سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مصر و عربستان سعودی ۱۹ تا ۲۰ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مصر و عربستان سعودی ۱۹ تا ۲۰ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
سفر رسمی شاهنشاه آریامهر به اسوان
شاهنشاه آریامهر ۱۹ و ۲۰ دی ماه در یک سفر دو روزه با انور سادات رئیس جمهور مصر در اسوان و ملک خالد پادشاه عربستان سعودی در ریاض دیدار خواهند کرد. در دیدار و گفتگو با رئیس جمهوری مصر که روز دوشنبه ۱۹ دی ماه اسوان انجام می‌گیرد، گفته می‌شود در این گفتگو ملک حسن پادشاه مغرب و ملک حسین پادشاه اردن نیز شرکت دارند. به نظر آگاهان این گفتگوها در پی تماس‌های پیوسته رهبران دو کشور هنگام سفر کارتر به تهران و برای تکمیل گفتگوهای شاهنشاه آریامهر با ملک حسین پادشاه اردن است.
شاهنشاه هنگام سفر کارتر به تهران گفتگوهای گسترده و کارسازی پیرامون مسایل اعراب و اسرائیل با رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا داشته‌اند. در حقیقت تفاهم نسبی کارتر و سادات در اسوان با مقدمه و زمینه گفتگوهای تهران فراهم آمده است. شاهنشاه با سه رهبر مصر و اردن و مغرب (مراکش) روابط نزدیک و تفاهم‌آمیزی دارند. به همین روی، حضور معظم‌له در ایجاد تفاهم میان رهبران فوق مؤثر تلقی می‌شود. مصر و اردن که در مرزهای اسرائیل و درگیر مستقیم و در خط مقدم جبهه‌اند پیش از سفر ملک حسین به تهران به سبب گفتگوهای مستقیم انور سادات با اسرائیل نظر واحدی نداشتند، اما پس از سفر پادشاه اردن به تهران، موضع اردن دگرگون شد و شرکت وی در مذاکرات اسوان ملک حسین را به جبهه سادات نزدیک می‌کند.
اخبار رسیده از مصر نشان می‌دهد، حسین مبارک نایب رئیس جمهوری مصر گفت:
- که سفر شاهنشاه ایران به مصر از نقطه کوشش‌هایی که در راه حل مسئله خاورمیانه می‌شود بسیار با اهمیت است. اهمیت ویژه گفتگوهای شاهنشاه ایران با انور سادات رئیس جمهوری مصر در این است که این ملاقات به دنبال دیدار جیمی کارتر رئیس جمهوری آمریکا از اسوان صورت می‌گیرد. شاهنشاه ایران و رئیس جمهوری مصر پیرامون حل بحران خاورمیانه با یکدیگر گفتگو و تبادل نظر خواهند کرد و گفتگوهایی که پرزیدنت کارتر در تهران و اسوان با رهبران ایران و مصر انجام داده است مورد بررسی قرار خواهد گرفت. گفتگوهای شاهنشاه ایران با انور سادات بی درنگ پس از ورود شاهنشاه به اسوان آغاز خواهد شد. مدت اقامت شاهنشاه ایران در اسوان کمتر از ۲۴ ساعت خواهد بود.
خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد انور سادات روز دوشنبه ۱۹ دی ماه با شاهنشاه آریامهر در اسوان دیدار می‌کند. بنا به گزارش روزنامه‌های مصر ملک حسن دوم پادشاه مغرب و ملک حسین پادشاه اردن نیز در این دیدار شرکت خواهند داشت. مصر علاقمند است که ملک حسین پادشاه اردن در گفتگوهای صلح مصر و اسرائیل شرکت داشته بشد. جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا در تهران کوشید که ملک حسین را متقاعد کند که در مذاکرات صلح مصر و اسرائیل شرکت کند. و اگر ملک حسین به اسوان برود موضع خود را در برابر گفتگوهای مصر و اسرائیل روشن کرده است در حالیکه هنوز در اردن خبر سفر ملک حسین به اسوان تأیید نشده است. شاهنشاه آریامهر روز سه شنبه ۲۰ دی ماه به ریاض تشریف‌فرما می‌شوند تا با اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی ملاقات و مذاکره به عمل آورند. گفتگوهای ریاض به دنبال گفتگوهای اسوان و همچنین تکمیل گفتگوهای تهران با جیمی کارتر می‌باشد. عربستان در مسئله اعراب و اسرائیل نقش مهم و کارآیی دارد. عربستان به سبب نزدیکی با آمریکا و نداشتن ارتباط سیاسی با شوروی در تمام بحران‌های سال‌های گذشته نقش کارسازی داشته و سال‌ها است که فراهم کننده اعتبار و پول بسیاری از هزینه‌های نظامی و اقتصادی این درگیری است. در دیدار با پادشاه عربستان افزون بر مسائل مربوط به بحران خاورمیانه عربی روابط صمیمانه این دو کشور بزرگ نفت‌خیز جهان که در اوپک نیز همدوش و همپای یکدیگر می‌باشند تلقی می‌گردد.
