مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۴۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۴۸
مذاکرات روز سه شنبه ۲۴ رجب ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۲۲ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند در بدو انعقاد مجلس شروع به قرائت نظامنامه وزارت داخله شد. در بین قرائت نظامنامه هیات انجمن سلسله جلیله ذاکرین به مجلس وارد شده عرض موافقت و مساعدت خود را با اساس مقدس مشروطیت اظهار داشتند.
پس از قرائت و تصحیح چند ماده از نظامنامه نخست بر حسب اجازه رئیس دستخط تلگراف همایونی را که در جواب تلگرافی که از طرف مجلس مقدس از بابت قضیه مرحوم اتابک حضور اعلیحضرت ملوکانه عرض کرده بودند صادر شده بود قرائت کردند عین هر دو تلگراف را ذیلا درج مینائیم.
تلگرافی است که از طرف مجلس حضور اعلیحضرت همایونی خلدالله ملکه به دربار صاحبقرانیه عرض شده
خاک پای معدلت مدار اعلیحضرت اقدس شاهنشاهی خلدالله ملکه و سلطانه از قضیه ناگوار قتل اتابک اعظم طاب ثراه مجلس شورای ملی نمی داند به پایه سریر اعلی عرض تسلیت و تعزیت نماید و یا از مراحم بی‌کران ملوکانه به تسلیت مجلس شورای ملی لمعه پاش مکرمت و احسان خواهد شد زیرا که فوت اتابک اعظم از ضایعات بزرگ است که به دولت و ملت هر دو متوجه می‌شود و حق آنست خدماتی که آن مرحوم در آستان ملوکانه سه شاهنشاه عظیم الشان ایران به تقدیم رسانید به مناسبت اینکه ارتکاب به این قبیل اعمال فجیعه حتما از منابع غرض و فساد ناشی بشود کاملا جالب توجهات قدر شناسانه ملوکانه می‌شود امروز غالب اهالی و خصوصا کسبه و اصناف بازار به هیات اجتماع بدارالشواری آمده تحقیق این سوءقصد و دستگیری مرتکبین و کلیه اطفای نایره‌ی اغراض را که از چندی اذهان و افکار را مشوب و مشتعل و مضطرب ساخته است جدا خواستگار شدند. علی هذا مجلس شورای ملی از خاک پای عدالت آرای ملوکانه خلدالله ملکه و سلطانه مستدعی است که در این موقع بانتخاب شخص کافی بر وزارت داخله و تاکید اسباب موجب نظم مملکت و اسکات منابع اغراض اراده مطالعه شاهنشاهی شرف صدور یابد تا عموم ملت بفراغت خاطر دعاگوی وجود مقدس همایونی باشند.
دستخط تلگرافی که از جانب اعلیحضرت از دربار صاحبقرانیه در جواب تلگراف مجلس صادر شده:
به مجلس شورای ملی تلگراف تعزیت امیری که در وقوع خیلی مهمه مرحوم اتابک اعظم اشعار داشته بودید به عرض رسیده موجب رضایت خاطر ملوکانه از این طور حسیات صادقانه مجلس شورای ملی نسبت به خدمتگزاران دولت و ملت گردیده مسلم است اندوه و تاسفی که از فقدان چنین وزیر بزرگ حاصل است کوجک نمی‌توان شمرد و خدماتی که آن مرحوم به پادشاه در این مدت کرده فراموش نمی‌توان نمود و یقین است که دولت برای دستگیری و مجازات سایر مرتکبین و محرکین این قضیه ناگوار از بذل مجاهدت و اهتمام قصور نمی‌نماید انشاءالله تعالی قریبا رفع اضطراب اهالی و حصول امنیت مردم کاملا تدارک خواهد شد در تعیین وزیر داخله و ترتیب هیات وزرا هم با تامل لازم قرار کافی داده می‌شود که آسایش و رفاه عموم مردم بطور دلخواه بعمل آید
پس از قرائت دستخط تلگرافی جناب رئیس چنین تقریر کردند که در ذیل همین دستخط تلگرافی اعلیحضرت همایونی بیست نفر از وکلا محترم را حضور ملوکانه احضار فرموده بودند امروز صبح هم هیات مزبوره شرفیاب شدند مطالبی که حضورا گفتگو شده جناب مستشارالدوله که حضور داشته‌اند به رسم اختصار تقریر می‌نمایند.
