قانون تجدید نظر در مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی حمل بار و مسافر توسط راه‌آهن
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | آیین‌نامه‌های مصوب مجلس شورای ملی |
قانون تجدید نظر در مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی حمل بار و مسافر توسط راه‌آهن - مصوب ۲۳ اسفند ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی و ۱۰ خرداد ۱۳۵۰ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۰ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
ماده واحده - به دولت شاهنشاهی ایران اجازه داده می‌شود که کلیه اقدامات لازم را برای الحاق به متون تجدید نظر شده مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی‌حمل بار و مسافر CIM) و (CIV و ضمائم آن به عمل آورده و قراردادهای لازم را امضاء نماید.
قانون فوق مشتمل بر یک ماده و متن مقاوله‌نامه‌های ضمیمه پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز یکشنبه ۱۳۴۹٫۱۲٫۲۳ در جلسه روزدوشنبه دهم خرداد ماه یک هزار و سیصد و پنجاه شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.
رییس مجلس سنا - جعفر شریف‌امامی
مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل مسافر و توشه با راه‌آهن
نمایندگان تام‌الاختیار امضاکنندگان زیر که تجدید نظر در مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل مسافر و توشه با راه‌آهن را لازم دانسته‌اند (مصوب‌برن ۲۵ فوریه ۱۹۶۱) طبق ماده ۶۸ مقاوله‌نامه نامبرده تصمیم به تهیه و تنظیم مقاوله‌نامه
قسمت اول - موضوع مقاوله‌نامه و موارد شمول آن
ماده اول - راهآهنها و حمل و نقلهای مشمول مقاوله‌نامه:
بند ۱ - در مورد کلیه حمل و نقلهای مسافر و توشه که به عنوان حمل و نقل بین‌المللی روی خطوط واقعه در سرزمین‌های حداقل دو دولت عضومقاوله‌نامه انجام بشود مقررات این مقاوله‌نامه (به استثنای مواردی که بعداً ذکر خواهد شد) لازم‌الاجرا است. ضمناً این حمل و نقلها باید منحصراً درروی خطوطی که در فهرست تنظیمی به موجب ماده ۵۵ مندرج است انجام گردد.
بند ۲ - حمل و نقل‌هایی که ایستگاه مبدأ و مقصد آن در یک کشور باشد و از سرزمین کشور دیگر فقط به عنوان ترانزیت استفاده شود تابع این مقاوله‌نمی‌باشد به شرح زیر:
الف - در صورتی که خطوط آهنی که به طور ترانزیت از آنها استفاده می‌شود منحصراً وسیله راه‌آهن کشور مبدأ بهره‌برداری شود.
ب - حتی در صورتی که خطوط آهنی که به طور ترانزیت از آنها استفاده می‌شود منحصراً وسیله راه‌آهن کشور مبدأ بهره‌برداری نشود ولی کشورها یاراه‌آهنهای ذینفع با انعقاد موافقتنامه این حمل و نقلها را بین‌المللی تلقی ننمایند.
بند ۳ - حمل و نقلهای بین ایستگاه‌های دو کشور هم مرز و ایستگاه‌های بین دو کشور که از کشور سوم به عنوان ترانزیت استفاده می‌کنند چنانچه‌خطوط مورد بهره‌برداری منحصراً وسیله یکی از راهآهنهای این سه کشور بهره‌برداری شود و قوانین و مقررات هیچیک از این کشورها با آن مغایر نباشدتابع قوانین کشوری خواهد بود که راه‌آهن بهره‌برداری‌کننده از خط مزبور تابع آن باشد.
بند ۴ - تعرفه‌های بین‌المللی خطوطی را که برای آن بلیطهای حمل و نقل بین‌المللی صادر می‌شود تعیین می‌نماید.
ماده دوم - مقررات مربوط به حمل و نقلهای مختلط:
بند ۱ - ممکن است در فهرست مندرج در ماده ۱ علاوه بر خطوط راهآهنها خطوط منظم اتومبیلرانی یا کشتیرانی که مکمل مسیر راهآهنهایی است که‌روی آنها حمل و نقل بین‌المللی انجام می‌شود منظور گردد مشروط بر اینکه این خطوط که حداقل دو کشور عضو را به هم متصل می‌سازد با موافقت‌مشترک آنان در فهرست منظور شود.
بند ۲ - مؤسسات این خطوط تابع کلیه تعهدات موضوعه بوده و همچنین از کلیه حقوق شناخته شده برای راهآهنها به موجب این مقاوله‌نامه بهره‌مندخواهند شد به استثنای موارد مغایری که الزاماً در نتیجه کیفیت‌های مختلف حمل و نقل پیش می‌آید. و در هر صورت مقررات مربوط به مسئولیت‌های‌مندرج در این مقاوله‌نامه نمی‌تواند مورد تخلف قرار گیرد.
بند ۳ - هر کشوری که بخواهد یکی از خطوط مندرج در بند ۱ را در فهرست مربوطه قید نماید باید موارد استثنایی مذکور در بند ۲ را هم اطلاع دهد تا به‌همان صورتی که تعرفه‌ها انتشار می‌یابند در دسترس عامه قرار گیرند.
بند ۴ - برای حمل و نقلهای بین‌المللی که به وسیله راهآهنها و سرویسهای حمل و نقل دیگر (غیر از سرویسهای نامبرده در بند ۱) انجام شود راه‌آهنهامی‌توانند مشترکاً با مؤسسات حمل و نقل ذینفع و به منظور رعایت کلیه موارد مختلف و خصوصیات هر نوع حمل و نقل مشترکاً مقررات تعرفه‌ای‌مخصوص با جنبه حقوقی دیگری غیر از مفاد این مقاوله‌نامه وضع نموده و نوع دیگری بلیط مسافرت (غیر از آنچه که در این مقاوله‌نامه پیش‌بینی نموده‌است) معین نمایند.
ماده سوم - الزام راهآهنها در انجام حمل و نقل:
بند ۱ - راه‌آهن موظف است هر نوع حمل و نقل مسافر و توشه را طبق شرایط این مقاوله‌نامه قبول و اجرا نماید مشروط بر اینکه:
الف - مسافر مقررات این مقاوله‌نامه و تعرفه‌های بین‌المللی را برای حمل و نقل بپذیرد.
ب - حمل و نقل با وسایل معمولی حمل و نقل امکان‌پذیر باشد.
ج - حمل و نقل در اثر حوادثی که راه‌آهن نتواند از آنها اجتناب نماید و نیز نتواند در مورد آنها چاره‌جویی کند متوقف نگردد.
بند ۲ - هر گاه مقام صلاحیتداری تصمیم بگیرد که سرویس حمل و نقل کاملاً یا قسمتی حذف و یا معلق گردد لازم است تصمیمات متخذه بدون درنگ‌به اطلاع عموم و راهآهنها رسیده و راهآهنها نیز موظفند مراتب را جهت انتشار و آگهی عمومی به راهآهنهای کشورهای دیگر اعلام دارند.
بند ۳ - هر راه‌آهنی که مقررات این ماده را نقض کند برای جبران خسارت ناشیه علیه آن اقامه دعوا خواهد شد.
قسمت دوم - قرارداد حمل و نقل
فصل اول - حمل و نقل مسافر
ماده ۴ - مجوز مسافرت:
مسافر از بدو مسافرت خود (به استثنای مواردی که در تعرفه‌های بین‌المللی پیش‌بینی شده) ملزم است که دارای بلیط معتبر بوده و موظف است که آن رادر تمام طول مسافرت نگهداری نماید و در صورت مطالبه آن را به مأمور موظف کنترل بلیط ارائه نماید و پایان مسافرت نیز آن را تسلیم کند.
ماده ۵ - بلیط‌ها:
بند ۱ - بلیطهایی که برای مسافرت بین‌المللی مربوط به این مقاوله‌نامه تسلیم مسافر می‌گردد باید دارای علامت مشخصه C باشد.
بند ۲ - اطلاعات زیر باید حتماً روی بلیط‌ها قید گردد (جز موارد استثنایی پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی):
الف - نام ایستگاه‌ها مبدأ و مقصد.
ب - مسیر - و اگر استفاده از مسیرها یا وسایل نقلیه مختلف مجاز باشد این امر بایستی روی بلیط قید گردد.
ج - نوع قطار و درجه سالن مسافری.
د - کرایه مسافرت.
ه - روز شروع اعتبار بلیط.
ز - مدت اعتبار بلیط.
بند ۳ - تعرفه‌های بین‌المللی یا موافقتنامه بین راهآهنها زبانی که بلیط باید به آن زبان چاپ بشود و همچنین شکل و مندرجات بلیط را تعیین می‌نمایند.
بند ۴ - دفترچه‌های بلیط به صورت کوپن که بر اساس تعرفه بین‌المللی تنظیم و تحویل می‌شود از نظر این مقاوله‌نامه عنوان یک بلیط واحد بین‌المللی‌را خواهد داشت.
بند ۵ - بلیط قابل انتقال به غیر نمی‌باشد (جز در موارد استثنایی پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی) مگر اینکه بلیط اصولاً بدون نام بوده ومسافرت با آن شروع نشده باشد.
بند ۶ - مسافر موظف است موقع دریافت بلیط اطمینان حاصل کند که بلیط دریافتی مطابق مشخصات مسافرت او می‌باشد.
ماده ۶ - تخفیف قیمت بلیط اطفال:
بند ۱ - اطفال تا پنج سال تمام بدون بلیط و به طور رایگان مسافرت می‌کنند به شرط آنکه برای آنان جای مشخصی خواسته نشود.
بند ۲ - برای اطفال بزرگتر از پنج سال تا ده سال تمام و اطفال کوچکتر که برای آنان جای مشخص خواسته شود بلیطهای با تخفیف صادر می‌شود. میزان تخفیف باید به نحوی باشد که کرایه دریافتی از نصف کرایه اشخاص بزرگ تجاوز ننماید اضافه قیمتهای مربوط به استفاده از بعضی سالنها یابعضی قطارها و همچنین مبلغی که طبق مقررات راهآهنها در محاسبه قیمت‌ها برای رساندن قیمت به عدد کامل اخذ می‌شود شامل تخفیف نمی‌شوند.
در مورد بلیطهایی که از طریق دیگری به دریافت تخفیف نائل شده‌اند اجرای تخفیف مندرج در این بند اجباری نیست.
بند ۳ - تعرفه‌های بین‌المللی می‌توانند حدود سنهای مختلفی را برای استفاده از تخفیف یا مسافرت مجانی مصرح در بندهای ۱ و ۲ تعیین نمایند به‌شرط آنکه حدود سن برای مسافرت مجانی موضوع بند ۱ از چهار سال تمام و در موارد اجرای بند ۲ در مورد تخفیف قیمت از ده سال تمام کمتر نباشد.
ماده هفتم - مدت اعتبار بلیط‌ها - توقف در ایستگاه‌های بین راه - استفاده از جا:
تعرفه‌های بین‌المللی مدت اعتبار بلیط‌ها و توقف در ایستگاه‌های طول مسیر را تعیین می‌نمایند.
تعرفه‌ها و مقررات راه‌آهن نحوه اشغال و ذخیره جا در قطارها را تعیین می‌نمایند.
ماده هشتم - تغییر درجه بلیط یا قطار:
مسافر می‌تواند در شرایط تعیین شده در تعرفه‌های بین‌المللی از درجه بالاتر استفاده نموده و یا به قطار نوع بالاتر از قطاری که روی بلیط آن قید شده‌سوار شود و یا مسیر خود را تغییر دهد.
ماده نهم - مسافر بدون بلیط معتبر:
بند ۱ - مسافری که نتواند بلیط با اعتبار ارائه نماید باید علاوه بر کرایه مسافرت مبلغی هم اضافه بپردازد این اضافه کرایه طبق مقررات تعرفه راه‌آهن‌محاسبه خواهد شد که این عمل در حدود شبکه آن انجام می‌شود.
بند ۲ - بلیطهایی که به طور غیر قانونی تغییری در آن داده شده باشد بدون اعتبار تلقی و توسط مأمور مربوطه اخذ خواهد شد.
بند ۳ - مسافری که کرایه مسافرت و یا اضافه کرایه مربوطه را فوراً نپردازد از ادامه مسافرت ممنوع خواهد شد.
مسافری که از ادامه مسافرت ممنوع می‌گردد نمی‌تواند تقاضای تحویل توشه خود را در ایستگاهی غیر از ایستگاه مقصد بنماید.
ماده دهم - اشخاصی که از قطار طرد می‌شوند و یا تحت شرایطی پذیرفته می‌شوند:
بند ۱ - اشخاص زیر از مسافرت با قطارها ممنوع و اگر در قطار باشند پیاده خواهند شد:
الف - اشخاص مست و نیز کسانی که رفتار ناشایسته در قطار از خود ظاهر سازند و قوانین و نظامات قطار را رعایت نکنند این اشخاص حق ادعای‌استرداد بهای بلیط و همچنین کرایه حمل توشه را ندارند.
ب - اشخاصی که به علت بیماری یا علل دیگر مسافرین همجوار خود را ناراحت می‌نمایند و برای این قبیل اشخاص قبلاً کوپه دربست خریداری نشده‌و یا امکان واگذاری کوپه در مقابل دریافت کرایه نباشد. معذالک مسافرینی که بین راه مریض می‌شوند باید تا ایستگاهی که وسایل مداوا و مراقبت آنان‌موجود باشد مسافرت خود را ادامه دهند. ضمناً قیمت بلیط این قبیل مسافرین طبق شرایط ماده ۲۳ پس از کسر کرایه مسافت استفاده شده مستردخواهد شد. و در صورت لزوم در مورد حمل توشه هم به همین نحو عمل خواهد شد.
بند ۲ - حمل و نقل اشخاص مبتلا به امراض ساریه تابع قراردادها و مقررات بین‌المللی و در صورت نبودن آن تابع قوانین و مقررات جاریه هر کشورخواهد شد.
ماده ۱۱ - آوردن بسته‌های دستی و حیوانات در واگن مسافری:
بند ۱ - مسافرین مجازند همراه خود اشیایی که حمل آنها آسان است مانند بسته‌های دستی به طور مجانی در واگن مسافری حمل نمایند. هر مسافربرای این قبیل بسته‌ها فقط می‌تواند سطح بالای سر و پائین پای صندلی اختصاصی خود را اشغال نماید. در واگنهای مخصوص هم به همین نحو عمل‌می‌شود. مخصوصاً واگنهایی که جایگاه معین برای توشه دارند.
بند ۲ - اشیاء زیر نباید در سالن مسافری آورده شوند:
الف - مواد و اشیایی که به موجب ماده ۱۵ ردیف ج از حمل و نقل به عنوان توشه ممنوع گردیده‌است مگر در موارد استثنایی مذکور در تعرفه‌هامعذالک مسافرینی که در حین انجام وظیفه محوله یا به استناد اجازه قانونی یا اداری مجازند با خود اسلحه گرم حمل نمایند می‌توانند با خود تجهیزات‌و لوازم مربوطه را به میزان حداقل مقرره در سرزمین مربوطه همراه داشته باشند. همچنین محافظین زندانیانی که با آنان در سالن و یا کوپه مخصوص‌مسافرت می‌نمایند مجازند اسلحه گرم پر با خود حمل نمایند.
ب - اشیایی که جنس آنها ایجاد مزاحمت یا ناراحتی برای مسافرین می‌نماید و یا موجب خسارت می‌گردند.
ج - اشیایی که مقررات گمرکی یا سایر مقامات اداری ورود آنها را به واگن منع کرده‌اند.
د - حیوانات زنده - سگها در صورتی که روی زانو حمل شوند و یا در کف سالن با پوزه‌بند و افسار از نزدیک نگهداری شوند به نحوی که موجب خطربرای اطرافیان نگردد و همچنین سایر حیوانات کوچک در صورتی که در قفس، صندوق، سبد یا سایر بسته‌بندیهای مخصوص بوده به نحوی که نتوانندموجب جراحت و آلودگی مسافرین و خسارت و آلودگی سالنهای مسافری و بسته‌های دستی موجود در واگن بشوند، برای حمل قبول می‌شوندمشروط بر اینکه این بسته‌ها را بتوان روی زانو حمل نمود و یا مثل بسته‌های دستی در کف سالن مسافری قرار داد.
به علاوه سگها و سایر حیوانات کوچک در صورتی برای حمل قبول می‌شوند که بوی بد و صدای آنها موجب ناراحتی مسافرین نشده و همچنین قوانین‌و مقررات کشورهای مختلف مخالف آن نبوده و مسافری هم به آن اعتراض ننماید.
تعرفه‌ها و برنامه حرکت قطارها ممکن است قبول حیوانات را در بعضی از سالنهای مسافری یا بعضی قطارها مجاز دانسته و یا آن را ممنوع نماید وهمچنین تعرفه‌ها تعیین می‌نمایند که در چه صورت و برای چه حیواناتی بایستی کرایه حمل دریافت شود.
بند ۳ - تعرفه‌ها تعیین می‌نمایند در صورتی که مسافر بر خلاف مقررات بندهای ۱ و ۲ ردیف ب اشیاء یا حیوانات را با خود به سالن مسافری بیاورند درچه شرایطی این اشیاء و حیوانات را می‌توان به عنوان توشه یا بسته دستی حمل نمود.
بند ۴ - مأمورین راه‌آهن حق دارند با حضور مسافر بسته‌های موجود در واگن را از لحاظ اطمینان از نوع اشیاء بازدید نمایند و در صورتی که جهات‌قطعی برای احتمال تخلف از مقررات بند ۲ وجود داشته باشد به استثناء مواردی که مربوط به حرف ج از بند ۲ می‌باشد. اگر صاحب این قبیل اشیاءشناخته نشود راه‌آهن با حضور دو نفر گواه غیر راه‌آهنی رسیدگی را به عمل خواهد آورد.
بند ۵ - مواظبت از اشیاء و حیواناتی که مسافر با خود در واگن دارد بر عهده خود او است مگر در مواردی که مسافر نتواند عمل مواظبت را انجام دهد، مانند اینکه توشه در واگنهای سری مخصوص در جایگاه معین قرار گرفته باشد به شرحی که در بند ۱ پیش‌بینی شده‌است.
مسافر مسئول کلیه خساراتی است که از اشیاء و حیوانات که با خود حمل می‌نماید وارد شود. مگر اینکه ثابت شود که خسارت وارده مربوط به خطای‌راه‌آهن بوده‌است.
ماده ۱۲ - قطارها - برنامه حرکت قطارها:
بند ۱ - قطارهای دائمی پیش‌بینی شده در برنامه حرکت قطارها و همچنین قطارهای مخصوصی که بر حسب احتیاج اعزام می‌گردند برای حمل و نقل‌اختصاص داده می‌شوند.
بند ۲ - راهآهنها موظفند برنامه حرکت قطارها را به نحو خاصی به اطلاع عموم برسانند.
بند ۳ - برنامه حرکت قطارها یا تعرفه‌ها باید محدودیتهایی را که در مورد استفاده از بعضی قطارها یا بعضی از درجات می‌باشد تعیین نمایند.
ماده ۱۳ - مبادلات انجام نشده - حذف قطارها:
هر گاه در اثر تأخیر یک قطار مبادله با قطار دیگر ممکن نگردد یا اگر قطاری کلاً یا در قسمتی از مسیر خود حذف گردد و مسافر بخواهد مسافرت خود راادامه دهد راه‌آهن موظف است مسافر و توشه او را به وسایل ممکنه و بدون دریافت وجه اضافی به مقصد برساند چه به وسیله قطاری که از همان خط‌سیر به مقصد حرکت می‌کند و یا توسط خط دیگری که اداره‌کنندگان مسیر اولیه مسافرت از آن بهره‌برداری می‌کنند به نحوی که مسافر با حداقل تأخیر به‌مقصد خود برسد.
رییس ایستگاه مربوطه در صورت لزوم باید روی بلیط مسافر گواهی نماید که مبادله غیر ممکن یا قطار حذف شده و اعتبار بلیط او را برای مدت لازمه‌تمدید نماید و همچنین اعتبار بلیط را برای خط سیر جدید با درجه بالاتر یا با قطاری با نرخ بالاتر تأیید نماید.
راه‌آهن در هر صورت می‌تواند نامبرده را از استفاده از بعضی قطارها طبق مقررات تعرفه یا برنامه منع نماید.
فصل دوم - حمل و نقل توشه
ماده ۱۴ - اشیایی که برای حمل قبول می‌شوند:
بند ۱ - اشیاء زیر به عنوان توشه پذیرفته می‌شوند:
اشیاء محتوی در صندوق‌ها: سبدها، جامه‌دانها، کیف‌های مسافرت، جعبه‌های مخصوص کلاه و سایر بسته‌بندی‌هایی از این قبیل و همچنین خودوسایل بسته‌بندی.
بند ۲ - تعرفه‌های بین‌المللی می‌توانند تحت بعضی شرایط حمل و نقل سایر اشیاء و حیوانات را به عنوان توشه مجاز بدانند.
بند ۳ - راه‌آهن حق دارد که از قبول و حمل توشه در بعضی قطارها و یا بعضی از انواع قطارها خودداری و یا آن را محدود نماید.
ماده ۱۵ - اشیاء ممنوع از حمل و نقل:
اشیاء زیر برای حمل و نقل به عنوان توشه پذیرفته نمی‌شود:
الف - اشیایی که حمل و نقل آنها مخصوص اداره پست است ولو آنکه در یک قسمت از مسیر برای حمل توشه باشد.
ب - اشیایی که حمل و نقل آنها ممنوع است ولو آنکه در یک قسمت از مسیر برای حمل توشه باشد.
ج - مواد و اشیاء خطرناک مخصوصاً سلاح‌های پر و مواد و اشیاء قابل انفجار و اشتعال مواد سوختی، سمی، رادیواکتیو، خورنده همچنین موادنفرت‌انگیز یا مستعد برای تولید عفونت و مرض. تعرفه‌های بین‌المللی می‌توانند در شرایط معین بعضی از مواد اشیاء مذکوره در ردیف ج را برای حمل‌و نقل به عنوان توشه بپذیرند.
ماده ۱۶ - مسئولیت مسافر نسبت به توشه خود - اضافه کرایه:
بند ۱ - دارنده قبض توشه مسئول مراعات مقررات مواد ۱۴ و ۱۵ می‌باشد ضمناً عواقب هر گونه تخلف از مقررات مزبور به عهده او است.
بند ۲ - اگر قوانین مقررات کشور محل اجرا خلاف منعی نداشته باشد راه‌آهن مجاز است در صورت وجود احتمال قوی بر تخلف از مقررات محتوی‌بسته‌های توشه را از نظر مطابقت با مقررات مربوطه رسیدگی نماید. دارنده قبض توشه برای حضور و شرکت در رسیدگی دعوت می‌شود، چنانچه‌دارنده قبض حضور نیابد یا دسترسی به او ممکن نباشد و در صورت نبودن قانون و مقررات دیگری در آن کشور باید عمل رسیدگی با حضور دو نفرشاهد غیر راه‌آهنی انجام پذیرد و اگر تخلفی اثبات گردد هزینه‌ای که عمل رسیدگی موجب آن شده از طرف دارنده قبض توشه باید پرداخت شود.
بند ۳ - در صورت وجود تخلف از مقررات مواد ۱۴ و ۱۵ دارنده قبض توشه باید بر طبق تعرفه‌های بین‌المللی اضافه کرایه‌ای بپردازد بدیهی است درصورت ایجاب اضافه کرایه مسافرت یا غرامت ناشی از خسارت وارده را نیز باید جداگانه بپردازد.
ماده ۱۷ - شرایط بسته‌بندی و علامت‌گذاری توشه:
بند ۱ - بسته‌های توشه که وضع شرایط آنها ناقص بوده یا بسته‌بندی آنها غیر کافی باشد یا علائم آسیب‌دیدگی به طور آشکار در آنها دیده شود ممکن‌است از طرف راه‌آهن برای حمل و نقل قبول نگردد. با وجود این اگر راه‌آهن چنین اشیایی را قبول نماید حق دارد در قبض توشه مراتب را قید نماید وقبول چنین قبضی از طرف صاحب توشه دلیل آن است که نکته مزبور صحیح بوده و مورد تأیید نامبرده‌است.
بند ۲ - مسافر موظف است که روی هر بسته و در محلی کاملاً مریی نام و آدرس خود و ایستگاه و کشور و مقصد را در شرایطی به اندازه کافی ثابت وبه نحوی روشن و پاک نشدنی و بدون هیچ ابهامی قید نماید راه‌آهن حق دارد بسته‌هایی را که فاقد مشخصات مزبور باشند برای حمل نپذیرد.
مشخصات سابق بسته‌ها باید به وسیله مسافر پاک شده و یا به صورت ناخوانا درآید.
ماده ۱۸ - ثبت توشه و حمل و نقل آن:
بند ۱ - ثبت توشه فقط در مقابل ارائه بلیطی که حداقل تا مقصد توشه معتبر باشد و در مسیری که روی بلیط قید شده به عمل می‌آید.
اگر بلیط برای مسیرهای متعددی ارزنده باشد یا در محل مقصد توشه چندین ایستگاه وجود داشته باشد مسافر باید به طور دقیق خطر سیر و نام ایستگاه‌مقصد را برای ثبت معین نماید و اگر مسافر این مقررات را رعایت ننماید راه‌آهن نتایج و عواقب حاصله را بر عهده نمی‌گیرد چنانچه در تعرفه‌هاپیش‌بینی و قید شده باشد مسافر می‌تواند در مدت اعتبار بلیط خود چه برای تمام طول مسیر از مبدأ تا مقصد چه برای قسمتی از مسیر توشه‌ها را به‌ثبت برساند.
تعرفه‌ها تعیین می‌نمایند که در تحت چه شرایطی می‌توان توشه را برای حمل و در مسیری غیر از مسیر قید شده روی بلیط پذیرفت و یا توشه را بدون‌ارائه بلیط قبول نمود.
در صورتی که تعرفه‌ها قبول توشه بدون ارائه بلیط را برای حمل پیش‌بینی کرده باشند مقررات این مقاوله‌نامه که حقوق و تعهدات مسافر را نسبت به‌توشه‌ای که در معیت او حمل می‌شود تعیین می‌نماید درباره فرستنده توشه بدون ارائه بلیط نیز اجراء خواهد شد.
بند ۲ - کرایه حمل توشه باید در موقع صدور قبض توشه پرداخت شود.
بند ۳ - علاوه بر آنچه که ذکر شده تشریفات ثبت توشه به موجب قوانین و مقررات جاریه ایستگاه مبدأ تعیین خواهد شد.
بند ۴ - مسافر می‌تواند طبق شرایط مورد عمل در ایستگاه مبدأ قطاری را که توشه او با آن باید فرستاده شود معین نماید و اگر مسافر قطاری را تعیین‌نکند توشه با اولین قطار مربوطه حمل خواهد شد.
اگر توشه باید در یک ایستگاه مبادله از قطاری به قطار دیگر منتقل شود با توجه به شرایط مقررات داخل آن کشور باید با اولین قطاری که دارای سرویس‌معمولی توشه می‌باشد به مقصد حمل گردد. ارسال توشه در شرایط نامبرده بالا فقط هنگامی اجرا می‌شود که مقررات گمرکی در مبدأ و یا در طول راه که‌به وسیله گمرکات و سایر مقامات اداری انجام می‌گیرد با آن مخالفتی نداشته باشد.
ماده ۱۹ - قبض توشه:
بند ۱ - در موقع ثبت توشه یک قبض به مسافر داده می‌شود.
بند ۲ - قبوض توشه که برای حمل و نقل بین‌المللی به موجب مقررات این مقاوله‌نامه صادر می‌شوند بایستی دارای علامت C بوده و جز در موارداستثنایی پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی باید حاوی اطلاعات زیرین باشند:
الف - مشخصات ایستگاه‌های مبدأ و مقصد.
ب - خط سیر.
ج - روز تحویل و قطاری را که برای ارسال توشه در نظر گرفته شده‌است.
د - تعداد بلیط‌ها، مگر اینکه توشه بدون ارائه بلیط تحویل شده باشد.
ه - تعداد و وزن بسته‌های توشه.
و - مبلغ کرایه حمل و سایر هزینه‌ها.
بند ۳ - تعرفه‌های بین‌المللی یا موافقتنامه بین راهآهنها شکل و زبانی را که با آن زبان قبوض توشه باید چاپ و صادر شوند تعیین می‌نمایند.
بند ۴ - مسافر موظف است که در موقع دریافت قبض توشه مطمئن گردد که قبض توشه برابر مشخصاتی که تعیین نموده می‌باشد.
ماده ۲۰ - تحویل توشه:
بند ۱ - تحویل توشه در مقابل قبض توشه و در صورت اقتضا در مقابل پرداخت هزینه‌هایی که به محموله تعلق می‌گیرد انجام می‌شود. راه‌آهن وظیفه‌ندارد تحقیق کند که دارنده قبض صلاحیت دریافت توشه را دارد یا نه. تودیع توشه طبق مقررات جاری در جایگاه‌های ارسال یا انبارهای مقامات گمرکی‌یا مالیاتی در صورتی که تحت مراقبت راه‌آهن نباشد و همچنین سپردن حیوانات زنده به شخص ثالث به منزله تحویل توشه به دارنده قبض توشه‌خواهد بود.
بند ۲ - دارنده قبض توشه حق دارد پس از ورود قطاری که توشه او را حمل نموده‌است و بلافاصله پس از انجام تشریفات گمرکی و سایر مقامات اداری‌از سرویس تحویل توشه ایستگاه مقصد تحویل توشه خود را خواستار شود.
بند ۳ - در صورت عدم تحویل قبض توشه راه‌آهن موظف به تحویل توشه نمی‌باشد مگر اینکه ادعاکننده حق خود را ثابت کند و اگر این اثبات حق غیرکافی باشد راه‌آهن می‌تواند تقاضای ضامن با وثیقه نماید.
بند ۴ - توشه در ایستگاهی تحویل می‌شود که در قبض توشه قید شده معذالک بر حسب تقاضای به موقع صاحب قبض چنانچه امکانات اجازه دهد ومخالف مقررات گمرکی و مقامات اداری نباشد ممکن است توشه در مقابل تسلیم قبض توشه در ایستگاه مبدأ مسترد و یا در یکی از ایستگاه‌های بین راه‌تحویل شود به علاوه اگر مقررات تعرفه ایجاب کند بلیط را هم باید ارائه نمایند.
بند ۵ - دارنده قبض توشه که توشه او طبق مقررات بند ۲ تحویل نگردیده می‌تواند تقاضا کند که در روی قبض توشه روز و ساعتی را که نامبرده تحویل‌توشه را مطالبه کرده قید و مشخص نمایند.
بند ۶ - چنانچه دارنده قبض توشه تقاضای نماید راه‌آهن موظف است که در حضور وی اقدام به بررسی توشه از نقطه نظر تحقیق خسارت ادعا شده‌بنماید و در صورتی که راه‌آهن به درخواست او ترتیب اثر ندهد نامبرده حق خواهد داشت از تحویل گرفتن توشه خودداری کند.
بند ۷ - علاوه بر آنچه که گذشت تحویل توشه تابع قانون و مقررات جاریه راه‌آهن تحویل دهنده توشه می‌باشد.
فصل سوم - مقررات عمومی در حمل و نقل مسافر و توشه
ماده ۲۱ - تعرفه‌ها - توافق‌های خصوصی:
بند ۱ - تعرفه‌های بین‌المللی که راهآهنها تنظیم می‌نمایند باید محتوی کلیه شرایط خاص حمل و نقل و تمام مشخصات لازم برای محاسبه کرایه حمل وسایر مخارج فرعی باشد و در صورت لزوم شرایط مربوط به تبدیل پول را نیز تعیین نماید.
بند ۲ - طبع و نشر تعرفه‌ها الزامی نیست مگر در کشورهایی که راهآهنهای آنها در این تعرفه‌ها به عنوان شبکه مبدأ یا مقصد شرکت نمایند. این تعرفه‌ها واصلاحیه‌های آنها از تاریخ تعیین شده هنگام نشر آنها قابل اجرا می‌باشد.
افزایش نرخ تعرفه‌ها یا سایر تصمیماتی که نتیجتاً شرایط حمل و نقل را مشکل‌تر نماید حداقل شش روز پس از انتشار آنها قابل اجرا می‌باشد. تغییراتی‌که به دنبال نوسانات ارزی یا تصحیح اشتباهات فاحش در قیمتهای حمل و نقل و سایر هزینه‌های فرعی پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی داده‌می‌شود از فردای روز انتشار به مورد اجرا گذارده خواهد شد.
بند ۳ - در هر ایستگاهی که برای حمل و نقل بین‌المللی مفتوح است مسافر می‌تواند اطلاعات لازم از تعرفه‌ها یا خلاصه تعرفه‌ها که قیمت بین‌المللی‌قابل فروش در آن ایستگاه و کرایه حمل توشه را معلوم می‌کنند کسب نماید.