ورود شاهنشاه آریامهر به اسوان
۱۹ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاه آریامهر پیش از نیمروز از فرودگاه مهرآباد رهسپار «اسوان» در مصر شدند.
پس از نیمروز کنفرانس مهمی با حضور شاهنشاه و پرزیدنت سادات در اسوان برگزار می‌شود. مهمترین مسئله در دستور کار کنفرانس امروز سران ایران و مصر بررسی تحولات منطقه خاورمیانه بعد از سفر کارتر می‌باشد. شاهنشاه در ابتکار سادات برای استقرار صلح در منطقه از راه گفتگوهای مستقیم با اسرائیلی‌ها حمایت می‌کنند. علاوه بر این، شاهنشاه آریامهر اخیراً میزبان پرزیدنت کارتر و ملک حسین پادشاه اردن بوده‌اند و گفتگوهای مفصلی با رهبران آمریکا و اردن پیرامون صلح خاورمیانه کرده‌اند. گرچه پرزیدنت سادات چه مستقیم و چه از راه نماینده فرستاده ویژه خود از هوده گفتگوهای شاهنشاه - پرزیدنت کارتر و ملک حسین آگاه شده است، اما اکنون این امکان وجود دارد که مستقیماً با شاهنشاه ایران به گفتگو بنشیند و از نقطه نظرهای شاهنشاه بعد از تحولات اخیر نیز آگاه شود. از تحولات ا خیر نیز از طرف دیگر شاهنشاه فردا از مصر عازم عربستان سعودی می‌شوند تا با اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی گفتگو کنند. در آستانه تشکیل کنفرانس «اسوان» پرزیدنت کارتر گفت: شاهنشاه ایران از ابتکار صلح سادات حمایت می‌کنند. خبرگزاری «فرانس پرس» گزارش داد که شاهنشاه ایران فردا در یک اقامت چند ساعته در ریاض با ملک خالد پیرامون صلح خاورمیانه گفتگو خواهند کرد. منابع رسمی عربستان سعودی تأکید کردند که گفتگوهای رهبران ایران و عربستان بطور کلی درباره بحران خاورمیانه و کوشش‌های اخیر برای استقرار صلح است. سادات می‌گوید که کلیه سرزمین‌های اشغالی باید تخلیه شوند و یک کشور خودمختار فلسطینی در ساحل غربی رود اردن تشکیل شود. این‌ها همان چیزهایی است که تندروهای عرب نیز می‌خواهند اما سادات معتقد است که به جای دادن شعار و تهدید کردن متقابل بهتر است مسائل را از راه گفتگوهای مستقیم حل کرد. ناظران سیاسی که برای حضور شاهنشاه در «اسوان» اهمیت خاصی قائلند توجه می‌دهند که کنفرانس «اسوان» نخستین اجلاسیه مهم است که در خارج از ایران با حضور شاهنشاه برای رسیدگی به مسئله صلح منطقه تشکیل می‌شود. ناظران برای مسافرت شاهنشاه به «ریاض» نیز اهمیت زیادی قائلند. شاهنشاه در گفتگوهای فردا پادشاه عربستان سعودی را در جریان گفتگوهای «اسوان» قرار می‌دهند. در محافل دیپلماتیک ابراز عقیده می‌شود که این دیدار سبب خواهد شد ملک خالد مستقیماً در جریان گفتگوهای اسوان قرار گیرد و نسبت به تلاش‌های اخیر در موضع تفاهم بیشتری قرار گیرد.