پس از معرفی وکلا در حضور ملوکانه اعلیحضرت همایونی بعد از اذن جلوس و تفقدات شاهانه قریب به این مضمون فرمایش فرمودند:
من شما را خواسته‌ام که در کار این مملکت چند کلمه به شما بگویم ما محض برای اجرای عدالت و آبادی مملکت مجلس دادیم حال می‌بینیم که روز به روز مملکت هرج و مرج می‌شود امنیت بکلی برداشته شده ببینید این چه قدر بد است که صدراعظم مملکت را می‌کشند حال مقصود از خواستن شماها این است که بنشینید با وزرا قرار در نظم این مملکت بگذارید.
جناب حاج امام جمعه اظهار داشته که البته در خاطر مبارک دارید چند روز قبل که شرفیاب شدیم خود اعلیحضرت فرمودید که این اختلال و هرج و مرج از اثر تغییر وضع مملکت است و در همه جا که وضع سلطنت تغییر داده شده در اوایل اختلالی در نظم امور شده است حال بنده هم عرض می‌کنم مجلس قصدی غیر از آسایش ملت رفاه حال عموم و قوت سلطنت نداشته و ندارد استدعا می‌کنم به وزرا بفرمایید کار کنند اجرا آت که در دست مجلس نیست اجرا با هیات وزراست وزرا نباید سستی در امور نمایند.
جناب آقا سید محمد جعفر و آقا میرزا فضلعلی آقا پاره عرایض کردند
بعد جناب مستشار الدوله اجازه خواسته عرض کرد اگر در پیشگاه اقدس همایونی لُب مطالب و معایب عرض نشود خیانتی است به دولت و ملت و مملکت مقصود دولت و مطلوب ملت از تاسیس اساس مشروطیت و تمامی مساعی مجلس شورای ملی برای اشاعه عدل و داد و استقرار و استحکام نظم و امنیت و استحصال صلاح و فلاح مملکت است بدیهی است غیر از این مقاصد هیچ منظور و مقصودی در میان نیست در ممالک متمدنه دیگر هم که به آن مقاصد عالی و مقامات بزرگ رسیده‌اند همه در این خط حرکت کرده‌اند اینکه در این مملکت ما هنوز کاملا به این نتیجه نایل نشده‌ایم و عجاله جز هرج و مرج و آشوب حاصل دیگر نداشته‌ایم به جهت این است که از عدم اجرا آن جواب انتظارات مردم داده نشده و توقعاتی که از مشروطیت دارند بجا آورده نشده است در مملکتی که حسیات ملی بیدار شده که حدود و حقوق خود را محفوظ دارد آن حسیات هیجانی که از آن تولید مشابه است بسیل عظیمی اگر مجری آن را صاف کردند و موانع را از جلوی آن برداشتند آن سیل به سهولت می‌گذرد و به اطراف و حواشی خرابی و صدمه نمی رساند و مقصود هم بدست می‌آید مجری آن سیل حسن اجرای قوانین است اعم از اینکه آن قوانین در مجلس شورای ملی وضع و تدوین شده به صحه همایونی موشح شده باشد یا قوانینی باشد که از سابق در مملکت معمول و مجری بود در مواردی که مجلس شورای ملی از ضیق فرصت هنوز نتوانسته است قانونی وضع نماید و بصحه همایونی بفرستد نباید مامورین اجرا وظایف سابقه خود را هم منسوخ و متروک گذاشته منتظر آن قانون باشند مثلا برای نظم و امنیت طرق و شوارع قراسوران و مستحفظ بود و حکام در این باب مراقبتی داشته‌اند حال به انتظار اینکه از مجلس شورای ملی در این باب قانونی وضع شود غالبا این فقره را مهمل و متروک گذاشته مامورین مستحفظ دست روی دست گذاشته به تکلیف خود عمل نمی‌کنند کلیات قوانین طبیعی مملکت از قبیل حفظ نظم و امنیت و اشاعه عدل از سابق هم بوده و با قوانین آتیه مملکت منافاتی نخواهد داشت هر قانونی در ای مواد در مجلس شورای ملی وضع و تدوین شود برای تکمیل و ترتیب آن کلیات است در راس مملکت مقام مقدس سلطنت عظمی است آن مقام از هر نسبت و مسئولیت منزه و مبری و مقدس است و از آن منشا فیض هیچ توقعی جز امیدواری نیست و انشاءالله تعالی این امیدواری همیشه شامل افراد اهالی ایران خواهد بود ولی در مراتب پایین وزرا و از آن پایین تر سایر مامورین اجرا در مقام مسئولیت و شکایت اهالی واقعند زیرا مردم بی اندازه و بیش از حد امکان متوقع هستند و در مقابل خیلی انتظارات از عدم اجرا هیچ چیز به آنها داده نشده است این است که شکایات و بی‌طاقتی آنها تولید مشکلات می‌نماید اگر چه عقلای قوم می‌دانستند که مرحوم اتابک اعظم قصوری در کارها نداشت چون عامه ناس لامحاله نسبت مسامحه و اهمال باو می‌دادند اینست که با آن همه کفایت و بصیرتی که در امور داشت طرف شکایت و سوءظن واقع شده بود والا کسی از وزیر کارکن هرگز شکایت نخواهد داشت بلکه وزرای ساعی و کارکن را می‌پرستند امید نکته مهمه متوجه شده اوامر قطعی شرف صدور یابد که مامورین اجرا در تکالیف خود مراقبت تامه داشته باشند و بعد از فضل خداوندی در زیر سایه مبارک امورات مملکت اصلاح شده عموم رعایا دعا گوی وجود مبارک باشند.
