سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مصر و عربستان سعودی ۱۹ تا ۲۰ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
شاهنشاه آریامهر 19 و 20 دی ماه در یک سفر دو روزه با انور سادات رئیس جمهور مصر در اسوان و ملک خالد پادشاه عربستان سعودی در ریاض دیدار خواهند کرد. در دیدار و گفتگو با رئیس جمهوری مصر که روز دوشنبه 19 دی ماه اسوان انجام می‌گیرد، گفته می‌شود در این گفتگو ملک حسن پادشاه مغرب و ملک حسین پادشاه اردن نیز شرکت دارند. به نظر آگاهان این گفتگوها در پی تماس‌های پیوسته رهبران دو کشور هنگام سفر کارتر به تهران و برای تکمیل گفتگوهای شاهنشاه آریامهر با ملک حسین پادشاه اردن است.
شاهنشاه هنگام سفر کارتر به تهران گفتگوهای گسترده و کارسازی پیرامون مسایل اعراب و اسرائیل با رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا داشته‌اند. در حقیقت تفاهم نسبی کارتر و سادات در اسوان با مقدمه و زمینه گفتگوهای تهران فراهم آمده است. شاهنشاه با سه رهبر مصر و اردن و مغرب (مراکش) روابط نزدیک و تفاهم‌آمیزی دارند. به همین روی، حضور معظم‌له در ایجاد تفاهم میان رهبران فوق مؤثر تلقی می‌شود. مصر و اردن که در مرزهای اسرائیل و درگیر مستقیم و در خط مقدم جبهه‌اند پیش از سفر ملک حسین به تهران به سبب گفتگوهای مستقیم انور سادات با اسرائیل نظر واحدی نداشتند، اما پس از سفر پادشاه اردن به تهران، موضع اردن دگرگون شد و شرکت وی در مذاکرات اسوان ملک حسین را به جبهه سادات نزدیک می‌کند.
اخبار رسیده از مصر نشان می دهد، حسین مبارک نایب رئیس جمهوری مصر گفت:
- که سفر شاهنشاه ایران به مصر از نقطه کوشش‌هایی که در راه حل مسئله خاورمیانه می‌شود بسیار با اهمیت است. اهمیت ویژه گفتگوهای شاهنشاه ایران با انور سادات رئیس جمهوری مصر در این است که این ملاقات به دنبال دیدار جیمی کارتر رئیس جمهوری آمریکا از اسوان صورت می‌گیرد. شاهنشاه ایران و رئیس جمهوری مصر پیرامون حل بحران خاورمیانه با یکدیگر گفتگو و تبادل نظر خواهند کرد و گفتگوهایی که پرزیدنت کارتر در تهران و اسوان با رهبران ایران و مصر انجام داده است مورد بررسی قرار خواهد گرفت. گفتگوهای شاهنشاه ایران با انور سادات بی درنگ پس از ورود شاهنشاه به اسوان آغاز خواهد شد. مدت اقامت شاهنشاه ایران در اسوان کمتر از ۲۴ ساعت خواهد بود.
خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد انور سادات روز دوشنبه 19 دی ماه با شاهنشاه آریامهر در اسوان دیدار می‌کند. بنا به گزارش روزنامه های مصر ملک حسن دوم پادشاه مغرب و ملک حسین پادشاه اردن نیز در این دیدار شرکت خواهند داشت. مصر علاقمند است که ملک حسین پادشاه اردن در گفتگوهای صلح مصر و اسرائیل شرکت داشته بشد. جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا در تهران کوشید که ملک حسین را متقاعد کند که در مذاکرات صلح مصر و اسرائیل شرکت کند. و اگر ملک حسین به اسوان برود موضع خود را در برابر گفتگوهای مصر و اسرائیل روشن کرده است در حالیکه هنوز در اردن خبر سفر ملک حسین به اسوان تأیید نشده است. شاهنشاه آریامهر روز سه شنبه 20 دی ماه به ریاض تشریف‌فرما می‌شوند تا با اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی ملاقات و مذاکره به عمل آورند. گفتگوهای ریاض به دنبال گفتگوهای اسوان و همچنین تکمیل گفتگوهای تهران با جیمی کارتر می‌باشد. عربستان در مسئله اعراب و اسرائیل نقش مهم و کارآیی دارد. عربستان به سبب نزدیکی با آمریکا و نداشتن ارتباط سیاسی با شوروی در تمام بحران‌های سال‌های گذشته نقش کارسازی داشته و سال‌ها است که فراهم کننده اعتبار و پول بسیاری از هزینه های نظامی و اقتصادی این درگیری است. در دیدار با پادشاه عربستان افزون بر مسائل مربوط به بحران خاورمیانه عربی روابط صمیمانه این دو کشور بزرگ نفت‌خیز جهان که در اوپک نیز همدوش و همپای یکدیگر می‌باشند تلقی می‌گردد.