هواپیمای شاهنشاه آریامهر ساعت ۱۴٬۴۰ به وقت تهران ۱۳٬۴۰ به وقت محلی در فرودگاه اسوان به زمین نشست در پای پله‌های هواپیما حضرت محمد انور سادات رئیس جمهوری عربی مصر شخصاً از شاهنشاه آریامهر استقبال کردند. پس از گزارش فرمانده گارد احترام شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت سادات از این گارد سان دیدند. شاهنشاه آریامهر و حضرت پرزیدنت سادات سپس از برابر صف مستقبلین عبور کردند و به سالن تشریفات فرودگاه اسوان تشریفات فرودگاه اسوان تشریف فرما شدند و مدت ۱۰ دقیقه در سالن فرودگاه به گفتگو پرداختند.
شاهنشاه آریامهر پس از تشریف‌فرمایی به اسوان در گفتگویی با خبرنگاران مصری درباره سفرشان به مصر فرمودند:
- برای ابراز احساسات تحسین‌آمیز و دوستانه‌ای که نسبت به حضرت رئیس جمهوری و مردم مصر دارند مایل بودند شخصاً به مصر بیایند. ما در لحظه‌های تاریخی قرار گرفته‌ایم و برای رئیس جمهوری شما در کوشش‌های‌شان آرزوی موفقیت داریم و دعا می‌کنیم تا ایشان در برقراری یک صلح عادلانه و پایدار در منطقه ما موفق شوند. از این فرصت برای گفتگو با حضرت انور سادات در این باره استفاده خواهم کرد و فردا برای گفتگو با اعلیحضرت ملک خالد و دولت عربستان سعودی که همیشه با هم روابط دوستانه‌ای داشته‌ایم به ریاض پرواز خواهم کرد. ما با دوستان سعودی خود هر چند گاه یکبار ملاقات‌هایی داشته‌ایم یا آن‌ها کسانی را به ایران فرستاده‌اند یا اینکه ما کسانی را به آن جا فرستاده‌ایم. و این بار فکر کردم از فرصتی که پیش آمده برای دیدار با اعلیحضرت ملک خالد استفاده کنم. ما مستقیماً در کشمکش خاورمیانه مداخله نداریم. اما این منطقه ما نیز هست. علاوه بر آن، کشورهای درگیر در این کشمکش برادران مسلمان ما هستند. ما نمی‌توانیم بگوییم به آنچه در این منطقه می‌گذرد علاقه‌ای نداریم چون علاقمند هستیم. ما براستی به حل نهایی این مسئله علاقمندیم و تصور می‌کنم مصر دقیقاً همان کاری را می‌کند که ما اعتقاد به درستی آن داریم. به عبارت دیگر مصر می‌کوشد قطعنامه دویست و چهل و دو و سیصد و سی و هشت شورای امنیت سازمان ملل متحد را اجرا کند.
هم چنین شاهنشاه آریامهر هنگام ورود به اسوان فرمودند که فردا سه شنبه ۲۰ دی ماه برای گفتگو با اعلیحضرت ملک خالد به عربستان خواهند رفت. شاهنشاه گفتند:
- که پیوندهای ایران و عربستان سعودی همواره دوستانه بوده و رهبران دو کشور هیچ فرصتی را برای گفتگو از دست نداده‌اند. مهمترین مسئله‌ای که در گفتگوهای سران دو کشور ایران و عربستان سعودی مورد بررسی قرار می‌گرد مسئله صلح خاورمیانه است. با توجه به اهمیت نقش عربستان سعودی و نفوذ این کشور در دنیای عرب، ناظران سیاسی برای گفتگوهای شاهنشاه و ملک خالد اهمیت زیادی قائل هستند. همین ناظران احتمال می‌دهند که در گفتگوهای سران دو کشور مسئله نفت نیز مورد بحث قرار گرفته باشد.
آنگاه شاهنشاه آریامهر و حضرت رئیس جمهوری عربی مصر با اتومبیل به هتل «اوبری» محل اقامت شاهنشاه آریامهر که تا فرودگاه ۱۷ کیلومتر فاصله دارد تشریف‌فرما شدند. رهبران دو کشور پس از عبور از سد پرآوازه اسوان در درون اتومبیل روباز قرار گرفتند تا به ابراز احساسات بی همانند مردم اسوان که برای پیشباز از شاهنشاه آریامهر در دو سوی مسیر گرد آمده بودند و احساسات پرشوری ابراز می‌داشتند پاسخ گویند. شاهنشاه آریامهر و حضرت رئیس جمهوری مصر در کنار رودخانه نیل از اتومبیل پیاده شدند و با کشتی عرض رودخانه نیل را برای رسیدن به هتل محل اقامت پیمودند. هنگامی که شاهنشاه آریامهر و حضرت رئیس جمهوری عربی مصر عرض رودخانه نیل را طی می‌کردند کشتی‌ها به نشان احترام سوت‌های خود را به سدا درآوردند. شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت سادات ساعت ۱۶٬۵۰ به هتل محل اقامت تشریف‌فرما شدند و گفتگوهایشان را در یکی از تالارهای هتل دنبال کردند.