اعلیحضرت همایونی تصدیق فرموده و بعد در باب اینکه مجلس کم کار می‌کند پاره فرمایشات فرمودند:
- در جواب مستشارالدوله عرض کرد گویا خدمات و زحمات مجلس بدرستی در خاکپای مبارک معروض نیفتاده در سایر ممالک متمدنه پارلمانت هفته دو یا سه روز و در هر مجلس دو سه ساعت مشغول کار می‌شوند ولی این مجلس هفته چهار روز و هر دفعه سه چهار ساعت کار می‌کند غیر از آن کمیسیون‌های متعدده که هر روز از صبح مشغولند (کمیسیون مالیه)(انجمن عرایض) و غیره در این گرمای تابستان یک روز هم غفلت نکردند.
بعد اعلیحضرت همایونی خطاب بوزرا فرمودند راست است وزرا هم در اجراآت مسامحه دارند بروید با وکلا بنشینید قراری در کلیه نظم امورات مملکت بگذارید و از کارها غفلت ننمائید.
بعد لایحه از طرف انجمن جنوبی مقدس عرض شده بود قرائت شد مشعر بر این بود که:
- جناب احتشام السلطنه که تا حال بسمت ماموریت در سر حد بودند اینک بحمدالله به سلامتی ورود به طهران نموده‌اند از حضور وکلای عظام در خواست می نماییم که از طرف مجلس امر و مقرر شود که ایشان به مجلس مقدس تشرف جسته به وظایف وکالت خود اقدام نمایند دیگر اینکه اداره نظمیه پس از وقوع این واقعه به پاره‌ای از دسایس بنای تعرض را بهر کس گذارده و بدین ترتیب هتک شرف مردمان محترم می‌شود مستدعی است مقرر فرمایند که در باب تحقیقات این واقعه بدون نظارت هیئتی از مجلس مقدس اقدامی نشود.
آقا سید عبدالله مجتهد- صحیح نوشته‌اند اگر مجلس و رئیس صلاح بدانند یک ماموری معین نمایند که مراقبت داشته باشد که هر کس را می‌خواهند بگیرند و استنطاق کنند پاره تعدیات نشود و اگر هم کسی را احضار نمایند استنکاف نورزد باید باحترام با او رفتار شود لایحه از طرف انجمن طلاب عرض شده بود مشعر بر استدعا و درخواست از جلوگیری تعدیات اداره نظمیه در خصوص این تحقیق و استنطاق بود.
آقا سید عبدالله مجتهد- این آدمی که از برای اینکار معین می نمایید هر چه زودتر اقدام کنید که اسباب گرفتاری محترمین نشود البته بهتر است.
رئیس- یک مسئله دیگر هم هست که آیا استنطاق در علیه باشد بدون اطلاع مجلس یا اینکه بنظارت مجلس باشد یا این گکه هئیتی از مجلس معین شود که رسیدگی نمایند.
آقا سید محمد مجتهد- بگوئید چه کسی را گرفته‌اند دیروز راپورت دادند و آقا میرزا محمد صادق هم رفته‌اند آنجا معلوم شده که کسی را نگرفته‌اند مگر یک نفر که از رفقای او بوده او را گرفته‌اند.
رئیس- مقصود این بود که از طرف مجلس ماموری باید برود یا خیر حال هر کس را اصلاح می دانید معین شود.