بند ۴ - تعرفه‌های بین‌المللی باید برای همه به طور یکسان اجرا شوند. راهآهنها می‌توانند موافقتنامههای خاصی برای دادن تخفیف در کرایه یا سایرتسهیلات با تصویب دولتهای مربوطه تنظیم کنند به شرط اینکه شرایط یکسانی در مورد مسافرینی که در وضع مشابهی هستند رعایت و اجرا گردد.
تخفیف قیمت یا سایر تسهیلات ممکن است برای حمل و نقل اداری راه‌آهن خدمات سازمانهای دولتی امور خیریه و کارهای تعلیم و تربیت باشد.
طبع و نشر تصمیمات متخذه در موارد قسمتهای دوم و سوم اجباری نمی‌باشد.
ماده ۲۲ - تشریفاتی که به وسیله گمرکات و سایر مقامات اداری انجام می‌شود: مسافر ملزم است به مقرراتی که وسیله گمرکات یا سایر مقامات اداری‌ابلاغ می‌شود در مورد شخص خود یا در مورد بازدید توشه او و یا بسته‌های دستی تبعیت نماید. مسافر باید در بازدید توشه و بسته‌ها حضور پیدا کندمگر در موارد استثنایی که وسیله قانون و مقررات تعیین شده باشد اگر مسافر مقررات مربوطه را رعایت ننماید راه‌آهن در برابر مسافر هیچگونه‌مسئولیتی به عهده نمی‌گیرد.
ماده ۲۳ - استردادها و پرداخت‌های اضافی:
بند ۱ - کرایه حمل و نقل کلاً یا جزئاً در موارد زیر مسترد می‌گردد:
الف - در صورتی که بلیط استفاده نشده یا در قسمتی از مسیر استفاده شده باشد.
ب - به علت نبودن جا از درجه یا قطاری پائین‌تر از درجه یا قطاری که بلیط برای آن صادر شده‌است استفاده شده باشد.
ج - توشه در ایستگاه مبدأ یا در ایستگاهی بین راه مسترد شده باشد.
تعرفه‌های بین‌المللی مدارک و گواهینامه‌هایی که باید ضمیمه درخواست استرداد وجه شود و همچنین مبالغی که باید مسترد گردد و وجوهی که مستردنمی‌شود تعیین خواهند نمود.
بند ۲ - معهذا همین تعرفه‌ها می‌توانند در موارد مشخص استرداد کرایه حمل را به کلی منع یا آن را تابع شرایط خاصی بنمایند.
بند ۳ - هر درخواست استرداد مستند به مقررات این ماده و همچنین مقررات ماده ۱۰ ردیف ب اگر در ظرف مهلت شش ماه به راه‌آهن عرضه نشود غیرقابل قبول خواهد بود.
شروع مهلت مزبور در مورد بلیط از تاریخ انقضاء اعتبار آن و در مورد قبض توشه از تاریخ صدور آن محسوب می‌شود.
بند ۴ - اگر در اثر عدم اجرای صحیح تعرفه یا اشتباه در تعیین کرایه حمل یا سایر مخارج اضافه دریافتی یا کسر دریافتی مشاهده شود اضافه دریافتی ازطرف راه‌آهن و کسر دریافتی از طرف مسافر پرداخت می‌شود در صورتی که این مبالغ برای هر بلیط یا هر قبض توشه بیش از دو فرانک باشد.
بند ۵ - در مورد محاسبه استرداد اضافه دریافتی از طرف راه‌آهن یا وصول کسر دریافتی از مسافر نرخ رسمی تبدیل ارز در روزی که کرایه حمل دریافت شده اجرا می‌شود اگر پرداخت به واحد پولی غیر از پول کرایه دریافتی مبدأ به عمل آید، نرخ قابل اجرا نرخ روزی است که این پرداخت انجام می‌شود:
بند ۶ - در کلیه مواردی که در این ماده نسبت به آنها پیش‌بینی نشده و موافقتنامههایی بین راهآهنها وجود نداشته باشد قوانین و مقررات جاریه کشورمبدأ قابل اجراست.
ماده ۲۴ - اختلافات نظر بین مسافرین و مأمورین در ایستگاه‌ها وسیله رییس سرویس و در طول راه به وسیله رییس قطار به طور موقت حل و فصل‌می‌شود.
قسمت سوم - مسئولیت - دعاوی
فصل اول - مسئولیت
ماده ۲۵ - مسئولیت منتج از حمل و نقل مسافرین - بسته‌های دستی - حیوانات:
بند ۱ - مسئولیت راه‌آهن در مورد مرگ، مجروح شدن یا هر گونه صدمه وارده به سلامتی جسمی مسافر و همچنین خسارتهای ناشیه از تأخیر یاحذف یک قطار یا عدم امکان مبادله بین راه تابع قوانین و مقررات کشوری است که عمل در آنجا اتفاق می‌افتد.
بند ۲ - راه‌آهن در مورد بسته‌های دستی و حیواناتی که مراقبت آنها به عهده مسافر است به موجب (ماده ۱۱ بند ۵) مسئولیتی ندارد مگر اینکه خسارت‌در اثر خطای راه‌آهن باشد.
بند ۳ - مواد مذکور ذیل در این فصل در موارد بندهای ۱ و ۲ قابل اجرا نمی‌باشد.
ماده ۲۶ - مسئولیت مشترک راهآهنها در مورد توشه:
بند ۱ - راه‌آهنی که توشه را برای حمل و نقل قبول کرده و قبض توشه بین‌المللی صادر نموده‌است مسئول اجراء حمل در سراسر خط سیر تا مرحله‌تحویل می‌باشد.
بند ۲ - هر راه‌آهن بعدی با تحویل گرفتن توشه در قرارداد حمل توشه شرکت می‌کند و تعهداتی را که از آن ناشی می‌شود بدون نقض مقررات (ماده ۳۹بند ۲) که مربوط به راه‌آهن مقصد است به عهده می‌گیرد.
ماده ۲۷ - حدود مسئولیت:
بند ۱ - راه‌آهن مسئول تأخیر در تحویل و خسارت ناشی از اتلاف تمام یا قسمتی از توشه و معیوب شدن آن از بدو قبول محموله تا تحویل نهایی‌می‌باشد.
بند ۲ - اگر تأخیر در تحویل اتلاف و یا معیوب شدن توشه به سبب خطای مسافر و یا در اثر دستور او (که ناشی از خطای راه‌آهن نباشد) به عمل آید وهمچنین عیب ذاتی توشه و حوادثی که برای راه‌آهن اجتناب‌ناپذیر باشد و در نتیجه راه‌آهن نتواند از آنها جلوگیری کند راه‌آهن را از مسئولیت مبری‌می‌دارد.
بند ۳ - هر گاه اتلاف یا معیوب شدن توشه مربوط به جنس خود توشه باشد و یا به علت عدم بسته‌بندی و یا نقص آن صورت پذیرد و یا اینکه اشیاءممنوعه از حمل و نقل به طور توشه حمل شده باشد راه‌آهن مسئولیتی ندارد.
ماده ۲۸ - مباشرت تحقیق:
بند ۱ - تحقیق اینکه تأخیر در تحویل و اتلاف یا معیوب شدن در اثر یکی از موارد پیش‌بینی شده در ماده ۲۷ بند ۲ پیش آمده‌است به عهده راه‌آهن‌می‌باشد.
بند ۲ - هر گاه راه‌آهن تأیید کند که با توجه به جریان امر اتلاف یا معیوب شدن توشه ممکن است نتیجه یک یا چند از زیانهای خاص پیش‌بینی شده درماده ۲۷ بند ۳ باشد خسارت وارده ناشی از موارد مذکور در فوق شناخته می‌شود معذالک صاحب حق می‌تواند خلاف آن را اثبات کند و مدلل سازد که‌خسارت وارده کلاً یا جزئاً از عیوب نامبرده ناشی نشده‌است.
ماده ۲۹ - استنباط فقدان توشه - مواردی که مجدداً توشه پیدا می‌شود:
بند ۱ - صاحب حق می‌تواند بدون احتیاج به تحقیق دیگری بسته‌هایی را که از تاریخ تقاضای تحویل آنها طبق ماده ۲۰ بند ۲ پس از انقضای مدت‌چهارده روز تحویل و یا در اختیار او گذارده نشود گم شده تلقی نماید.
بند ۲ - اگر بسته‌ای که گم شده تلقی شده‌است در مدت یک سال از تاریخ تقاضای تحویل پیدا شود راه‌آهن موظف است مراتب را به صاحب بسته درصورتی که منزل او شناخته و یا امکان یافتن آن باشد اطلاع دهد.
صاحب بسته می‌تواند در مدت سی روز از تاریخ دریافت اعلامیه بخواهد که بسته را در یکی از ایستگاه‌های مسیر در مقابل پرداخت کرایه حمل ازایستگاه مبدأ تا ایستگاهی که بسته تحویل می‌شود و استرداد غرامتی که از بابت بسته مزبور دریافت داشته به او تحویل نمایند از مبلغ این استردادمخارج احتمالی که در مورد این غرامت متحمل شده‌است کسر می‌شود. ضمناً کلیه حقوق ناشیه از تأخیر موضوع ماده ۳۲ برای صاحب بسته محفوظ‌است.
اگر بسته پیدا شده در ظرف مهلت سی روز پیش‌بینی شده مطالبه نشود یا بسته گم شده پس از یک سال از تاریخ تقاضای تحویل پیدا شود راه‌آهن درمورد بسته مزبور طبق مقررات قانونی کشور متبوع رفتار خواهد نمود.
ماده ۳۰ - مبلغ غرامت در صورت گم شدن توشه:
وقتی که به موجب مقررات این مقاوله‌نامه غرامتی برای از بین رفتن تمام یا قسمتی از توشه به عهده راه‌آهن تعلق بگیرد ممکن است به شرح زیرپرداخت شود:
الف - چنانچه مبلغ غرامت اثبات شده باشد، مبلغی برابر با رقم اثبات شده پرداخت خواهد شد بدون اینکه مبلغ مزبور برای هر کیلوگرم وزن غیرخالص از بین رفته از چهل فرانک تجاوز کند.
ب - اگر مبلغ غرامت اثبات نشده باشد، مبلغی به طور مقطوع برای هر کیلوگرم وزن غیر خالص محموله از دست رفته بیست فرانک پرداخت خواهدشد.
علاوه بر مبلغ غرامت باید کرایه حمل حقوق گمرکی و سایر مبالغ پرداختی بابت حمل و نقل توشه گم شده نیز پرداخت گردد بدون در نظر گرفتن‌زیانهای ناشی از عدم‌النفع.
ماده ۳۱ - مبلغ غرامت در صورت معیوب شدن توشه:
در صورت معیوب شدن توشه راه‌آهن باید مبلغ کاهش قیمت وارده به توشه را بدون سایر عدم‌النفعها بپردازد در هر صورت مبلغ غرامت نباید از مبالغ‌نامبرده زیر تجاوز کند:
الف - اگر بر اثر معیوب شدن توشه تمام آن کاهش قیمت پیدا کند نبایستی مبلغ غرامت از مبلغی که در صورت فقدان توشه پرداخت می‌شود تجاوزنماید.
ب - اگر فقط قسمتی از توشه معیوب شود مبلغ غرامت پرداختی نباید از مبلغی که در صورت فقدان آن قسمت معیوب توشه پرداخت می‌شود تجاوزنماید.
ماده ۳۲ - مبلغ غرامت در مورد تأخیر در تحویل توشه:
بند ۱ - در صورت تأخیر در تحویل توشه اگر ذیحق اثبات نکند که خساراتی از تأخیر در تحویل ناشی شده راه‌آهن موظف است غرامتی به میزان ۲۰سانتیم برای هر کیلوگرم وزن غیر خالص توشه که در تحویل آن تأخیر شده در هر ۲۴ ساعت کامل و برای مدت تأخیر از تاریخ تقاضای تحویل توشه‌حداکثر برای مدت چهارده روز بپردازد.
بند ۲ - اگر اثبات شود که از تأخیر در تحویل توشه خسارتی ناشی شده‌است بابت این خسارت غرامتی که حداکثر از چهار برابر غرامت مقطوع‌پیش‌بینی شده در بند ۱ تجاوز نکند پرداخت می‌شود.
بند ۳ - غرامتهای پیش‌بینی شده در بندهای ۱ و ۲ با غرامت مربوط به فقدان کل توشه توأماً پرداخت نمی‌شود و در صورت فقدان قسمتی از توشه‌غرامتهای بندهای ۱ و ۲ در صورت لزوم فقط برای قسمت مفقود نشده پرداخت می‌گردد و در صورت معیوب شدن توشه غرامتهای بندهای ۱ و ۲ درصورت لزوم با غرامت پیش‌بینی شده در ماده ۳۱ تواماً پرداخت می‌گردد.
در هر حال توأم شدن غرامتهای پیش‌بینی شده در بندهای ۱ و ۲ با غرامتهای پیش‌بینی شده در مواد ۳۰ و ۳۱ نباید موجب پرداخت غرامتی بیش ازغرامت گم شدن کل توشه گردد.
بند ۴ - در صورت تأخیر در تحویل اتومبیل، یدک‌کش، موتور سیکلت با سایدکار که به طور توشه حمل و نقل شده‌اند راه‌آهن موظف به پرداخت‌غرامت نیست مگر اینکه خسارت وارده اثبات شود و در این صورت حداکثر غرامت معادل کرایه دریافتی خواهد بود.
ماده ۳۳ - مبلغ غرامت در صورت وجود تدلیس یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن در تمام مواردی که تأخیر در تحویل توشه فقدان کل یا قسمتی ازتوشه یا معیوب شدن آن به سبب تدلیس یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن پیش آید راه‌آهن باید غرامت کامل صاحب حق را به جبران خسارات اثبات شده بپردازد معهذا در صورت خطای فاحش مسئولیت راه‌آهن محدود به دو برابر حداکثر پیش‌بینی شده در مواد ۳۰ و ۳۱ و ۳۲ خواهد بود.
ماده ۳۴ - بهره غرامت - پس دادن غرامت:
بند ۱ - صاحب حق می‌تواند بهره غرامت را مطالبه نماید میزان این بهره که پنج درصد در سال محسوب می‌گردد فقط در صورتی پرداخت می‌شود که‌مبلغ غرامت از ده فرانک برای هر قبض توشه تجاوز نماید. بهره غرامت از تاریخ روز تسلیم شکایت اداری پیش‌بینی شده در ماده ۳۷ و در صورت نبودن‌شکایت اداری از روز تسلیم تقاضا به دادگستری محسوب می‌شود. اگر ذیحق در ظرف مهلتی که برای او تعیین شده مدارک مبتنی بر دلایل لازمه را برای‌تصفیه حساب قطعی مبلغ مورد ادعای خود به راه‌آهن تسلیم ننماید بهره به مدت زمان بین انقضای مهلت تعیین شده و زمان تسلیم مدارک مزبور تعلق‌نمی‌گیرد.
بند ۲ - هر گونه غرامت که من غیر حق دریافت شده باشد باید مسترد گردد.
ماده ۳۵ - مسئولیت راه‌آهن در مورد مأمورین خود:
راه‌آهن مسئول عملیات مأمورین خود و یا اشخاص دیگری است که برای اجرای امر حمل و نقل که بر عهده دارد به خدمت می‌گمارد معذالک اگر بنا برتقاضای مسافرین مأمورین راه‌آهن خدماتی انجام دهند که مربوط به راه‌آهن نباشد نامبردگان عاملین مسافرینی که برای آنان خدمتی انجام می‌دهند تلقی‌می‌گردند.
ماده ۳۶ - اقامه دعاوی خارج از قرارداد:
در تمام موارد قید شده در این مقاوله‌نامه هر دعوا مربوط به مسئولیت به هر عنوان که باشد فقط در شرایط و حدود پیش‌بینی شده در این مقاوله‌نامه علیه‌راه‌آهن مؤثر خواهد بود و به همین طریق است هر دعوا که علیه اشخاص اقامه شود که راه‌آهن به موجب ماده ۳۵ جوابگوی آنان می‌باشد.
فصل دوم - شکایات اداری - دعاوی قضایی - آیین دادرسی و مرور زمان
ماده ۳۷ - دعاوی اداری:
بند ۱ - شکایات اداری مربوط به قرارداد حمل و نقل باید کتباً به راه‌آهنی که در ماده ۳۹ تعیین شده فرستاده شود.
بند ۲ - حق اقامه دعوی متعلق به کسانی است که حق تعقیب قضایی راه‌آهن را مطابق ماده ۳۸ دارند.
بند ۳ - باید اصل یا رونوشت بلیط‌ها و قبوض توشه و سایر اوراقی که صاحب حق انضمام آنها را به ادعانامه مفید می‌داند ارائه نماید و در صورت‌تقاضای راه‌آهن رونوشت‌ها باید مصدق باشد.
هنگام تصفیه حساب مربوط به شکایت راه‌آهن می‌تواند تقاضا کند که بلیط‌ها و قبوض توشه را مسترد دارند.
ماده ۳۸ - اشخاصی که می‌توانند بر علیه راه‌آهن اقامه دعاوی حقوق بنمایند:
اقامه دعوای حقوقی علیه راه‌آهنی که از قرارداد حمل و نقل ناشی می‌شود فقط مربوط به کسی است که بلیط یا قبض توشه را در دست دارد و یا درصورت نبودن کسی که از لحاظ حقوقی جانشینی نامبرده را مدلل سازد.
ماده ۳۹ - راهآهنهایی که علیه آنها می‌توان اقامه دعوای حقوقی نمود:
بند ۱ - دعوای حقوقی در مورد استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد حمل و نقل ممکن است علیه راه‌آهنی که وجه را دریافت کرده و یاراه‌آهنی که وجه به نفع آن دریافت شده اقامه گردد.
بند ۲ - سایر دعاوی حقوقی که ناشی از قرارداد حمل و نقل باشد ممکن است منحصراً علیه راه‌آهن مبدأ یا راه‌آهن مقصد و یا راه‌آهنی که موضوع‌دعوای حقوقی در خط آن اتفاق افتاده اقامه شوند.
علیه راه‌آهن مقصد می‌توان حتی اگر توشه را دریافت نکرده باشد اقامه دعوا نمود.
بند ۳ - چنانچه اقامه‌کننده دعوی که بین چند راه‌آهن اختیار اقامه دعوی داشته باشد به محض اینکه علیه یکی از آنها اقامه دعوی نمود حق انتخاب اونسبت به سایرین ساقط می‌شود.
بند ۴ - دعوای حقوقی ممکن است علیه راه‌آهنی غیر از راهآهنهای مندرجه در بندهای ۱ و ۲ اقامه شود به شرط اینکه این دعوی عنوان دعوای متقابل‌را داشته و یا به عنوان اعتراض شخص ثالث نسبت به دعوای مربوط به تقاضای اصلی که بر مبنای همان قرارداد حمل و نقل اقامه گردیده بوده باشد.
ماده ۴۰ - صلاحیت:
طرح دعاوی حقوقی بر اساس این مقاوله‌نامه مورد اقدام قرار نمی‌گیرد مگر در محضر دادرس صلاحیتدار کشوری که راه‌آهن متشکی‌عنه در قلمرو اوقرار دارد. مگر آنکه بر طبق موافقتنامه بین کشورها و یا پیمانهای امتیازی دیگر بین آنها تصمیم دیگری اتخاذ شده باشد و هر گاه مؤسسه‌ای ازشبکه‌های مستقلی در کشورهای مختلف بهره‌برداری کند هر یک از این شبکه‌ها از نظر اجراء این ماده مانند یک راه‌آهن مستقل تلقی می‌شود.
ماده ۴۱ - تسجیل فقدان قسمتی از توشه یا معیوب شدن آن:
بند ۱ - هر گاه یک کسری یا معیوب شدن توشه وسیله راه‌آهن کشف یا قبول شود یا صاحب حق وجود آن را اثبات کند راه‌آهن موظف است بلافاصله ودر صورت امکان با حضور ذیحق یک صورت مجلس مستدل مبتنی بر خسارت و وضع توشه و وزن آن و در حدود امکان اهمیت خسارت و علت آن‌و زمانی که خسارت به وجود آمده تنظیم نماید.
یک رونوشت از این صورت مجلس به طور رایگان بایستی به صاحب حق داده شود.
بند ۲ - وقتی که صاحب حق تحقیقات مندرج در صورت مجلس را نپذیرد می‌تواند تقاضای تحقیق قضایی نسبت به وضع، وزن توشه همچنین نسبت‌به علل و مبلغ خسارت وارده بنماید و اقامه دعوی در این مورد تابع قوانین و مقررات کشوری است که تحقیق قضایی در آنجا انجام می‌شود.
بند ۳ - در صورت مفقود شدن بسته‌ها صاحب حق موظف است برای تسهیل امر جستجو توسط راه‌آهن حتی‌المقدور مشخصات صحیح بسته گم‌شده را بدهد.
ماده ۴۲ - منتفی شدن دعوای اقامه شده علیه راه‌آهن ناشی از قرارداد حمل توشه:
بند ۱ - دریافت توشه وسیله دارنده حق هر گونه دعوای ناشی از قرارداد حمل و نقل را علیه راه‌آهن در مورد تأخیر در تحویل کسری یا معیوب بودن‌توشه منتفی می‌سازد.
بند ۲ - در موارد زیر دعوی اقامه شده علیه راه‌آهن منتفی نمی‌گردد:
الف - اگر صاحب حق اثبات کند که خسارت در اثر تقلب یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن ایجاد گردیده‌است.
ب - در صورت اعتراض نسبت به تأخیر در تحویل توشه از طرف ذیحق به یکی از راهآهنهای تعیین شده در ماده ۳۹ بند ۲ در ظرف مهلتی که از ۲۱ روزتجاوز نکند. روز دریافت توشه از طرف دارنده حق جزء مهلت محسوب نمی‌شود.
ج - در مورد اعتراض نسبت به کسری یا معیوب بودن توشه به شرح زیر:
اولاً چنانچه کسری یا معیوب بودن توشه قبل از دریافت آن وسیله صاحب حق اثبات شده باشد (طبق ماده ۴۱).
ثانیاً چنانچه رسیدگی که بر طبق ماده ۴۱ بایستی صورت گیرد فقط به علت قصور راه‌آهن انجام نشده باشد.
د - در مورد اعتراض نسبت به خسارت غیر مشهود که پس از دریافت توشه به وسیله صاحب حق اثبات شود به استثنای دو مورد زیر اقامه دعوی‌منتفی است:
اولاً باید بلافاصله پس از کشف خسارت و حداکثر در ظرف سه روز از تاریخ دریافت توشه مطابق ماده ۴۱ به وسیله ذیحق تقاضای رسیدگی شود و اگرروز انقضای این مهلت با روز یکشنبه یا روز تعطیل رسمی مصادف باشد انقضای مهلت به اولین روز اداری بعد تمدید می‌شود.
ثانیاً باید صاحب حق اثبات نماید که خسارت در فاصله بین قبول توشه برای حمل و زمان تحویل آن وارد شده‌است.
ماده ۴۳ - مرور زمان در مورد دعوی ناشی از قرارداد حمل و نقل:
بند ۱ - دعوای ناشی از قرارداد حمل و نقل بعد از یک سال مشمول مرور زمان می‌گردد معذالک اگر دعوا مربوط به موارد زیر باشد مدت مرور زمان دوسال است:
الف - دعوا بر اساس خسارت ناشی از تدلیس باشد.
ب - دعوا بر اساس قاچاق باشد.
بند ۲ - مدت مرور زمان به شرح زیر شروع می‌شود:
الف - برای دعاوی مربوط به غرامات تأخیر در تحویل، کسری یا معیوب بودن از روزی که توشه تحویل شده‌است.
ب - برای دعاوی مربوط به غرامات مفقود شدن تمام توشه از روز چهاردهم پس از انقضاء مهلتی که در ماده ۲۰ بند ۲ پیش‌بینی شده‌است.
ج - برای دعاوی مربوط به پرداخت یا استرداد کرایه حمل و مخارج فرعی و اضافی دیگر همچنین برای دعاوی مربوط به رسیدگی به بدی اجراء تعرفه‌یا اشتباه در محاسبه از روز پرداخت و اگر پرداختی نشده باشد از روزی که می‌بایستی این پرداخت به عمل آمده باشد.
د - برای دعاوی مربوط به پرداخت حقوق گمرکی اضافی که به وسیله گمرک یا سایر مقامات اداری ادعا می‌شود از روز مطالبه گمرک و یا این مقامات.
و - برای سایر دعاوی مربوط به حمل و نقل مسافر از روز انقضاء مدت اعتبار بلیط و روزی که به عنوان شروع مدت مرور زمان تعیین شده‌است جزءمهلت منظور نمی‌شود.
بند ۳ - در مورد اعتراض اداری که برای راه‌آهن طبق ماده ۳۷ ارسال شده باشد مرور زمان تا روزی که راه‌آهن ادعانامه را کتباً رد نکرده و ضمائم ملحقه‌آن را مسترد ننموده‌است معلق می‌ماند. در صورت پذیرش قسمتی از اعتراض مرور زمان فقط شامل قسمت باقیمانده که مورد اختلاف است می‌شود.
اثبات وصول ادعانامه و یا جواب آن و یا استرداد ضمائم آن به عهده طرفی است که ادعانامه را تعقیب می‌نماید.
ادعانامه‌های بعدی مربوط به همان موضوع مرور زمان را معلق نمی‌کند.
بند ۴ - دعوای مشمول مرور زمان دیگر قابل تعقیب نمی‌باشد حتی به صورت دعوای متقابل یا اعتراض شخص ثالث.
بند ۵ - با رعایت مقررات فوق‌الذکر تعلیق یا قطع مرور زمان تابع قوانین و مقررات کشوری است که دعوا در آنجا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
فصل سوم - واریز حسابها - دعوای راهآهنها بین خود ماده ۴۴ - واریز حسابها بین راهآهنها:
هر راه‌آهن ملزم است که سهمیه راهآهنهای ذینفع دیگر را به مبلغ کرایه حملی که دریافت نموده و یا می‌بایستی دریافت نماید بپردازد.
ماده ۴۵ - دعاوی راهآهنها در مورد پرداخت غرامت برای فقدان و یا معیوب شدن توشه:
بند ۱ - راه‌آهنی که غرامت گم شدن یا کسری یا معیوب شدن توشه را به موجب مقررات این مقاوله‌نامه پرداخت می‌کند حق دارد طبق مقررات علیه‌راه‌آهنهای دیگری که در این حمل و نقل شرکت داشته‌اند اقامه دعوی نماید:
الف - راه‌آهنی که خسارت صرفاً از عملیات آن ناشی شده‌است تنها مسئول تأدیه خسارت می‌باشد.
ب - اگر خسارت در اثر عملیات چند راه‌آهن ناشی شده باشد هر یک از آنها جوابگوی خسارتی می‌باشد که موجب شده‌است و اگر تشخیص نوع‌خسارت ممکن نباشد پرداخت مبلغ غرامتها با رعایت اصول مندرجه در حرف ج بین راهآهنها تقسیم می‌شود:
ج - اگر اثبات خسارت به وسیله عمل یک یا چند راه‌آهن ممکن نباشد مبلغ غرامت حاصله بین راهآهنهایی که در حمل و نقل شرکت داشته‌اند تقسیم‌می‌شود مگر راهآهنهایی که بتوانند ثابت کنند که خسارت در خطوط آنها ایجاد نگردیده‌است تقسیم غرامت به نسبت تعداد کیلومتر مسافات اجرایی‌تعرفه‌ها می‌باشد.
بند ۲ - در موردی که یکی از راهآهنها قادر به پرداخت سهم متعلقه به خود نباشد سهم متعلقه به او که پرداخت نگردیده بین سایر راهآهنهایی که در حمل‌و نقل شرکت داشته‌اند به نسبت تعداد کیلومتر مسافات مورد اجرای تعرفه‌ها تقسیم می‌شود.
ماده ۴۶ - اقامه دعوی در مورد غرامت تأخیر در تحویل:
مقررات مذکور در ماده ۴۵ در مورد پرداخت غرامت تأخیر در تحویل قابل اجراست.
اگر علت تأخیر در تحویل بی‌نظمی‌های مدلل شده در چند راه‌آهن باشد مبلغ غرامت بین آنها به نسبت مدت تأخیری که روی شبکه‌های مربوطه صورت‌گرفته‌است تقسیم خواهد شد.
ماده ۴۷ - آیین دادرسی:
بند ۱ - راه‌آهنی که علیه او یکی از دعاوی مندرج در مواد ۴۵ و ۴۶ اعمال شود حق اعتراض به پرداخت انجام شده توسط راه‌آهنی که اقامه دعوا رانموده‌است در صورتی که غرامت وسیله یک مقام قضایی تعیین شده باشد ندارد مشروط بر اینکه مبلغ غرامت توسط یک مقام قضایی تثبیت و ابلاغ‌اقامه دعوی به طریق صحیحی انجام گرفته و مقام مزبور از مجرای قانونی در این دعوا مداخله کرده باشد.
دادرسی دادگاه که دعوای اصلی نزد او مطرح است بر حسب اوضاع و احوال مهلتهای مربوط به ابلاغ و ورود به دعوا را تعیین می‌کند.
بند ۲ - راه‌آهنی که می‌خواهد اقامه دعوا کند باید تقاضای خود را فقط در یک ادعانامه بر علیه همه راهآهنهای مربوطه که با آنها مصالحه نکرده تنظیم‌نماید وگرنه ادعای او علیه سایر راهآهنهایی که به محاکمه دعوت نشده‌اند منتفی می‌شود.
بند ۳ - دادرس باید رأی خود را در مورد کلیه دعاوی که به او احاله شده فقط در یک حکم صادر نماید.
بند ۴ - راهآهنهایی که علیه آنها اقامه دعوی شده حق هیچگونه دعوای بعدی را ندارند.
بند ۵ - در ادعانامه‌های تنظیمی برای دعاوی اصلی مربوط به غرامت نبایستی دعاوی تضمینی را وارد نمود.
ماده ۴۸ - صلاحیت برای اقامه دعوی:
بند ۱ - دادرسی قلمرو راه‌آهنی که علیه آن راه‌آهن اقامه دعوا می‌شود منحصراً صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی مطروحه را دارد.
بند ۲ - اگر دعوی بر علیه چند راه‌آهن باید اقامه شود، راه‌آهن تقاضاکننده حق دارد از بین دادرسان صلاحیتدار به موجب بند ۱ دادرسی را که دعوای‌خود را پیش او طرح می‌کند انتخاب کند.
ماده ۴۹ - موافقت در موضوع دعاوی راهآهنها:
راهآهنها می‌توانند به موجب موافقتنامههای خاصی از مقررات مربوط به اقامه دعوای متقابل علیه یکدیگر که در فصل سوم بیان شده‌است عدول‌نمایند.
قسمت چهارم - مقررات مختلف
ماده ۵۰ - اجرای حقوق ملی:
در صورتی که مندرجات این مقاوله‌نامه و مقررات تکمیلی و تعرفه‌های بین‌المللی نسبت به امور حمل و نقل مواردی را پیش‌بینی نکرده باشد قوانین ومقررات ملی خاص هر کشور در امور حمل و نقل قابل اجرا می‌باشد.
ماده ۵۱ - قواعد عمومی آیین دادرسی:
برای تمام اختلافات ناشی از حمل و نقلهای تابعه این مقاوله‌نامه آیین دادرسی مربوط به قاضی صلاحیتدار قابل اجراست به استثنای موارد مغایری که‌در این مقاوله‌نامه قید شده‌است.
ماده ۵۲ - اجرای حکم دادرسی - توقیف و تضمین:
بند ۱ - وقتی که به موجب مقررات این مقاوله‌نامه احکام صادره وسیله قاضی صلاحیتدار اعم از حضوری و یا غیابی صادر و طبق مستند لازم‌الاجراشد این احکام در هر یک از کشورهای عضو مقاوله‌نامه بلافاصله پس از انجام تشریفات مربوطه به آن کشور نیز لازم‌الاجراء می‌باشد و تجدید نظر دراساس موضوع پذیرفته نمی‌شود.
این مقررات شامل احکامی که به طور موقت لازم‌الاجرا است و همچنین در مورد محکومیتهای عدم‌النفع که احکام آن علاوه بر هزینه دادرسی بر علیه‌خواهانی که به ملاحظه رد دادخواستش صادر گردیده نمی‌باشد.
بند ۲ - مطالباتی که در اثر یک حمل و نقل بین‌المللی به نفع یک راه‌آهن عهده راه‌آهن دیگری که از یک کشور تبعیت نمی‌کنند به وجود می‌آیدنمی‌توانند مورد توقیف قرار گیرند مگر به موجب حکم صادره از قوه قضائیه کشوری که راه‌آهن بستانکار و خواستار توقیف از آن تبعیت می‌کند.