شامگاهان به افتخار شاهنشاه آریامهر از سوی پرزیدنت سادات یک میهمانی شام در هتل «ابروی» ترتیب یافت. در این میهمانی بزرگترین شخصیت‌های مصر و همراهان شاهنشاه آریامهر افتخار حضور داشتند. به هنگام این میهمانی دومین دور گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت سادات انجام شد. این گفتگوها پیرامون آخرین دگرگونی‌های خاورمیانه و نتایج سفر پرزیدنت کارتر و تلاش‌های صلح پرزیدنت سادات دور می‌زد.
پژواک سفر شاهنشاه در رسانه‌های مصر
الاهرام: سفر شاهنشاه ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است
«گفتگوهای رسمی شاهنشاه آریامهر با پرزیدنت انور سادات امروز در اسوان انجام شد.» این عنوان تمام سرمقاله‌های روزنامه‌ای امروز صبح قاهره بود. به گزارش این روزنامه‌ها آخرین تحولات اوضاع خاورمیانه موضوع اصلی گفتگوهای سران دو کشور بود.
از آن جا که سفر شاهنشاه آریامهر به مصر بلافاصله پس از دیدار پرزیدنت کارتر از ایران و مصر صورت می‌گیرد، این سفر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در گفتگوهای شاهنشاه آریامهر و انور سادات علاوه بر مسایل بین‌المللی روابط متقابل دو کشور و راه‌های استحکام بخشیدن به همکاری‌های میان ایران و مصر نیز مطرح شد. روزنامه‌های مصر می‌نویسند: تدارکات بسیار ویژه‌ای برای استقبال رسمی و استقبال مردم مصر از میهمان برجسته شان شاهنشاه آریامهر در نظر گرفته شده. در تمام فاصله فرودگاه تا هتل اوبری محل اقامت یک شبه شاهنشاه آریامهر تصاویر شاهنشاه ایران و انور سادات همراه با طاق‌های نصرت و پرچم‌های دو کشور بر در و دیوار نصب شده است.
روزنامه الاهرام اعلامیه بهرام بهرامی سفیر شاهنشاه آریامهر در مصر را چاپ کرده است. در این اعلامیه که بامداد ۱۹ دی ماه چاپ شد، گفته شده است: ملاقات شاهنشاه با برادر و دوست خود پرزیدنت انور سادات در چهار چوب روابط عمیق موجود میان دو رهبر می‌باشد. بهرامی همچنین علاقه همیشگی رهبران ایران و مصر را به تبادل نظر به حضور در این لحظات ویژه و حمایت کامل مردم ایران را از ابتکارات صلح‌آمیز پرزیدنت سادات ابراز داشت و یادآوری کرد که ایران نخستین کشوری بود که در سال ۱۹۶۷ اشغال سرزمین‌ها با توسل به زور را محکوم کرد. سفیر ایران در مصر تأکید کرد که ایران هرگز فرصتی را برای کمک به برقراری صلح در خاورمیانه و باز پس گرفتن سرزمین‌های اشغالی از دست نخواهد داد.
روزنامه الاهرام همچنین در سرمقاله امروز خود می‌نویسد: روابط عالی ایران و مصر و تفاهم موجود بین دو کشور بر روابط ایران و اعراب به طور کلی اثر مثبت به جای خواهد گذارد. الاهرام سپس به تجلیل از رهبر ایران پرداخته و می‌افزاید، مصر میهماندار یک شخصیت سیاسی دوست که با ما تفاهم دارد و در زمینه تصمیم‌گیری بین‌المللی و روابط مؤثر جهانی از نفوذ بسیاری برخوردارند. این روزنامه سپس به موضع ایران در برابر اعراب اشاره می‌کند و می‌نویسد: حمایت همه‌جانبه ایران از موضع اعراب بر همه آشکار است و این کشور خواستار تخلیه کامل اراضی اشغال شده اعراب می‌باشد. در این موقعیت ویژه انتظار می‌رود که ایران در راه حل مناقشات خاورمیانه نقش مؤثری ایفا کند. الاهرام سپس به توسعه همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور اشاره می‌کند و می‌افزاید: توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران و مصر نیز در دیدار شاهنشاه ایران از مصر مورد توجه خاصی قرار گرفته است. ایران برای توسعه بندر پورت سعید ۲۵۰ میلیون دلار به مصر کمک کرده است و در طرح عمیق کردن کانال سوئز و انجام سایر طرح‌های عمرانی مصر را یاری می‌دهد.
