سفر اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به ترکیه برای کنفرانس آر سی دی همکاری منطقه‌ای برای عمران ۱ تا ۲ اردیبهشت ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| پیمان سنتو | پرتال اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | بیانات شاهنشاه آریامهر در پاسخ سخنان کوروتورک پرزیدنت ترکیه در ازمیر |
سفر اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به ترکیه برای کنفرانس آر سی دی همکاری منطقه‌ای برای عمران ۱ تا ۲ اردیبهشت ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
شاهنشاه آریامهر برای شرکت در کنفرانس سران کشورهای عضو پیمان همکاری منطقه‌ای (آر-سی- دی) وارد ازمیر شدند.[۱] حضرت فخری کورو تورک رئیس جمهوری ترکیه، سلیمان دمیرل نخست‌وزیر ترکیه، ذوالفقار علی بوتو نخست‌وزیر پاکستان، وزرای خارجه و سفرای کشورهای عضو پیمان و سایر پایوران داخلی و خارجی قرار گرفتند. سومین کنفرانس سران سه کشور پس از نیمروز ۱ اردیبهشت ماه در ازمیر در پیشگاه شاهنشاه و رهبران ترکیه و پاکستان برگزار می‌شود. در نخستین نشست کنفرانس طرح مذاکرات که در کنفرانس دو روزه وزیران خارجه سه کشور تهیه شده، مورد بررسی و گفتمان قرار می‌گیرد. شاهنشاه آریامهر ساعت ۹ بامداد امروز فرودگاه مهرآباد را به سوی ازمیر ترک کردند. علیاحضرت شهبانو و چند تن از اعضای خاندان جلیل سلطنت به پسواز شاهنشاه آریامهر آمده بودند. در فرودگاه مهرآباد آقای هویدا نخست‌وزیر، رؤسای دو مجلس، آقای علم وزیر دربار شاهنشاهی، تیمسار هاشمی نژاد رئیس سران نظامی و ژنرال آجودان شاهنشاه تیمسار ازهاری رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران، رئیس دفتر مخصوص شاهنشاه، فرمانده گارد شاهنشاهی و کاردار سفارت ترکیه افتخار حضور داشتند. در این سفر آقای هرمز قریب رئیس کل تشریفات شاهنشاهی، تیمسار افخم ابراهیمی آجودان شاهنشاه و تیمسار ایادی در رکاب شاهنشاه به ترکیه رفتند.
شاهنشاه آریامهر هنگام ورود به ازمیر به خبرنگاران فرمودند: من امیدوارم کنفرانس سران آر – سی – دی نتایج مفیدی بخصوص در زمینه‌های اقتصادی داشته باشند. شاهنشاه افزودند: ما باید بیشترین مساعی خود را بکار بریم تا ببینیم همکاری میان ایران- ترکیه و پاکستان را تا چه حد می‌توانیم نزدیک‌تر کنیم. در دنیای متحول امروز وقت آن رسیده است که این امکانات را مورد بررسی قرار دهیم. ما بایستی با تلاشی بیشتر از گذشته در جستجوی نتایجی باشیم که منافع هر سه کشور را تأمین کند. یکی از خبرنگاران به عرض رساند، آیا ایران قصد دارد برای افزایش قیمت نفت تلاش کند؟ شاهنشاه فرمودند: این جزو اسرار است. شاهنشاه فرمودند که درآمد ایران از نفت بین ۳ تا ۴ میلیارد دلار کاهش یافته است
سخنان رئیس جمهوری ترکیه- پیش از بیانات شاهنشاه رئیس جمهوری ترکیه در بیانات افتتاحیه خود گفت: دوازده سال از تاریخ تشکیل اولین کنفرانس سران کشورهای عضو آر-سی-دی می‌گذرد. تشکیل سازمان همکاری عمران منطقه‌ای به منظور توسعه هر چه بیشتر همکاری‌های بین ایران و ترکیه و پاکستان بود. میراث‌های مشترک فرهنگی، مذهبی و موقعیت جغرافیایی و تشابه دید ما نسبت به مسایل جهانی و نیز منافع مشترک سه کشور در همکاری‌های اقتصادی سبب شده است که پیوندهای ما از حد یک دوستی صمیمانه و همسایگی فراتر رود.