بند ۳ - کلیه وسائل نقلیه راه‌آهن همچنین اشیاء مختلفی که برای حمل و نقل به کار می‌رود و متعلق به راه‌آهن است مانند آوندها و لوازم بارگیری‌پوشش واگنها و غیره نمی‌تواند مورد توقیف قرار گیرد مگر در کشوری که راه‌آهن مالک این اشیاء در آن کشور بوده و به موجب حکم صادره از قوه‌قضایی کشور راه‌آهن مالک.
واگنهای اختصاصی و همچنین اشیاء مختلفی که در امر حمل و نقل به کار می‌رود و در این واگنها قرار دارند و متعلق به مالک واگن اختصاصی می‌باشددر سرزمین کشوری غیر از سرزمین کشور اقامتگاه مالک واگن نمی‌تواند مورد توقیف قرار گیرند مگر به موجب حکم صادره از قوه قضائیه کشور اقامتگاه‌مالک واگن.
بند ۴ - برای تأمین مخارج دادرسی در مورد دعاوی قضایی که بر اساس قرارداد حمل و نقل بین‌المللی باشد وثیقه مطالبه نمی‌شود.
ماده ۵۳ - واحد پولی - نرخ تسعیر و یا قبول پولهای خارجی:
بند ۱ - مبالغی که به واحد فرانک در این مقاوله‌نامه یا ضمائم آن تعیین شده عبارت از فرانک طلا به وزن ۱۰٫۳۱ گرم به عیار ۰٫۹۰۰ می‌باشد.
بند ۲ - راه‌آهن موظف است نرخهای تسعیری مورد عمل خود را نسبت به تبدیل پولهای خارجی به پول داخلی کشور (نرخ تسعیر) چاپ و منتشرسازد.
بند ۳ - همچنین راه‌آهنی که پول خارجی را برای پرداخت قبول می‌کند باید نرخ تبدیل آن را به پول داخلی چاپ و منتشر نماید (نرخ تسعیر پول‌های‌خارجی).
ماده ۵۴ - دفتر مرکزی حمل و نقلهای بین‌المللی وسیله راه‌آهن:
بند ۱ - برای تسهیل و تأمین اجراء این مقاوله‌نامه یک دفتر مرکزی حمل و نقل بین‌المللی وسیله راهآهنها تأسیس گردیده که وظایف آن به شرح زیراست:
الف - دریافت اطلاعات از هر یک از کشورهای عضو مقاوله‌نامه و هر یک از راهآهنهای ذینفع و ابلاغ آنها به کشورها و راهآهنهای دیگر.
ب - جمع‌آوری و تنظیم و چاپ و انتشار اطلاعات مکتسبه از هر نوع که مربوط به سرویس حمل و نقلهای بین‌المللی باشد.
ج - تسهیل روابط مالی حاصله از حمل و نقل بین‌المللی بین راهآهنهای مختلف و واریز مطالبات معوقه و ایجاد اطمینان از این نظر در روابط بین‌راه‌آهنها.
د - بنا به تقاضای یکی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه یا یکی از مؤسسات حمل و نقل که خطوط آن در لیست خطوط پیش‌بینی شده در ماده ۵۵ ثبت‌شده‌است اقدام نمودن برای رفع اختلافات بین کشورها یا مؤسسات مزبور درباره تفسیر و اجراء مقاوله‌نامه چه از طریق جلب همکاری و وساطت یا هرطریقه دیگر.
ه - بنا به تقاضای اعضای علاقمند (کشورها، مؤسسات حمل و نقل، مشتریان) اعلام نظر مشورتی در مورد اختلافات مربوط به تفسیر یا اجرای‌مقاوله‌نامه.
و - همکاری برای رفع اختلاف مربوط به تفسیر یا اجرای مقاوله‌نامه از طریق حکمیت.
ز - بررسی تقاضای اصلاح این مقاوله‌نامه و پیشنهاد تشکیل کنفرانسهای پیش‌بینی شده در ماده ۶۴ در صورت اقتضاء.
بند ۲ - مقررات مخصوصی که ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه را تشکیل می‌دهد مقر و ترکیب و سازمان این دفتر و همچنین وسایل کار، شرایط کار ونظارت آن را تعیین می‌کند.
ماده ۵۵ - فهرست خطوط تابع این مقاوله‌نامه:
بند ۱ - دفتر مرکزی که در ماده ۵۴ پیش‌بینی شده مأمور تهیه و مرتب نگاهداشتن و انتشار فهرست خطوط تابع این مقاوله‌نامه می‌باشد بدین منظوراطلاعات مربوطه را برای درج در فهرست یا حذف خطوط یک راه‌آهن یا یک مؤسسه حمل و نقل که در ماده ۲ ذکر شده دریافت می‌کند.
بند ۲ - ورود یک خط جدید در سرویس حمل و نقل بین‌المللی عملی نمی‌شود مگر یک ماه پس از تاریخ اعلامیه دفتر مرکزی در مورد درج این خط درفهرست به عنوان سایر کشورهای عضو.
بند ۳ - حذف یک خط وسیله دفتر مرکزی انجام می‌شود به محض اینکه دفتر حمل و نقل کشوری از کشورهای عضو مقاوله‌نامه که بنا به تقاضای او این‌خط در فهرست حمل و نقل بین‌المللی ثبت گردیده‌است اعلام نماید که این خط بایستی حذف شود.
بند ۴ - فقط دریافت اعلامیه منتشره از طرف دفتر مرکزی به هر راه‌آهن بلافاصله حق می‌دهد که کلیه روابط حمل و نقل بین‌المللی خود را با راه‌آهن‌حذف شده قطع نماید فقط حمل و نقلهای در جریان بایستی خاتمه پذیرد.
ماده ۵۶ - مقررات تکمیلی:
مقررات تکمیلی که بعضی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه یا بعضی از راهآهنهای شرکت‌کننده برای اجرای همین مقاوله‌نامه منتشر کنند توسط آنان به دفترمرکزی فرستاده می‌شود. این مقررات تکمیلی ممکن است در راهآهنهایی که به آن ملحق می‌شوند در قالب قوانین و مقررات هر کشوری مورد اجرا قرارگیرد بدون آنکه ناقض مقررات این مقاوله‌نامه باشد.
به موقع اجرا گذاردن مقررات تکمیلی به دفتر مرکزی اطلاع داده می‌شود.
ماده ۵۷ - حل و فصل اختلافات از طریق حکمیت:
بند ۱ - در صورتی که اختلافات مربوط به تفسیر یا اجراء مقاوله‌نامه بین طرفین اختلاف از طریق قوانین ملی یا حقوق توافقی یا مقررات تکمیلی موردعمل بعضی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه حل و فصل نگردد ممکن است در اثر تقاضای طرفین اختلاف به دادگاه حکمیت که تشکیل و طرز عمل آن‌موضوع ضمیمه شماره ۳ مقاوله‌نامه‌است ارجاع شود.
بند ۲ - معهذا اگر اختلاف بین دولتها باشد رعایت مقررات مندرج در ضمیمه شماره ۳ برای طرفین که می‌توانند دادگاه حکمیت و طرز عمل آن راانتخاب نمایند الزامی نیست.
بند ۳ - بنا به تقاضای طرفین اختلاف ممکن است داوری حکمیت به شرح زیر متوقف بماند:
الف - بدون اینکه به حل اختلاف از طریق مقررات قانونی دیگر لطمه‌ای وارد شود:
اولاً در مورد اختلافات بین دولتهای عضو مقاوله‌نامه.
ثانیاً در مورد اختلافات بین دولتهای عضو قرارداد از یک طرف و دولتهایی که عضو قرارداد نیستند از طرف دیگر.
ثالثاً در مورد اختلافات بین دولتهایی که عضو مقاوله‌نامه نمی‌باشند.
به شرط آنکه در دو مورد اخیرالذکر این مقاوله‌نامه مانند یک قانون ملی یا به عنوان حقوق توافقی قابل اجرا باشد.
ب - در مورد اختلافات بین مؤسسات حمل و نقل.
ج - در مورد اختلافات بین مؤسسات حمل و نقل و مشتریان.
د - در مورد اختلافات بین مشتریان.
بند ۴ - اقدام به دادرسی از طریق حکمیت در مورد تعلیق و قطع مرور زمان مربوط به مطالبه مورد اختلاف همان اثر را دارد که اقامه دعوی در دادگاه‌عادی دارا می‌باشد.
بند ۵ - احکام صادره از دادگاه‌های حکمیت درباره مؤسسات حمل و نقل یا مشتریان در هر یک از کشورهای عضو قرارداد بلافاصله پس از انجام‌تشریفات خاص آن کشور لازم‌الاجرا می‌گردد.
قسمت پنجم - مقررات استثنایی
ماده ۵۸ - مسئولیت در مورد حمل و نقل (راه‌آهن - دریا):
بند ۱ - در مورد حمل و نقلهای (راه‌آهن - دریا) که از خطوط مندرجه در ماده ۲ بند ۱ استفاده می‌شود هر کشوری می‌تواند ضمن تقاضای اینکه تذکرات‌لازم در لیست خطوط تابعه مقاوله‌نامه منظور شود بخواهد که کلیه علل معافیت مشروحه زیر به مقررات ماده ۲۷ علاوه شود.
حمل و نقل‌کننده نمی‌تواند از علل معافیت استفاده نماید مگر اینکه ثابت کند که تأخیر در تحویل، فقدان یا معیوب شدن توشه در مسیر کشتیرانی اززمان بارگیری توشه در کشتی تا زمان تخلیه آن از کشتی پیش آمده‌است این علل معافیت به شرح زیر می‌باشد:
الف - اقدامات مسامحه کاری یا قصور ناخدا، ملوان و راهنمای کشتی و یا مراجعین حمل کالا در امر کشتیرانی یا در اداره امور کشتی.
ب - عدم قابلیت کشتی برای دریانوردی به شرط اینکه حمل و نقل‌کننده ثابت کند که این پیش آمد مربوط به عدم دقت لازم از طرف او نبوده ومراقبتهای لازم برای اینکه کشتی جهت دریانوردی آماده باشد انجام داده‌است و کشتی را با وسائل لازم و سوخت و تدارک کافی و مجهز نموده‌است وتمام قسمتهای کشتی را برای بارگیری توشه آماده و در وضع مناسبی قرار داده‌است به طوری که تمام قسمتهای کشتی برای قبول توشه و حفاظت آن‌آماده بوده‌است.
ج - آتش‌سوزی - به شرط آنکه حمل و نقل‌کننده ثابت کند که آتش‌سوزی به سبب عمل یا خطای او و همچنین عمل یا خطای ناخدا، ملوان، راهنمای‌کشتی و یا مأمورین دیگر اتخاذ نشده‌است.
د - مخاطرات - خطرات یا سوانح دریا و یا سایر آبهای قابل کشتیرانی.
ه - عملیات یا کوشش برای نجات جان و یا مال در دریا.
علل معافیت مشروحه فوق تعهدات کلی حمل و نقل‌کننده را کم و یا از بین نمی‌برد و مخصوصاً او متعهد است که توجه خاص نسبت به آماده کردن‌کشتی برای کشتیرانی از هر جهت مبذول دارد و نیز تجهیزات و ذخیره مناسب کشتی را تأمین کند و کلیه محلهای کشتی را که در آن محلها توشه‌بارگیری می‌شوند به نحوی که مناسب برای پذیرش و حمل و حفظ و حراست توشه باشد آماده سازد.
هر گاه حمل و نقل‌کننده از علل معافیت مشروحه فوق استفاده کند مسئولیت او به قوه خود باقی خواهد بود. زمانی که صاحب حق ثابت کند که تأخیردر تحویل، فقدان یا معیوب شدن معلول یک خطای حمل و نقل‌کننده ناخدا، ملوان، راهنمای کشتی یا مأمورین حمل و نقل بوده‌است و این خطا غیر ازخطاهای مذکوره در حرف الف می‌باشد.
بند ۲ - هر گاه مسیر واحد دریایی توسط چند مؤسسه حمل و نقل که در فهرست مذکوره در ماده یک ثبت شده بهره‌برداری گردد مسئولیت‌هایی که‌حمل و نقل این مسیر در بر دارد در مورد کلیه مؤسسات حمل و نقل این مسیر به طور یکسان قابل اجرا می‌باشد به علاوه وقتی که در اثر تقاضای چندین‌دولت اینگونه مؤسسات حمل و نقل در فهرست ثبت و منظور شوند بایستی مسئولیت‌های مربوطه طبق یک موافقتنامه قبلی بین این دول روشن گردد.
بند ۳ - تصمیماتی که به استناد این ماده اتخاذ می‌شود به دفتر مرکزی اعلام می‌گردد این تصمیمات پس از سی روز از تاریخ نامه‌ای که به موجب آن دفترمرکزی تصمیمات متخذه را به کشورها ابلاغ می‌کند قابل اجرا خواهد شد و توشه‌هایی که در این مدت در جریان حمل و نقل هستند مشمول تصمیمات‌مزبور نمی‌گردند.
ماده ۵۹ - مسئولیت در صورت وقوع سانحه ناشی از انفجار نیروی هسته‌ای:
راه‌آهن از مسئولیتی که به موجب این مقاوله‌نامه دارد مبری می‌شود هر گاه خسارت به علت یک سانحه نیروی هسته‌ای بوده و به استناد مقررات‌مخصوص جاری در یکی از دول عضو مقاوله‌نامه ناظر بر مسئولیت در زمینه انرژی اتمی مؤسسه بهره‌برداری‌کننده از یک دستگاه هسته‌ای یا جانشین اومسئول این خسارت باشد.
قسمت ششم - مقررات نهایی
ماده ۶۰ - امضاء:
این مقاوله‌نامه که ضمائم مربوطه آن قسمت تکمیلی آن را تشکیل می‌دهد تا سی‌ام آوریل ۱۹۷۰ برای امضاء کشورهای عضو پیشین و کشورهایی که به‌کنفرانس عادی تجدید نظر دعوت شده‌اند باز می‌ماند.
ماده ۶۱ - تصویب و به مورد اجرا گذاردن:
این مقاوله‌نامه به تصویب خواهد رسید و اسناد آن هر چه زودتر نزد دولت سویس تودیع خواهد شد وقتی که مقاوله‌نامه از طرف پانزده کشور موردتصویب قرار گرفت یا حداکثر یک سال پس از امضاء آن دولت سویس یا دولتهای ذینفع موضوع امکان به مورد اجرا گذاردن مقاوله‌نامه را در میان خواهدگذاشت.
ماده ۶۲ - الحاق به مقاوله‌نامه:
بند ۱ - هر کشوری که این مقاوله‌نامه را امضا نکرده‌است و بخواهد به آن ملحق شود تقاضای خود را به دولت سویس ارسال می‌دارد و دولت سویس‌این تقاضا را به کشورهای عضو مقاوله‌نامه با یک اطلاعیه از طرف دفتر مرکزی درباره مشخصات راهآهنهای کشور تقاضاکننده برای مطالعه از لحاظ‌حمل و نقل بین‌المللی ارسال می‌دارد.
بند ۲ - اگر در ظرف شش ماه از تاریخ اعلامیه مزبور حداقل دو کشور مخالفت خود را به دولت سویس اطلاع ندهند تقاضای عضویت پذیرفته تلقی‌می‌شود و اعلامیه آن از طرف دولت سویس به کشور تقاضاکننده و کشورهای عضو مقاوله‌نامه فرستاده می‌شود. و در صورت عکس دولت سویس به‌کشور تقاضاکننده و کشورهای عضو مقاوله‌نامه اطلاع می‌دهد که تقاضا معوق می‌ماند.
بند ۳ - هر پذیرش عضویتی یک ماه بعد از تاریخ ارسال اعلامیه از طرف دولت سویس رسمیت پیدا می‌کند و یا اگر در انقضاء این مهلت هنوزمقاوله‌نامه به موقع اجرا گذارده نشده باشد از تاریخ اجراء مقاوله‌نامه خواهد بود.
ماده ۶۳ - مدت تعهد کشورهای عضو مقاوله‌نامه:
بند ۱ - مدت این مقاوله‌نامه نامحدود است ولی هر کشور عضو می‌تواند با توجه به شرایط زیر از عضویت مقاوله‌نامه خارج شود.
مقاوله‌نامه برای هر کشور عضو تا ۳۱ دسامبر پنجمین سال از تاریخ اجراء اعتبار دارد.
هر کشوری که بخواهد در خاتمه این دوره خود را از عضویت مقاوله‌نامه خارج نماید باید تصمیم خود را حداقل یک سال قبل از خاتمه دوره مذکور به‌دولت سویس اعلام دارد تا دولت نامبرده مراتب را به تمام دول عضو مقاوله‌نامه اطلاع دهد.
در صورت عدم اطلاعیه در مدت مذکوره فوق تعهدات ناشی از مقاوله‌نامه برای مدت سه سال قوت قانونی خواهد داشت و نیز در صورت عدم اطلاع‌حداقل یک سال قبل از ۳۱ دسامبر آخرین سال یک دوره سه‌ساله تعهدات مقاوله‌نامه سه سال به سه سال تمدید خواهد شد.
بند ۲ - کشورهایی که در خلال دوره پنج‌ساله یا یکی از دوره‌های سه‌ساله برای شرکت در مقاوله‌نامه قبول شوند تا انتهای آن دوره متعهد مقاوله‌نامه‌خواهند بود و همچنین تعهدات آنها تا آخر هر یک از دوره‌های سه‌ساله بعدی چنانچه یک سال قبل از خاتمه دوره سه‌ساله مقاوله‌نامه خروج خود را ازآن اعلام ننمایند پا بر جا است.
ماده ۶۴ - تجدید نظر در مقاوله‌نامه:
بند ۱ - نمایندگان کشورهای عضو مقاوله‌نامه برای تجدید نظر در مقاوله‌نامه به موجب دعوت دولت سویس حداکثر بعد از پنج سال از تاریخ اجراء این‌مقاوله‌نامه تشکیل جلسه خواهند داد.
قبل از این تاریخ چنانچه حداقل ثلث دول عضو امضاکننده مقاوله‌نامه تقاضای تشکیل جلسه بنمایند کنفرانس تشکیل خواهد شد.
با موافقت اکثریت کشورهای عضو مقاوله‌نامه دولت سویس از کشورهای غیر عضو نیز دعوت می‌نماید.
با موافقت اکثریت دولتهای عضو مقاوله‌نامه دفتر مرکزی برای شرکت در کنفرانس از نمایندگان زیر دعوت به عمل می‌آورد:
الف - از سازمانهای بین‌المللی دولتی که در امر حمل و نقل صلاحیت دارند.
ب - از سازمانهای بین‌المللی غیر دولتی که به امر حمل و نقل اشتغال دارند.
ترتیب شرکت نمایندگان دولتهای غیر عضو و همچنین نمایندگان سازمانهای بین‌المللی قید شده در بند بالا در مذاکرات برای هر کنفرانس در آیین‌نامه‌مربوطه پیش‌بینی خواهد شد.
با موافقت اکثریت دولتهای عضو مقاوله‌نامه دفتر مرکزی می‌تواند قبل از تشکیل کنفرانس تجدید نظر معمولی یا فوق‌العاده کمیسیونهای مقدماتی رادعوت نماید که پیشنهادات رسیده در مورد تجدید نظر را قبلاً بررسی نمایند.
مقررات ضمیمه شماره ۲ متشابهاً در این کمیسیونها قابل اجرا می‌باشد.
بند ۲ - به مورد اجرا گذاردن مقاوله‌نامه جدیدی که کنفرانس تجدید نظر تدوین نموده شامل فسخ مقاوله‌نامه قبلی و ضمائم آن حتی در مورد دولتهای‌عضوی که این مقاوله‌نامه جدید را تصویب نکرده‌اند می‌باشد.
بند ۳ - در فاصله کنفرانسهای تجدید نظر مواد ۴ - ۵ - ۷ - ۸ - ۹ - ۱۰ - ۱۱ - ۱۲ - ۱۳ - ۱۴ - ۱۵ - ۱۶ - ۱۷ - ۱۸ - ۱۹ - ۲۰ - ۲۲ - ۲۳ - ۲۴- ۲۹ - ۳۷ - ۴۴ - ۴۵ - ۴۶ - ۴۹ - و ضمیمه ۳ را می‌توان در یک کمیسیون تجدید نظر اصلاح نمود.
سازمان و طرز کار این کمیسیون در ضمیمه شماره ۲ این مقاوله‌نامه ذکر شده‌است.
تصمیمات متخذه کمیسیون تجدید نظر بلافاصله به دولتهای کشورهای عضو مقاوله‌نامه توسط دفتر مرکزی اعلام خواهد شد. چنانچه در ظرف چهار ماه از تاریخ اعلام این تصمیمات حداقل پنج دولت عضو مقاوله‌نامه اعتراضی ننمایند تصویب شده تلقی می‌شود.
این تصمیمات از روز اول هشتمین ماه بعد از ماهی که در ظرف آن دفتر مرکزی پذیرش آنها را به اطلاع کشورهای عضو مقاوله‌نامه رسانده قابل اجرامی‌باشند. دفتر مرکزی روز اجرا را در اعلام پذیرش تعیین می‌کند.
ماده ۶۵ - متون مقاوله‌نامه - ترجمه‌های رسمی:
این مقاوله‌نامه طبق معمول دیپلماسی به زبان فرانسه مورد توافق قرار گرفته و امضاء شده‌است.
به متن فرانسه نیز یک متن به زبان آلمانی، یک متن به زبان انگلیسی، و یک متن به زبان ایتالیایی، و یک متن به زبان عربی ضمیمه‌است که اعتبارترجمه رسمی را دارند و در صورت اختلاف متن فرانسه معتبر است.
با اعتقاد کامل نمایندگان مختار زیرین با داشتن اختیار تام که کامل و معتبر بوده مقاوله‌نامه حاضر را امضا کرده‌اند.
امضا شده در برن به تاریخ هفتم فوریه یک هزار و نهصد و هفتاد در یک نسخه فقط که در آرشیو کنفدراسیون سویس تودیع شده و از آن یک نسخه‌رسمی هر یک از اعضاء تحویل می‌شود:
از طرف دولت از طرف دولت
الجزایر بلژیک
اتریش بلغارستان
دانمارک اسپانیا
فنلاند فرانسه
یونان هنگری (مجارستان)
عراق ایران
ایرلند ایتالیا
لبنان لیختن‌اشتاین
لوکزامبورگ مغرب
نروژ هلند
لهستان پرتغال
رومانی پادشاهی انگلستان و ایرلند شمالی
سوئد سویس
سوریه چکوسلواکی
تونس ترکیه
یوگسلاوی
مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالا با راه‌آهن
نمایندگان تام‌الاختیار امضاکنندگان زیر که تجدید نظر در مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالا با راه‌آهن (مصوب ۲۵ فوریه ۱۹۶۱ در برن) رالازم دانسته‌اند طبق ماده ۶۹ مقاوله‌نامه نامبرده تصمیم به تهیه و تنظیم مقاوله‌نامه جدیدی گرفته و در نتیجه در موارد زیر توافق نموده‌اند:
قسمت اول - موضوع مقاوله‌نامه و موارد شمول آن
ماده اول - راهآهنها و حمل و نقل‌هایی که این مقاوله‌نامه در مورد آنها اجرا می‌شود:
بند ۱ - این مقاوله‌نامه به استثنای موارد پیش‌بینی شده در زیر در مورد حمل کلیه کالاهایی که با یک بارنامه برای حمل برای حمل مستقیم در مسیری که‌حداقل از سرزمین دو کشور عضو مقاوله‌نامه عبور کند و منحصراً از خطوط مندرج در لیست تهیه شده طبق ماده ۵۹ استفاده شود اعمال می‌گردد.
بند ۲ - محموله‌هایی که ایستگاه مبدأ و مقصد آنها در سرزمین یک کشور واقع می‌باشد و از سرزمین دیگری فقط به عنوان ترانزیت عبور می‌نمایدمشمول این مقاوله نخواهند بود مشروط بر اینکه:
الف - خطوط استفاده شده منحصراً به وسیله راه‌آهن دولت مبدأ بهره‌برداری شود.
ب - خطوط استفاده شده به عنوان ترانزیت منحصراً به وسیله راه‌آهن مبدأ بهره‌برداری نشود اما کشورها یا راهآهنهای ذینفع موافقتنامهای منعقد نموده‌باشند که به موجب آن این قبیل حمل و نقلها بین‌المللی تلقی نگردد.
بند ۳ - محموله‌هایی که بین ایستگاه‌های دو کشور مجاور یا بین ایستگاه‌های دو کشوری که از سرزمین کشور سومی به طور ترانزیت استفاده می‌کنندمبادله می‌شوند یا اگر خطوطی که حمل و نقل روی آنها انجام می‌گیرد منحصراً توسط یکی از این سه کشور بهره‌برداری گردد تابع مقررات داخلی این‌کشور خواهند بود به شرط آنکه فرستنده هنگام تنظیم بارنامه تقاضا نماید که مقررات جاری در آن کشور در مورد او اجرا گردد ضمناً قوانین و مقررات‌هیچ یک از کشورهای ذینفع با آن درخواست مخالفتی نداشته باشد.
ماده دوم - مقررات مربوط به حمل و نقلهای مختلط:
بند ۱ - در فهرست پیش‌بینی شده در ماده اول علاوه بر خطوط راه‌آهن می‌توان خطوط منظم سرویسهای اتومبیلرانی و یا کشتیرانی را که مکمل خط‌سیر راه‌آهن هستند و روی آنها حمل و نقلهای بین‌المللی انجام می‌گیرد درج نمود و در صورتی که این خطوط حداقل دو کشور عضو مقاوله‌نامه را به هم‌مربوط سازد درج آنها در فهرست مربوطه موکول به موافقت دو کشور ذیربط می‌باشد.
بند ۲ - مؤسساتی که از این خطوط بهره‌برداری می‌کنند تابع کلیه تعهدات مقرره بوده و نیز از کلیه حقوقی که برای راهآهنها به موجب این مقاوله‌نامه‌شناخته شده‌است بهره‌مند می‌گردند به استثنای مواردی که شرایط مختلف حمل و نقل ایجاب می‌کند در هر حال مقررات مربوط به مسئولیت ناشی ازاین مقاوله‌نامه غیر قابل تغییر است.
بند ۳ - هر دولتی که بخواهد یکی از خطوط مندرجه در بند ۱ را در فهرست ثبت نماید بایستی اقداماتی به عمل آورد که موارد استثنایی پیش‌بینی شده‌در بند ۲ را به همان صورتی که تعرفه‌ها انتشار می‌یابند در دسترس عامه قرار دهد.
بند ۴ - برای حمل و نقلهای بین‌المللی که در عین حال از خطوط راه‌آهن و سرویسهای حمل و نقل غیر از آنچه که در بند ۱ مشخص شده‌است‌استفاده می‌شود راهآهنها می‌توانند با همکاری مؤسسات حمل و نقل مربوطه و به منظور رعایت کلیه موارد مختلف و خصوصیات هر نوع حمل و نقل‌مشترکاً مقررات تعرفه‌ای مخصوصی با جنبه حقوقی دیگری غیر از مفاد این مقاوله‌نامه وضع نموده و نوع دیگری بارنامه غیر از آنچه که به موجب بند ۱از ماده ۶ این مقاوله‌نامه معین شده‌است پیش‌بینی و مورد اجرا گذارند.
ماده سوم - اشیایی که حمل و نقل آنها ممنوع است:
اشیاء زیر برای حمل و نقل پذیرفته نمی‌شوند:
الف - اشیایی که حمل آنها مخصوص اداره پست است حتی اگر این امتیاز مربوط به یکی از سرزمینهایی باشد که خط بین‌المللی از آن عبور می‌نماید.
ب - اشیایی که از حیث ابعاد، وزن و یا سایر شرایط خاص آنها با توجه به تأسیسات و وسایل نقلیه راهآهنهای مسیر برای حمل و نقل مورد نظر مناسب‌نیستند حتی اگر در مورد یکی از راهآهنهای مسیر بوده باشد.
ج - اشیایی که حمل و نقل آنها منع شده‌است ولو آنکه این ممنوعیت برای یکی از سرزمین‌های مسیر بوده باشد.
د - مواد و اشیایی که به موجب ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه از حمل و نقل ممنوع شده‌اند مگر در موارد پیش‌بینی شده در بند ۲ ماده ۴.
ماده چهارم - اشیایی که تحت شرایط خاص برای حمل و نقل پذیرفته می‌شوند:
بند ۱ - اشیاء نامبرده زیر تحت شرایط مخصوص برای حمل پذیرفته می‌شوند:
الف - مواد و اشیایی که تحت شرایط مندرج در ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه یا موافقتنامهها و قراردادهای تعرفه‌ای پیش‌بینی شده در بند ۲ حمل‌گردند.
ب - حمل جنازه تحت شرایط زیر پذیرفته می‌شود:
اولاً - حمل جنازه با قطار سریع‌السیر.
ثانیاً - پرداخت هزینه حمل توسط فرستنده باید انجام شود.
ثالثاً - استرداد بها و علی‌الحساب پذیرفته نمی‌شود.
رابعاً - قید عبارت "ایستگاه - دفتر امانات" در بارنامه مجاز نیست.
خامساً - حمل جنازه تابع قوانین و مقررات هر یک از کشورها می‌باشد مگر آنکه بین چند کشور مقاوله‌نامه‌های خاصی در این مورد منعقد شده باشد.
مشایعت جنازه توسط یک نفر ضرورت ندارد به شرط آنکه فرستنده در بارنامه تعهد نماید که در مهلت پیش‌بینی شده در کشور مقصد آن را خارج نماید.
ج - وسائط نقلیه راه‌آهن که بتوانند با چرخهای خود روی ریل حرکت نمایند پذیرفته می‌شوند به شرط آنکه یک مؤسسه راه‌آهنی تأیید کند که وسایط‌مزبور بدون عیب بوده و می‌توانند در روی خطوط راه‌آهن حرکت کنند و این نظریه را ضمن نوشته‌ای که روی این قبیل وسایط نصب می‌شود اعلام‌نماید یا اینکه ضمن گواهینامه مخصوص نظریه خود را اعلام دارد لوکوموتیوها، تندروها و اتوموتریس‌ها باید علاوه بر واجد بودن شرایط مزبور یک نفرمأمور مطلع برای تأمین روغنکاری همراه داشته باشند.
سایر وسایط نقلیه راه‌آهن که می‌توانند روی ریل حرکت کنند ممکن است یک نفر برای روغنکاری همراه داشته باشند به شرط آنکه فرستنده تمایل خودرا برای استفاده از این موضوع در بارنامه قید کند.
د - حیوانات زنده با شرایط زیر پذیرفته می‌شود:
اولاً - باید با یک نفر مراقب از طرف فرستنده همراه باشند مگر اینکه:
- - حیواناتی که از لحاظ جسمی کوچک بوده و در قفس مناسبی باشند.
- - در صورتی که در تعرفه‌های بین‌المللی پیش‌بینی شده باشد.
- در صورتی که بر حسب تقاضای فرستنده راهآهنهای مربوطه از همراهی مراقب صرفنظر نموده باشند در این صورت راه‌آهن در مورد فقدان یا آسیبی که‌در صورت همراه بودن مراقب ممکن بود پیش نیاید هیچگونه مسئولیتی نخواهد داشت مگر اینکه قرار دیگری بین راه‌آهن و فرستنده گذارده شود.
فرستنده ملزم است تعداد مراقبی که همراه حیوانات می‌فرستد در بارنامه قید نماید و در صورتی که مراقبی همراه حیوانات نباشد عنوان "بدون مراقب"در بارنامه قید شود.
ثانیاً - فرستنده حیوانات باید مقررات دامپزشکی کشورهای مبدأ و مقصد و عبوری را رعایت نموده و طبق آن حمل نماید.
ثالثاً - عنوان "در ایستگاه - دفتر امانات" در بارنامه نباید قید شود.
ه - اشیایی که حمل و نقل آنها به علت ابعاد، وزن یا شرایط دیگر آنها با توجه به وسایل و تأسیسات یکی از راهآهنهای مسیر مشکلاتی ایجاد نماید برای‌حمل پذیرفته نمی‌شوند مگر تحت شرایط خاصی که باید در هر مورد توسط راه‌آهن پس از مشورت با فرستنده تعیین شود. البته این شرایط ممکن است‌با مقررات این مقاوله‌نامه مغایر باشد.