مصاحبه شاهنشاه آریامهر با خبرنگاران مصری ۲۰ دی ماه
شاهنشاه آریامهر سه شنبه ۲۰ دی ماه پیش از آنکه «اسوان» را پس از گفتگو با پرزیدنت سادات به قصد «ریاض» ترک کنند در مصاحبه‌ای از ابتکار صلح سادات پشتیبانی کردند و فرمودند ما می‌خواهیم تنها با صدای حق سخن بگوییم و خوشوقتیم که صدای مصر صدای حق است.[۱]
شاهنشاه در آغاز با ابراز خوشوقتی از گفتگو با رئیس جمهوری مصر فرمودند: می‌خواستم گرم‌ترین و صمیمانه‌ترین احساسات دوستانه و پشتیبانی خود و ملتم را به خاطر تلاش‌های حضرت رئیس جمهوری عربی مصر برای استقرار صلح در این منطقه پس از سال‌ها بحران ابراز دارم. در گفتگوهایم با حضرت انورالسادات، ایشان مرا در جریان اوضاع کنونی و گام‌هایی که در آینده برخواهد داشت قرار دادند. افکار واقع‌بینانه حضرت انورالسادات در راه تحقق صلح بخصوص حمایت فوق‌العاده ملت مصر از رهبرشان سبب خشنودی و شگفتی من شد. خوشوقتم از اینکه در گفتگوهایم با پرزیدنت سادات به ایشان یادآوری کردم که تا چه اندازه ابتکارهای صلح ایشان توجه جهانیان را جلب کرده است. انشاءالله طرح‌های صلح که پیشنهادی خوب و قابل قبول است با پیروزی روبرو خواهد شد زیرا منطقه ما نیاز به ثبات و آرامش دارد تا پس از آن مسائل و مشکلات دیگر مورد بررسی قرار گیرد.
در اینجا خبرنگاری از شاهنشاه پرسید: آیا در سفرتان به عربستان سعودی نتایج گفتگوهایتان را با پرزیدنت سادات به صورت پیامی به ریاض می‌برید؟ شاهنشاه فرمودند: بلی، حتماً.
شاهنشاه در پاسخ خبرنگار دیگری فرمودند: در سفر به عربستان سعودی نیز افزون بر ابراز مراتب دوستی و صمیمیت ایران نظرات خودمان را به طور آشکار مانند گفتگوهایم با پرزیدنت سادات مطرح خواهم کرد.
خبرنگار دیگری پرسید: آیا احتمال برقراری صلح در منطقه وجود دارد؟ شاهنشاه فرمودند: فکر می‌کنم که اکنون موقعیت در اختیار طرف مقابل است که چه رفتاری داشته باشد، زیرا که مصر شجاعت و اصالت خود را ثابت کرده است.
خبرنگاری در مورد آینده بیت‌المقدس پرسش کرد. شاهنشاه فرمودند: این مشکل از چند مرحله گذشته است. مانند مراحل سال‌های ۱۹۴۷-۱۹۴۸ و مرحله فعلی... تردیدی نیست که به عنوان یک مسلمان باید بگویم که اماکن مقدسه مسلمان باید توسط خود مسلمانان اداره شود.
خبرنگار دیگری پرسید: آیا ایران در استقرار صلح پایدار خاورمیانه نقش بخصوصی ایفا خواهد کرد؟ شاهنشاه فرمودند: نقش ما این است که با کلیه کسانی که حاضر به شنیدن حرف‌های ما هستند گفتگو کنیم. ما می‌خواهیم تنها با صدای حق سخن بگوییم و خوشوقتم از اینکه صدای مصر صدای حق است.
