویم قضاوتش با شما است در بیخ گوش تهران در گرمسار كه ۱۱۰ كیلومتر فاصله دارد در سال ۱۳۴۷ طى اعلامیه شماره ۴۶۶۶ یک رقم ۳۷۵ هزار تومان اعتبار، جناب آقاى دكتر آموزگار من از این اعتبارى كه براى گرمسار فرستاده‌اید متشكرم، این اعتبار براى ورزش گرمسار زیاد است طبق دستور نخست وزیر اگر كسى دینارى از پول ورزش را حیف میل كند تصرف غیرقانونى در اموال دولت است من از دستور جناب آقاى نخست وزیر كه به سرپرست تربیت بدنى داده‌اند تشكر می‌کنم. طى اعلامیه شماره ۴۶۶۶ مورخه ۴/۷/۴۷ اداره تربیت بدنى شهرستان گرمسار می‌گوید سه میلیون و هفتصد و پنجاه هزار ریال اعتبار جهت احداث استخر شنا براى شهرستان گرمسار منظور گردیده كه ما این ۳۷۵ هزارت تومان را خرج كردیم كم آوردیم، چون استخر می‌ساختند خیال نكنید كه دریاچه مصنوعى می‌ساختند، یک رقم ۱۲۵ هزار تومان دیگر بفرستید كه جمع می‌شود ۵۰۰ هزار تومان براى ساختمان استخر طبق این سند براى دستگاه تصفیه استخر ۸۹۲ هزار ریال براى دیواركشى و ساختمان موتورخانه ۵۸۰ هزار ریال و ۳۰۰۰۰ ریال هم بابت حق انشعاب برق سه فاز در صورتی كه در این برنامه می‌گوید چنانچه دو الكتروپمپ استخر شنا با هم كار نماید بایستى برق سه فاز صد آمپر بگذارند و هزینه انشعاب مقطوع آن ۲۱ هزار تومان می‌باشد و اگر یكى از الكتروپمب‌ها كار كند برق سه فاز ۲۵ آمپر كافى است و هزینه انشعاب ۵ هزار تومان است جناب آقاى دكتر آموزگار بعد از آن ۵۰۰ هزار تومان كه فرستادند استخر بسازند حالا اینجا میگویند ما استخر نداریم در صورتی كه گفته شد جشن گرفتند و استخر را افتتاح كردند. آقاى دكتر آموزگار من از دستگاه آموزش و پرورش اینجا صحبت كردم به خانم وزیر محترم آموزش و پرورش مراجعه كردم و گفتم این سند استخر است و این نامه‌ها است ایشان گفتند با این سند كى جرأت دارد با این بودجه استخر نسازد بنده رفتم گرمسار سخنرانى می‌کردم گفتم هر كس استخر را پیدا كرد بیاید مژدگانى دریافت كند (عباس میرزایی- با هم برویم پیدا بكنیم) آقاى عباس میرزایی شما معلم اول هستید می‌دانید كه افلاطون معلم دوم بود ولى با این هنرى كه شما دارید معلم اول هستید (عباس میرزایی- عرض كردم با هم می‌رویم) خدمتتان عرض كنم فرستادن ۵۰۰ هزار تومان از دستگاه دولت باعث تشكر من می‌شود آقاى دكتر مجیدى ۵۰۰ هزار تومان براى ورزش گرمسار خیلى زیاد است ولى از دروازه تهران ۱۱۰ كیلومتر آن طرف‌تر این پول گم شده و من سپاس می‌کنم از سرپرست تربیت بدنى كه ایشان براى این كه این موضوع مهم كه به اطلاعشان رسیده بود (جناب عباس میرزایی مطالب را اگر بخواهید در دسترستان می‌گذارم) سرپرست تربیت بدنى شخصاً یک روز آمدند گرمسار حوزه حزب اقلیت و شخصاً با هم رفتیم بالاى سر آن استخر و من هم رفتم آن استخر را دیدیم. آقاى دكتر ولیان اسكلت استخر از سال ۱۳۴۷ تا به حال تغییر نیافته و موقعی كه از مسئول استخر پرسیده شد این كه نوشته بودید افتتاح استخر چه بوده؟ گفتند كلنگ زدن را با افتتاح اشتباه كردیم من از آقاى هویدا براى ارسال این بودجه نهایت تشكر را دارم ولى می‌خواستم بگویم این موضوع هم هست جناب آقاى صادق احمدى بیایید رسیدگى كنید اگر شیخ رضایی در مورد ورزش كه مورد خواسته شخص اول مملكت است خیانت كرد هر طور می‌شود او را مجازات كنید من این را میگویم كه دستور نخست وزیر در مورد تنها اداره‌ای كه ریاست عالیه‌اش در اختیار خود شخص اول مملكت است این طور عمل می‌شود.
اكبر مسعودى- شما را چرا مجازات بكنند.
شیخ رضایی- مثل زدم شما چرا ترسیدید.
رئیس- آقاى شیخ رضایی دنباله مطالبتان را براى جلسه بعد می‌گذارید؟
شیخ رضایی- بلى.
- تقدیم لایحه اساسنامه شوراى آموزش پزشكى و تخصصى علوم وابسته به وسیله آقاى دكتر میرعلاء معاون وزارت علوم و آموزش عالى
۳- تقدیم لایحه اساسنامه شوراى آموزش پزشكى و تخصصى علوم وابسته به وسیله آقاى دكتر میرعلاء معاون وزارت علوم و آموزش عالى.
رئیس- آقاى دكتر میرعلاء فرمایشى دارید بفرمایید.
دكتر میرعلاء (معاون وزارت علوم و آموزش عالى)- در اجراى ماده ۶ قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالى اساسنامه شوراى عالى آموزشى پزشكى و تخصصى و علوم وابسته را براى تصویب تقدیم می‌نمایم.
رئیس- لایحه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- تعیین موقع و دستور جلسه آینده. ختم جلسه
۴- تعیین موقع و دستور جلسه آینده. ختم جلسه.
رئیس- با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت پنج بعد از ظهر امروز خواهد بود.
رئیس مجلس شوراى ملى- عبداله ریاضى.