بند ۲ - بین دو یا چند کشور متعاهد ممکن است موافقتنامههایی به امضاء برسد مبنی بر اینکه بعضی از مواد یا اشیایی که به موجب ضمیمه شماره ۱این مقاوله‌نامه ممنوع از حمل شناخته شده‌اند تحت شرایط خاصی برای حمل و نقل بین‌المللی بین این کشورها پذیرفته شوند یا آنکه مواد و اشیایی که‌در ضمیمه شماره ۱ مندرج است تحت شرایط آسان‌تر از آنچه که در این ضمیمه مذکور است برای حمل قبول شود. راهآهنها می‌توانند همچنین به‌موجب موادی که در تعرفه‌های خود قید می‌کنند حمل بعضی از اشیاء و مواد ممنوع از حمل مندرج در ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه را مجاز بدانند یااینکه شرایط آسان‌تری از آنچه که در ضمیمه شماره ۱ پیش‌بینی شده‌است برای حمل اشیاء و مواد ممنوع از حمل قائل شوند. موافقتنامهها و این قبیل‌مواد خاص تعرفه‌ای باید به اداره مرکزی حمل و نقل بین‌المللی راهآهنها اعلام شود.
ماده پنج - الزام راه‌آهن در انجام حمل و نقل:
بند ۱ - راه‌آهن موظف است با رعایت مقررات این مقاوله‌نامه و در صورت وجود شرایطی که ذیلاً ذکر می‌شود کلیه کالاهای تجارتی را حمل نماید:
الف - فرستنده کالا مقررات مقاوله‌نامه را رعایت نماید ب - حمل کالا با وسایل معمولی که احتیاجات عادی حمل و نقل را مرتفع سازد امکان‌پذیر باشد.
ج - حمل و نقل به علت پیشامدهای غیر قابل اجتناب که رفع آنها نیز مربوط به راه‌آهن نباشد متوقف نگردد.
بند ۲ - راه‌آهن موظف نیست حمل و نقل اشیایی را که بارگیری، تعویض واگن، همچنین تخلیه آنها محتاج به کار بردن وسایل مخصوص است بپذیردمگر در ایستگاه‌هایی که برای اینگونه عملیات وسایل لازم در اختیار دارد.
بند ۳ - راه‌آهن فقط محمولاتی را می‌پذیرد که حمل آنها بلافاصله پس از قبول انجام شود. در صورتی که حمل کالایی بلافاصله ممکن نباشد مقررات‌جاری هر ایستگاه فرستنده تعیین می‌کند در چه مواردی ایستگاه موظف است محمولات امانتی را موقتاً در انبار نگاهداری نماید.
بند ۴ - چنانچه مقامات صلاحیتدار کشوری تصمیم بگیرد که:
الف - تمامی یا قسمتی از سرویس حمل و نقل را حذف یا موقتاً تعطیل نماید.
ب - بعضی از کالاها را ممنوع از حمل و نقل اعلام نموده یا اینکه فقط تحت شرایطی بپذیرد، بلافاصله باید این تصمیمات را به اطلاع عموم و مؤسسه‌راه‌آهن رسانیده و راه‌آهن نیز موظف است مراتب را به راهآهنهای سایر کشورها اطلاع دهد تا نسبت به انتشار آن اقدام لازم به عمل آورند.
بند ۵ - راهآهنها می‌توانند با رضایت دولتهای متبوع خود تصمیم به انعقاد مقررات مشترکی برای محدود کردن حمل کالا در بعضی از خطوط یا نقاط‌مرزی و همچنین برخی از کشورهای ترانزیتی اتخاذ نمایند.
این تصمیمات باید به اطلاع دفتر مرکزی حمل و نقل بین‌المللی برسد تا کلیه دولتهای عضو را از موضوع آگاه سازد. این تصمیمات موقعی پذیرفته شده‌تلقی خواهند شد که در مدت یک ماه از تاریخ اعلان آن مورد مخالفت هیچیک از دول عضو قرار نگیرد. چنانچه با تصمیمات مزبور مخالفت شود و دفترمرکزی نتواند اختلافات را مرتفع سازد نمایندگان دول عضو را برای تشکیل جلسه دعوت خواهد کرد. به محض اینکه تصمیمات متخذه مورد قبول‌اعضاء قرار گرفت دفتر مرکزی مراتب را به اطلاع کلیه دول عضو خواهد رسانید.
این تصمیمات در فهرست‌های مخصوصی ثبت و به شکل تعرفه‌های بین‌المللی انتشار یافته و یک ماه پس از اعلام دفتر مرکزی مورد اجرا خواهد بود.
بند ۶ - هر گونه تخلفی که از مقررات این ماده وسیله راه‌آهن بشود موجب اقامه دعوی برای جبران خسارت وارده خواهد بود.
قسمت دوم - قرارداد حمل و نقل
فصل اول - شکل و شرایط قرارداد حمل و نقل
ماده ششم - متن و شکل بارنامه:
بند ۱ - برای محمولاتی که حمل آنها بر اساس این مقاوله‌نامه انجام می‌گیرد فرستنده باید بارنامه کاملی تنظیم و ارائه دهد.
نمونه بارنامه‌ها را برای حمل سریع یا عادی محمولات در دو نسخه (یکی برای فرستنده) راه‌آهن تعیین می‌کند.
نمونه بارنامه بر طبق مندرجات قسمت دوم بند ۵ از ماده ۵ از طرف راهآهنها تعیین می‌شود.
برای بعضی از حمل و نقلهای مهم و پاره‌ای از حمل و نقلهای بین کشورهای هم مرز می‌توان یک نمونه بارنامه ساده‌تری که با مشخصات این حمل ونقل‌ها تطبیق نماید در تعرفه‌ها پیش‌بینی نمود.
بند ۲ - بارنامه‌ها باید در دو یا احتمالاً سه زبان چاپ بشوند که یکی از آنها باید از بین زبانهای فرانسه، آلمانی، ایتالیایی انتخاب شود.
تعرفه‌های بین‌المللی می‌توانند زبانی را که با آن فرستنده باید قسمت مربوط به خود را تکمیل نماید تعیین نمایند و در صورت فقدان مقررات خاصی دراین مورد فرستنده بایستی مطالب خود را با یکی از زبانهای رسمی کشور مبدأ تکمیل نموده و با آن یک ترجمه به زبان فرانسه، آلمانی و یا ایتالیایی‌ضمیمه نماید مگر آنکه مواد قید شده در بارنامه به یکی از این زبانها باشد.
راه‌آهن می‌تواند از فرستنده بخواهد اظهارات و اطلاعات خود را در روی بارنامه و ضمائم آن با حروف لاتین بنویسد.
بند ۳ - انتخاب بارنامه سفید رنگ و یا بارنامه با حاشیه قرمز رنگ نشانه آن است که بار باید با قطار عادی یا سریع حمل شود. تقاضای حمل بار درقسمتی به وسیله سریع‌السیر و در قسمت دیگر از مسیر با سرعت عادی پذیرفته نمی‌شود مگر اینکه در این مورد موافقتنامهای بین راهآهنها وجودداشته باشد.
بند ۴ - تذکرات مندرج در روی بارنامه بایستی با حروف چاپی و یا حروف پاک نشدنی نوشته شود بارنامه‌هایی که کلمات آنها روی یکدیگر نوشته شده‌و یا تراشیدگی داشته باشد و یا قطعات کاغذ روی آنها چسبانیده شده باشد قبول نمی‌شود. ولی در مورد قلم خوردگی و اصلاح اعداد مربوطه به مقداروزن و تعداد بسته‌ها در صورتی که فرستنده با امضای خود آنها را تأیید و گواهی نماید پذیرفته خواهد شد.
بند ۵ - نکات زیر باید حتماً در بارنامه ذکر گردد:
الف - تعیین ایستگاه مقصد با ذکر مشخصات لازم برای اجتناب از هر گونه اشتباهی بین ایستگاه‌های مختلف اعم از اینکه مربوط به یک محل یامحلهای مختلفی که دارای یک اسم یا اسامی مشابهی باشند.
ب - نام و آدرس گیرنده - گیرنده باید یک شخص حقیقی یا شخصیت حقوقی داشته باشد.
تعیین ایستگاه یا مأمور ایستگاه به عنوان گیرنده کالا پذیرفته نمی‌شود مگر اینکه تعرفه صراحتاً آن را اجازه داده باشد. آدرسهایی که نام گیرنده در آن‌تعیین نشده باشد و عباراتی از قبیل "به حواله... و یا به آورنده نسخه ثانی بارنامه" در آن ذکر شده باشد قابل قبول نیستند.
ج - تعیین نوع کالا - فرستنده باید کلیه کالاهایی را که در ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه تحت شرایط مخصوص حمل می‌شوند بر طبق ماده ۴ بند ۱ردیف الف و بند ۲ به همان نام که برایشان معین شده‌است در بارنامه ذکر نماید و کالاهای دیگر بر حسب نوع معینه در تعرفه‌ای که کالاهای مزبور براساس آن حمل می‌گردند باید نام برده شوند و در سایر موارد باید به عنوانی ذکر گردند که در بازرگانی کشور مبدأ معمول می‌باشد.
د - تعیین وزن کالا و در صورت عدم امکان اطلاعات مشابهی طبق مقررات راه‌آهن فرستنده در صورتی که قوانین یا مقررات کشور مبدأ اجازه دهد که‌فرستنده کالای خود را بدون تعیین وزن با اطلاعات مشابهی برای حمل بدهد، وزن و اطلاعات مورد لزوم باید وسیله راه‌آهن فرستنده ذکر گردد.
ه - برای محمولات خرده‌بار و جزئی - تعداد بسته‌ها و مشخصات بسته‌بندی آنها.
همچنین باید در بارنامه مربوط به واگنهای کاملی که حامل یک یاچند بسته هستند که باید با راه‌آهن و کشتی حمل گردند و از راه‌آهن به کشتی یا بالعکس انتقال می‌یابند مشخصات مذکور قید گردد.
و - ذکر جزئیات اوراقی که برای مقامات گمرکی و اداری لازم است و ضمیمه بارنامه هستند یا در اختیار کدام ایستگاه معین راه‌آهن یا دفتر گمرک یا هرمقام اداری دیگر می‌باشند ضروری است.
ز - در بارنامه هم چنین باید نام و آدرس فرستنده و در صورت لزوم آدرس تلفنی یا تلگرافی او قید گردد.
یک شخصیت حقیقی و یا حقوقی بایستی به عنوان فرستنده در بارنامه قید شود. اگر مقررات ایستگاه فرستنده اقتضا نماید فرستنده باید نمونه امضاءدستی یا چاپی یا مهر خود را به نام و آدرس خویش اضافه نماید در این صورت لازم می‌آید که بارنامه عنوان "امضاء" داشته باشد.
بند ۶ - بارنامه باید به علاوه حاوی نکات پیش‌بینی شده در این مقاوله‌نامه و بخصوص مواد مذکور زیر باشد:
الف - ذکر کلماتی از قبیل "در ایستگاه (دفتر امانات)" و یا "قابل تحویل در محل سکونت" به شرط آنکه تحویل در ایستگاه مقصد بدین نحو معمول‌باشد در صورتی که فرستنده‌ای بخواهد که محموله روی خط انشعابی گیرنده تحویل شود باید در بارنامه بعد از نام و آدرس گیرنده عنوان مربوطه ذکرنماید.
ب - ذکر نوع تعرفه اجرا شده به خصوص تعرفه‌های اختصاصی یا استثنایی پیش‌بینی شده در ماده ۱۱ بند ۴ ردیف ج و ماده ۳۵.
ج - ذکر مبلغ با رقم با توجه به سود تحویل که اظهار شده طبق ماده ۲۰.
د - هزینه‌هایی که فرستنده طبق مفاد ماده ۱۷ به عهده می‌گیرد.
ه - ذکر مبلغ قابل استرداد با رقم و همچنین مبلغ پیش پرداخت بار با رقم طبق ماده ۱۹.
و - ذکر مسیری که محموله باید طی کند طبق بند ۱ ماده ۱۰ و تعیین ایستگاه‌هایی که در آنجا باید عملیات گمرکی با اقدامات سایر مقامات اداری اجراشود.
ز - اطلاعات مربوط به تشریفات گمرکی و اداری که طبق ردیف ۲ بند ۱ از ماده ۱۵ باید صورت بگیرد.
ح - ذکر اینکه گیرنده کالا حق تغییر قرارداد حمل و نقل را ندارند. این جمله باید در ستون اظهارنامه به صورت زیر قید شود: "گیرنده مجاز به دادن‌دستورات بعدی نیست".
ط - ذکر تعداد همراهان یا قید جمله "بدون همراه" بر طبق مفاد ماده ۴ بند ۱ ردیف د قسمت اولاً.
بند ۷ - اگر مقدار جایی که در بارنامه برای اظهارات فرستنده معلوم شده کافی نباشد می‌توان به بارنامه برگ‌هایی اضافه نمود این برگ‌ها جزء بارنامه بوده‌و باید به همان صورت بارنامه و به همان تعداد نسخه کپی تهیه شده و توسط فرستنده امضا گردد.
در بارنامه باید وجود برگ‌های اضافی ذکر گردد و اگروزن کلیه محموله نیز تعیین شده‌است باید روی بارنامه ذکر شود.
بند ۸ - ذکر اظهارات دیگری روی بارنامه مجاز نیست مگر مطالبی که قوانین و مقررات یک کشور و یا تعرفه‌ها مقرر داشته‌است و مخالفت با مقاوله‌نامه‌فعلی نیز نباشد.
جانشین کردن بارنامه با اوراق دیگری ممنوع است و نیز اضافه کردن اسناد دیگری سوای آنچه را که به موجب این مقاوله‌نامه و یا تعرفه مقرر شده‌است‌مجاز نمی‌باشد.
بند ۹ - برای هر محموله باید یک بارنامه تنظیم گردد و در هر صورت تحت عنوان یک بارنامه نباید کالاهای زیر برای حمل تحویل شود:
الف - کالاهایی که به علت جنس آنها نمی‌توان با کالاهای دیگر بدون اشکال بارگیری نمود.
ب - کالاهایی که بارگیری آنها قسمتی به عهده راه‌آهن و قسمتی به عهده فرستنده می‌باشد.
ج - کالاهایی که بارگیری آنها با هم با مقررات گمرکی یا سایر مقامات اداری مغایر باشد.
د - کالاهایی که تحت شرایط خاصی برای حمل قبول شده‌است و شامل مواد و اشیایی باشند که بارگیری آنها توأم با سایر کالاها طبق ضمیمه شماره ۱این مقاوله‌نامه با موافقتنامهها و مواد تعرفه‌ای پیش‌بینی شده در ماده ۱ بند ۲ ممنوعه اعلام شده‌است.
بند ۱۰ - یک بارنامه فقط باید شامل محمولات یک واگن باشد ولی در بعضی مواد می‌توان کالاهای زیر را با یک بارنامه حمل نمود:
الف - موقعی که کالا از توده‌های غیر قابل تقسیم و یا اشیاء با ابعاد استثنایی تشکیل شده باشد و بارگیری آنها وجود بیش از یک واگن را ایجاب نماید.
ب - وقتی که مقررات مخصوص حمل و نقل و تعرفه‌های بین‌المللی یا موافقتنامههای منعقده بین راهآهنهای ذینفع اجازه دهد محمولات بارگیری‌شده در چندین واگن برای کلیه مسیر پذیرفته شود.
بند ۱۱ - فرستنده مجاز است در متن بارنامه در محل مخصوص و فقط به منظور آگاهی گیرنده اطلاعات مختصری در بارنامه درباره محموله طبق نمونه‌زیر بنویسد بدون آنکه هیچگونه تعهد و مسئولیتی برای راه‌آهن ایجاد نماید:
"محموله فلان..." "بنا به دستور فلان..." "در اختیار فلان..."
"برای ارسال مجدد به فلان..." "بیمه شده نزد فلان..." "برای خط کشتیرانی فلان ..."
"برای کشتی فلان..." "برای خط سرویس اتومبیلرانی فلان..."
"رسیده از خط سرویس اتومبیلرانی فلان..." "برای خط هوایی فلان..."
"رسیده از خط هوایی فلان..." "رسیده از خط کشتیرانی فلان..."
"یا از کشتی فلان..." "برای صدور به مقصد فلان..."
ماده هفتم - مسئولیت مربوط به مندرجات بارنامه - اضافه کرایه - اقدامات لازمه در مورد اضافه بار:
بند ۱ - فرستنده مسئول صحت اظهارات و اطلاعاتی خواهد بود که در متن برنامه درج می‌نماید کلیه نتایج حاصله از مندرجات نامنظم، غلط و ناقص‌در بارنامه و همچنین نوشته شده در محلی غیر از محل مخصوص متوجه او خواهد بود و چنانچه در محل مربوطه برای درج کلیه مطالب جای کافی‌نباشد بقیه مطالب باید در محل دیگری از بارنامه با گذاردن علامت مشخصی در محل اولیه درج گردد.
بند ۲ - راه‌آهن همیشه حق دارد رسیدگی نماید که محمول با مندرجات بارنامه مطابقت دارد یا خیر و آیا مقرراتی که در مورد قبول حمل بعضی کالاهاتحت شرایط خاصی تعیین گشته رعایت شده‌است یا نه؟ چنانچه بازرسی خود محموله ضروری به نظر برسد باید در ایستگاه مبدأ با حضور فرستنده ودر ایستگاه مقصد با حضور گیرنده انجام گیرد. اگر شخص ذینفع در رسیدگی حضور پیدا نکند یا اگر رسیدگی در بین راه به عمل آید، چنانچه دستورات‌قانونی یا مقررات دیگری در کشور محل رسیدگی مورد اجرا نباشد، عمل رسیدگی باید در حضور دو شاهد غیر راه‌آهنی انجام شود.
به هر حال راه‌آهن نمی‌تواند به چنین بازرسی در طول خط مبادرت ورزد مگر آنکه ضرورت بهره‌برداری و مقررات گمرکی و یا اداری انجام آن را ایجاب‌نماید.
نتیجه رسیدگی به مندرجات بارنامه باید در بارنامه قید شود و در صورتی که این عمل در ایستگاه مبدأ انجام گردد باید در نسخه دوم بارنامه واگن نیز اگردر دسترس راه‌آهن باشد ذکر شود.
در صورت وجود اختلاف بین محموله و مندرجات بارنامه و در صورت عدم رعایت مقررات مربوط به حمل و نقل کالاهای مشروط هزینه‌های بازرسی‌چنانچه فوراً پرداخت نشود به کرایه حمل و نقل اضافه می‌گردد.
بند ۳ - قوانین و مقررات هر کشور معین می‌کند که راه‌آهن در چه شرایطی موظف است وزن و تعداد بسته‌های کالا و همچنین وزن حقیقی واگنها رامعلوم دارد.
راه‌آهن موظف است نتیجه رسیدگی به وزن و تعداد بسته‌های کالا و همچنین وزن واگن را در بارنامه مشخص کند.
بند ۴ - در مورد توزین با قپان خطی وزن محمولات بارگیری شده پس از کسر وزن خود واگن که در بدنه‌اش نوشته شده‌است از وزن کل تعیین شده‌وسیله قپان به دست می‌آید.
مگر اینکه مقدار دیگری برای وزن واگن خالی از طریق خاصی به دست آمده باشد.
توزینی که توسط قپانهای خطی خصوصی انجام می‌شود با توزین روی قپانهای خطی راه‌آهن در صورتی که شرایط مقرره راه‌آهن برای توزین انجام شده‌باشد یکسان تلقی خواهد شد.
بند ۵ - چنانچه در نتیجه توزین محمولات پس از انعقاد قرارداد حمل اختلاف وزنی مشاهده شود وزن تعیین شده وسیله ایستگاه مبدأ و در صورت‌فقدان آن وزن تعیین شده وسیله خود فرستنده در موارد زیر مبنای محاسبه بهای حمل قرار می‌گیرد:
الف - در صورتی که اختلاف موجود به طور وضوح مربوط به جنس و کالا و یا در نتیجه تأثیرات جوی به وجود آمده باشد.
ب - در صورتی که اختلاف حاصله از توزین محمولات که پس از انعقاد قرارداد حمل و روی قپان خطی معلوم می‌گردد از دو درصد (۲%) وزن تعیین شده وسیله ایستگاه مبدأ و با وزن اعلام شده توسط فرستنده تجاوز ننماید.
بند ۶ - برای محمولاتی که بارگیری آن به عهده فرستنده‌است فرستنده باید حد بارگیری را رعایت نماید. مقرراتی که حدود بارگیری را تعیین می‌کند وباید رعایت نمود مانند تعرفه‌ها و به همان شکل توسط راه‌آهن انتشار می‌یابند و در صورت درخواست فرستنده راه‌آهن حد بارگیری که باید رعایت شودتعیین می‌نماید.
بند ۷ - راه‌آهن غیر از اختلاف بهای حمل و یا غرامت برای خسارت احتمالی راه‌آهن می‌تواند در شرایط و موارد زیر اضافه کرایه دریافت نماید:
الف - در موارد زیر برای هر کیلوگرم وزن غیر خالص هر بسته دو فرانک:
اولاً - چنانچه درباره مواد و اشیایی که طبق ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه از حمل ممنوع می‌باشند. با مشخصات نامنظم، غلط و یا ناقص اظهار شده‌باشد.
ثانیاً - چنانچه درباره مواد و اشیایی که تحت بعضی از شرایط مندرج در ضمیمه شماره ۱ برای حمل قبول می‌شوند، مشخصات نامنظم، غلط و یا ناقص‌ذکر گردیده یا اینکه شرایط مزبور رعایت نشده باشد.
ب - برای هر صد کیلوگرم وزن اضافه بر حد بارگیری پانزده فرانک (در صورتی که واگن توسط فرستنده بارگیری شده باشد).
ج - در موارد زیر دو برابر اختلاف کرایه‌ای که از ایستگاه مبدأ تا ایستگاه مقصد بایستی پرداخت شود و کرایه‌ای که حساب شده‌است دریافت خواهدشد:
اولاً - در صورتی که کالاهایی غیر از آنچه که در ردیف الف این بند ذکر شده برای حمل ارائه شود ولی در مدارک حمل به طریق نامرتب و غلط یا ناقص‌تعیین شده باشد و یا به ترتیبی که از تعرفه‌های ارزان‌تر از تعرفه‌های معموله استفاده گردد.
در صورتی که محموله از کالاهایی تشکیل شده باشد که برای حمل آنها از قیمتهای مختلف می‌بایست استفاده شود وزن هر یک از اجزاء محموله رابدون اشکال بتوان تعیین کرد. اضافه کرایه‌ای که به هر یک از اجزاء محموله فوق‌الذکر تعلق می‌گیرد به طریقی حساب می‌شود که کرایه کمتری دریافت‌گردد.
ثانیاً - در صورتی که وزن کالا کمتر از وزن حقیقی آن تعیین شده باشد.
د - اگر در یک واگن کالایی با وزن بیشتر از ظرفیت بارگیری شده باشد و ضمناً در بارنامه وزن کمتری مرقوم رفته باشد. اضافه کرایه هر دو خلاف‌دریافت خواهد شد.
بند ۸ - اضافه کرایه‌ای که مطابق بند ۷ وصول می‌شود به کرایه حمل کالاهای محموله اضافه می‌گردد و محلی که در آن پرداخت اضافه کرایه لازم‌تشخیص داده شده‌است در این امر تأثیری ندارد.
بند ۹ - مبلغ اضافه کرایه و علل وصول آن در بارنامه باید ذکر شود.
بند ۱۰ - در موارد زیر اضافه کرایه تعلق نمی‌گیرد:
الف - در صورت تعیین وزن غلط هنگامی که توزین کالا به موجب مقررات جاری در ایستگاه مبدأ برای راه‌آهن اجباری باشد.
ب - تعیین وزن غلط و یا اضافه بارگیری در صورتی که فرستنده در بارنامه قید نموده باشد که توزین به وسیله راه‌آهن انجام شود.
ج - در صورت وجود اضافی بار به علت تأثیرات جوی که در جریان حمل و نقل به وجود می‌آید در صورتی که ثابت شود که واگن در ایستگاه مبدأبیش از حد مجاز بارگیری نشده‌است.
د - در مورد افزایش وزن کالا در حین حمل در صورتی که ثابت شود که افزایش وزن مزبور در اثر عوامل جوی به وجود آمده‌است.
ه - در موردی که وزن کالا به غلط مرقوم رفته ولی اضافه بارگیری نشده باشد چنانچه اختلاف وزن تعیین شده در بارنامه و وزن به دست آمده از سه‌درصد وزنی که اعلام گردیده‌است تجاوز ننماید.
در مورد اضافه بارگیری واگن مشروط بر اینکه راه‌آهن حد بارگیری را برای فرستنده معین ننموده و میزان آن را نیز انتشار نداده باشد.
بند ۱۱ - چنانچه وجود اضافه بار از طرف ایستگاه مبدأ و یا یکی از ایستگاه‌های بین راه تأیید شود حتی اگر اضافه کرایه هم به آن تعلق نگیرد باید مازادبار از واگن تخلیه شود و در صورت امکان باید فرستنده را نیز بدون تأخیر دعوت نمود که در مورد استفاده از مازاد نظر خود را ابراز دارد. در بعضی‌اوقات نیز باید گیرنده‌ای را که قرارداد حمل را طبق ماده ۲۲ تغییر داده‌است مطلع ساخته و از او دعوت کرد که دستورات لازم را در مورد اضافه باربدهد.
کرایه حمل اضافه بار برای مسافتی که پیموده‌است بر حسب نرخ حمل کالای اصلی و در صورت ایجاب با توجه به اضافه‌های پیش‌بینی شده در بند ۷تعیین می‌گردد و در صورت تخلیه هزینه آن نیز بر اساس تعرفه‌های مربوط به مخارج متفرقه راه‌آهنی که تخلیه را انجام می‌دهد تعیین و دریافت می‌شود.
چنانچه شخص ذینفع تقاضا نماید که اضافه بار به مقصد ایستگاهی که بار عمده حمل می‌شود یا به مقصد دیگر فرستاده شود و یا به ایستگاه مبدأ اعاده‌گردد درباره آن مانند کالای جداگانه رفتار خواهد شد.
ماده هشتم - انعقاد قرارداد حمل و نقل نسخه دوم بارنامه:
بند ۱ - به محض آنکه ایستگاه فرستنده کالای تجاری را همراه با بارنامه پذیرفت انعقاد قرارداد حمل رسمیت پیدا می‌کند و قبول آن با ممهور نمودن‌بارنامه به مهر تاریخ‌دار ایستگاه تأیید می‌شود.
بند ۲ - مهر ایستگاه باید بلافاصله پس از قبول تمام محموله مذکوره در بارنامه و بر حسب مقررات جاری در آن ایستگاه پس از دریافت هزینه‌هایی که‌فرستنده به عهده گرفته‌است با اخذ برگ تضمین مطابق بند ۷ ماده ۱۷ روی بارنامه و اوراق مکمل آن اگر داشته باشد زده شود. و با درخواست فرستنده‌این عمل باید در حضور او انجام گیرد.
بند ۳ - بارنامه ممهور به مهر ایستگاه عنوان مدرک قرارداد حمل را خواهد داشت.
بند ۴ - در مواقعی که طبق مقررات تعرفه‌ها و یا بنا بر قراردادهای منعقده بین فرستنده کالا و ایستگاه مجاز به انعقاد چنین قراردادها بارگیری کالا به عهده‌فرستنده واگذار شده باشد چنانچه راه‌آهن تحقیقات لازم را در مورد وزن و بسته‌های محمولات مزبور به عمل نیاورد و در بارنامه قید نکرده باشد ازلحاظ مندرجات بارنامه هیچگونه مسئولیتی متوجه راه‌آهن نخواهد بود.
اما در صورت لزوم برای رسیدگی به وزن کالا و تعداد بسته‌هایی که در بارنامه ذکر شده راه‌آهن می‌تواند به نحوی که صلاح بداند اقدام نماید بدون آنکه‌در بارنامه قید کند. وقتی که مسلم شود تفاوت فاحشی بین مندرجات بارنامه با وزن کالا و تعداد بسته‌ها وجود ندارد راه‌آهن هیچگونه مسئولیتی‌نخواهد داشت.
بند ۵ - با زدن مهر تاریخ‌دار روی رونوشت بارنامه واگن قبول کالا و تاریخ تحویل آن برای حمل قبل از واگذاری رونوشت به فرستنده توسط راه‌آهن‌اعلام می‌گردد این رونوشت ارزش بارنامه‌ای که با محموله فرستاده می‌شود و همچنین ارزش یک رسید را ندارد.
ماده نهم - تعرفه‌ها - موافقتنامههای خصوصی:
بند ۱ - کرایه حمل و هزینه‌های فرعی مربوط به آن حتی در صورتی که جداگانه و در قسمتهای مختلف خط سیر محاسبه شود طبق تعرفه‌های قانونی‌معمول و منتشره در هر کشور که در موقع انعقاد قرارداد حمل نیز معتبر باشند محاسبه گردد با وجود این انتشار تعرفه‌های بین‌المللی فقط در کشورهایی‌که به عنوان شبکه‌های مبدأ و مقصد در تعرفه‌های نامبرده شرکت می‌کنند اجباری می‌باشد. ترقی نرخ تعرفه‌های بین‌المللی و مقررات دیگری که باعث‌تشدید شرایط حمل پیش‌بینی شده در تعرفه‌های مزبور گردند حداقل پانزده روز پس از انتشار دارای اعتبار قانونی خواهند بود مگر در موارد زیر:
الف - چنانچه تعرفه بین‌المللی اجرای یک تعرفه داخلی را در مجموع خط سیر پیش‌بینی نموده باشد در این صورت از لحاظ مدت انتشار تابع مقررات‌تعرفه داخلی مزبور خواهد بود.
ب - اگر ترقی قیمتهای یک تعرفه بین‌المللی متعاقب بالا رفتن سطح قیمتهای تعرفه‌های یک راه‌آهن سهیم در حمل و نقل بین‌المللی به عمل آمده‌است بلافاصله در روز بعد از انتشار دارای اعتبار قانونی خواهد بود به شرط آنکه تطبیق قیمتهای تعرفه بین‌المللی که در اثر ترقی تعرفه داخلی بهای‌مورد بحث به وجود آمده‌است پانزده روز قبل اعلام شده باشد و در این مورد باید به این نکته توجه داشت که تاریخ اعلام مزبور نمی‌تواند مقدم برانتشار ترقی بهای تعرفه‌های داخلی مذکور در فوق باشد. اجرای تعرفه‌ها و اصلاحیه‌ها از طرف راه‌آهن بعد از انتشار رسمی آنها به عمل خواهد آمد.
ج - چنانچه موقعیت باربری و هزینه‌های پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی باید با توجه به نوسانات قیمت‌ها تغییر نموده و یا چنانچه اشتباهات‌واضحی باید تصحیح گردند این تغییرات و این تصحیحات فردای روز انتشار آنها قوت قانونی خواهند داشت تعرفه‌ها باید شامل تمام اطلاعات لازم‌مربوط به محاسبه قیمتهای حمل و نقل و همچنین هزینه‌های فرعی بوده و در صورت لزوم کلیه شرایط مربوط به در نظر گرفتن مسائل ارزی رامشخص نماید.
بند ۲ - در تعرفه‌ها باید کلیه شرایط خاص حمل و نقلهای مختلف و مخصوصاً سرعتهایی که در اینگونه موارد اجرا می‌گردد مشخص شود. اگر راه‌آهن‌برای تمام کالاها و یا بعضی از آنها و یا در بعضی از مسیرهای خود تعرفه‌ای فقط با یک نوع سرعت داشته باشد تعرفه مزبور می‌تواند در مورد کالاهای‌سریع‌السیر که با بارنامه حاشیه قرمز و کالاهای بطی‌السیر که با بارنامه‌های سفید حمل می‌گردد اجرا شود به شرط آنکه مدت تحویل مربوط به هر یک ازبارنامه مزبور طبق مقررات بند ۳ از ماده ۶ و ماده ۱۱ انجام گیرد.
شرایط مندرج در تعرفه‌ها در صورتی که مخالف با این مقاوله‌نامه نباشد معتبر خواهد بود و الا منتفی شده و باطل تلقی خواهد شد.
ممکن است از تعرفه‌های داخلی صرفنظر نموده و اجرای تعرفه‌های بین‌المللی را در حمل و نقل بین‌المللی اجباری اعلام نمود. به شرط آنکه کرایه‌های‌حساب شده با این تعرفه به طور متوسط خیلی بیش از کرایه‌هایی که از پیوند تعرفه‌های داخلی نتیجه می‌شود نباشد. اجرای یک تعرفه بین‌المللی‌مستلزم درخواست صریح آن در بارنامه می‌باشد.
بند ۳ - تعرفه‌ها باید درباره عموم یکسان اجرا شود.
راهآهنها می‌توانند به شرط موافقت دولتهای متبوع خود و تا حدی که در شرایط مشابه با سایر مشتریان اقدام نموده‌اند در مورد تخفیف‌ها و سایرتسهیلات موافقتنامههای خصوصی منعقد نمایند.
ممکن است تخفیف نرخ برای خدمات راه‌آهن و مؤسسات دولتی و یا برای امور خیریه منظور نمود انتشار تصمیمات متخذه در این موارد اجباری‌نیست.