انور سادات رئیس جمهوری مصر نیز در یک مصاحبه رادیو تلویزیونی و مطبوعاتی در فرودگاه اسوان از گفتگوهایی که با رهبر ایران داشته ابراز خشنودی کرد و گفت:
- شاهنشاه با سفرشان به «اسوان» به جهانیان ثابت کردند که ایران و جمهوری عربی مصر حقیقتاً در راه برقراری صلح و ثبات در منطقه اتفاق نظر و همکاری نزدیک دارند. سادات افزود: این لحظه بزرگی برای من بود که با شاهنشاه گفتگو کنم و من سپاسگزاری خود و مردم مصر را از این ابتکار شاهنشاه که به اسوان آمدند و نشان دادند که ما به اتفاق یکدیگر به نحو مؤثری در راه صلح و رفاه مردم کار می‌کنیم ابراز می‌دارم. پرزیدنت سادات ضمن تشریح چگونگی گفتگوهایی که با شاهنشاه آریامهر داشته است، خطاب به خبرنگاران ایرانی و خارجی گفت: برای من فرصت بسیار مناسبی بود که شاهنشاه آریامهر را در جریان کلیه اقداماتی که در راه برقراری صلح و آرامش در منطقه شده قرار دهم و تصمیمات بعدی را به اطلاع ایشان برسانم. پرزیدنت سادات از حمایت شاهنشاه چه به عنوان یک دوست بسیار نزدیک و چه به عنوان رهبر یک کشور بزرگ در منطقه کشوری با تمدن کهن سپاسگزاری کرد. رئیس جمهوری عربی مصر در مورد گفتگوهایشان با شاهنشاه آریامهر گفتند: شاهنشاه آریامهر با سفرشان به اسوان به جهانیان ثابت کردند که ایران و جمهوری عربی مصر حقیقتاً در راه برقراری صلح و ثبات در منطقه اتفاق نظر و همکاری نزدیکی دارند.
ورود شاهنشاه آریامهر به ریاض ۲۰ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
شاهنشاه آریامهر برای دیدار و گفتگو با اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی نیمروز ۲۰ دی ماه به وقت تهران به ریاض تشریف‌فرما شدند. در فرودگاه ریاض اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی، امیر فهد ولیعهد و نایب اول نخست‌وزیر، امیر سعود بن فیصل وزیر خارجه، وزیران کابینه، بلندپایگان عربستان سعودی، سفیر و هموندان سفارت شاهنشاهی چشم به راه نشستن هواپیمای آریامهر بودند. در پای پله‌های هواپیما اعلیحضرت ملک خالد پادشاه عربستان سعودی خود از شاهنشاه آریامهر پیشباز کردند. رهبران دو کشور از برابر صف پیشبازکنندگان گذشتند و پس از درنگ کوتاهی با خودرو به قصرالناصریه که در هشت کیلومتری فرودگاه ریاض است تشریف‌فرما شدند.
شاهنشاه آریامهر و اعلیحضرت ملک خالد ۳۰ دقیقه پس از نیمروز به وقت تهران پس از تشریف‌فرمایی به قصرالناصریه گفتگوهایشان را آغاز کردند. در گفتگوهای شاهنشاه آریامهر با اعلیحضرت ملک خالد امیر فهد ولیعهد و نایب اول نخست وزیر، امیر سعود بن فیصل وزیر امور خارجه، دکتر رشاد فرعون مشاور مخصوص اعلیحضرت ملک خالد، جعفر رائد سفیر شاهنشاه آریامهر در عربستان سعودی از باشندگان بودند. گفتگوها یک ساعت و ۴۵ دقیقه به درازا کشید. شاهنشاه آریامهر و اعلیحضرت ملک خالد ناهار را خصوصی خوردند. سران دو کشور پس از ناهار ساعت ۱۶ به وقت تهران به فرودگاه ریاض تشریف‌فرما شدند. شاهنشاه آریامهر در پای پلکان هواپیما به اعلیحضرت ملک خالد پادشاه و امیر فهد ولیعهد و نایب اول نخست وزیر عربستان بدرود گفتند و سوار هواپیما شدند. هواپیمای اختصاصی شاهنشاه آریامهر ساعت ۱۵ و ۱۵ دقیقه به وقت تهران، از ریاض را به سوی تهران پرواز کرد.
شاهنشاه آریامهر در پایان سفر به کشورهای مصر و عربستان سعودی و گفتگو با پرزیدنت سادات و اعلیحضرت ملک خالد ساعت ۱۸ روز ۲۰ دی ماه به تهران بازگشتند. در فرودگاه مهرآباد والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی، والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی، نخست‌وزیر، رؤسای مجلسین، وزیر دربار شاهنشاهی، رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران، فرمانده گارد شاهنشاهی، سفیر مصر و کاردار عربستان سعودی و چند تن از معاونان دربار شاهنشاهی از شاهنشاه آریامهر پیشباز کردند.