- حضرت رئیس جمهوری، آقایان، وزیران، عالیجنابان،
- ما همیشه با انتظارهای فراوان و با برخورداری از احساس برادرانه در ترکیه گرد هم آمده‌ایم.
- منظور من این است که کشور من، پاکستان و ترکیه جهت بررسی و مطالعه راه‌هایی که سه کشور بتوانند پیوندهایشان را با در نظر گرفتن منافعشان تقویت کنند، همواره با یکدیگر به بررسی پرداخته‌اند. از ابتدای تأسیس « آر. سی. دی » و به دنبال تشکیل کنفرانس ۱۹۶۴ استانبول تا کنون، تغییرات بسیاری در جهان انجام پذیرفته‌است. سه کشور ما با اتخاذ سیاست مستقل ملی پیشرفت‌های شایانی داشته‌اند.
- در جهان نیز تغییراتی به وجود آمده‌است، ولی تغییرات جهانی همواره در جهت صحیح نبوده‌است. ما همواره شاهد بوده‌ایم که کشورهای صنعتی جهان به سرعت رشد و توسعه یافته‌اند و روزبه‌روز ثروتمندتر می‌شوند، در حالی که طی همین مدت کشورهای فقیر روزبه‌روز فقیرتر شده‌اند. از زمان تأسیس « آر. سی. دی » شاهد بوده‌ایم که کنفرانس‌های متعدد توسعه و تجارت ملل متحد تشکیل شده‌است، ولی این کنفرانس‌ها بدون نتیجه واقعی بوده‌اند. اکنون کنفرانس شمال و جنوب برگزار می‌شود و امیدوارم این کنفرانس به سرنوشت کنفرانس‌های توسعه و تجارت (انکتاد) دچار نشود. این امر نشانگر آن است که حتی کشورهایی که از یکدیگر بسیار دور هستند، به نوعی به یکدیگر وابسته‌اند و برخی از کشورهای خوشبخت‌تر می‌توانند برای همیشه به زیان دیگران به تنعم و ثروتمندشدن خود ادامه دهند.
- این یکی دیگر از دلایلی است که چرا سه کشوری که منافع مشترک دارند و عاملی نیست که آنها را از هم جدا کند و تمام عوامل نزدیکی و همکاری هر چه بیشتر آنها مهیا است، می‌باید در مقابل با کلیه مسائل و مشکلات با یکدیگر به مشورت بپردازند.
- بحران‌هایی که در برخی از کشورهای صنعتی وجود دارد و تداوم بحران‌هایی که در کشورهای فقیر دیده می‌شود، مزید بر بحران‌هایی است که همه ما با آن روبه‌رو خواهیم بود و آن در بیست تا سی سال آینده، بحران انرژی است. حتی ما به عنوان یک کشور تولیدکننده نفت در سی سال آینده با شرایط یک کشور فاقد انرژی روبه‌رو خواهیم‌بود.
- با در نظر گرفتن کلیه موانع بازرگانی و تسهیلاتی که کشورهای جهان برای یکدیگر قائل می‌شوند و با در نظر گرفتن منافع متقابل، تصور می‌کنم که زمان آن فرا رسیده‌است که سه کشور ما دقیقاً کلیه امکانات سه جانبه را مورد بررسی قرار دهند تا ما بتوانیم با این مشکلات به مبارزه بپرداریم و مبادلات خارجی این سه کشور را توسعه دهیم و در مقابل با هر عاملی که منافع ما را تهدید می‌کند، به مقابله بپردازیم و در نهایت به طور مشترک چگونگی روبه‌رو شدن با آینده را مورد بررسی و تبادل نظر قرار دهیم. نسل آینده مسئله‌ای است که می‌باید با آن روبه‌رو شویم، نه تنها به عنوان ابنا بشر، بلکه چگونگی وضع تکنولوژی در آینده و چگونگی روبه‌رو شدن با مشکلات آن زمان به طور انفرادی، ولی با اطلاع دیگران و یا به طور جمعی اینها مسائلی است که باید بررسی شوند، به این جهت است که امیدوارم این کنفرانس عالی تمام مسائل گذشته و آینده را با در نظر گرفتن منافع متقابل و روابط برادرانه و نزدیک میان سه کشور بررسی کند و راه‌حل‌های مناسب برای این مسائل بیابد.