بند ۴ - علاوه بر کرایه و مخارج فرعی پیش‌بینی شده در تعرفه‌ها وجهی به نفع راه‌آهن دریافت نمی‌شود مگر هزینه‌هایی که مستقیماً از طرف راه‌آهنهاصورت گرفته‌است از قبیل حقوق گمرکی و عوارض و حقوق پلیس و همچنین مخارج حمل کالا از ایستگاهی به ایستگاه دیگر توسط کامیون که درتعرفه پیش‌بینی نشده‌است و نیز مخارج ترمیم لفاف خارجی و داخلی کالا که برای حفاظت آن ضروری باشد و سایر هزینه‌های مشابه.
صورت ریز این‌مخارج حتماً باید روی بارنامه قید شده و همچنین مدارک مثبته مخارج ضمیمه بارنامه گردد.
هر گاه پرداخت این مخارج با فرستنده باشد مدارک مثبته همراه بارنامه به گیرنده تحویل نمی‌گردد بلکه آنها به انضمام صورت حساب هزینه‌های انجام شده طبق ماده ۱۷ بند ۷ به فرستنده کالا تحویل می‌شود.
ماده دهم - مسیرها و تعرفه‌های مورد اجرا:
بند ۱ - فرستنده می‌تواند مسیری را که کالا باید طی کند با ذکر نقاط یا ایستگاه‌های مرزی و در صورت لزوم ایستگاه‌های ترانزیتی بین راهآهنها در بارنامه‌مشخص نماید:
فرستنده باید فقط نقاط یا ایستگاه‌های مرزی که برای حمل و نقل بین‌المللی باز اعلام شده‌اند ذکر نماید.
بند ۲ - ایستگاه‌های نامبرده زیر را می‌توان نقاط مربوط به سیر محسوب داشت:
الف - تعیین ایستگاه‌هایی که باید در آنجا تشریفات گمرکی و اداری انجام شود، همچنین ایستگاه‌هایی که در آنجا باید محمولات تحت مراقبت‌های‌خاص قرار گیرد (مراقبت مربوط به حیوانات، خنک نمودن و غیره).
ب - تعیین تعرفه‌های قابل اجرا در مورد کالای حمل شده به نحوی که بتوان ایستگاه‌هایی را که بین آنها تعرفه‌های مزبور اجرا می‌گردد تشخیص داد.
ج - تعیین مبلغ کلی هزینه‌ها تا نقطه X (نقطه X محل پیوند تعرفه‌های کشورهای هم مرز را مشخص می‌نماید).
بند ۳ - راه‌آهن نمی‌تواند غیر از موارد مندرج در بندهای ۴ و ۵ ماده ۵ و بند ۱ ماده ۲۴ حمل کالا را بر خلاف مسیری که به وسیله فرستنده تعیین شده‌است انجام بدهد مگر اینکه شرایط دو گانه زیر موجود باشد.
الف - در صورتی که تشریفات گمرکی یا مقامات دیگر اداری و همچنین مراقبت‌های معموله درباره محمولات (حیوانات، سرد نمودن کالا و غیره) بایددر همان ایستگاه‌هایی انجام پذیرد که فرستنده در خط سیر تعیین کرده‌است.
ب - در صورتی که هزینه‌ها و مدت تحویل محمولات در مسیر جدید بیش از هزینه‌ها و مدت‌های تحویل مربوط به مسیر تعیین شده از طرف فرستنده‌نباشد.
بند ۴ - با رعایت مقررات بند ۳ هزینه‌ها و مدت تحویل را باید بر اساس مسیر تعیین شده توسط فرستنده و در صورت غیر طبق مسیری که راه‌آهن‌انتخاب نموده‌است محاسبه نمود.
بند ۵ - فرستنده می‌تواند تعرفه‌هایی که باید درباره کالای او اجرا شود در بارنامه قید نماید.
راه‌آهن موظف است در صورتی که وجود شرایط لازم این تعرفه را اجرا نماید.
بند ۶ - چنانچه اطلاعاتی که در مورد مسیر و نوع تعرفه از طرف فرستنده داده شده‌است برای تعیین مسیر و یا نوع تعرفه کافی نباشد و یا اصولاً بعضی‌از این اطلاعات با هم وفق ندهد راه‌آهن باید مسیر و تعرفه‌ای را انتخاب نماید که بیشتر به سود فرستنده بداند راه‌آهن مسئول خسارت منتج از این‌انتخاب نخواهد بود مگر در مواردی که تقلب یا خطای بزرگی رخ دهد.
بند ۷ - اگر بین ایستگاه مبدأ تا مقصد یک تعرفه بین‌المللی وجود داشته باشد و راه‌آهن به علت در دست نداشتن مشخصات کافی از طرف فرستنده این‌تعرفه را اجرا نماید در صورتی که ذیحق درخواست کند راه‌آهن موظف است تفاوت احتمالی بین کرایه حساب شده و کرایه‌ای که ممکن بود روی همین‌مسیر در اثر پیوند تعرفه‌های دیگر پرداخت شود به او مسترد دارد به شرط آنکه این اختلاف برای هر بارنامه از ده فرانک تجاوز نماید.
ماده ۱۱ - مهلت تحویل:
بند ۱ - مهلت تحویل به وسیله مقررات جاری بین راهآهنهای سهیم در حمل و نقل و یا به وسیله تعرفه‌های بین‌المللی که از ایستگاه مبدأ تا ایستگاه‌مقصد کالا قابل اجرا باشند تعیین می‌گردند مهلت تحویلی که بر اساس موارد فوق تعیین می‌شود نباید از مهلتهای تحویل طبق مقررات مذکور دربندهای زیر تجاوز نماید.
بند ۲ - در صورت عدم تعیین مهلت تحویل در آیین‌نامه‌ها و یا تعرفه‌های بین‌المللی که در بند ۱ پیش‌بینی شده‌است و با رعایت مقررات بندهای زیرمهلت تحویل چنین می‌باشد:
الف - برای واگنهای کامل:
اولاً قطارهای سریع‌السیر:
- مهلت ارسال کالا ۱۲ ساعت.
- مهلت حمل کالا در سیصد کیلومتر اول ۲۴ ساعت.
- برای هر قطعه کامل ۴۰۰ کیلومتری ۲۴ ساعت.
ثانیاً قطارهای بطی‌السیر:
- مهلت ارسال کالا ۲۴ ساعت.
- مهلت حمل کالا برای دویست کیلومتر اول ۲۴ ساعت.
- و بعد برای هر قطعه کامل ۳۰۰ کیلومتری ۲۴ ساعت.
ب - برای محمولات خرده‌بار:
اولاً قطار سریع‌السیر:
- مهلت ارسال ۲۴ ساعت.
- مهلت حمل برای هر قطعه کامل ۳۰۰ کیلومتری ۲۴ ساعت.
ثانیاً قطار بطی‌السیر:
- مهلت ارسال ۲۴ ساعت.
- مهلت برای هر قطعه ۲۰۰ کیلومتری ۲۴ ساعت.
منظور از این مسافت‌ها فاصله‌هایی است که تعرفه‌ها اجرا می‌شوند.
بند ۳ - مهلت حمل کالا بر اساس فاصله کلی واقع بین ایستگاه فرستنده و گیرنده کالا محاسبه می‌شود مهلت ارسال فقط یک بار به حساب می‌آید و به‌تعداد راهآهنهایی که مورد استفاده قرار گرفته‌اند بستگی ندارد.
بند ۴ - قوانین و مقررات هر کشور تعیین می‌کند که تا چه حدی راهآهنها اختیار دارند مهلتهای اضافی را در موارد زیر تعیین نمایند:
الف - برای محمولاتی که باید در خارج از ایستگاه‌ها برای حمل تحویل گرفته شوند و یا پس از رسیدن به مقصد در خارج از ایستگاه‌ها تحویل داده‌شوند.
ب - برای حمل و نقل کالاهایی که از مسیرهای زیر استفاده می‌کنند:
- خط یا شبکه‌ای که مجهز برای حمل سریع بار نیستند.
- به وسیله دریا و خطوط کشتیرانی داخلی که حمل و نقل به وسیله قایق یا کشتیهای کوچک انجام می‌شود.
- در جاده‌هایی که فاقد راه‌آهن است.
- بعضی از خطوط که راهآهنهای یک شبکه و یا شبکه‌های مختلف را به هم مربوط می‌سازد.
- خطوطی فرعی.
- راه‌آهنی که خطوط آن به عرض معمولی نباشد.
ج - برای حمل و نقل‌هایی که نرخ آنها بر اساس تعرفه‌های اختصاصی و استثنایی داخلی و با تخفیف تعیین شده‌است.
د - به مناسبت موقعیتهای فوق‌العاده زیر:
- توسعه بیش از اندازه حمل و نقل.
- وجود اشکالات غیر معمولی در بهره‌برداری.
بند ۵ - مهلتهای اضافی پیش‌بینی شده در ردیفهای الف و ب و ج بند ۴ باید در تعرفه‌ها ذکر گردد. و همچنین مهلتهای اضافی پیش‌بینی شده درردیف د از بند ۴ باید انتشار یابند و قبل از انتشار قابل اجرا نخواهد بود.
بند ۶ - مهلت تحویل کالا از نیمه شب بعد از قبول کالاهای مذکور در بند ۱ ماده ۴۸ برای حمل شروع می‌شود و با وجود این برای محمولاتی که بایدسریع‌السیر حمل گردند چنانچه روز بعد از تحویل مصادف با یکشنبه و یا تعطیل رسمی بوده و در نتیجه ایستگاه فرستنده تعطیل باشد مدت تحویل از۲۴ ساعت بعد از قبول کالا برای حمل شروع می‌شود.
بند ۷ - مهلت تحویل کلیه کالاهایی که انجام اقدامات زیر درباره آنها ضروری است مهلت توقفشان اضافه می‌گردد مگر تأخیراتی که از طرف راه‌آهن‌ناشی شده باشد:
الف - برای رسیدگی و تحقیق طبق بندهای ۲ و ۳ از ماده ۷ در مورد اختلافات موجود بین مندرجات بارنامه و نتیجه بازرسی.
ب - برای انجام تشریفات لازم به وسیله گمرک و مقامات دیگر اداری.
ج - برای اصلاح قرارداد حمل و نقل که طبق ماده ۲۱ یا ماده ۳۳ دستور داده شود.
د - برای انجام مراقبت‌های اختصاصی نسبت به محموله (از قبیل مراقبت حیوانات سرد کردن و غیره).
ه - تعویض واگن یا مرمت بارگیری که توسط فرستنده به عمل آمده‌است.
ز - در صورت وجود عللی که موقتاً مانع شروع یا ادامه حمل گردد.
بند ۸ - مهلت تحویل در موارد زیر به تعویق می‌افتد:
الف - در مورد کالاهایی که باید با قطار بطی‌السیر حمل بشود. یکشنبه‌ها و روزهای تعطیل رسمی.
ب - در مورد کالاهایی که باید سریع‌السیر حمل گردند روزهای یکشنبه و بعضی از تعطیلات رسمی، در صورتی که طبق قوانین با مقررات جاریه در یک‌کشور تحویل کالا در چنین روزهایی برای حمل و نقل داخلی تعطیل باشد.
ج - در مورد کالاهایی که باید با سریع‌السیر یا بطی‌السیر حمل گردند روزهای شنبه وقتی که طبق قوانین یا مقررات جاری در یک کشور تحویل کالا درچنین روزهایی برای حمل و نقل داخلی تعطیل باشد.
بند ۹ - علت و همچنین مدت تمدید و مهلت تعلیق در تحویل کالا پیش‌بینی شده در بندهای ۷ و ۸ باید در بارنامه قید گردد و در صورت لزوم‌تعلیق‌های مربوط مهلت تحویل ممکن است از طرق دیگری سوای آنچه که در بارنامه قید شده‌است اثبات گردد.
بند ۱۰ - هر گاه مهلت تحویل بعد از ساعت بسته شدن ایستگاه مقصد خاتمه پیدا کند انقضاء مهلت تحویل به دو ساعت پس از افتتاح مجدد ایستگاه‌مزبور موکول می‌شود.
به علاوه برای محمولات سریع‌السیر هر گاه مهلت تحویل در یکشنبه یا یک روز تعطیل به موجب (ردیف ب از بند ۸) خاتمه پذیرد انقضاء مهلت به‌ساعت مشابه اولین روز غیر تعطیل تمدید می‌شود.
بند ۱۱ - چنانچه قبل از انقضاء مهلت تحویل شرایط زیر وجود داشته باشد مهلت تحویل بایستی رعایت گردد.
الف - در حالی که محموله باید با ابلاغ قبلی آگهی ورود در ایستگاه تحویل گیرنده شود و ورود کالا به مقصد رسماً به گیرنده ابلاغ شده باشد.
ب - وقتی که محموله باید بدون ابلاغ آگهی ورود در ایستگاه تحویل گیرنده شود.
ج - در حالتی که بایستی محموله را خارج از ایستگاه‌ها تحویل و در اختیار گیرنده قرار داد.
ماده دوازده - وضع کالا، بسته‌بندی و علامت‌گذاری کالا:
بند ۱ - موقعی که راه‌آهن کالایی را برای حمل قبول می‌کند در صورت مشاهده علائمی که حاکی از آسیب‌دیدگی کالا باشد می‌تواند ذکر آن را در بارنامه‌خواستار شود.
بند ۲ - هر گاه جنس کالا وجود بسته‌بندی را ایجاب کند فرستنده باید کالای مزبور را به نحوی بسته‌بندی نماید که از آسیب‌دیدگی و یا از بین رفتن‌جزئی و کلی آن در مدت حمل جلوگیری به عمل آید و همچنین به اشخاص و یا واگن حامل و کالاهای دیگر هیچگونه خسارتی وارد نیاورد.
بسته‌بندی کالا نیز باید طبق مقررات تعرفه‌ها و آیین‌نامه‌های راه‌آهن فرستنده انجام گیرد.
بند ۳ - چنانچه فرستنده مفاد بند ۲ را رعایت ننموده باشد راه‌آهن می‌تواند از قبول کالا برای حمل خودداری نماید، مگر آنکه فرستنده فقدان بسته‌بندی‌و یا وضع ناقص آن را با شرح صحیح جزئیات در بارنامه قید نماید.
بند ۴ - کلیه عواقب ناشی از فقدان بسته‌بندی کالا و یا نواقص آن متوجه فرستنده خواهد بود و چنانچه از این راه خسارتی به راه‌آهن وارد آید فرستنده‌موظف است که آن را جبران نماید و در صورتی که در بارنامه فقدان بسته‌بندی کالا و یا نواقص آن ذکر نشده باشد اثبات آن به عهده راه‌آهن خواهد بود.
بند ۵ - چنانچه فرستنده یک نوع کالا را که جنس آن بسته‌بندی لازم داشته باشد از یک ایستگاه معین به طور دائم ارسال نماید و مایل باشد که کالای‌مزبور را بدون بسته‌بندی و یا با بسته‌بندی ناقص برای حمل به ایستگاه تحویل نماید برای اینکه در هر دفعه محتاج نشود که مقررات بند ۳ را اجرا نمایدباید اظهارنامه کلی مطابق نمونه پیش‌بینی شده در ضمیمه این مقاوله‌نامه به ایستگاه مزبور تسلیم نماید و موضوع تسلیم اظهارنامه نیز باید روی بارنامه‌قید شود.
بند ۶ - فرستنده موظف است که به استثنای مواردی که در تعرفه‌ها پیش‌بینی شده‌است روی هر یک از بسته‌های محموله خرده‌بار مشخصات لازم زیررا واضح و به نحوی که زایل نشود و همچنین با مندرجات بارنامه کاملاً تطبیق نماید قید کند.
الف - آدرس گیرنده روی بسته و یا برچسبی که مورد قبول راه‌آهن باشد.
ب - نام ایستگاه مقصد.
در صورتی که مقررات ایستگاه فرستنده پیش‌بینی نموده باشد نام و نشانی گیرنده را باید به طور آشکار و یا تحت برچسبی تا شدنی نوشته شود تا درمواقعی که بارنامه در دسترس نباشد بتوان آن را باز نمود و از نام و نشانی گیرنده مطلع شد.
مشخصات مندرج در ردیفهای الف و ب بایستی در روی هر یک از اجزاء باز شده در واگنهای کامل قید شود تا این محمولات در حمل و نقل راه‌آهن ودریا مورد استفاده قرار گرفته و از راه‌آهن به کشتی و یا بالعکس انتقال داده شوند.
نوشته‌ها و برچسب‌های قدیمی باید توسط فرستنده تراشیده و حک شوند.
بند ۷ - به استثنای مواردی که در تعرفه‌ها به طور مؤکد تصریح گردیده‌است اشیاء شکستنی (مانند شیشه آلات ظروف سفالی و چینی) و هم چنین‌اشیایی که در واگنهای متفرق می‌شوند.
(از قبیل میوه‌ها، گردو و امثالهم علوفه و سنگها).
و نیز کالاهایی که باعث کثیف شدن و یا فاسد شدن بسته‌های دیگر می‌گردند.
(از قبیل ذغال، آهک، خاکستر، خاکهای معمولی و خاکهای رنگین) باید در یک واگن جداگانه حمل گردند مگر آنکه به نحوی بسته‌بندی و جمع‌آوری شده باشند که از خورد شدن و از بین رفتن آنها و یا کثیف و فاسد کردن‌بسته‌های دیگر جلوگیری به عمل آید.
ماده سیزده - مدارک لازم برای انجام تشریفات گمرکی و اداری - مهر و موم گمرکی:
بند ۱ - فرستنده موظف است کلیه مدارکی که قبل از تحویل جنس به گیرنده از لحاظ انجام تشریفات گمرکی و یا برای سایر مقامات اداری لازم است به‌بارنامه پیوست نماید مدارک مزبور باید منحصراً مربوط به کالاهای مندرج در یک بارنامه باشد مگر آنکه مقررات اداری و تعرفه ترتیب دیگری برای آن‌تعیین نموده باشد.
چنانچه مدارک مزبور پیوست بارنامه نباشد (بند ۱ از ماده ۱۵) یا اینکه باید توسط گیرنده ارائه شود، فرستنده موظف است در بارنامه قید نماید در کدام‌ایستگاه یا دفتر گمرک یا مقام اداری دیگری می‌تواند این مدارک را برای انجام تشریفات در اختیار راه‌آهن قرار دهد.
اگر فرستنده در موقع انجام تشریفات گمرکی یا اداری حضور می‌یابد یا آنکه نماینده معتبری به جای خود می‌فرستد کافی است که مدارک مزبور هنگام‌اجرای تشریفات ارائه گردد.
بند ۲ - راه‌آهن وظیفه ندارد به کامل بودن یا کفایت مدارک رسیدگی کند هر گونه خسارتی که از نبودن و عدم کفایت و یا تنظیم شدن غیر قانونی مدارک‌فوق‌الذکر به راه‌آهن وارد شود به عهده فرستنده خواهد بود مگر آنکه تقصیر و یا اشتباه از طرف راه‌آهن به وجود آمده باشد.
راه‌آهن نیز به عنوان مأمور حمل و نقل به علت ارتکاب اشتباه در مقابل از بین رفتن عدم استفاده یا استفاده غیر قانونی از مدارک مندرج در بارنامه که‌ضمیمه آن بوده و به راه‌آهن سپرده شده‌است مسئولیت دارد ولی در هر صورت غرامتی که باید پرداخت نماید از غرامتی که در صورت گم شدن کالاتعلق می‌گیرد نباید بیشتر باشد.
بند ۳ - فرستنده موظف است مقررات گمرکی را در مورد بسته‌بندی و پوشش کالا رعایت نماید چنانچه فرستنده محمولات خود را بر اساس مقررات‌گمرک بسته‌بندی نکرده و لفاف نکشیده باشد راه‌آهن عمل فوق را انجام داده و هزینه‌های مربوطه را به کرایه حمل محمولات اضافه می‌نماید.
راه‌آهن می‌تواند از قبول محموله‌هایی که مهر و موم گمرکی یا سایر مقامات اداری آنها آسیب دیده یا ناقص باشد خودداری نماید.
فصل دوم - اجراء قرارداد حمل و نقل
ماده چهارده - تحویل کالاها برای حمل و بارگیری آنها:
بند ۱ - عملیات مربوط به تودیع کالا برای حمل تابع قوانین و مقررات جاری در ایستگاه فرستنده‌است.
بند ۲ - بارگیری کالا به موجب مقررات معمول در ایستگاه فرستنده یا به عهده راه‌آهن و یا به عهده فرستنده خواهد بود مگر اینکه مقاوله‌نامه فعلی طرق‌دیگری را برای این کار تعیین نموده باشد و یا این که موافقتنامه خاصی بین فرستنده و راه‌آهن وجود داشته باشد که در بارنامه ذکر شده و به موجب آن‌ترتیب دیگری برای بارگیری اتخاذ گردد.
هر گاه بارگیری وسیله فرستنده انجام شود نامبرده مسئول تمام عواقب ناشی از بارگیری ناقص بوده و مخصوصاً موظف است خسارتی را که راه‌آهن ازاین کار متحمل می‌شود جبران نماید اثبات بارگیری ناقص بر عهده راه‌آهن است.
بند ۳ - کالاهای تجارتی باید به موجب تعرفه‌های بین‌المللی در واگنهای مسقف و یا سر باز و یا واگنهای مخصوص و یا واگنهای سر بازی که روی آن‌روپوش کشیده شده باشد حمل گردند. مگر اینکه مقاوله‌نامه فعلی مقررات دیگری در این مورد وضع کرده باشد، در صورتی که تعرفه‌های بین‌المللی‌وجود نداشته و یا حاوی مقررات در این باره نباشند. مقررات معمول در ایستگاه فرستنده برای تمام طول مسیر اجرا خواهد شد.
ماده پانزده - تشریفات گمرکی و اداری:
بند ۱ - در طول راه تشریفات گمرکی و اداری وسیله راه‌آهن انجام می‌شود. و راه‌آهن در این مورد مختار است به مسئولیت خود انجام این کار را به یک‌نماینده قانونی واگذار نماید و یا خود او انجام دهد ولی در هر دو حال راه‌آهن کلیه وظایف یک نماینده را داراست.
در هر صورت فرستنده با ذکر در بارنامه و یا گیرنده که به موجب ماده ۲۲ دستوری صادر می‌کند می‌توانند انجام موارد زیر را بخواهند:
الف - شخصاً در انجام تشریفات پیش‌بینی شده در بند بالا شرکت نموده و یا نماینده قانونی خود را برای ارائه کلیه مدارک لازمه و اداء توضیحات مفیدمعرفی نماید.
ب - در مواردی که قوانین و مقررات کشورهایی که تشریفات گمرکی یا سایر مقامات اداری در آنجا انجام می‌شود اجازه دهد تشریفات مزبور را شخصاً‌یا وسیله یک نماینده خود انجام دهد.
ج - با توجه به بندهای الف و ب اقدام به پرداخت حقوق گمرکی و سایر هزینه‌ها بنماید. در مورد فوق نه فرستنده و نه گیرنده که حق تحویل کالا را داردو همچنین نمایندگان قانونی آنها حق تصاحب کالا را ندارند.
چنانچه فرستنده برای انجام تشریفات گمرکی و اداری ایستگاهی را تعیین کرده باشد که مقررات جاریه اجازه انجام تشریفات مزبور را در آن ایستگاه‌ندهد و یا برای طرز انجام تشریفات طرقی را تعیین نماید که به کار بردن آنها مقدور نباشد راه‌آهن می‌تواند به نحوی که بیشتر به سود شخص ذینفع باشدتشریفات مورد بحث را انجام داده و نتیجه را به اطلاع فرستنده کالا برساند.
اگر فرستنده در بارنامه جمله بدون مخارج گمرکی را قید نموده باشد راه‌آهن حق دارد که تشریفات گمرکی را بنا به تصمیم خود در طول راه یا در ایستگاه‌مقصد رأساً انجام دهد.
بند ۲ - چنانچه در ایستگاه مقصد دفتر گمرک وجود داشته باشد در بارنامه نیز انجام تشریفات گمرکی را در موقع ورود کالا به ایستگاه مقصد تعیین کرده‌باشد گیرنده کالا با رعایت مورد استثنایی مذکور در بند ۱ قسمت اخیر می‌تواند تشریفات مزبور را در ایستگاه مقصد انجام دهد و در صورت فقدان تذکرفوق در بارنامه به طریق معمول در گمرک رفتار خواهد شد در صورتی که گیرنده از حق فوق استفاده نماید باید قبلاً هزینه‌های مربوطه را بپردازد.
اگر در مهلت پیش‌بینی شده در مقررات جاریه در ایستگاه مقصد گیرنده برای اخذ بارنامه محمول اقدام نکند راه‌آهن می‌تواند به طوری که در بند ۱پیش‌بینی شده اقدام نماید.
ماده شانزده - تحویل:
بند ۱ - راه‌آهن موظف است که بارنامه و کالا را در ایستگاه مقصد در مقابل مفاصاحساب و پرداخت مطالبات به گیرنده کالا تحویل نماید. قبول بارنامه‌از طرف گیرنده کالا مشارالیه را ملزم می‌سازد مبالغی را که پرداخت آنها به عهده او است به راه‌آهن بپردازد.
بند ۲ - موارد زیر به عنوان تسلیم کالا از طرف راه‌آهن به شخص گیرنده تلقی می‌شود:
الف - تحویل کالا به مقامات گمرکی و یا به مقامات عوارضی در محلهای ارسال و یا انبارهای آنان در صورتی که زیر نظر راه‌آهن نباشد.
ب - تودیع کالا نزد راه‌آهن یا یک حق‌العمل کار ارسال‌کننده در انبارهای عمومی.
بند ۳ - قوانین و مقررات جاری در ایستگاه مقصد یا قراردادهای منعقده با گیرنده معین می‌کند که آیا راه‌آهن حق دارد و یا مجبور است که کالا را در محل‌دیگری غیر از ایستگاه مقصد مثلاً یک خط انشعابی خصوصی یا محل اقامت او یا در یک انبار راه‌آهن تحویل نماید؟ چنانچه خود راه‌آهن و یا به وسیله‌دیگری کالای تحویلی را در محلهای نامبرده تسلیم نماید عمل تحویل فقط در هنگام تسلیم کالا به معنای واقعی انجام خواهد شد. عملیاتی را که‌راه‌آهن زیر نظر و به حساب صاحب خط انشعابی انجام می‌دهد به حساب قرارداد حمل و نقل منظور نمی‌شود مگر آنکه قرارداد دیگری بین راه‌آهن وصاحب خط انشعابی وجود داشته باشد.
بند ۴ - پس از رسیدن کالا به ایستگاه مقصد گیرنده حق دارد از راه‌آهن تقاضا کند بارنامه را به او تسلیم و کالا را تحویل نماید. و در صورت از بین رفتن‌کالا و یا نرسیدن آن در سر رسید مهلت معینه در بند ۱ ماده ۳۰ گیرنده کالا مجاز است در مقابل راه‌آهن و به نام خود از حقوقی که قرارداد حمل و نقل‌برای او تعیین نموده‌است استفاده نماید.
بند ۵ - شخص ذیحق حتی پس از دریافت بارنامه و پرداخت هزینه‌ها می‌تواند تا خاتمه تحقیقات لازمه که به منظور اثبات خسارت ادعا شده انجام‌می‌شود از تحویل گرفتن کالا خودداری نماید.
بند ۶ - به علاوه عمل تحویل مطابق قوانین و مقررات کشور مقصد انجام می‌شود.
ماده هفده - پرداخت هزینه‌ها:
بند ۱ - هزینه‌ها (کرایه حمل، هزینه‌های فرعی، حقوق گمرکی و دیگر هزینه‌هایی که از تاریخ قبول کالا برای حمل تا تاریخ تحویل آن پیش می‌آید) بایدبه وسیله فرستنده یا گیرنده کالا بر طبق مقررات ذیل پرداخت گردد:
در مورد اجرای مقررات مزبور کرایه حمل عبارت خواهد بود از کلیه حقوقی که طبق تعرفه تعلق می‌گیرد به اضافه قیمتهای حاصله از محاسبه نرخها یاقیمت‌های استثنایی که هنگام محاسبه کرایه حمل معلوم می‌شوند.
بند ۲ - فرستنده‌ای که تمام و یا قسمتی از مخارج را به عهده خود می‌گیرد باید در ستون مربوطه در بارنامه زیر را قید کند:
اولاً جمله "بدون کرایه حمل" در صورتی که فرستنده فقط کرایه حمل را به عهده بگیرد.
ثانیاً "جمله بدون کرایه حمل و..." اگر پرداخت هزینه‌ها را علاوه بر کرایه حمل به عهده بگیرد با تعیین صریح چه هزینه‌هایی، از قبیل هزینه‌های فرعی، هزینه‌هایی که از ابتدای قبول حمل تا تحویل کالا پیش می‌آید، حقوق و عوارض گمرکی یا مقامات دیگر اداری این عمل نباید موجب تقسیم‌بندی مبلغ‌کلی یک نوع هزینه بشود مثلاً حقوق گمرکی و عوارض گمرکی یکجا پرداخت می‌شود ولی عوارض روی اضافه ارزش کالا نوع دیگری از هزینه‌هامحسوب می‌گردد.
ثالثاً "جمله بدون کرایه تا X" (X نمایش نقطه‌ای است که در آنجا پیوند تعرفه‌های کشورهای هم‌مرز صورت می‌گیرد) چنانچه فرستنده کرایه حمل را تانقطه X به عهده بگیرد.
رابعاً جمله "بدون کرایه حمل و... تا X" (X نقطه‌ای است که در آنجا پیوند تعرفه‌های کشورهای هم‌مرز صورت می‌گیرد) چنانچه علاوه بر کرایه حمل‌پرداخت کلیه هزینه‌ها را تا نقطه X به عهده بگیرد به استثنای هر گونه هزینه‌ای که به کشور یا راه‌آهن بعدی مربوط خواهد شد. فرستنده باید این قبیل‌هزینه‌ها را صریحاً قید کند.
از قبیل هزینه‌های فرعی یا هزینه‌هایی که از ابتدای قبول حمل تا نقطه X پیش می‌آید، حقوق و عوارض گمرکی یا سایرمقامات اداری و این عمل نباید موجب تقسیم‌بندی مبلغ کلی یک نوع هزینه بشود. مثلاً حقوق و عوارض گمرکی یکجا پرداخت می‌شود ولی عوارض‌روی اضافه ارزش کالا نوع دیگری از هزینه محسوب می‌گردد.
ب - جمله "بدون هیچگونه هزینه" در صورتی که فرستنده کلیه هزینه‌ها (کرایه حمل، هزینه‌های فرعی، حقوق گمرکی و سایر هزینه‌ها) را به عهده‌بگیرد.
ج - جمله "معاف از مبلغ..." چنانچه فرستنده مقدار معینی از مخارج را به عهده بگیرد و در این صورت مبلغ مزبور باید با تمام حروف نوشته شود و به‌پول کشور فرستنده تعیین گردد مگر اینکه ترتیب دیگری در تعرفه‌ها مرقوم رفته باشد.
مخارج فرعی و مخارج دیگری که مطابق مقررات و تعرفه‌های داخلی کشور مبدأ یا در صورت لزوم طبق تعرفه بین‌المللی اجرا شده باید برای تمام مسیرمعینه حساب شود همچنین مبلغ انتفاع در تحویل که در بند ۲ ماده ۲۰ پیش‌بینی شده‌است توسط فرستنده تمامی پرداخت خواهد شد در صورتی که‌پرداخت بر طبق قسمت رابعاً از ردیف الف صورت گیرد.
بند ۳ - تعرفه‌های بین‌المللی در مورد پرداخت هزینه‌ها می‌تواند مقرر دارند که فقط از چند نوع از جملات پیش‌بینی شده در بند ۲ یا از جملات نوع دیگراستفاده شود.
بند ۴ - مخارجی را که فرستنده پرداخت نکرده‌است به عهده گیرنده کالا خواهد بود مع‌الوصف کلیه هزینه‌ها تا موقعی که گیرنده بارنامه را دریافت و یاحقوق خود را بر طبق مندرجات بند ۴ از ماده ۱۶ استیفا نکرده و بر طبق مندرجات ماده ۲۲ قرارداد باربری تغییر نداده‌است به عهده فرستنده می‌باشد.
بند ۵ - پرداخت مخارج فرعی از قبیل حق توقف، انبارداری، توزین که در صورت اقدام و یا بر حسب تقاضای گیرنده تعلق می‌گیرد همیشه به عهده اوخواهد بود.
بند ۶ - در صورتی که کالای تسلیمی طبق تشخیص راه‌آهن در معرض فساد فوری بوده و یا اینکه به علت کمی ارزش و یا جنس آن تضمین کافی برای‌تأمین هزینه‌ها نباشد، راه‌آهن مبدأ می‌تواند از فرستنده بخواهد که هزینه‌های مربوط را قبلاً بپردازد.