۱۹ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاه آریامهر پیش از نیمروز رهسپار «اسوان» در مصر شدند.[۱] پس از نیمروز کنفرانس مهمی با حضور شاهنشاه و پرزیدنت سادات در اسوان برگزار می‌شود. مهمترین مسئله در دستور کار کنفرانس امروز سران ایران و مصر بررسی تحولات منطقه خاورمیانه بعد از سفر کارتر می‌باشد. شاهنشاه در ابتکار سادات برای استقرار صلح در منطقه از راه گفتگوهای مستقیم با اسرائیلی‌ها حمایت می‌کنند. علاوه بر این، شاهنشاه آریامهر اخیراً میزبان پرزیدنت کارتر و ملک حسین پادشاه اردن بوده‌اند و گفتگوهای مفصلی با رهبران آمریکا و اردن پیرامون صلح خاورمیانه کرده اند. گرچه پرزیدنت سادات چه مستقیم و چه از راه نماینده فرستاده ویژه خود از هوده گفتگوهای شاهنشاه - پرزیدنت کارتر و ملک حسین آگاه شده است، اما اکنون این امکان وجود دارد که مستقیماً با شاهنشاه ایران به مذاکره بنشیند و از نقطه نظرهای شاهنشاه بعد از تحولات اخیر نیز آگاه شود. از تحولات ا خیر نیز از طرف دیگر شاهنشاه فردا از مصر عازم عربستان سعودی می‌شوند تا با اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی مذاکره کنند. در آستانه تشکیل کنفرانس «اسوان» پرزیدنت کارتر گفت: شاهنشاه ایران از ابتکار صلح سادات حمایت می‌کنند. خبرگزاری «فرانس پرس» گزارش داد که شاهنشاه ایران فردا در یک اقامت چند ساعته در ریاض با ملک خالد پیرامون صلح خاورمیانه گفتگو خواهند کرد. منابع رسمی عربستان سعودی تأکید کردند که مذاکرات رهبران ایران و عربستان بطور کلی درباره بحران خاورمیانه و کوشش‌های اخیر برای استقرار صلح است. سادات می‌گوید که کلیه سرزمین‌های اشغالی باید تخلیه شوند و یک کشور خودمختار فلسطینی در ساحل غربی رود اردن تشکیل شود. این‌ها همان چیزهایی است که تندروهای عرب نیز می‌خواهند اما سادات معتقد است که به جای دادن شعار و تهدید کردن متقابل بهتر است مسائل را از راه مذاکرات مستقیم حل کرد. ناظران سیاسی که برای حضور شاهنشاه در «اسوان» اهمیت خاصی قائلند توجه می‌دهند که کنفرانس «اسوان» نخستین اجلاسیه مهم است که در خارج از ایران با حضور شاهنشاه برای رسیدگی به مسئله صلح منطقه تشکیل می‌شود. ناظران برای مسافرت شاهنشاه به «ریاض» نیز اهمیت زیادی قائلند. شاهنشاه در مذاکرات فردا پادشاه عربستان سعودی را در جریان مذاکرات «اسوان» قرار می‌دهند. در محافل دیپلماتیک ابراز عقیده می‌شود که این دیدار سبب خواهد شد ملک خالد مستقیماً در جریان گفتگوهای اسوان قرار گیرد و نسبت به تلاش‌های اخیر در موضع تفاهم بیشتری قرار گیرد.