پس از سخنان شاهنشاه آریامهر ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر جمهوری اسلامی پاکستان نیز در سخنانی گفت:
- اطمینان دارم که از میان بردن موانع بازرگانی بین سه کشور از طریق استقرار یک تجارت آزاد منجر به به ایجاد تغییرات وسیع و پر تحرک خواهد شد که در نتیجه منافع بی‌شماری نصیب سه کشور عضو و هر یک از کشورهای عضو بطور جداگانه خواهد شد. مشکلاتی که با آن مواجه هستیم بزرگ‌تر از مشکلاتی نیستند که سایر مناطق با آن مواجه هستند.
شاهنشاه آریامهر و حضرت رئیس جمهوری ترکیه و نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان دیشب شام را با هم خوردند.
پیمان ازمیر کنفرانس تاریخی ازمیر ۳ اردیبهشت ماه
بازگشت شاهنشاه از کنفرانس تاریخی «ازمیر»
همکاری ایران- ترکیه و پاکستان در صنایع دفاعی - با تصویب کنفرانس سران، منطقه آزاد تجارت بین ایران و ترکیه و پاکستان تشکیل می‌شود.
کشتیرانی و بانک مشترک آر – سی – دی تشکیل می‌شود. بر اساس ۱۵ ماده تصویب شده پیمان عمران منطقه‌ای به پیمان ازمیر تبدیل می‌شود. در ایران یک مؤسسه علوم و تکنولوژی آر – سی – دی تأسیس می‌شود.
کنفرانس سران ایران و ترکیه و پاکستان پس از دو روز گفتگو در ازمیر پس از نیمروز ۲ اردیبهشت ماه به کار خود پایان داد و با تصمیمات ۱۵ ماده‌ای خود پیمان عمران منطقه‌ای را به شدت دگرگون ساختند و از اصول تدوین یک پیمان جدید به نام « پیمان ازمیر » را تصویب کردند. اعلامیه پایان کنفرانس چنین است:
اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر- حضرت رئیس جمهوری ترکیه - جناب نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان و جناب نخست‌وزیر جمهوری ترکیه که از ۲۱ تا ۲۲ آوریل ۱۹۷۶ در کنفرانس سران در ازمیر شرکت داشتند، با یادآوری تصمیم که در روزهای ۲۱ و ۲۲ ژوئیه ۱۹۶۴ در کنفرانس سران در استانبول گرفته شد و در جریان آن سازمان آر - سی – دی برای تقویت تلاش‌های عمرانی از راه همکاری‌های پیوسته بر مبنای منطقه‌ای بوجود آمد و با توجه به چهارچوب مؤثری که از طریق آر – سی – دی برای همکاری میان کشورهای هموند در زمینه‌های اقتصادی فنی و اجتماعی و فرهنگی بوجود آمد، ضمن توجه به لزوم تشدید و گسترش فعالیت‌ها در چهارچوب همکاری‌های عمران منطقه‌ای و با استفاده از تجربیات گذشته و نظام متحول اقتصادی جهان و برای ایجاد روابط اقتصادی نزدیک‌تر که منجر به وابستگی اقتصادی بیشتر سه کشور گردد، تصمیم گرفتند که برنامه‌های همکاری موجود در زمینه‌های صنعت کشاورزی، نفت، پتروشیمی، بازرگانی، بانک‌داری، جهانگردی، بیمه، حمل و نقل، ارتباطات، همکاری‌های فنی، امور اداری، امور فرهنگی و اطلاعات بیش از پیش ادامه و توسعه دهند و با توجه به این واقعیت که پس از تشکیل سازمان عمران منطقه‌ای دگرگونی‌های مهمی در جهان و بویژه در منطقه روی داده این نیاز را که آر – سی- دی در این مفهوم جدید دوباره توجیه شود، تصویب کردند و موافقت بعمل آمد که :
- ۱- متن پیمانی که به پیمان ازمیر موسوم خواهد شد و اهداف آر – سی - دی شیوه‌های عمل و ترکیب سازمانی آن را با توجه به نیازهای جدید منطقه‌ای در برخواهد داشت، بدون درنگ پیش‌نویس شود.