آقا سید عبدالله مجتهد- اگر التفات می‌کنید رغع اشکال از بعضی می‌شود یک وقتی یک نفر فراش آمد از دمن توبه کرد بعد سئوال کرد که آیا اگر من خون ناحق کرده باشم با یان توبه خلاصی خواهم یافت گفتم خودت کشته گفت خیر سبس شده‌ام سئوال کردم که اینمطلب چطور شده است گفت روزیکه شاه شهید را گلوله زدند قرار شد که هر کس متهم است گرفته شود من از صبح گشتم کسی را پیدا نکردم بعد یکنفر را دیدم محترم است گفتم لابد متعرض او که می‌شوم یک چیزی بمن خواهد داد باری خواستم او را ببرم نمی‌آمد جمعیت جمع شد لابد او را بردم به محض بردن او را طناب انداختند مقصود اینست که این طورها نشود.
آقا میرزا فضلعلی آقا- غرض بنده همین بود که بی جهت خانه کسی نریزد و اسباب اذیت مردم نشود.
آقا میرزا محمود اصفهانی- فعلا صادق آقا پسر حاج محمد رحیم آقا طهباز را که گرفته‌اند این شخص از میان مردمان محترم است باسم این که او باعباس آقا رفیق بوده نمی‌شود متعرض هر کسی بشوند خوب است مقرر شود که مردم را بی جهت متعرض نشوند.
آقا میرزا طاهر- در گرفت متهمین باید ورقه بفرستند و اخطار کنند از طرف عدلیه و بعد احترام بخواهند و تحقیق نمایند نظارت مجلس هم در این خصوص لازم نیست ولی در وقت استنطاق باید از طرف مجلس نظارت داشته باشند.
احتشام الاطباء- این استنطاق را نباید تاخیر انداخت باید هیئتی منتخب شود که نظارت داشته باشند و زودتر استنطاق بعمل آید.
آقا میرزا محمود خوانساری- گویا مجلس بیش از این حق ندارند در این مطالب صرف وقت نماید. عده مرکب از شش نفر منتخب شود که فقط نظارت در استنطاق داشته باشند آن وقت به بینیم اگر تقصیری ندارد بزودی مرخص شود والا به مجازات برسد.
محقق الدوله- کسی را که باید استنطاق شود نمی‌توان او را رها کرد که برود پیش اشخاص دیگر دستور العمل بگیرد.
آقا میرزا محمود- بنده عرض می‌کنم وقتی یکنفر استنطاق کردند و چیزی از او معلوم نشد چرا او را ده روز حبس نمایند.
آقا سید حسین- مجلس باید از ترتیب خود خارج نشود اشخاص متهمین را باید عدلیه احضار نماید و نظمیه حق دخالت ندارد اگر حاضر نشد آنوقت نظمیه باید اقدام نماید و نیز مجلس حق ندارد هیئتی در آنجا بگذارد شما ادارات ترتیب داده‌اید تفاوت نمی‌کند کار بزرگ یا کوچک باید اطمینان داشته بآنها رجوع نمائید و به جهت هم نمی‌شود مردم را حبس کنند.
آقا سید عبد الله- اینهائیکه گفته شد موافق مقصود ماست مطلب اینست که مجلس بیش از این مبتلا به این کارها نباشد و از وظیفه خود خارج نشود و مثل حکایت سالار مفخم نباشد که بی نتیجه بماند.
آقا شیخ حسین- یالها است که این آدم‌های نظمیه و غیره با انواع مختلف متعرض مردم می‌شوند و دخل می‌کنند خوب است نوشته شود که اگر دیناری در این باب گرفته شود ده برابر پس گرفته می‌شود از بابت نظارت هم فقط این هئیت باید در آنجا گوش باشند.
حاج سید عبد الحسین شهشهانی- این که گفته شد مجلس در این باب دچار پاره اشکالات نشود آیا ببینیم این شخص محمد صادق نام را که گرفته‌اند باید در نظمیه حبس باشد یا در عدلیه استنطاق شود.
آقا سید عبد الله مجتهد- کلیه حکم از عدلیه است اگر حاضر نشد باید نظمیه حاضر نماید.
حاج سید عبد الحسین شهشهانی- صحیح است پس در اینصورت چرا این شخص را در نظمیه حبس کرده‌اند باید در عدلیه محترما حبس شود و استنطاق بعمل آید اگر تقصیر دارد آنوقت فرستاده شود بنظمیه.
آقا سید عبد الله مجتهد- رئیس چیزی بنویسند بعدلیه که دو نفر مامورین مجلس بجهت نظارت در این امر معین شده‌اند و خواهند آمد.
آقا سید محمد حسین- اگر بمحض اینکه کسی با این شخص طرف اشنائی باشد باید گرفته
شود بنابراین باید جمع کثیری را گرفت باید طوری شود که اسباب زحمت بی تقصیر نشود.