بند ۷ - هر گاه جمع هزینه‌هایی که فرستنده به عهده می‌گیرد در موقع تودیع کالا برای حمل نتواند دقیقاً معلوم گردد راه‌آهن می‌تواند که به عنوان تضمین‌تودیع مبلغی را در حدود مخارج تقریبی کرایه در مقابل رسید از فرستنده مطالبه نماید این هزینه‌ها در برگ صورت حسابی که مبنای تصفیه حساب بافرستنده خواهد بود ثبت می‌گردد.
این تصفیه حساب حداکثر سی (۳۰) روز بعد از انقضاء مهلت تحویل باید صورت گیرد. و یک صورت حساب مشروح از مخارج مطابق مشخصات برگ‌صورت حساب در مقابل استرداد قبض رسید به فرستنده تسلیم می‌گردد.
بند ۸ - ایستگاه فرستنده باید در بارنامه و همچنین در نسخه رونوشت بارنامه مبالغ دریافتی به عنوان کرایه پرداخت شده را مشروحاً بنویسد. مگر اینکه‌مقررات یا تعرفه‌های مورد عمل در ایستگاه مبدأ مقرر دارند که این مبالغ نباید مشروحاً جز در نسخه رونوشت بارنامه نوشته شود. در موارد پیش‌بینی‌شده در بند ۷ این مخارج نباید نه در بارنامه و نه در نسخه رونوشت آن قید گردد.
ماده هیجده - اصلاح مبالغ دریافتی:
بند ۱ - در صورت اجراء نادرست تعرفه‌ها یا اشتباه در تشخیص و دریافت مخارج مبلغ اضافه دریافتی باید از طرف راه‌آهن به فرستنده کالا مسترد ومبلغ کسر دریافتی باید از طرف فرستنده به راه‌آهن پرداخت گردد. به شرط آنکه تفاوت اضافه یا کسری برای هر بارنامه بیش از ده فرانک باشد.
بند ۲ - چنانچه از مبلغ مقرره وجهی کمتر از فرستنده کالا دریافت شود و در صورتی که فرستنده کالا بارنامه مربوطه را اخذ نکرده باشد باید مبلغی را که‌کمتر پرداخت نموده‌است بپردازد و موقعی که بارنامه توسط گیرنده کالا قبول شده و یا هنگامی که قرارداد باربری طبق ماده ۲۲ تغییر داده شده باشدفرستنده کالا موظف به پرداخت مبلغی که کمتر پرداخت شده‌است نمی‌باشد مگر نسبت به مخارجی که طبق مندرجات بارنامه پرداخت آنها را به عهده‌گرفته‌است. و در هر حال پرداخت مبلغی که کمتر پرداخت شده‌است به عهده گیرنده کالا می‌باشد.
بند ۳ - به مبالغ مذکور در این ماده در صورتی که از ده فرانک در هر بارنامه تجاوز نماید سالیانه پنج درصد (۵%) سود تعلق می‌گیرد و تاریخ محاسبه‌سود از تاریخی است که به ذینفع اخطار می‌شود مبلغ مزبور را بپردازد و یا از روزی می‌باشد که مطابق ماده ۴۱ از طرف راه‌آهن اخطار اداری می‌شود ودر غیر این دو صورت از روزی خواهد بود که از طریق قضایی برای تعقیب موضوع شروع به اقدام می‌گردد.
ماده نوزده - استرداد بهاء و پیش کرایه:
بند ۱ - فرستنده می‌تواند تحویل محموله خود را مشروط به استرداد مبلغی معادل ارزش کالا بنماید این مبلغ باید با پول کشور مبدأ تعیین گردد تعرفه‌هاممکن است موارد استثنایی را پیش‌بینی نمایند.
بند ۲ - راه‌آهن موقعی موظف به استرداد مبلغ فوق به استرداد مبلغ به فرستنده خواهد بود که مبلغ نامبرده به وسیله گیرنده کالا به صندوق راه‌آهن‌پرداخت شده باشد این وجه باید در ظرف سی (۳۰) روز از تاریخ پرداخت آن از طرف گیرنده به صندوق راه‌آهن در اختیار فرستنده محمولات قرار داده‌شود و در غیر این صورت سودی معادل پنج درصد (۵%) در سال از تاریخ انقضاء مدت مزبور مبلغ مورد بحث تعلق می‌گیرد.
بند ۳ - چنانچه کالا کلاً یا جزئاً بدون دریافت قبلی مبلغ استرداد به گیرنده تحویل شود راه‌آهن موظف است خسارتی معادل مبلغ استردادی به فرستنده‌بپردازد مگر در موردی که برای تأمین خسارت وارد بر علیه گیرنده کالا اقدام نموده باشد.
بند ۴ - ارسال محموله با طریقه استرداد بها موجب ایجاد نرخی می‌گردد که توسط تعرفه‌ها تعیین خواهد شد این نرخ قابل اجراست حتی اگر استردادبها باطل شود و یا به وسیله تغییری که در قرارداد باربری حاصل شود تعدیل گردد (ماده ۲۱ بند۱).
بند ۵ - پیش کرایه پذیرفته نمی‌شود مگر مطابق مقررات مورد عمل در ایستگاه مبداء.
ماده بیست - اظهارنامه دال بر سود در تحویل:
بند ۱ - هر حمل و نقل کالا ممکن است موضوع یک اظهار انتفاع در تحویل قرار گیرد و در روی بارنامه طبق مندرجات ردیف ج از بند ۶ ماده ۶ قیدشود.
مبلغ انتفاع اظهار شده باید به پول کشور مبدأ یا فرانک طلا یا هر پول دیگری که تعرفه‌ها مشخص می‌کنند تعیین گردد.
بند ۲ - نرخ انتفاع در تحویل برای تمام مسیر استفاده شده مطابق تعرفه‌های راه‌آهن مبدأ محاسبه می‌شود.
فصل سوم - اصلاح قرارداد باربری ماده بیست و یک - حقوق فرستنده کالا در مورد اصلاح قرارداد باربری:
بند ۱ - فرستنده کالا حق دارد که بر اساس موارد زیر قرارداد باربری را اصلاح نماید:
الف - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای ارسالی او در ایستگاه مبدأ پس گرفته شود.
ب - در موردی که فرستنده کالای ارسالی او در طول مسیر متوقف گردد.
ج - در موردی که فرستنده کالا بخواهد تحویل کالا به تعویق افتد.
د - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای او به شخص دیگری غیر از آنکه در بارنامه تعیین گردیده‌است تحویل شود.
ه - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای او در ایستگاه دیگری غیر از ایستگاه مقصدی که در بارنامه قید شده‌است فرستاده شود و یا کالا به ایستگاه‌مبدأ عودت داده شود، در این حالت فرستنده کالا می‌تواند بخواهد که محموله او که با قطار بطی‌السیر آغاز سیر کرده‌است با سریع‌السیر فرستاده شود ویا بالعکس به شرط آنکه ایستگاهی که در آن حمل بار متوقف است دارای دو نوع سرویس برای حمل بار باشد، فرستنده کالا همچنین می‌تواند نوع‌تعرفه و مسیری را که باید محموله از آن مسیر فرستاده شود تعیین نماید. اگر فرستنده بر طبق مفاد بند ۲ از ماده ۱۷ تا محل پیوند تعرفه‌ها مخارجی را به‌عهده گرفته و در نتیجه اصلاح قرارداد باربری محموله او دیگر از این محل عبور نمی‌کند باید مراتب را در بارنامه قید نماید، اما تذکر جدید فرستنده نبایدموجب اصلاح تذکر معافیت اولیه او در مورد کشورهایی که تا کنون محموله سیر کرده‌است بشود به استثنای اصلاحی که در ردیف ج پذیرفته می‌شود. در صورتی که مقررات مخالفی در تعرفه‌های راه‌آهن مبدأ وجود نداشته باشد تقاضاهای اصلاح قرارداد باربری در موارد زیر پذیرفته می‌شود.
و - در مورد طریقه استرداد بها.
ز - در مورد افزایش یا تقلیل یا انصراف از استرداد بها.
ح - در مورد تقلیل هزینه‌های مربوطه به یک محموله که هزینه‌هایش پرداخت نشده باشد یا مورد افزایش هزینه‌های قبول شده طبق موارد مذکوره دربند ۲ از ماده ۱۷ به استثناء موارد مذکور در بالا موارد دیگری برای استفاده از حق تغییر قرارداد باربری مجاز نخواهد بود ولی با وجود این تعرفه‌های‌بین‌المللی می‌توانند به فرستنده کالا حق بدهند که علاوه بر موارد فوق تغییرات دیگری را در قراردادهای باربری درخواست نماید.
دستوراتی که فرستنده کالا می‌دهد هیچگاه نباید موجب تقسیم محموله بشود.
بند ۲ - دستورهای مذکور فوق باید طبق یک اظهار کتبی مطابق نمونه معین و منتشر شده از طرف راه‌آهن به عمل آید.
مطالب اظهارنامه باید عیناً در نسخه رونوشت بارنامه قید و به امضاء فرستنده کالا رسیده و با بارنامه به راه‌آهن ارائه شود ایستگاه فرستنده با زدن مهرتاریخدار روی نسخه رونوشت بارنامه و در ذیل مطالب درخواستی فرستنده قبول دستورات بعدی او را مورد تأیید قرار داده و رونوشت مزبور را مجدداً‌به فرستنده کالا مسترد می‌دارد.
چنانچه راه‌آهنی که باید دستورات مزبور را انجام دهد نسخه رونوشت بارنامه مورد بحث را از فرستنده مطالبه ننماید در مورد کلیه خسارات حاصله ازاین عمل در برابر گیرنده که رونوشت مزبور را از طرف فرستنده دریافت خواهد نمود مسئولیت دارد.
هر گاه فرستنده تقاضای افزایش یا کاهش و یا انصراف از مبلغ استردادی را بنماید باید مدرک اولیه را که به او داده شده‌است ارائه دهد و در صورت‌افزایش و یا کاهش مبلغ استردادی مدرک مزبور پس از تصحیح مجدداً در اختیار نامبرده گذارده خواهد شد و در صورت انصراف از طریقه استردادی‌مدرک اولیه از ید او خارج خواهد گردید. هر گونه دستوری که بعداً و به صورتی غیر از آنچه که فوقاً ذکر گردیده از طرف فرستنده داده شود بدون اعتبارخواهد بود.
بند ۳ - راه‌آهن به دستورهای بعدی فرستنده ترتیب اثر نمی‌دهد مگر آنکه وسیله ایستگاه مبدأ ابلاغ شود.
اگر فرستنده تقاضا نماید مراتب وسیله تلگرام یا تلفنگرام به خرج فرستنده از طرف ایستگاه مبدأ یا ایستگاه مقصد یا ایستگاه محل توقف اطلاع داده‌می‌شود و سپس با یک اعلامیه کتبی یا تلگرام ضبط شده ماشینی تأیید می‌گردد.
در مواردی که تعرفه بین‌المللی و یا سایر موافقتنامههای موجود بین راهآهنهای ذینفع طریقه دیگری را پیش‌بینی ننموده باشند ایستگاه مقصد و یاایستگاه توقف بایستی دستور بعدی فرستنده را که توسط تلگرام و یا اخطار تلفنی از ایستگاه مبدأ واصل می‌گردد بدون انتظار وصول تأیید اجرا نماید ودر موارد مشکوک باید صحت آنها مورد تحقیق قرار گیرد.
بند ۴ - در موارد زیر حق تغییر قرارداد حتی در صورتی که فرستنده کالا نسخه رونوشت بارنامه را نیز همراه داشته باشد از او سلب می‌گردد:
الف - موقعی که بارنامه در اختیار گیرنده کالا گذارده شده باشد.
ب - موقعی که گیرنده کالا را قبول کرده باشد.
ج - موقعی که گیرنده کالا از حقوق مربوط به قرارداد باربری طبق بند ۳ از ماده ۱۶ که به او تعلق می‌گیرد استفاده نموده باشد.
د - موقعی که گیرنده کالا طبق ماده ۲۲ اختیار دارد به محض ورود محمول در منطقه گمرکی کشور مقصد دستورات لازمه را صادر نماید از این لحظه‌راه‌آهن موظف است که طبق دستورات گیرنده کالا عمل نماید.
ماده بیست و دو - حقوق گیرنده کالا در مورد قرارداد باربری:
بند ۱ - چنانچه فرستنده کالا مخارج مربوط به حمل و نقل محمولات در داخل کشور مقصد را به عهده نگرفته و موضوع را نیز طبق مقررات ردیف ج ازبند ۶ از ماده ۶ در بارنامه قید نکرده باشد گیرنده حق دارد که قرارداد باربری را تغییر دهد.
دستورات گیرنده کالا فقط وقتی قابل اجراست که محمول داخل منطقه گمرکی کشور مقصد شده باشد.
گیرنده کالا می‌تواند دستورات زیر را بدهد:
الف - کالا در بین راه متوقف شود.
ب - تحویل کالا معوق بماند.
ج - کالا در کشور مقصد به شخص دیگری غیر از آنکه در بارنامه به عنوان گیرنده تعیین شده تحویل گردد.
د - تشریفات لازم گمرکی با سایر تشریفات مقامات اداری بر حسب یکی از ترتیبات پیش‌بینی شده در (ماده ۱۵ بند ۱ قسمت دوم) اجرا گردد.
به علاوه به غیر از مواردی که تعرفه‌های بین‌المللی مقررات مغایری داشته باشند گیرنده می‌تواند دستورات زیر را بدهد.
ه - کالا در کشور مقصد در ایستگاهی غیر از ایستگاه قید شده در بارنامه تحویل شود.
و یا آنکه حمل کالا که با بطی‌السیر شروع شده با سریع‌السیر ادامه‌یابد و بالعکس به شرط آنکه ایستگاهی که کالا متوقف است برای هر دو نوع حمل و نقل مفتوح باشد.
همچنین می‌تواند تعرفه مورد نظر خود و مسیرجدیدی را تعیین نماید.
دستورات دیگری غیر از آنچه شمرده شده پذیرفته نمی‌شود. تعرفه‌های بین‌المللی در هر صورت می‌تواند به گیرنده کالا حق دهند که علاوه بر تغییرات‌مذکوره در بالا تغییرات دیگری را دستور دهد.
دستورات گیرنده کالا هرگز نباید منجر به تجزیه محمول گردد.
بند ۲ - دستورات فوق‌الذکر باید به صورت اظهارنامه کتبی مطابق نمونه معین و منتشر شده از طرف راه‌آهن در ایستگاه مقصد و یا ایستگاه ورودی‌کشور مقصد تسلیم گردد.
هر دستوری که به وسیله گیرنده کالا در نمونه دیگری غیر از آنچه که مقرر گردیده داده شود بدون اعتبار خواهد بود.
برای اعمال حق اصلاح قرارداد باربری ارائه نسخه رونوشت بارنامه از طرف گیرنده کالا لزومی ندارد.
بند ۳ - بر حسب درخواست گیرنده کالا ایستگاهی که دستور را دریافت داشته‌است با خرج گیرنده کالا آن را به وسیله تلگرام یا تلفنگرام که بعداً بااظهار کتبی یا تلگرام ضبط شده ماشینی تأیید می‌شود به ایستگاهی که باید آن را اجرا کند اعلام می‌دارد این ایستگاه می‌تواند بدون آنکه منتظر تأییدکتبی باشد دستور واصله را که توسط تلگرام یا تلفنگرام از ایستگاه ذیصلاحیت رسیده‌است اجرا نموده و در صورت تردید صحت آن را تحقیق نماید.
بند ۴ - حق اصلاح قرارداد باربری از طرف گیرنده در موارد زیر منتفی می‌گردد:
الف - وقتی که بارنامه را دریافت کرده باشد.
ب - وقتی که کالا را قبول کرده باشد.
ج - وقتی که گیرنده کالا از حقوق ناشیه از قرارداد باربری مطابق بند ۴ از ماده ۱۶ استفاده کرده باشد.
د - وقتی که نماینده برگزیده او (طبق ردیف ج بند ۱) بارنامه را دریافت نموده یا طبق بند ۴ از ماده ۱۶ از حقوق خود استفاده کرده باشد.
ه - اگر گیرنده دستور تحویل کالا را به شخص دیگری داده باشد این شخص مجاز به تغییر قرارداد باربری نمی‌باشد:
ماده بیست و سه - اجرای دستورهای بعدی.
بند ۱ - راه‌آهن نمی‌تواند به استثناء موارد مذکور زیر از اجرای دستورهایی که مطابق ماده ۲۱ و ۲۲ داده شده‌اند خودداری نموده و یا در اجرای آن تأخیرکند:
الف - دستور موقعی به ایستگاه موظف به انجام واصل شود که اجرای آن امکان‌پذیر نباشد.
ب - اجرای دستور به نحوی سرویس منظم بهره‌برداری را مختل سازد.
ج - چنانچه هدف از اجرای دستور تعویض ایستگاه مقصد بوده و انجام آن یا مقررات معموله در یکی از کشورهایی که کالا باید طی نماید به خصوص‌از نقطه نظر مقررات گمرکی و اداری مخالف داشته باشد.
د - در مورد تغییرات ایستگاه مقصد موقعی می‌تواند این عمل انجام گیرد که ارزش کالا مخارج این تعویض ایستگاه را تأمین نماید مگر آنکه به فوریت‌تضمین و یا پرداخت شود.
در موارد فوق‌الذکر کسی که دستورهای بعدی را صادر نموده‌است باید بلافاصله از موانعی که اجرای دستورهایش را به تأخیر می‌اندازند مطلع گردد.
چنانچه راه‌آهن نیز نتوانسته باشد موانعی را که برای اجرای دستورهای نامبرده پیش آمد خواهند کرد پیش‌بینی نماید کسی که دستورهای بعدی را صادرنموده‌است مسئول کلیه عواقبی خواهد بود که از شروع اجرای آن دستورها حاصل خواهد گردید.
بند ۲ - چنانچه دستور بعدی مبنی بر این باشد که کالا در یکی از ایستگاه‌های بین راه تحویل گردد کرایه حمل از ایستگاه فرستنده تا آن ایستگاه محاسبه‌خواهد شد.
ولی اگر موقعی دستور رسیده باشد که کالا از ایستگاهی که برای تحویل تعیین شده‌است گذشته باشد کرایه حمل از ایستگاه فرستنده تا ایستگاهی که‌کالا توقف نموده و از این ایستگاه تا ایستگاهی که برای تحویل تعیین گردیده‌است محاسبه می‌گردد.
اگر دستور بعدی چنین باشد که کالا مقصد دیگری تحویل شود یا اینکه به ایستگاه مبدأ اعاده گردد کرایه حمل از ایستگاه فرستنده تا ایستگاه که بارمتوقف شده و از آنجا تا مقصد جدید یا تا ایستگاه فرستنده محاسبه خواهد شد.
تعرفه‌هایی که در این مورد اجرا می‌شود تعرفه‌هایی هستند که در طول این مسیرها هنگام انعقاد قرارداد باربری جاری بوده‌است.
مقررات مذکوره در مورد هزینه‌های فرعی و سایر هزینه‌ها نیز اجرا می‌گردد.
بند ۳ - مخارج ناشی از اجراء دستور فرستنده یا گیرنده به استثناء آنهایی که ناشی از اشتباه راه‌آهن باشد به کالا تعلق خواهد گرفت.
بند ۴ - به استثناء موارد مندرج در بند ۱ راه‌آهن در صورت ارتکاب اشتباه مسئول عواقب ناشی از عدم اجراء یا اجرای ناصحیح دستورهای صادره طبق‌مواد ۲۱ و ۲۲ می‌باشد.
مع‌الوصف غرامتی را که بر عهده راه‌آهن است هرگز از غرامتی که در ازاء فقدان کالا تعلق می‌گیرد تجاوز نخواهد کرد.
ماده بیست و چهار - موانع و اشکالات در امر باربری:
بند ۱ - هر گاه موانع و اشکالاتی در راه باربری کالا به وجود آید بر عهده راه‌آهن است که تصمیم بگیرد که بدون مشورت با فرستنده کالا را با تغییر مسیرارسال نماید یا اینکه از لحاظ نفع فرستنده نامبرده را از موضوع ضمن اطلاعات مفیدی که در اختیار دارد برای کسب دستور مستحضر دارد. کرایه باربری‌از مسیر جدیدی که استفاده شده‌است با در نظر گرفتن تمام مهلتهای مربوطه به آن بایستی به راه‌آهن پرداخت شود ولو آنکه این مسیر طولانی‌تر ازمسیر قبلی باشد.
بند ۲ - چنانچه طرق دیگری برای انجام حمل کالا وجود نداشته باشد و یا به علل دیگری ادامه حمل امکان‌پذیر نباشد راه‌آهن باید از فرستنده کالاکسب تکلیف نماید ولی در مورد موانع موقتی که به علت اوضاع پیش‌بینی شده در بند ۴ از ماده ۵ به وجود آمده‌اند تقاضای تعیین تکلیف از فرستنده‌کالا برای راه‌آهن اجباری نیست.
بند ۳ - فرستنده می‌تواند در بارنامه تعلیمات لازمه را برای مواردی که با باربری در نتیجه موانع و اشکالات متوقف می‌گردد بدهد. چنانچه به نظرراه‌آهن این تعلیمات قابل اجرا نباش مجدداً از فرستنده کالا تقاضای صدور تعلیمات جدیدی می‌نماید.
بند ۴ - فرستنده کالا پس از اطلاع از اشکالات باربری می‌تواند تعلیمات خود را به ایستگاه فرستنده و یا ایستگاهی که کالا در آن متوقف است بدهد. چنانچه فرستنده کالا نام گیرنده و یا ایستگاه مقصد را تغییر داده و یا اینکه تعلیمات خود را به ایستگاه دیگری غیر از ایستگاه فرستنده صادر کند موظف‌است تعلیمات خود را روی نسخه رونوشت بارنامه که باید ارائه دهد ثبت نماید.
چنانچه راه‌آهن به تعلیمات صادره از طرف فرستنده بدون درخواست ارائه نسخه رونوشت ترتیب اثر دهد و رونوشت بارنامه به گیرنده تسلیم شده باشدراه‌آهن در قبال گیرنده مسئول خسارت ناشی از آن می‌باشد.
بند ۵ - چنانچه فرستنده کالا از وجود موانع در باربری مطلع شده ولی در فاصله زمانی لازم تعلیمات قابل اجرایی صادر ننماید در این مورد بر طبق‌مقرراتی که درباره وجود موانع در تسلیم کالا در راه‌آهنی که کالا در آنجا متوقف گردیده‌است عمل خواهد شد.
چنانچه کالا فروخته شده باشد حاصل فروش پس از کسر مخارج متعلقه به کالا باید در اختیار فرستنده قرار گیرد. اگر حاصل فروش از مخارج متعلقه‌کمتر باشد فرستنده باید مابه‌التفاوت آن را پرداخت نماید.
بند ۶ - چنانچه موانع موجود در امر باربری قبل از وصول تعلیمات فرستنده در این مورد مرتفع شود کالا به مقصد خود بدون آنکه منتظر وصول‌تعلیمات فرستنده باشد ارسال خواهد شد و جریان در اسرع وقت به اطلاع فرستنده خواهد رسید.
بند ۷ - چنانچه موانع مربوط به امر باربری بعد از آنکه گیرنده کالا قرارداد باربری را به موجب ماده ۲۲ تغییر داده‌است به وجود آید راه‌آهن موظف است‌گیرنده کالا را که مقررات بندهای ۱، ۲، ۵ و ۶ در مورد او قابل اجرا هستند مطلع سازد و گیرنده کالا موظف نیست رونوشت بارنامه را ارائه دهد.
بند ۸ - مقررات ماده ۲۳ در مورد باربریهایی که مطابق با مقررات این ماده انجام می‌گیرد نیز قابل اجرا می‌باشد.
ماده بیست و پنج - موانع و اشکالات در تحویل کالا:
بند ۱ - هنگامی که در تحویل کالا موانعی پیش آید ایستگاه مقصد باید به وسیله ایستگاه مبدأ موضوع را بدون تأمل به اطلاع فرستنده کالا برساند وکسب دستور نماید در صورتی که فرستنده در بارنامه تقاضا نموده باشد باید بدون وساطت ایستگاه فرستنده موضوع مستقیماً توسط نامه یا تلگراف و یاتلگرام ضبط شده ماشینی به اطلاع او برسد و مخارج این اطلاعیه به هزینه‌های کالا افزوده خواهد شد چنانچه موانع موجود برای تحویل کالا قبل ازوصول تعلیمات فرستنده به ایستگاه مقصد مرتفع شود کالا تسلیم گیرنده خواهد شد و موضوع تحویل باید بلافاصله توسط نامه سفارشی به اطلاع‌فرستنده کالا برسد. هزینه‌های مربوط به این امر به هزینه‌های مربوط به کالا اضافه خواهد شد.
چنانچه گیرنده کالا از قبول آن خودداری نماید فرستنده می‌تواند حتی اگر نسخه رونوشت بارنامه را در دست نداشته باشد تعلیمات لازم را بدهد.
فرستنده همچنین می‌تواند در بارنامه قید نماید که در صورت پیش آمد مانعی برای تحویل کالا آن را بدون مشورت به او عودت دهند در غیر این صورت‌کالا بدون رضایت بعدی او اعاده نمی‌شود.
تعلیمات فرستنده کالا مگر در مواردی که تعرفه‌ها طرق دیگری را پیش‌بینی نمایند به وسیله ایستگاه فرستنده صادر خواهد شد.
بند ۲ - در جمیع موارد مربوط به اشکالات و موانع تحویل کالا سوای آنچه که در بند ۱ پیش‌بینی شده‌است با رعایت مفاد ماده ۴۵ نحوه عمل بر طبق‌قوانین و مقررات جاری در راه‌آهن تحویل دهنده خواهد بود.
اگر کالا فروخته شود پس از کسر مخارج متعلقه به کالا وجه آن در اختیار فرستنده قرار می‌گیرد.
اگر حاصل فروش کمتر از مخارج متعلقه به کالا باشد فرستنده باید مابه‌التفاوت را بپردازد.
بند ۳ - اگر موانع تحویل کالا بعد از آنکه گیرنده قرارداد باربری را به موجب ماده ۲۲ تغییر داده پیش آید راه‌آهن موظف است مراتب را به این گیرنده‌اطلاع دهد.
دستورات ردیف ۲ از بند ۲ عیناً درباره گیرنده قابل اجرا می‌باشد.
بند ۴ - دستورهای ماده ۲۳ در باربریهایی که به موجب این ماده انجام شده قابل اجراست.
قسمت سوم - مسئولیت - اقدامات قضایی
فصل اول
ماده بیست و شش - مسئولیت مشترک راهآهنها:
بند ۱ - راه‌آهنی که کالا را با بارنامه برای باربری قبول کرده‌است مسئول اجرای این باربری در تمام مسیر تا تحویل آن می‌باشد.
بند ۲ - هر راه‌آهن بعدی هم که کالا را با بارنامه اولیه قبول نماید به موجب مفاد این مدرک در قرارداد باربری شریک بوده و عهده‌دار کلیه مسئولیت‌های‌ناشی از آن می‌باشد بدون آنکه مقررات بند ۳ ماده ۴۳ مربوط به راه‌آهن مقصد را نقض کرده باشد.
ماده بیست و هفت - حدود مسئولیت:
بند ۱ - از لحظه قبول کالا برای حمل تا موقع تحویل آن به گیرنده راه‌آهن مسئول تأخیر در تحویل از بین رفتن کلی یا جزئی کالا و همچنین آسیب‌های‌وارده به آن می‌باشد.
بند ۲ - راه‌آهن از مسئولیت مبری می‌شود چنانچه تجاوز از مهلت مقرره تحویل فقدان یا خسارت وارده به علت اشتباه و دستور غلط ذیحق روی داده یادر اثر عیب خاص کالا از قبیل (فساد داخلی، افت و کسری و غیره) بوده یا سبب اوضاعی که راه‌آهن نمی‌توانسته‌است اجتناب نماید و از بروز عواقب‌ناشیه جلوگیری کند رخ داده باشد.
بند ۳ - راه‌آهن از مسئولیت‌بری می‌شود هنگامی که فقدان یا آسیب‌دیدگی کالا از آثار خاص مربوط به یک یا چند عامل نامبرده زیر نتیجه می‌شود:
الف - حمل کالا بر طبق مقررات مربوطه و یا در اثر موافقتنامه منعقده با فرستنده کالا که در بارنامه قید گردیده در واگن سرباز صورت بگیرد.
ب - چنانچه کالایی را که به علت جنس و طبیعت آن همواره در معرض تقلیل و آسیب‌دیدگی قرار خواهد گرفت بسته‌بندی ننموده باشند و یا آنکه آن رابه طور ناقص بسته‌بندی کرده باشند.
ج - عملیات بارگیری و تخلیه کالا که به وسیله فرستنده و گیرنده و طبق مقررات مربوطه و یا به موجب موافقتنامههای منعقده با آنها که در بارنامه نیزذکر گردیده‌است به عمل آمده باشد.
در صورتی که بارگیری غلط یا بارگیری در واگنی که عیب کاملاً مشخصی دارد بر طبق مقررات جاری یا موافقتنامههایی که با فرستنده منعقد شده‌است‌و در بارنامه نیز قید گردیده توسط فرستنده انجام شده باشد.
د - اجرای تشریفات گمرکی یا سایر مقامات اداری وسیله فرستنده یا گیرنده یا نمایندگی یکی از آنان صورت گیرد.
ه - در صورتی که کالای حمل شده به علل ناگسستنی از جنس و طبیعت آن در معرض تلف کلی یا جزئی یا معیوب شدن قرار گیرد. مخصوصاً اینکه‌خسارت در اثر خورد شدن، زنگ زدن، فساد داخلی و خود به خود خشک شدن، تحلیل رفتن به وجود آید.
و - فرستادن اشیایی که از حمل ممنوع می‌باشند تحت نام دیگری یا با نام غلط و یا ناقص همچنین فرستادن اشیایی که تحت شرایط خاص باید حمل‌شوند با نام دیگری یا با نام غلط یا ناقص و یا عدم رعایت احتیاطات مقرره از طرف فرستنده.
ز - حمل و نقل حیوانات زنده.
ح - حمل و نقل محمولاتی که به موجب این مقاوله‌نامه و طبق مقررات جاری یا موافقتنامههای منعقده با فرستنده که در بارنامه نیز قید شده‌است بایدبه همراهی مراقب جهت حفظ محمولات از مخاطرات مذکور انجام گیرد و فقدان یا آسیب‌دیدگی کالا در نتیجه بی‌دقتی مراقب به عمل آمده باشد.
ماده بیست و هشت - مأموریت تحقیق:
بند ۱ - تحقیق و اثبات این که تجاوز مهلت تحویل از مدت معینه و یا فقدان و آسیب‌دیدگی کالا مربوط به یکی از علل پیش‌بینی شده در بند ۲ ماده ۲۷می‌باشد به عهده راه‌آهن خواهد بود.
بند ۲ - وقتی نظر راه‌آهن بر این باشد که با توجه به اوضاع و احوال فقدان کالا یا آسیب‌دیدگی ممکن است در اثر یک یا چند عامل مخصوص پیش‌بینی شده در بند ۳ ماده ۲۷ رخ داده باشد این نظریه یک استنباطی بیش نخواهد بود. و در هر صورت ذیحق می‌تواند ثابت کند که خسارت وارده به طور کلی‌یا جزئی در اثر یکی از عوامل مذکور بوده‌است و در صورتی که مقدار کسری کالا غیر معمولی یا اینکه بسته کالا به کلی مفقود شده باشد این نظر واستنباط راه‌آهن در مورد پیش‌بینی شده در ردیف الف بند ۳ ماده ۲۷ قابل اجراء نخواهد بود.
ماده بیست و نه - استنباط در مورد حمل مجدد کالا:
بند ۱ - چنانچه محمولاتی که در تحت شرایط این مقاوله‌نامه حمل شده‌اند مجدداً تحت شرایط همین مقاوله‌نامه حمل گردند و در هنگام حمل مجددفقدان جزئی و یا آسیب‌دیدگی در آن مشاهده گردد در صورتی که شرایط زیرین موجود باشد می‌توان استنباط نمود که آنها در طول مسیر اخیر قراردادباربری به وجود آمده‌است.
الف - محموله دائماً تحت مراقبت راه‌آهن بوده‌است.
ب - محموله به همان وضع که به مقصد اولیه رسیده تجدید حمل شده باشد.
بند ۲ - همین استنباط به عمل خواهد آمد هر گاه قرارداد قبل از ارسال مجدد کالا تابع شرایط این مقاوله‌نامه نبوده‌است به شرط آنکه این مقاوله‌نامه‌برای حمل باربری مستقیم بین اولین ایستگاه فرستنده و آخرین ایستگاه مقصد قابل اجرا می‌بود.