- ۲- اقدامات مناسب در مورد ایجاد یک منطقه آزاد بازرگانی برای آر – سی – دی با تضمین‌های مناسب و عادی از طریق کاهش تدریجی موانع تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای که در سر راه معاملات بازرگانی منطقه‌ای وجود دارد انجام شود تا این موانع تا آن‌جایی که ممکن است در مدت کوتاهی از بین بروند. رهبران سه کشور موافقت کردند که دولت‌های ایران، ترکیه و پاکستان به منظور ایجاد منطقه آزاد بازرگانی در عرض یک دوره ده ساله و با تجربیاتی که با اجرای پروتکل آر -س ی دی در مورد بازرگانی حاصل خواهد شد اقداماتی انجام دهند.
- ۳- یک بانک سرمایه‌گذاری و عمران آر – سی - دی با شرکت بخش خصوصی و به موجب قوانین سه کشور برای بوجود آوردن گسترش طرح‌های مالی که دارای خصوصیت منطقه‌ای باشند تأسیس شود.
- ۴- توجه ویژه‌ای به همکاری‌های منطقه‌ای در تنظیم طرح‌های عمرانی سه کشور با مشخص کردن مناطق همکاری و انجام همکاری‌های درازمدت بین سه کشور مبذول شود.
- ۵- با در نظر گرفتن تصمیمات لازم در جهت تأمین خواسته‌ها و اهداف نوین آر – سی- دی باید هر موقع که لازم باشد تماس‌های نزدیک بین مقامات صلاحیت‌دار برنامه‌ریزی و مالی سه کشور انجام شود.
- ۶- کشورهای عضو باید به منظور گسترش همکاری‌های صنعتی و بوجود آوردن طرح‌های قابل دوام بر مبنای منطقه‌ای اقدامات فوری و مؤثری انجام دهند و برای رسیدن به چنین منظوری باید به طرح‌هایی اولویت داده شود که بر مبنای مطالعات صنعتی و بر اساس منطقه‌ای انتخاب شده است، خط مشی‌های تازه‌ای برای همکاری‌های صنعتی تعیین گردد و علاوه بر امتیازات تعرفه‌ای، اقدامات دیگری مانند تسهیلات اعتباری فراهم شود.
- ۷- بانک‌های مرکزی سه کشور بانک‌های خود را تشویق کنند تا تسهیلات اعتباری بیشتری برای صدور کالا به کشورهای عضو در اختیار صادرکنندگان خود قرار دهند.
- ۸- در مقررات مالی و تشریفات مسافرتی باید برای تشویق جهانگردی بطور کلی به اینکه بهبود ارتباطات و مواصلات ضرورت دارد، به سازمان‌های مخابرات و سه کشور دستور داده شود که اقدامات فوری برای رفع مشکلات شبکه مخابرات بعمل آورند تا یک ارتباط بی‌نقص و مؤثر تلفنی- تلگرافی و تلکس بین سه کشور برقرار گردد.
- ۱۰- برای رفت و آمد وسائط نقلیه کشورهای عضو پیمان به ساختمان و اصلاح شاهراه‌ها و راه‌های آهن بین سه کشور اولویت قائل می‌شوند و جهت نگاهداری و بهبود شاهراه‌ها و خطوط آهن که اهمیت منطقه‌ای دارند، همکاری نزدیک بین کشورهای عضو برقرار شود.
- ۱۱- دشواری‌های فعلی در راه حمل کالاها از راه دریا از یک کشور به کشور دیگر پیمان برطرف شود و سرویس‌های کافی کشتیرانی بین سه کشور برقرار گردد. کشورهای عضو به سازمان‌های کشتیرانی خود دستورات لازم خواهد داد تا طبق توافق‌های اساسی درمورد سرویس‌های کشتیرانی پیمان در حمل و نقل کالاها با یکدیگر همکاری کنند. بعلاوه، سه کشور باید هر چه زودتر یک شرکت کشتیرانی مشترک تأسیس کنند.