آقا میرزا مرتضی قلیخان- اگر صلاح میدانید چیزی به نظمیه نوشته شود.
آقا سید حسین- در باب وقت مجلس با این زیادی کار باید طرف صبح باشد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- مسئله استنطاق تمام شد یا خیر؟
رئیس- تمام نشده و عقیده بنده این است که کسی از طرف مجلس معین نشود.
احسن الدوله- همین شخصی که چند روز است حبس کرده‌اند اگر بعضی نسبتها را باو دادند و بعضی هم شهادت دادند وحکم کردند که دو سال حبس باشد آیا این ترتیب را مجلس قبول خواهد کرد یا نه پس قراری بگذارید که دیگر بعدها اسباب زحمت نباشد.
آقا میرزا طاهر- چون عدلیه صحیح نداریم نظارت باید باشد.
حاج میرزا آقا- ایا این نظارت برای چیست اخر مثل مسئله سالار نشود..
آقا سید حسین- اگر عدلیه داریم لازم به رفتن نظارنیست اگر نداریم بروند.
آقا میرزا محمود- امروز چشم تمام انجمن‌ها باین مجلس است ما نمی‌توانیم بآنها جواب بدهیم که تکلیف مجلس نیست نظارت داشته باشد و حال آنکه سالها در این مملکت عادت شده که بیخود مردم را گرفته‌اند چه ضرر دارد که هیئتی فقط برای نظارت بروند.
آقا میرزا مرتضی قلیخان- بشرط اینکه اگر نظار از مجلس رفتندو تحقیق شد مجازات تاخیر نشود.
آقا سید حسن تقی زاده- در این خصوص هیئتی از مجلس در آنجا باشد یا نباشد کار نداریم این فرع اصل است که ببینیم در آنجا اداره استنطاق هست و وزیر عدلیه چنین اداره را تشکیل داده است یا خیر باید این اداره استنطاق در عدلیه معین شود خواه از مجلس باشد یا نباشد چندان مهم نیست عمده این است که زودتر باید چنین اداره در عدلیه دایر شود.
صدیق حضرت- چون این مطلب مهم و پولیتکی است و امروز هم ما عدلیه صحیح و منظکم نداریم باید از طرف مجلس کاملا باین امر رسیدگی و تحقیق شود.
وکیل الرعایا- بنده عرض می‌کنم که مجلس تحقیق و استنطاق علنی باشد اشخاصی هستند که می‌روند نظارت می‌کنند نمی‌گذارند حقشان ضایع شود دیگر هر کس را احضار می‌کنند از روی قانون رفتار شود که تعدیات بیجا نشود.
رئیس- بالاخره باید بموجب قانون رای گرفته شود مذاکره هم شده عجاله اگر خواسته باشید که رای گرفته شود والا طرف صبح یا عصر فوق العاده تشکیل شده رای گرفته می‌شود.
آقا سید مهدی- رای برای چیست؟
رئیس- رای برای اینست که از مجلس هیئتی برای نظارت برود یا نه.
آقا میرزا فضلعلی آقا- رای باید در موقعی باشد که تمام حاضر باشند نه اینکه بعضی بروند و رای خود را اظهار نکنند.
آقا میر عماد- آیا اینشخص را قاتل میدانید یا خیر اگر در پیش او سندی درآمد و معلوم شد کسی با او شریک بود او را استنطاق کرد تحقیق شود والا محض اینکه با فلان کس راه رفت نمی‌شود متعرض او شد.
رئیس- اینمطلب معلوم نشد باشد از برای مجلس بعد مذاکره شود آنوقت رای گرفته شود.
محقق الدوله- خوب است موضوع رای را بفرمائید تاهمه ملتفت شوند.
رئیس- گفتم محض این است که ببینیم آیا هیئتی برود یا نه؟
محقق الدوله- وکلا نباید بجزئیات مداخله کنند و بعضی حرفها بزنند اینطور که گفته شد بموجب راپورتی که از اداره نظمیه داده شده نسبت بکسی سختگیری نشده است گویا باین اندازه هم که گفته شد اغراق باشدلابد فردا هم راپورت می‌رسد.
رئیس- فردا صبح مجلس فوق العاده تشکیل می‌شود که در این باب گفتگو شود در خصوص وقت مجلس هم معین شود که صبح باشد یا عصر.
مفتخر الممالک- عجاله بجهت رسیدگی به مطالب مهمه و وضع قوانین نمی‌شود مجلس طرف عصر باشد زیرا که وقت کم است باید از طرف صبح باشد.
(مجلس ختم شد)