ماده سی - استنباط درباره فقدان کالا - موردی که کالا باز یافته می‌شود:
بند ۱ - چنانچه محموله در موعد معینه به گیرنده کالا تحویل نگردد و یا در مدت سی (۳۰) روز پس از انقضای مهلت تحویل در اختیار ذیحق گذارده‌نشود نامبرده می‌تواند بدون ارائه مدارک دیگری کالای خود را مفقود شده بداند.
بند ۲ - شخص ذینفع حق دارد ضمن دریافت غرامت مربوط به کالای مفقوده کتباً تقاضا نماید در طی سالی که از پرداخت غرامت آغاز می‌گردد به‌محض باز یافته شدن کالا او را مطلع سازند. رسید این درخواست کتباً باید به او داده شود.
بند ۳ - در طی سی (۳۰) روز پس از دریافت اطلاعیه مربوط به پیدا شدن کالا شخص ذینفع می‌تواند تقاضا نماید که کالای او در یکی از ایستگاه‌های‌مسیر تحویل داده شود. و موظف است مخارجی را که به حمل کالا از ایستگاه فرستنده تا ایستگاه تحویل کالا به آن تعلق گرفته‌است به علاوه مبلغ‌غرامت پس از کسر مخارجی که احیاناً در آن منظور بوده‌است و با رعایت کلیه حقوق مربوط به غرامت که در ماده ۳۴ و در صورت امکان در ماده ۳۶برای تجاوز از موعد مقرره برای تحویل کالا ملحوظ است به راه‌آهن بپردازد.
بند ۴ - در صورتی که طبق بند ۲ فوق‌الذکر تقاضایی به عمل نیامده باشد و یا در مدت سی (۳۰) روز به موجب بند ۲ اقدامی معمول نگردد و یا آنکه‌کالا بیش از یک سال پس از تاریخ پرداخت غرامت پیدا شود راه‌آهن مطابق مقررات و قوانین کشور متبوع خود عمل خواهد کرد.
ماده سی و یک - مبلغ غرامت در صورت از بین رفتن کالا:
بند ۱ - هر گاه طبق مقررات این مقاوله‌نامه غرامتی برای از بین رفتن کلی یا قسمتی از کالا بر عهده راه‌آهن باشد غرامت بر حسب:
نرخ رسمی بورس.
یا در صورت نبودن نرخ بورس به قیمت روز بازار.
یا در صورت نبودن هیچکدام طبق ارزش معمولی.
کالاهایی از همان نوع و جنس که در محل و زمان قبول بار برای حمل از طرف راه‌آهن جاری بوده‌است محاسبه می‌شود.
مع‌الوصف غرامت از پنجاه فرانک برای فقدان هر یک کیلوگرم وزن غیر خالص کالا تجاوز نمی‌کند، البته با رعایت محدودیتهایی که در ماده ۳۵ پیش‌بینی شده‌است. به علاوه کرایه حمل و حقوق گمرکی و کلیه مبالغی که به مناسبت حمل کالا دریافت شده‌است بدون هیچگونه خسارت دیگری به شخص‌ذینفع مسترد خواهد شد.
بند ۲ - اگر عناصری که به عنوان مبنای محاسبه پرداخت غرامت به کار می‌روند به پول کشوری که در آنجا غرامت مطالبه شده‌است معلوم نباشندتبدیل پول بر اساس نرخهای روز در محلی که غرامت پرداخت می‌شود صورت خواهد گرفت.
ماده سی و دو - تحدید مسئولیت در صورت افت کردن وزن و محمولات در موقع حمل:
بند ۱ - در مورد کالاهایی که به سبب طبیعت خاصشان معمولاً هنگام حمل و در طول مسیر افت وزن پیدا می‌کنند راه‌آهن فقط در صورتی جوابگوخواهد بود که افت کالا در هر مسیری که محموله طی کند از حدود معینه زیر تجاوز نماید:
الف - دو درصد (۲%) وزن برای مایعات و کالاهای نمدار که برای باربری تحویل شده باشد و نیز برای کالاهای نامبرده زیر:
- ساقه شیرین‌بیان - چوبهای رنگین رنده شده یا آسیا شده به صورت گرد.
- قارچ‌های تازه - ذغال سنگ و کک.
- شاخ و سم حیوانات - یال و دم حیوانات.
- میوه‌های تازه خشک یا پخته - انواع چربی‌ها.
- انواع پشم - سبزیهای تازه.
- کندرهای تازه - استخوان درست یا آسیا شده.
- ضایعات پوست‌ها - ذغال طبیعی.
- انواع چرم - پوست درخت.
- انواع پوست - برگ تازه توتون.
- پوستهای قیمتی - ماهیهای خشک شده.
- انواع ریشه - صابون و روغن‌های غلیظ.
- نمک - موی خوک.
- ماستیک تازه - توتون بریده شده.
- رگ و پی حیوانات.
ب - یک درصد برای سایر کالاهای خشک که ممکن است در طول راه دچار افت بشوند.
بند ۲ - در صورتی که بر حسب اوضاع و احوال ثابت شود که افت کالا در اثر موجبات که باعث افت کالا می‌شوند نباشد راه‌آهن نمی‌تواند از محدودیت‌مسئولیت که در بند ۱ این ماده پیش‌بینی شده استفاده نماید.
بند ۳ - هر گاه تعداد زیادی بسته به وسیله یک بارنامه حمل شود افت مربوط به طول راه برای هر بسته محسوب خواهد شد در صورتی که وزن هر یک‌از آنها جداگانه در بارنامه قید شده باشد و یا بتوان به طریق دیگری آن را تعیین نمود.
بند ۴ - در صورت فقدان تمام کالا برای محاسبه غرامت به عنوان افت وزن کالا در طول راه هیچگونه تقلیلی نباید به عمل آید.
بند ۵ - مقررات این ماده به هیچ وجه مقررات مواد ۲۷ و ۲۸ را نقض نمی‌کند.
ماده سی و سه - مبلغ غرامت در مورد آسیب‌دیدگی کالا:
بند ۱ - در مورد آسیب‌دیدگی کالا راه‌آهن موظف به پرداخت غرامت می‌باشد این غرامت بر مبنای کسر ارزش کالای آسیب‌دیده حساب خواهد شد وغیر از این غرامت هیچ نوع پرداخت جبران خسارت دیگری به عمل نخواهد آمد. مبلغ این غرامت با در نظر گرفتن ارزش کالا که در ماده ۳۱ تعریف شده‌است و درصدی که از ارزش کالا در مقصد کاسته شده‌است محاسبه می‌گردد. همچنین مخارجی که در ردیف آخر بند ۱ از ماده ۳۱ پیش‌بینی شده‌است‌به همین نسبت مسترد می‌شود.
در هر صورت نکات زیر باید رعایت شود:
الف - هر گاه تمام محموله در اثر آسیب‌دیدگی ضایع و بی‌ارزش شده باشد مبلغ غرامت پرداختی نباید از مبلغی که در صورت فقدان تمام آن پرداخت‌می‌شد تجاوز کند.
ب - هر گاه فقط قسمتی از محموله در اثر آسیب‌دیدگی ضایع و بی‌ارزش شده باشد مبلغ غرامت پرداختی نباید از مبلغی که در صورت فقدان قسمت‌آسیب دیده پرداخت می‌شد تجاوز نماید.
ماده سی و چهار - مبلغ غرامت در مورد تأخیر در تحویل کالا:
بند ۱ - در صورتی که تأخیر در تحویل کالا بیش از ۴۸ ساعت از مهلت مقرره طول بکشد و اگر شخص ذینفع ثابت ننماید که در نتیجه آن خسارتی به اووارد شده راه‌آهن موظف است (۱۰).(۱) کرایه حمل را که حداکثر پنجاه (۵۰) فرانک برای هر محموله خواهد شد به او مسترد دارد.
بند ۲ - چنانچه ثابت شود که خسارتی در اثر تأخیر در تحویل کالا به او وارد شده‌است راه‌آهن غرامتی که حداکثر از دو برابر کرایه حمل تجاوز نکند به‌او پرداخت خواهد نمود.
بند ۳ - غراماتی که طبق بندهای ۱ و ۲ پرداخت می‌شود با غرامت پرداختی برای فقدان تمام کالا توأم نمی‌گردد.
در صورتی که قسمتی از کالا از بین برود، غرامت تأخیر در تحویل، در صورت وقوع فقط برای قسمت باقیمانده مرسوله پرداخت می‌شود.
در صورت آسیب‌دیدگی کالا غرامت تأخیر در تحویل، در صورت وقوع با غرامت پیش‌بینی شده در ماده ۳۳ توأم می‌گردد.
در هر حال جمع غرامتهای پیش‌بینی شده در بندهای ۱ و ۲ با غرامتهای پیش‌بینی شده در ماده ۳۱ و ۳۳ نمی‌تواند موجب پرداخت غرامتی بیشتر ازغرامت تلف شدن تمام کالا گردد.
ماده سی و پنج - محدودیت غرامت بر اساس بعضی از تعرفه‌ها:
هر گاه راه‌آهن جهت حمل بار با شرایط باربری خاصی موافقت نماید (تعرفه اختصاصی یا استثنایی) و برای کرایه حمل تخفیفی بر اساس شرایط عادی‌بپذیرد (تعرفه‌های عمومی) در این حالت راه‌آهن ممکن است برای پرداخت غرامت به شخص ذینفع محدودیتی قائل شود این محدودیت برای تأخیردر تحویل فقدان و یا آسیب‌دیدگی کالا خواهد بود به شرط آنکه این محدودیت در تعرفه قید شده باشد هر گاه محدودیت فوق از اعمال تعرفه‌ها منتج‌بشود که فقط در قسمتی از مسیر کالا اجرا می‌شود تأدیه غرامت توسط راه‌آهن فقط برای قسمتی از مسیر که موجب این غرامت شده‌است به عمل‌خواهد آمد.
ماده سی و شش - مبلغ غرامت در صورت اظهار انتفاع در تحویل:
هر گاه در موقع تحویل کالا انتفاع در تحویل تقاضا شده باشد ممکن است علاوه بر غرامات پیش‌بینی شده در ماده ۳۱ و ۳۳ و ۳۴ و در صورت امکان درماده ۳۵ مطالبه غرامتی برای خسارت اضافی که تأیید گردیده‌است بشود مبلغ این غرامت حداکثر به میزان مبلغی که برای انتفاع در تحویل اظهار شده‌است می‌باشد.
ماده سی و هفت - مبلغ غرامت در صورت وجود تقلب و اشتباه فاحش که مسئولیت آن به عهده راه‌آهن است:
در تمام مواردی که تأخیر در تحویل کالا فقدان کلی و یا جزئی آن و یا آسیب‌دیدگی آن در اثر تقلب و یا اشتباه فاحشی باشد که مسئولیت آن متوجه‌راه‌آهن است. راه‌آهن باید به ذینفع پس از اثبات موضوع خسارت مربوطه را کاملاً جبران نماید. در مورد اشتباه فاحش مسئولیت محدود است به دوبرابر حداکثر مبالغی که در مواد ۳۱، ۳۳، ۳۴، ۳۵ و ۳۶ پیش‌بینی شده‌است.
ماده ۳۸ - بهره غرامت - برگشت غرامتها:
بند ۱ - شخص ذینفع می‌تواند تقاضای بهره غرامت بنماید. این بهره‌ها که بر مبنای پنج درصد (۵%) در سال محاسبه می‌شوند فقط در مواردی قابل‌پرداختند که غرامت از ده فرانک برای هر بارنامه تجاوز نماید. بهره‌های غرامت از تاریخ اولین روز اعتراض اداری که به موجب ماده ۴۱ به عمل می‌آید ودر غیر این صورت از تاریخی خواهد بود که از طریق قضایی اقدام به این کار شده باشد.
بند ۲ - هر غرامتی که من غیر حق دریافت شده باشد باید مسترد گردد.
ماده سی و نه - مسئولیت راه‌آهن در مورد مأمورین خود:
راه‌آهن مسئول اعمال کلیه مأمورین رسمی خود و همچنین اشخاصی که برای اجرای امر باربری اجیر شده‌اند می‌باشد.
مع‌الوصف هر گاه بنا بر تقاضای ذینفع مأمورین راه‌آهن بارنامه‌ها با نوشته و یا ترجمه‌هایی بنمایند و یا خدمات دیگری که بر عهده راه‌آهن نیست انجام‌دهند به عنوان مأمور آن اشخاص شناخته می‌شوند.
ماده چهل - اجراء دعاوی خارج از قرارداد:
در کلیه موارد مشمول این مقاوله‌نامه هیچ دعوی مربوط به مسئولیت به هر عنوان که باشد علیه راه‌آهن اعمال نمی‌شود مگر در شرایط و حدود پیش‌بینی شده در این مقاوله‌نامه.
همچنین است در مورد هر دعوی که اقامه شده علیه اشخاصی که طبق ماده ۳۹ راه‌آهن جوابگوی آن است.
فصل دوم - اعتراضات و دعاوی اداری - دعاوی قضایی آیین دادرسی و مرور زمان ماده چهل و یک - دعاوی اداری:
بند ۱ - دعاوی اداری مربوط به قرارداد باربری باید کتباً به راه‌آهنی که طبق ماده ۴۳ معین شده‌است ارسال شود.
بند ۲ - حق دعوی اداری متعلق به اشخاصی است که به موجب ماده ۴۲ حق اقامه قضایی علیه راه‌آهن را دارند.
بند ۳ - اگر اعتراض توسط فرستنده کالا به عمل آید باید نسخه رونوشت بارنامه نیز ارائه شود. در صورت غیر یا باید این عمل را با اجازه گیرنده انجام‌دهد یا اینکه مدرکی دال بر رد کالا از طرف گیرنده ارائه نماید.
اگر اعتراض توسط گیرنده به عمل آید باید بارنامه را در صورت وصول ارائه نماید.
بند ۴ - بارنامه - رونوشت بارنامه و اوراق دیگری که ذیحق ضمیمه کردن آنها را به اعتراضات خود مفید بداند باید اصل یا رونوشت آنها پیوست شود ودر صورت تقاضای راه‌آهن رونوشت‌ها باید مصدق باشند. موقع رسیدگی به اعتراض راه‌آهن می‌تواند تقاضای ارائه اصل بارنامه - رونوشت بارنامه و یاقبض استرداد بهار را برای منعکس نمودن نتیجه رسیدگی مطالبه نماید.
ماده چهل و دو - اشخاصی که می‌توانند علیه راه‌آهن دعوی قضایی اقامه کنند:
بند ۱ - اقامه دعوی قضایی برای استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد باربری متعلق به کسی می‌باشد که این مبلغ را پرداخته‌است.
بند ۲ - اقامه دعوی قضایی مربوط به استرداد بهای پیش‌بینی شده در ماده ۱۹ فقط به فرستنده کالا مربوط است.
بند ۳ - اقامه دعاوی دیگر قضایی علیه راه‌آهن که از قرارداد باربری ناشی می‌شود مربوط به اشخاص زیر می‌باشد:
الف - به فرستنده کالا تا موقعی که گیرنده کالا بارنامه را اخذ یا کالا را قبول نموده و یا از حقوق متعلقه که به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ و یا ماده ۲۲برخوردار است استفاده نماید.
ب - به گیرنده کالا از لحظه‌ای که:
۱ - بارنامه را دریافت کرده‌است.
۲ - کالا را قبول نموده‌است.
۳ - از حقوق خود به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ استفاده کرده‌است.
۴ - از حقوق متعلقه به خود به موجب ماده ۲۲ بهره‌مند شده‌است در هر صورت به محض دریافت بارنامه یا قبول کالا وسیله شخص تعیین شده ازطرف گیرنده طبق (ردیف ج از بند ۱ ماده ۲۲).
یا استفاده نامبرده از حقوق متعلقه به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ حق اقامه دعوی از گیرنده سلب می‌شود.
برای اقامه این قبیل دعاوی فرستنده باید نسخه رونوشت بارنامه را ارائه نماید و در صورت نبودن آن او نمی‌تواند به موجب حقوق متعلقه مذکور درردیف الف بند ۳ علیه راه‌آهن اقامه دعوی کند مگر با اجازه گیرنده یا اینکه مدرکی بیاورد که گیرنده کالا را نپذیرفته‌است.
ماده چهل و سه - راهآهنهایی که علیه آنها می‌توان اقامه دعوی قضایی نمود:
بند ۱ - اقامه دعوی قضایی در مورد استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد باربری ممکن است علیه راه‌آهنی که وجه را دریافت کرده یا راه‌آهنی‌که وجه به نفع او بیشتر دریافت شده‌است اقامه گردد.
بند ۲ - دعوی قضایی مربوط به استرداد بهای پیش‌بینی شده در ماده ۱۹ اقامه نمی‌شود مگر علیه راه‌آهن فرستنده.
بند ۳ - دعاوی قضایی دیگر که از قرارداد باربری ناشی شود منحصراً علیه راه‌آهن مبدأ یا راه‌آهن مقصد یا راه‌آهنی که عمل اصلی مورد دعوی در آنجااتفاق افتاده‌است اقامه می‌شود.
علیه راه‌آهن مقصد نیز می‌شود اقامه دعوی کرد حتی اگر کالا و بارنامه را دریافت نکرده باشد.
بند ۴ - هر گاه شخصی که دعوا را طرح می‌نماید بتواند آن را علیه چندین راه‌آهن اقامه کند به محض اینکه دعوا علیه یکی از آنها طرح گردیده حق اونسبت به سایر راهآهنها منتفی می‌گردد.
بند ۵ - دعوی قضایی ممکن است علیه راه‌آهن دیگری غیر از آنهایی که در بند ۱ و ۲ و ۳ تعیین شده اقامه شود هر گاه این یک دعوی ردیه بوده باشد یابه صورت دعوی شخصی ثالث در رد اعتراض به دعوی اصلی مستند بر همان قرارداد باربری اقامه شود.
ماده چهل و چهار - صلاحیت:
دعاوی قضایی مستند به این مقاوله‌نامه نمی‌تواند مورد رسیدگی قرار گیرد جز توسط قاضی صلاحیتدار کشوری که راه‌آهن خوانده از آن تبعیت می‌کند، مگر اینکه در موافقتنامههای بین دولتها و یا در اسناد امتیازی تصمیم دیگری اتخاذ شده باشد.
هر گاه مؤسسه‌ای شبکه‌های مستقلی از راه آهن را در کشورهای مختلف بهره‌برداری کند هر یک از این شبکه‌ها از نظر اجرای این ماده مانند راه‌آهن‌جداگانه تلقی می‌شود.
ماده چهل و پنج - تحقیق درباره فقدان جزئی یا معیوب شدن کالا:
بند ۱ - هر گاه فقدان قسمتی از کالا یا آسیب‌دیدگی آن از طرف راه‌آهن کشف و یا مشاهده شود و یا اینکه ذیحق وجود آن را اثبات نماید راه‌آهن موظف‌است بلافاصله و در صورت امکان با حضور ذیحق صورت مجلسی تنظیم نماید که بر حسب نوع خسارت، وضع کالا، وزن آن و در صورت امکان‌اهمیت خسارت و علت و زمانی که خسارت وارد شده‌است در آن تسجیل گردد.
یک رونوشت از این صورت مجلس باید به رایگان تسلیم ذیحق بشود.
بند ۲ - اگر ذیحق مفاد صورت مجلس را قبول نکند می‌تواند تحقیق قضایی را نسبت به وضع و وزن کالا و همچنین علل و میزان خسارت تقاضا نماید. نحوه اقدام تابع قوانین و مقررات کشوری است که تحقیق قضایی در آنجا به عمل می‌آید.
ماده چهل و شش - منتفی شدن اقامه دعوا علیه راه‌آهن:
بند ۱ - دریافت کالا از طرف ذیحق هر گونه دعوی ناشی از قرارداد باربری علیه راه‌آهن مربوط به تجاوز مهلت تحویل کالا یا فقدان قسمتی از آن و یاآسیب‌دیدگی را منتفی می‌سازد.
بند ۲ - اقامه دعوا در موارد زیر منتفی نمی‌گردد:
الف - اگر دارنده حق اثبات کند که خسارت به علت یک تقلب یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن بوده‌است.
ب - در صورتی که اعتراض برای تجاوز مهلت تحویل در مدتی که از شصت (۶۰) روز تجاوز ننماید به یکی از راهآهنهای تعیین شده طبق بند ۳ ماده ۴۳ارسال شود روز قبول کالا از طرف ذیحق جزء این مدت محسوب نمی‌گردد.
ج - در مورد اعتراض برای فقدان قسمتی از کالا و یا برای آسیب‌دیدگی آن به شرح زیر:
اولاً اگر فقدان یا آسیب‌دیدگی قبل از دریافت کالا وسیله ذیحق طبق ماده ۴۵ به ثبوت رسیده باشد.
ثانیاً اگر تحقیق و اثباتی که به موجب ماده ۴۵ باید انجام بگیرد به علت اشتباه راه‌آهن صورت نگرفته باشد.
د - در صورت ادعای غرامت برای خسارت‌هایی که وجود آنها بعد از قبول کالا از طرف ذیحق معلوم می‌گردد با وجود و شرایط زیر:
اولاً بلافاصله بعد از کشف خسارت و حداکثر در ظرف هفت (۷) روز بعد از دریافت کالا از طرف دارنده حق تقاضای تسجیل خسارت مطابق ماده ۴۵ به‌عمل آمده باشد.
اگر خاتمه این مهلت مصادف با روز یکشنبه یا روز تعطیل رسمی باشد خاتمه مهلت به اولین روز اداری بعدی تمدید می‌شود.
ثانیاً ذیحق ثابت کند که خسارت در فاصله قبول کالا برای حمل و تحویل آن عارض شده‌است.
بند ۳ - اگر کالا مطابق شرایط پیش‌بینی شده در بند ۱ ماده ۲۹ مجدداً ارسال شده باشد اقامه دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان جزئی یا آسیب‌دیدگی‌کالا ناشی از یکی از قراردادهای باربری قبلی منتفی می‌شود همان طور اگر مربوط به یک قرارداد منحصر به فرد می‌بود.
ماده چهل و هفت - مرور زمان مربوط به دعوی قضایی:
بند ۱ - اقامه دعوی قضایی ناشی از قرارداد باربری بعد از یک سال مشمول مرور زمان می‌گردد.
معهذا مرور زمان دوساله خواهد بود اگر موارد زیر پیش آید:
الف - اقامه دعوا مربوط به واریز استرداد بهای کالایی باشد که وسیله راه‌آهن از گیرنده کالا دریافت شده‌است.
ب - اقامه دعوا مربوط به واریز تتمه حساب فروشی باشد که وسیله راه‌آهن انجام شده‌است.
ج - اقامه دعوا بر اساس خسارتی باشد که از تقلب و تدلیس ناشی شده‌است.
د - اقامه دعوا بر اساس موضوع قاچاق مبتنی باشد.
ه - در مورد پیش‌بینی شده در بند ۱ ماده ۲۹ اقامه دعوا بر اساس یکی از قراردادهای باربری قبل از ارسال مجدد محموله مبتنی باشد.
بند ۲ - شروع مرور زمان:
الف - برای دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان جزئی و یا آسیب‌دیدگی و یا تأخیر در تحویل محموله از روزی که تحویل انجام شده‌است.
ب - برای دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان کلی محموله از روز سی‌ام (۳۰) پس از انقضاء مهلت تحویل.
ج - برای دعاوی مربوط به پرداخت یا استرداد کرایه حمل و مخارج فرعی و اضافه کرایه‌ها و یا برای دعاوی مربوط به تصحیح یا اجرای نادرست تعرفه‌یا اشتباه در محاسبه مرور زمان از تاریخ‌های زیر شروع می‌شود:
اولاً اگر پرداخت به عمل آمده باشد از روز پرداخت.
ثانیاً چنانچه به عمل نیامده باشد از روز قبول کالا برای حمل اگر پرداخت به عهده فرستنده باشد و از روزی که گیرنده بارنامه را دریافت نموده‌است درصورتی که پرداخت به عهده گیرنده باشد.
ثالثاً اگر موضوع مربوط به پرداخت وجوه مندرج در صورت حساب باشد از روزی که راه‌آهن صورت حساب را که در بند ۷ ماده ۱۷ قید شده‌است به‌فرستنده تسلیم نماید. در صورت عدم تسلیم صورت حساب مهلت برای مطالبات راه‌آهن از روز سی‌ام (۳۰) بعد از انقضاء مهلت تحویل کالا شروع‌می‌شود.
د - برای اقامه دعوا از طرف راه‌آهن مربوط به پرداخت مبالغی که توسط گیرنده به جای فرستنده پرداخت شده و با بالعکس و راه‌آهن موظف است آن رابه ذیحق مسترد دارد از روزی که تقاضای استرداد به عمل آمده‌است.
ه - برای دعاوی مربوط به استرداد بهای کالا که در ماده ۱۹ پیش‌بینی شده‌است از روز سی‌ام (۳۰) پس از انقضاء مهلت تحویل.
و - برای دعاوی مربوط به پرداخت تتمه حساب فروش از روز فروش.
ز - برای دعاوی مربوط به پرداخت یک اضافه حقوق گمرکی که از طرف گمرک یا سایر مقامات اداری ادعا شده باشد از روز ادعای گمرک یا مقامات‌مزبور.
ح - در سایر موارد از روزی که ادعا باید اعمال شود.
روزی که به نام شروع مرور زمان تعیین گردیده جزء ایام مهلت محسوب نمی‌شود.
بند ۳ - در مورد اعتراضاتی که طبق ماده ۴۱ برای راه‌آهن ارسال شده‌است مرور زمان معلق می‌ماند تا روزی که راه‌آهن ادعا را کتباً رد نموده و اوراق‌پیوست آن را نیز مسترد دارد. در صورت قبول قسمتی از ادعا مرور زمان فقط برای قسمتی از ادعا که مورد اختلاف باقی می‌ماند جاری خواهد بود. اثبات اینکه ادعانامه اداری دریافت شده یا جواب آن ارسال و اوراق ضمیمه مسترد گردیده‌است به عهده طرفی است که به آن استناد می‌کند.
ادعانامه‌های اداری بعدی نیز که در مورد همین موضوع باشد مرور زمان را معلق نمی‌کند.
بند ۴ - دعوای مشمول مرور زمان مورد اقدام قرار نمی‌گیرد حتی به عنوان دعوای متقابل یا اعتراض شخص ثالث.
بند ۵ - با رعایت مقررات فوق معلق ماندن و قطع شدن مرور زمان به موجب قوانین و مقررات کشوری که دعوا در آنجا طرح شده تعیین می‌گردد.
فصل سوم - واریز حسابها - دعاوی راهآهنها علیه یکدیگر ماده چهل و هشت - واریز حساب بین راهآهنها:
بند ۱ - هر راه‌آهنی که مخارج یا سایر مطالبات مربوط به قرارداد باربری را چه در مبدأ و چه در مقصد دریافت کرده موظف است سهم راهآهنهای ذینفع‌را از مخارج و مطالبات مزبور بپردازد.
تشریفات این پرداخت در موافقتهای متبادله بین راهآهنها تعیین شده‌است.
بند ۲ - چنانچه راه‌آهن فرستنده کرایه حمل و سایر مخارجی را که طبق بارنامه به عهده فرستنده کالا بوده‌است دریافت نکرده باشد با حفظ حقوق علیه‌فرستنده کالا مسئول پرداخت این هزینه‌ها خواهد بود.
بند ۳ - اگر راه‌آهن مقصد کالا را بدون دریافت مخارج و سایر مطالبات ناشی از قرارداد باربری تحویل داده باشد در قبال راهآهنهای قبلی و سایرراه‌آهنهای ذینفع مسئول است.
بند ۴ - در صورت عدم توانایی پرداخت یکی از راهآهنها که بر حسب تقاضای یکی از راهآهنهای طلبکار مورد رسیدگی و تأیید دفتر مرکزی حمل ونقلهای بین‌المللی با راه‌آهن قرار گرفته باشد مورد مطالبه از طرف کلیه راهآهنهای دیگر که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به نسبت سهم هر یک در کرایه‌حمل و نقل تقبل می‌شود. حق اقامه دعوی علیه راه‌آهنی که عدم قدرت پرداخت آن تأیید شده‌است محفوظ می‌ماند.
ماده چهل و نه - اقامه دعوی در مورد غرامت برای فقدان کالا و یا آسیب‌دیدگی آن:
بند ۱ - راه‌آهنی که غرامتی را برای فقدان کلی و جزئی کالا و یا برای آسیب‌دیدگی آن به موجب این مقاوله‌نامه پرداخت کرده‌است حق دارد علیه‌راه‌آهنهایی که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند طبق ترتیبات زیر اقامه دعوی نماید:
الف - راه‌آهنی که در اثر عمل او خسارت پیشامده تنها مسئول خسارت است.
ب - اگر خسارت در اثر عمل چند راه‌آهن پیش آید هر یک از آنها مسئول خسارتی می‌باشند که خود موجب آن شده و اگر تشخیص این امر ممکن نباشدمسئولیت خسارت با توجه به اصول مذکوره در حرف ج بین آنها تسهیم می‌شود.
ج - اگر نتوان ثابت کرد که خسارت در نتیجه عمل یک یا چند راه‌آهن پیش آمده‌است مقدار غرامت بین تمام راهآهنها که در این باربری شرکت کرده‌اند به‌غیر از آنهایی که ثابت کنند خسارت در خطوط آنها پیش نیامده تسهیم می‌شود.
تسهیم مبلغ غرامت به نسبت تعداد کیلومترهای مسافتی که بر حسب آن تعرفه‌ها اجرا شده‌است به عمل می‌آید.
بند ۲ - در صورت عدم قدرت یکی از راهآهنها سهم مربوط به آن که پرداخت نشده بین راهآهنهای دیگر که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به نسبت‌کیلومترهای مسافتی که بر حسب آن تعرفه‌ها اجرا شده‌است تسهیم می‌شود.
ماده پنجاه - اقامه دعوا در مورد غرامت برای تأخیر در مهلت تحویل:
بند ۱ - مقررات مندرج در ماده ۴۹ در مورد پرداخت غرامت برای تأخیر در مهلت تحویل قابل اجرا می‌باشد. چنانچه تأخیر در مهلت تحویل کالا درنتیجه نامنظمی‌های حاصله در روی خطوط چندین راه‌آهن باشد مبلغ غرامت به نسبت مدت تأخیری که روی هر یک از شبکه‌های مربوطه انجام گرفته‌است تقسیم خواهد شد.
بند ۲ - مهلت تحویل تعیین شده در ماده ۱۱ بین راهآهنهای مختلف که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به شرح زیر تقسیم می‌شود:
الف - بین دو راه‌آهن همسایه:
اولاً مهلت ارسال بین دو راه‌آهن نصف می‌شود.
ثانیاً مهلت حمل به نسبت تعداد کیلومترهای فواصلی که روی هر یک از دو راه‌آهن تعرفه اجرا می‌شوند تقسیم می‌گردد.
ب - بین سه راه‌آهن یا بیشتر:
اولاً مهلت ارسال بین راه‌آهن مبدأ و مقصد نصف می‌شود.
ثانیاً یک سوم مهلت حمل به سهم مساوی بین تمام راهآهنهای شرکت‌کننده در حمل و نقل تقسیم می‌شود.
ثالثاً دو سوم مهلت حمل به نسبت تعداد کیلومترهای مسافتی که تعرفه‌ها در هر یک از راهآهنها اجرا می‌شود تقسیم می‌گردد.
بند ۳ - مهلتهای اضافی را که یک راه‌آهن می‌تواند از آن استفاده کند به آن راه‌آهن اعطا خواهد شد.
بند ۴ - مدت زمانی که بین تحویل کالا به راه‌آهن تا آغاز مهلت ارسال صرف می‌شود فقط مربوط به راه‌آهن فرستنده‌است.
بند ۵ - تقسیمی که در بالا مورد بحث قرار گرفت مورد عمل قرار نمی‌گیرد مگر در صورتی که مهلت تحویل کلی رعایت نشده باشد.
ماده پنجاه و یک - رویه اقامه دعوا:
بند ۱ - راه‌آهنی که بر علیه آن به موجب مواد ۴۹ و ۵۰ اقامه دعوا می‌شود به هیچ وجه صلاحیت ندارد به صحت پرداختی که از طرف اداره راه‌آهنی که‌اقامه دعوا کرده‌است اعتراض کند هر گاه مبلغ غرامت به وسیله مقام قضایی تعیین شده باشد که رسیدگی به موضوع رسماً به او ابلاغ و از او خواسته‌شده‌است که شخصاً در محاکمه مداخله نماید قاضی محکمه پس از وقوف از موضوع دعوا طبق جریان کار مهلتهای مربوط به احضار و شرکت درمحاکمه را تعیین می‌نماید.