- ۱۲- با توجه به نیازهای روزافزون منطقه به افراد فنی در زمینه‌های مختلف سه مؤسسه زیر برای تأمین آموزش و پرورش افراد در سطح منطقه تأسیس می‌گردد.
- - الف: مؤسسه علوم و تکنولوژی پیمان آر- سی- دی در ایران
- - ب: مدرسه اقتصادی پیمان در اسلام‌آباد. ج- مدرسه جهانگردی و مدیریت مهمان‌خانه‌ها در آنتالیای ترکیه.
- ۱۳- به منظور تربیت نیروی انسانی بسیار ماهر در زمینه‌های کشتیرانی پیمان در حمل، تقویت مؤسسات عملی و تحقیقاتی کشورهای عضو، یک بنیاد علمی در اسلام‌آباد تأسیس گردد.
- ۱۴- باید یک سازمان جوانان برای توسعه و ترویج مبادلات فرهنگی دوستی و تماس‌های بیشتر میان جوانان سه کشور دائر گردد.
- ۱۵- به منظور هماهنگی با مؤسسه پیشنهادی و افزایش فعالیت‌های پیمان لازم است که در سازمان آر- سی – دی و دبیرخانه آن تجدید نظر شود.
مانور نیروی دریایی ترکیه در پیشگاه شاهنشاه ایران ۴ اردیبهشت ماه
ازمیر- در پیشگاه شاهنشاه آریامهر حضرت رئیس جمهوری ترکیه و نخست‌وزیر پاکستان، پیش از نیمروز ارتش ترکیه یک برنامه نمایشی انجام داد. در این برنامه نمایشی نیروهای دریایی و هوایی ترکیه شرکت داشتند. شاهنشاه آریامهر که اونیفورم فرماندهی نیروی دریایی شاهنشاهی بر تن کرده بودند، ساعت ۱۰ به وقت تهران به محل اجرای برنامه نمایشی ارتش ترکیه تشریف‌فرما شدند. سران سه کشور در ساحل شهر بندری ازمیر سوار کشتی ساوارونا شدند و به محل انجام نمایش که در سی مایلی دریای اژه قرار دارد حرکت کردند و برنامه نمایش نیروهای دریایی و هوایی ترکیه انجام شد.
در سال ۱۹۳۷ ملت ترکیه برای سپاسگزاری از خدمات مصطفی کمال آتاترک رئیس جمهوری وقت ترکیه کشتی ساوارونا را که متعلق به یک آمریکایی بود خریداری نمود و به آتاترک تقدیم کرد.
مصاحبه عباسعلی خلعتبری وزیر خارجه ایران درباره دستاوردهای کنفرانس ازمیر و پیمان ازمیر ۴ اردیبهشت ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
عباسعلی خلعتبری وزیر خارجه در مصاحبه‌ای گفت: آر – سی – دی یک پیمان غیرنظامی است. همکاری در صنایع شامل صنایع جوان دفاعی ۳ کشور هم خواهد بود. اختلاف ایران و ترکیه در مورد عبور کامیون‌های ایرانی بین دو کشور حل و فصل می‌شود. [۲]
در پایان آخرین دور مذاکرات سران کشورهای ایران- ترکیه و پاکستان آقای عباسعلی خلعتبری وزیر خارجه ایران در یک مصاحبه مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی مهم‌ترین دست‌آوردهای کنفرانس سران را روشن ساخت. وزیر خارجه خلعتبری گفت که کنفرانس سران اعلامیه مشترکی را تصویب کرده است که بر اساس آن سه کشور در سه ماه آینده قراردادی را دستینه می‌کنند که به نام « قرارداد ازمیر » خوانده خواهد شد. هدف از دستینه کردن این قرارداد ایجاد یک منطقه آزاد داد و ستد است که هر سه کشور را خواهد پوشاند.