بند ۲ - راه‌آهنی که می‌خواهد اقامه دعوا کند باید ادعای خود را علیه تمام راهآهنهای ذینفع که با آنها حل اختلاف ننموده در یک ادعانامه و با توجه به‌اینکه ادعای خود را علیه راهآهنهایی که اقامه دعوا ننموده‌است از دست خواهد داد تنظیم نموده و در یک محکمه اقامه دعوا نماید.
بند ۳ - قاضی باید در یک حکم برای تمام دعاوی که پیش او مطرح است رأی صادر کند.
بند ۴ - راهآهنهایی که علیه آنها اقامه دعوا شده نمی‌توانند اقامه دعوای بعدی بنمایند.
بند ۵ - وارد نمودن دعاوی مربوط به تضمین در دعوای مربوط به تقاضای اصلی غرامت مجاز نمی‌باشد.
ماده پنجاه و دو - صلاحیت برای دعاوی:
بند ۱ - قاضی اقامتگاه راه‌آهنی که علیه آن راه‌آهن اقامه دعوی می‌شود در تمام دعاوی مطروحه منحصراً ذیصلاحیت است.
بند ۲ - وقتی که دعوی علیه چند راه‌آهن باید اقامه شود راه‌آهن خواهان حق دارد از بین قاضیهای ذیصلاحیت به موجب بند ۱ آن قاضی را انتخاب کندکه عرضحال خود را نزد او تسلیم می‌دارد.
ماده پنجاه و سه - توافق در موضوع دعاوی:
راهآهنها می‌توانند با توافق بین خود مقررات مربوط به دعاوی متقابل خود را که در فصل سوم تعیین شده نقض کنند.
قسمت چهارم - مقررات مختلف
ماده پنجاه و چهار - اجرای حقوق ملی:
در صورت عدم وجود شروطی در این مقاوله‌نامه در مقررات مخصوص مندرج در بند ۴ ماده ۶۰ در مقررات مکمل مندرج در بند ۵ ماده ۶۰ و تعرفه‌های‌بین‌المللی، مقررات و قوانین و آیین‌نامه‌های ملی مربوط به باربری در هر کشوری قابل اجرا می‌باشد.
ماده پنجاه و پنج - قواعد کلی آیین دادرسی:
برای کلیه اختلافاتی که از حمل و نقلهای تابع این مقاوله‌نامه ناشی می‌شود رویه قضایی که باید اعمال گردد همان است که قاضی ذیصلاحیت آن رامورد عمل قرار می‌دهد مگر اینکه مقررات مخالفی در مقاوله‌نامه وجود داشته باشد.
ماده پنجاه و شش - اجرای احکام قضایی - ضبط و تضمین:
بند ۱ - موقعی که احکام قضایی اعم از حضوری و یا غیابی توسط قاضی ذیصلاحیت و به موجب مقررات این مقاوله‌نامه صادر و طبق قوانین استنادی‌این قاضی لازم‌الاجرا گردید در هر یک از کشورهای عضو نیز پس از انجام تشریفات لازم و مقرر در هر کشوری لازم‌الاجرا خواهد بود. تجدید نظر درماهیت امر پذیرفته نیست این رویه در مورد احکامی که جنبه اجرایی موقت دارند اجرا نمی‌شود و همچنین در مورد محکومیتهای مربوط به مطالبه‌جبران خسارتهای وارده که با پرداخت هزینه مربوطه علیه خواهان به علت رد درخواست او صادر می‌گردد نیز اجرا نمی‌شود.
بند ۲ - مطالباتی که در اثر یک باربری بین‌المللی به نفع یک راه‌آهن عهده راه‌آهن دیگر که از همان کشور راه‌آهن اولی تبعیت نمی‌کند ایجاد شودنمی‌تواند مورد توقیف قرار گیرد مگر به موجب حکم صادر از قوه قضائیه کشور متبوعه راه‌آهنی که دارای مطالبات مورد توقیف است.
بند ۳ - وسایط نقلیه راه‌آهن همچنین اشیاء مختلف دیگری که در حمل و نقل به کار می‌روند و متعلق به راه‌آهن است مانند آوندها وسایل بارگیری‌روپوشها و غیره در سرزمین کشور دیگری غیر از کشور متبوع راه‌آهن مالک مورد توقیف قرار نمی‌گیرند آنهم با صدور حکم از طرف مقامات قضایی آن‌کشور.
واگنهای اختصاصی همچنین اشیاء مختلف دیگر موجود در آن واگنها که در باربری به کار می‌روند و متعلق به مالک واگن است نمی‌توانند مورد توقیف‌قرار بگیرند مگر در کشور محل اقامت مالک آنهم با صدور حکم و رأی از طرف مقامات قضایی آن کشور.
بند ۴ - برای تأمین پرداخت هزینه‌های محاکمات قضایی که بر اساس قرارداد باربری بین‌المللی اقامه می‌شوند تضمین مطالبه نخواهد شد.
ماده پنجاه و هفت - واحد پول - نرخ تسعیر و یا قبول پولهای خارجی:
بند ۱ - مبلغی که به واحد فرانک در این مقاوله‌نامه و ضمایم آن تعیین شده عبارت از فرانک طلا به وزن (۳۱).(۱۰) گرم به عیار ۰٫۹۰۰ می‌باشد.
بند ۲ - راه‌آهن موظف است نرخهای تسعیر مورد عمل خود را در مورد کرایه حمل و سایر مخارج و استرداد بهای کالا که به واحدهای پول خارجی‌تعیین شده‌اند و به پول کشور خود دریافت می‌دارد چاپ و منتشر نماید (نرخ تسعیر).
بند ۳ - همچنین راه‌آهنی که پول خارجی را برای پرداخت قبول می‌کند باید نرخ‌هایی را که با آنها پول خارجی را قبول می‌کند چاپ و منتشر نماید (نرخ‌قبول ارز).
ماده پنجاه و هشت - دفتر مرکزی حمل و نقلهای بین‌المللی با راهآهنها:
بند ۱ - برای تسهیل و تأمین اجراء این مقاوله‌نامه یک دفتر مرکزی حمل و نقلهای بین‌المللی وسیله راهآهنها تأسیس گردیده‌است که مأمور اجرای امورزیر می‌باشد:
الف - دریافت اطلاعات از تمام کشورهای عضو مقاوله‌نامه و هر یک از راهآهنهای ذینفع و اعلام آنها به کشورها و راهآهنهای دیگر.
ب - جمع‌آوری و تنظیم و چاپ و انتشار هر گونه اطلاعات که برای سرویس حمل و نقلهای بین‌المللی مفید باشد.
ج - تسهیل روابط مالی لازم برای سرویس حمل و نقلهای بین‌المللی بین راهآهنهای مختلف و واریز مطالبات معوقه و تأمین اطمینان لازم در این مورددر روابط بین راهآهنها.
د - اقدام برای رفع اختلافات مربوط به تفسیر و اجرای این مقاوله‌نامه بین کشورهای عضو یا مؤسسات حمل و نقلی که خطوط آنها در فهرست خطوط‌پیش‌بینی شده در ماده ۵۹ ثبت است از طریق راهنمایی و کمکهای فکری یا میانجیگری یا هر طریق که ممکن باشد بر حسب تقاضای یکی از این‌کشورهای عضو یا یکی از مؤسسات حمل و نقل.
ه - اعلام نظر مشورتی در مورد اختلافات مربوط به تفسیر و اجرای این مقاوله‌نامه بر حسب تقاضای طرفین اختلاف اعم از کشورها مؤسسات حمل ونقل یا مشتریهای آنها.
و - همکاری برای رفع اختلاف مربوط به تفسیر یا اجرای مقاوله‌نامه از طریق داوری.
ز - تنظیم تقاضاهای مربوط به اطلاعات این مقاوله و در صورت لزوم پیشنهاد تشکیل جلسات کنفرانس‌ها طبق ماده ۶۹.
بند ۲ - آیین‌نامه خاصی که ضمیمه شماره ۲ این مقاوله‌نامه را تشکیل می‌دهد مقر ترکیب و سازمان این دفتر و همچنین وسایل کار و شرایط و طرز عمل‌و نظارت آن را تعیین می‌نماید.
ماده پنجاه و نه - فهرست خطوط تابع مقاوله‌نامه:
بند ۱ - دفتر مرکزی که در ماده ۵۸ پیش‌بینی شده مأمور تهیه و تنظیم و مرتب نگاهداشتن و انتشار فهرست خطوط تابع این مقاوله‌نامه می‌باشد. بدین‌منظور از کشورهای عضو اطلاعات مربوط را برای درج در این فهرست یا حذف خطوط یک راه‌آهن یا یک مؤسسه که در ماده ۲ ذکر شده‌است دریافت‌می‌کند.
بند ۲ - ورود یک خط جدید در سرویس حمل و نقلهای بین‌المللی یک ماه بعد از تاریخ نامه دفتر مرکزی به عنوان کشورهای عضو مشعر بر اعلام ثبت‌آن خط در فهرست مربوطه عملی می‌گردد.
بند ۳ - حذف یک خط از طرف دفتر مرکزی موقعی اعلام می‌گردد که به درخواست کشور عضوی که بنا به تقاضای او این خط در فهرست قید گردیده‌است طی یادداشتی به دفتر مرکزی اعلام نماید که آن خط باید حذف شود.
بند ۴ - دریافت اعلامیه منتشره از طرف دفتر مرکزی به هر راه‌آهنی حق می‌دهد فوراً کلیه روابط حمل و نقل بین‌المللی خود را با خط حذف شده قطع‌نماید. مگر در مورد حمل و نقل‌هایی که در جریان می‌باشد و باید خاتمه پذیرد.
ماده شصت - مقررات خاص در مورد بعضی از باربریها - مقررات تکمیلی:
بند ۱ - حمل واگنهای خصوصی تابع مقررات ضمیمه شماره ۴ می‌باشد.
بند ۲ - حمل حمل آوندها تابع مقررات ضمیمه شماره ۵ است.
بند ۳ - برای حمل بسته‌های فوری راهآهنها می‌توانند بعضی از مواد مخصوص تعرفه‌های خودشان را با مقررات خاص مندرج در ضمیمه ۶ وفق دهند.
بند ۴ - برای حمل و نقلهای نامبرده زیر:
الف - حمل و نقل با اسناد حمل قابل مبادله.
ب - حمل و نقل به شرط عدم تحویل کالا جز در مقابل نسخه رونوشت بارنامه.
ج - حمل و نقل روزنامه‌ها.
د - حمل و نقل کالا به مقصد بازارهای مکاره و نمایشگاه‌ها.
ه - حمل و نقلهای وسایل بارگیری و وسایل پوشش ضد سرما و گرما برای کالاهای حمل شده دو یا چند کشور عضو به وسیله انعقاد قراردادهای‌خاصی و یا راهآهنها به موجب مواد مخصوص تعرفه‌های خود می‌توانند شرایطی را برای این گونه حمل و نقلها مقرر دارند که مغایر این مقاوله‌نامه‌باشد.
ج - حمل و نقل با بارنامه‌هایی که فاقد سندیت برای محاسبه و پرداخت کرایه باشند.
بند ۵ - مقررات تکمیلی که بعضی از کشورهای عضو یا بعضی از راهآهنها برای اجرای مقاوله‌نامه انتشار می‌دهند به دفتر مرکزی ارسال خواهد شد.
این مقررات تکمیلی می‌توانند در راهآهنهایی که الحاق خود را به آن اعلام داشته‌اند به نحوی که در قوانین و آیین‌نامه‌های هر کشوری پیش‌بینی شده‌است به اجرا گذارده شود بدون آنکه این مقاوله‌نامه را نقض نمایند و اجرای این مقررات تکمیلی کتباً به اطلاع دفتر مرکزی خواهد رسید.
ماده شصت و یک - حل و فصل اختلافاتی از طریق حکمیت:
بند ۱ - هر گاه اختلافاتی که در مورد تفسیر اجرای قرارداد بین اعضا به وجود می‌آید بین خود آنان حل و فصل نشود با توجه به اینکه این مقاوله‌نامه‌عنوان قانون بین‌المللی و یا عنوان حقوق قراردادی مورد قبول همه را دارد و همچنین با توجه به اینکه مقررات تکمیلی آن که توسط بعضی از کشورهای‌عضو مقاوله‌نامه تدوین شده‌اند و نیز موافقتنامههای خاصی که در بند ۴ ماده ۶۰ پیش‌بینی شده‌است همان ارزش را دارند می‌توان بنا بر درخواست‌اعضاء این اختلافات را ارجاع به حکمیت نمود.
ترکیب و رویه دادرسی محاکمی که عهده‌دار این نوع حکمیت می‌باشند در ضمیمه ۷ این مقاوله‌نامه درج شده‌است.
بند ۲ - مع‌الوصف در مورد اختلاف بین کشورها مقررات مندرج در ضمیمه ۷ طرفین را وادار به مراعات آن نخواهد کرد و هر یک از کشورها راساً‌می‌توانند درباره ترکیب دادگاه حکمیت و رویه دادرسی آن تصمیم لازم اتخاذ کنند.
بند ۳ - بنا بر تقاضای طرفین حکمیت در موارد زیر رسیدگی می‌کند:
الف - بدون اینکه به حل اختلاف به موجب مقررات قانونی دیگر لطمه‌ای برسد:
اولاً در مورد اختلافات بین کشورهای عضو قرارداد.
ثانیاً در مورد اختلافات بین کشورهای عضو و کشورهای غیر عضو.
ثالثاً در مورد اختلافات بین کشورهای غیر عضو.
به شرط آنکه در دو مورد اخیرالذکر قرارداد حاضر مانند یک قانون ملی یا به عنوان حقوق قراردادی قابل اجرا باشد.
ب - در مورد اختلافات بین مؤسسات باربری.
ج - در مورد اختلافات بین مؤسسات باربری و مشتریان.
د - در مورد اختلافات بین مشتریان.
بند ۴ - اجرای رویه دادرسی حکمیت در مورد تعلیق و قطع مرور زمان دعاوی مربوط به طلب همان اثر دارد که طرح دعوا در محاکم عادی.
بند ۵ - احکام صادره از دادگاه‌های حکمیت درباره مؤسسات باربری و مشتریان در هر کشور عضو قرارداد بعد از انجام تشریفات مقرره داخلی‌لازم‌الاجرا می‌گردد.
قسمت پنجم - مقررات استثنایی
ماده شصت و دو - نقض‌های موقتی:
بند ۱ - اگر وضع اقتصادی و مالی کشوری طوری باشد که اجزاء مقررات فصل سوم از قسمت سوم مقاوله‌نامه مشکلات بزرگی برای آنها ایجاد کند هرکشوری با گنجانیدن مقرراتی در تعرفه‌های خود و یا اعطای اختیارات کلی یا خصوص به ادارات راه‌آهن می‌توانند مقررات ماده ۱۷ و ۱۹ و ۲۱مقاوله‌نامه را در مورد بعضی از حمل و نقلها به شرح زیر نقض نمایند:
الف - ارسال محمولات از این کشور با پرداخت کرایه به عمل آید:
اولاً خواه تمامی کرایه مسیر در فاصله مبدأ تا مرز کشور پرداخت گردد.
ثانیاً خواه حداقل کرایه مسیر داخلی کشور تا حدود مرز پرداخت گردد.
ب - محمولاتی که به مقصد این کشور فرستاده می‌شوند باید در مبدأ کرایه آنها پرداخت شود:
اولاً خواه این عمل حداقل تا مرزهای آن کشور صورت گیرد به شرط اینکه کشور مبدأ از محدودیت مذکور در شماره ۱ بند الف فوق‌الذکر استفاده ننماید.
ثانیاً خواه کرایه مسیر حداکثر تا مرزهای آن کشور دریافت گردد.
ج - محمولات اعم از اینکه از این کشور صادر و یا به مقصد آن وارد شوند نمی‌توانند از هیچگونه استرداد بهای استفاده کنند و همچنین هیچگونه پیش‌پرداختی پذیرفته نمی‌شود و یا اینکه استرداد بهای کالا و پیش پرداخت‌ها در حدود معینی مورد قبول قرار گیرد.
د - به فرستنده اجازه داده نمی‌شود که قرارداد باربری را نسبت به کشور مقصد در مورد پرداخت کرایه و استرداد بها تغییر دهد.
بند ۲ - تحت همان شرایط کشورها با اختیارات کلی و یا مخصوصی که به ادارات راه‌آهن می‌دهند می‌توانند مقررات مواد ۱۷ و ۱۹ و ۲۱ و ۲۲مقاوله‌نامه را نقض کنند و متقابلاً به شرح زیر تصمیم بگیرند:
الف - مقررات پرداخت هزینه‌ها بر حسب موافقت بین راهآهنهای ذینفع به طور خاصی تدوین شود. این مقررات نمی‌تواند شامل ترتیبی باشد که درماده ۱۷ پیش‌بینی نشده‌است.
ب - بعضی درخواستها برای اصلاح قرارداد باربری مورد قبول قرار نگیرد.
بند ۳ - تصمیمات متخذه طبق بندهای ۱ و ۲ به دفتر مرکزی اطلاع داده می‌شود.
تصمیمات مذکور در بند ۱ حداقل پس از انقضاء یک مهلت هشت روزه از تاریخ اطلاع کتبی دفتر مرکزی به سایر کشورها به مورد اجرا در می‌آید.
تصمیمات مذکوره در بند ۲ حداقل بعد از گذشتن یک مهلت دو روزه از تاریخ انتشار در کشورهای ذینفع به موقع اجرا گذارده می‌شود.
بند ۴ - محمولات بین راه مشمول تصمیمات مذکوره نخواهد شد.
ماده شصت و سه - مسئولیت در حمل و نقل راه‌آهن - دریا:
بند ۱ - در حمل و نقلهای مختلط (راه‌آهن - دریا) که از خطوط منظوره در بند ۱ ماده ۲ استفاده می‌شود هر کشوری می‌تواند ضمن تقاضای اینکه‌اطلاعات مفید در فهرست خطوط تابع قرارداد قید شود اضافه نماید که علل معافیت مشروحه زیر به معافیتهای پیش‌بینی شده در ماده ۲۷ منضم شود.
مؤسسه حمل و نقل نمی‌تواند از آن معافیتها بهره‌مند گردد مگر در صورتی که ثابت کند فقدان و آسیب‌دیدگی و یا تأخیر در مهلت تحویل در روی خط‌سیر دریایی از موقع بارگیری کالا در روی کشتی تا تخلیه آن از کشتی پیشامد کرده‌است.
علل معافیت از مسئولیت به شرح زیر است:
الف - اقدامات و مسامحه یا خطای ناخدا، ملوان، راهنما یا مأمورین حمل و نقل‌کننده در کشتیرانی.
ب - عدم قابلیت کشتی برای دریانوردی به شرط اینکه حمل و نقل‌کننده ثابت کند که این پیشامد مربوط به عدم دقت لازم از طرف او نبوده‌است ومراقبتهای لازم را برای آنکه کشتی جهت کشتیرانی آماده باشد انجام داده‌است و کشتی را با وسایل لازم و سوخت و تدارک کافی مجهز نموده‌است.
تمام قسمتهای کشتی را برای بارگیری مال‌التجاره آماده و در وضع مناسبی قرار داده‌است به طوری که تمام قسمتهای کشتی آماده برای قبول کالا جهت‌حمل و حفاظت آن بوده‌است.
ج - آتش‌سوزی به شرط اینکه حمل و نقل‌کننده ثابت کند که آتش‌سوزی معلول عمل یا خطای او یا ناخدا، ملوان و راهنمای کشتی و سایر مأمورین‌مربوطه صورت نگرفته‌است.
د - مخاطرات و یا سوانح دریا و یا سایر آبهای قابل کشتیرانی.
ه - نجات یا کوشش برای نجات جان یا مال در دریا.
و - بارگیری کالا روی صحنه کشتی به شرط اینکه با رضایت فرستنده که در بارنامه قید شده باشد کالا در روی صحنه کشتی و بدون واگن بارگیری شود.
علل معافیت فوق‌الذکر به هیچ وجه موجب نفی یا کاهش تعهدات کلی حمل و نقل‌کننده نبوده مخصوصاً تعهد او برای مراقبت لازم در اینکه کشتی راآماده کشتیرانی نموده و با وسایل لازم سوخت و تدارک کافی مجهز نماید و همچنین تمام قسمتهای کشتی را کالا در آن بارگیری می‌شود آماده و مهیاسازد به طوری که برای قبول حمل و نقل و محافظت کالا مناسب باشد.
هنگامی که حمل و نقل‌کننده از علل معافیت مذکور فوق استفاده می‌کند چنانچه ذیحق ثابت کند تأخیر در مهلت تحویل کالا و فقدان یا آسیب‌دیدگی آن‌معلول یک خطای حمل و نقل‌کننده یا ناخدا و ملوان یا راهنما یا مأمورین مربوطه غیر از آنچه که در ردیف الف ذکر شده بوده‌است در این قبیل مواردحمل و نقل‌کننده مسئول شناخته می‌شود.
بند ۲ - هر گاه یک مسیر دریایی توسط چند مؤسسه مندرج در فهرست مذکوره در ماده ۱ مورد استفاده قرار گیرد نحوه مسئولیت که در این مسیر قابل‌اجراست باید برای تمام مؤسسه‌ها یکسان باشد.
به علاوه هنگامی که این مؤسسات بنا به درخواست چندین کشور در فهرست ثبت شده‌اند قبول نحوه این مسئولیت باید قبلاً بین دولتها مورد توافق قرارگیرد.
بند ۳ - تصمیماتی که بر طبق این ماده اتخاذ می‌شود به اطلاع دفتر مرکزی خواهد رسید این تصمیمات حداقل پس از انقضاء یک مهلت سی روزه ازتاریخ نامه‌ای که دفتر مرکزی طی آن تصمیمات را به دولتهای دیگر اعلام می‌کند به موقع اجرا گذارده می‌شود.
محمولاتی که در بین راه هستند مشمول این تصمیمات نخواهند شد.
ماده شصت و چهار - مسئولیت در مورد سوانح هسته‌ای (اتمی):
راه‌آهن از مسئولیت ناشی از این مقاوله مبری می‌شود هر گاه خسارات وارده معلول یک سانحه هسته‌ای بوده و به موجب مقررات مخصوص جاری دریکی از دول عضو مقاوله‌نامه و ناظر بر مسئولیت در زمینه انرژی اتمی مؤسسه بهره‌برداری‌کننده از یک دستگاه هسته‌ای یا جانشین او مسئول این‌خسارت باشد.
قسمت ششم - مقررات نهایی
ماده شصت و پنج - امضاء:
این مقاوله‌نامه که ضمائم آن قسمت مکمل آن می‌باشد تا سی‌ام آوریل ۱۹۷۰ برای امضاء کشورهایی که قبلاً عضو بوده‌اند و کشورهایی که از آنها برای‌شرکت در کنفرانس عادی تجدید نظر دعوت شده باز می‌باشد.
ماده شصت و شش - تصویب مقاوله‌نامه و به مورد اجرا گذاردن آن:
این مقاوله‌نامه به تصویب خواهد رسید و اسناد مربوط به تصویب آن هر چه زودتر نزد دولت سویس تودیع می‌گردد. وقتی مقاوله‌نامه توسط پانزده‌کشور به تصویب رسید یا حداکثر یک سال بعد از امضاء آن دولت سویس با دولتهای ذینفع جهت بررسی امکان اجرای مقاوله‌نامه تماس خواهد گرفت.
ماده شصت و هفت - الحاق به مقاوله‌نامه:
بند ۱ - هر کشوری که مقاوله‌نامه را امضاء ننموده باشد و بخواهد به آن بپیوندد تقاضای خود را خطاب به دولت سویس ارسال می‌دارد. این دولت آن رابه ضمیمه یادداشت دفتر مرکزی در خصوص موقعیت راهآهنهای کشور متقاضی از لحاظ حمل و نقلهای بین‌المللی برای تمام کشورهای عضو ارسال‌خواهد داشت.
بند ۲ - چنانچه در ظرف شش ماه از تاریخ این اعلامیه حداقل دو کشور مخالفت خود را نسبت به تقاضای ارسال شده به دولت سویس اطلاع ندهندتقاضا با حقوق کامل پذیرفته شده تلقی می‌گردد و اعلامیه آن توسط دولت سویس به کشور متقاضی و کلیه کشورهای عضو مقاوله‌نامه فرستاده خواهدشد.
در غیر این صورت دولت سویس به کلیه کشورهای عضو مقاوله‌نامه و همچنین به دولت متقاضی اعلام خواهد داشت که بررسی تقاضای عضویت آن‌به تأخیر افتاده‌است.
بند ۳ - هر پذیرش بعد از یک ماه از تاریخ ارسال اعلامیه توسط دولت سویس رسمیت پیدا می‌کند. چنانچه در انقضاء این مهلت هنوز مقاوله‌نامه به‌موقع اجرا گذارده نشده باشد از تاریخ اجرای مقاوله‌نامه رسمیت خواهد یافت.
ماده شصت و هشت - مدت تعهد دولتهای عضو مقاوله‌نامه:
بند ۱ - مدت این مقاوله‌نامه نامحدود است مع‌الوصف هر کشور عضو مقاوله‌نامه تحت شرایط زیر می‌تواند از آن کناره‌گیری نماید:
مقاوله‌نامه برای هر کشور تا تاریخ ۳۱ دسامبر پنجمین سال بعد از تاریخ اجرای مقاوله‌نامه معتبر است. هر کشوری که بخواهد در پایان این دوره ازعضویت کناره‌گیری کند باید تصمیم خود را حداقل یک سال قبل به دولت سویس اطلاع دهد تا دولت سویس آن را به کلیه کشورهای عضو مقاوله‌نامه‌اطلاع دهد.
چنانچه در ظرف مهلت قید شده در بالا تصمیم کشوری رسماً اعلام نگردد عضویت آن کشور با استفاده از کلیه حقوق مربوطه برای یک دوره سه‌ساله‌تمدید خواهد شد و همچنین سه سال به سه سال دوره آن تجدید می‌گردد و چنانچه کشور نامبرده حداقل یک سال قبل از ۳۱ دسامبر آخرین سال هریک از دوره‌های سه‌ساله از ابلاغ تصمیم خود سر باز زند عضویت آن به نهج مذکور تمدید می‌گردد.
بند ۲ - کشورهایی که در خلال دوره پنج‌ساله یا یکی از دوره‌های سه‌ساله برای شرکت در مقاوله‌نامه پذیرفته شوند تا آخر دوره مربوطه و همچنین تاپایان هر یک از دوره‌های بعدی متعهد شناخته می‌شوند تا موقعی که حداقل یک سال قبل از انقضاء یکی از دوره‌های مزبور انصراف خود را اعلام ندارنددر تعهد باقی می‌مانند.
ماده شصت و نه - تجدید نظر در مقاوله‌نامه:
بند ۱ - نمایندگان کشورهای عضو مقاوله‌نامه برای تجدید نظر در مقاوله‌نامه طبق دعوتنامه دولت سویس و حداکثر پنج سال بعد از اجرای آن اجتماع‌می‌نمایند.
یک کنفرانس قبلاً از این تاریخ بنا بر تقاضای حداقل ثلث دول متعاهد تشکیل خواهد شد. با موافقت اکثریت دولتهای متعاهد دولت سویس ازدولت‌های غیر متعاهد نیز دعوت به عمل خواهد آورد.
با موافقت اکثریت دول متعاهد دفتر مرکزی برای شرکت در کنفرانس از نمایندگان زیر دعوت به عمل خواهد آورد:
الف - از سازمانهای بین‌المللی دولتی که در امور حمل و نقل صلاحیت دارند.
ب - از سازمانهای بین‌المللی غیر دولتی که به امر حمل و نقل اشتغال دارند.
شرکت نمایندگان دولتهای غیر متعاهد و همچنین سازمانهای بین‌المللی غیر دولتی در مذاکرات کنفرانس به وسیله آیین‌نامه مربوط به مذاکرات این‌کنفرانسها ترتیب داده می‌شود.
با موافقت اکثریت دولتهای کشورهای متعاهد، دفتر مرکزی می‌تواند قبل از کنفرانسهای تجدید نظر عادی و فوق‌العاده کمیسیونهایی را برای بررسی‌مقدماتی پیشنهادات مربوط به تجدید نظر دعوت نماید مقررات ضمیمه شماره ۳ عیناً در مورد این کمیسیونها قابل اجراست.
مقررات ماده ۶ این ضمیمه مربوط است به کمیسیون تجدید نظر و در مورد کمیسیونهای مقدماتی قابل اجراست.
بند ۲ - به موقع اجرا گذاردن مقاوله‌نامه جدیدی که کنفرانس تجدید نظر تهیه می‌کند متضمن فسخ مقاوله‌نامه قبلی و ضمائم آن است حتی از لحاظ‌دولتهای متعاهدی که مقاوله‌نامه جدید را تصویب ننمایند.
بند ۳ - در فاصله کنفرانسهای تجدید نظر مواد ۳ و ۴ و بند ۵ از ماده ۵ و همچنین مواد ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۵ و همچنین مواد ۶ و ۷(به استثنای بند ۱) و ۸ (به استثنای بند ۱) و ۱۰ (به استثنای ردیف ۲ از بند ۶) ۱۱ و ۱۲ (به استثنای بند ۴) ۱۳ و ۱۴ (به استثنای ردیف ۲ بند ۲) ۱۵(به استثنای ردیف ۱ بند ۱) ۳۰، ۳۵، ۳۶، ۴۱، ۴۸، ۴۹، ۵۰، ۵۳، ۶۰ (به استثنای بند ۵) و ضمائم ۶ و ۷ را می‌توان به وسیله کمیسیون تجدید نظر تغییرداد.
سازمان و طرز کار این کمیسیون موضوع ضمیمه شماره ۳ این مقاوله‌نامه می‌باشد.
تصمیمات کمیسیون تجدید نظر بلافاصله توسط دفتر مرکزی به‌دولتهای کشورهای متعاهد اعلام گشته و قبول شده تلقی می‌شود. چنانچه در مدت سه ماه از آغاز روز اعلام آنها اقلاً پنج دولت اعتراضات خود را طی‌یادداشتی اعلام ننمایند.
این تصمیمات از اولین روز هشتمین ماه پس از ماهی که در خلال آن دفتر مرکزی تصمیمات متخذه را به اطلاع دولتهای کشورهای متعاهد اعلام می‌داردبه موقع اجرا گذارده می‌شود. دفتر مرکزی هنگام ابلاغ تصمیمات این روز را معین می‌کند.
بند ۴ - به منظور تغییر دادن آیین‌نامه‌های نامبرده زیر کمیسیونهایی از کارشناسان تشکیل می‌شود که سازمان و طرز کار آن موضوع اساسنامه‌ای است که‌ضمیمه شماره ۳ این مقاوله‌نامه را تشکیل می‌دهد:
الف - آیین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالاهای خطرناک با راه‌آهن (ضمیمه ۱).
ب - آیین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل واگنهای اختصاصی (ضمیمه شماره ۴).
ج - آیین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل آوندها (ضمیمه شماره ۵).
تصمیمات کمیسیونهای کارشناسان بلافاصله توسط دفتر مرکزی به دولتهای کشورهای متعاهد ابلاغ خواهد شد و قبول شده تلقی می‌شود چنانچه درظرف مدت چهار ماه که مبدأ آن روز ابلاغ است اقلاً پنج دولت مخالفت خود را اعلام ندارند.
این تصمیمات از اولین روز هشتمین ماه بعد از ماهی که در خلال آن دفتر مرکزی آنها را به اطلاع دولتهای کشورهای متعاهد رسانده‌است به موقع اجراگذارده می‌شود.
دفتر مرکزی هنگام ابلاغ تصمیمات این روز را تعیین می‌کند.
ماده هفتاد - متون مقاوله‌نامه - ترجمه‌های رسمی:
این مقاوله‌نامه بر حسب معمول دیپلماسی به زبان فرانسه مورد توافق قرار گرفته‌است و به امضاء رسیده‌است به متن فرانسه یک متن به زبان آلمانی ویک متن به زبان انگلیسی و یک متن به زبان ایتالیایی و یک متن به زبان عربی که اعتبار ترجمه رسمی را دارند ضمیمه‌است در صورت اختلاف متن‌فرانسه معتبر است.
با اعتقاد کامل نمایندگان تام‌الاختیار زیرین با ارائه اعتبارنامه خود که کاملاً صحیح و قانونی می‌باشد این مقاوله‌نامه را امضاء نموده‌اند. امضاء شده در برن‌هفتم فوریه یک هزار و نهصد و هفتاد در یک نسخه فقط که در آرشیو کنفدراسیون سویس تودیع شده که از آن یک رونوشت رسمی به هر یک از اعضاءتسلیم خواهد گردید.
مقاوله‌نامه‌های فوق منضم به لایحه قانون مقاوله‌نامه بین‌المللی حمل و نقل مسافر و توشه با راه‌آهن می‌باشد.
رییس مجلس سنا - جعفر شریف‌امامی