وزیر خارجه ایران تأکید کرد که چون ممکن بود این تصمیم مهم اقتصادی به برخی از کشورهای دیگر خارج از منطقه لطمه بزند، قرار شده است که ایجاد منطقه داد و ستد آزاد «آر- سی- دی» به تدریج و در طول ده سال آینده تحقق پذیرد. او گفت که این تصمیم علاوه بر مسایل مربوط به بازرگانی، حمل و نقل و بانک‌داری است که کنفرانس سران بدان توجه نموده است. وزیر خارجه در پاسخ پرسشی گفت: مهم‌ترین مسئله برای «آر- سی- دی» برداشتن موانعی است که در راه توسعه اقتصادی و بازرگانی سه کشور وجود دارد. درباره این پرسش که ممکن است همکاری‌های نظامی نیز در چهارچوب «آر- سی- دی» داخل شود، وزیر خارجه ایران تأکید کرد که «آر- سی- دی» یک پیمان همکاری اقتصادی- فرهنگی و اجتماعی است و شکی نیست که کشورهای عضو علاقه دارند در همه رشته‌های لازم بپردازند.
درباره همکاری‌های سه کشور در زمینه فعالیت‌های علمی و جهانگردی، وزیر خارجه گفت که تصمیم گرفته شده است که دانشگاه و مرکز علمی تازه‌ای که با همکاری سه کشور اداره خواهد شد، تأسیس گردد. از آن جمله یک دانشگاه تکنولوژی و علوم در ایران، دانشکده توریست در ترکیه و دانشکده اقتصادی در پاکستان. یک خبرنگار ایرانی در باره همکاری‌های ترانزیتی ایران و ترکیه پرسید، آقای خلعتبری پاس داد که این مسئله در درون «آر- سی- دی» مطرح نیست و دو سویه حل خواهد شد.
خبرنگار رویتر درباره امکان استفاده از درآمد نفت در منطقه «آر-سی- دی» پرسش نمود، وزیر خارجه پاسخ داد که برای این کار تصمیم گرفته شد و کنفرانس سران تصمیم گرفت که یک بانک توسعه و سرمایه‌گذاری با مشارکت سه کشور بنیاد نهاده شود که البته جزییات تأسیس این بانک پس از گفتگوهای کارشناسان روشن خواهد شد.
درباره امکان عضویت کشورهای دیگر در سازمان عمران همکاری منطقه‌ای پرسیده شد و آقای خلعتبری گفت که چنین مسئله‌ای در مذاکرات کنفرانس سران مطرح نشده.
آقای خلعتبری در پاسخ یک خبرنگار ایرانی که پرسیده بود آیا تصور می‌کنید که کنفرانس ازمیر چرخشی در تاریخ پیمان همکاری‌های منطقه‌ای بوده است گفت، مسلماً همین طور است و امیدواریم که این امر در عمل ثابت شود.
خبرنگار دیگری پرسید آیا درباره ایجاد صنایع دفاعی مذاکراتی صورت گرفته است؟ وزیر خارجه جواب داد: درباره همکاری در صنایع بطور کلی تبادل نظر شده است و مسلماً صنایع دفاعی هم تا جایی که صنایع جوان ما اجازه بدهد طوری با هم همگام خواهد شد تا به اندازه کافی جوابگوی احتیاجات باشد.
یک خبرنگار خارجی دیگر پرسید، آقای بوتو در باره ایجاد سازمانی در قالب «آر- سی- دی» صحبت کرده‌اند که بیشتر جنبه نظامی اقتصادی- سیاسی و ایدئولوژیکی داشته باشد. آیا در باره اینکه پیمان «آر- سی - دی» در آینده بیشتر جنبه نظامی داشته باشد مذاکراتی صورت گرفت؟ رویهم رفته آینده را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ آقای خلعتبری گفت: «آر- سی- دی» پیمانی است در زمینه توسعه علمی و فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی و مسئله همکاری در سایر زمینه‌ها در دستور بحث این کنفرانس نبوده است اما بدون شک سه کشور در بسیاری از زمینه‌ها می‌توانند همکاری داشته باشند.
خبرنگار به سئوال خود ادامه داد و گفت: آیا این شامل همکاری‌های نظامی هم می‌شود؟ آقای خلعتبری جواب داد که این مسئله هنوز مورد نظر نیست.