سخنرانی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در سمینار بین‌المللی بررسی و ارزیابی برنامه‌های آموزشی زنان روستایی ۳۰ فروردین ۱۳۵۴
| کنگره جهانی پیکار با بیسوادی - تهران ۱۷ تا ۲۸ شهریور ۱۳۴۴ | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | برنامه عمرانی پنجم/سال ۱۳۵۴ خورشیدی فروردین تا خرداد ماه |
سخنرانی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در سمینار بین‌المللی بررسی و ارزیابی برنامه‌های آموزشی زنان روستایی ۳۰ فروردین ۱۳۵۴
سمینار بین‌المللی بررسی و ارزیابی برنامه‌های آموزشی و پرورشی زنان روستایی، در حضور والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در آمفی تئاتر سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی گشایش یافت. والاحضرت به هنگام گشودن این سمینار، سخنانی ایراد کردند که دربرگیرنده نکاتی روشنگر درباره زنان ایران و دنیا است. والاحضرت در این سخنان، با آگاهی و موشکافی هر چه بیشتر، واقعیت‌های تلخ و اندوهباری را که جامعه زن در دنیا با آن‌ها روبرو است، مورد بررسی قرار دادند که این می‌تواند راهنمای شایسته‌ای برای هرگونه ارزیابی و تحقیق و تجربه پیرامون «مسئله زن» در جامعه ما و نیز دیگر جوامع جهان باشد.
«ما وارد دومین دهه پیکار جهانی بر ضد بیسوادی شده ایم. در همین‌جا بود که ده سال پیش، کنگره جهانی وزیران آموزش و پرورش، به گونه‌ای قاطع، جامعه بین‌المللی را از وسعت و شدت بیسوادی در جهان و لزوم تجهیز مؤثر منابع انسانی، فنی و مالی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی برای ریشه کن ساختن آن آگاه کرد. امروز، منظور ما ارائه ترازنامه این کوشش‌های دهساله نیست. هر اندازه هم که این کوشش‌ها شایان توجه باشد، «بیسوادی»، همچنان پا برجاست. اگر «درصد« بیسوادی کاهش می‌یابد، شمار مطلق آن همچنان رو به افزایش است و اوضاع رو به وخامت می رود. ناگزیریم بپذیریم و اذعان کنیم که با وجود کوشش‌های انکارناپذیر ما، میزان بیسوادی در جهان، تحمل ناپذیر و فاجعه‌آمیز است. «فرهنگ سکوت» هنوز و همچنان، بر بخش عظیمی از مردم ما فرمان می‌راند. همچنین، در شروع کار سمینار، باید به وضع بسیار نامساعد زنان اشاره کنیم: از سال 1960 نا 1970 تعداد زنان بیسواد، پنج برابر بیش از تعداد مردان بیسواد، افزایش یافته است. فاصله روزافزون، میان نسبت زنان و مردان بیسواد، نشان می‌دهد که زنان، بویژه در کشورهای در حال رشد و بالاخص در منطقه‌های روستایی، دستخوش چه نابرابری‌هایی، اگر نگوییم تبعیض‌ها هستند. بعلاوه، بسیاری از واقعیات دیگر، وضع وخیمی را که ریشه‌هایی عمیق تر از بیسوادی دارد، نشان می‌دهند.
زن وابسته و صغیر
این وضع، هماهنگی و تعادل اساسی اجتماعات ملی و خانوادگی را تهدید می‌کند. فرایند عدم تعادل را باید هر چه زودتر متوقف ساخت. برای رسیدن به این منظور، باید وسایل و راه‌هایی یافت که بتوان زنان را بتدریج به نقش جانشین ناپذیرشان در ساختمان جامعه آگاه ساخت. من عقیده دارم که این، یکی از هدف‌های اصلی سمینار است. این سمینار، باید به شرکت کنندگان امکان دهد تا با تبادل تجربه‌های خود و با تفکر و تأمل مشترک، راه‌های مؤثر آگاه‌سازی زنان را عرضه دارند و فرایند رشد اجتماعی و مشارکت فعالانه آنان را در نوسازی کشور تسریع و تسهیل کنند. اما باید متوجه باشیم که کاربرد ناآگاهانه الگوهایی که کارآیی آن‌ها در مورد مردان به ثبوت رسیده است، خطرناک خواهد بود. ما باید از نیروی خلاقیت و تخیل خود کمک گیریم و تا بتوانیم شیوه‌های فعالیت خویش را – با توجه به نقش خاص زن در جامعه- تعیین کنیم. تفاوت زن و مرد به این معنی این است که «زن» موجودی صغیر و ذاتاً وابسته است. باید به زن امکان داد تا نقش تکمیل کننده خاص خود را در جامعه‌ای که تاکنون ارزش‌های ویژه مردان بر آن حاکم بوده است، ایفا کند. در ایران، ما به تجزیه و تحلیل انتقادی و عینی کوشش‌های خود و اجرای برنامه‌های تجربی پرداخته‌ایم. نرخ بسیار بالای بیسوادی، تقریباً 70 درصد، میان زنان، نرخ بسیار پایین شرکت زنان، تقریباً چهارده درصد، در فعالیت‌های به اصطلاح اقتصادی و نگرش منفی اکثریت زنان نسبت به کار تجهیز و نوسازی، تهیه و اجرای برنامه‌های آموزشی و پرورشی را برای ارتقاء اجتماعی و اقتصادی زنان روستایی ضروری ساخته‌اند.
آموزش رهایی‌بخش
در این سمینار، طرح تجربی سوادآموزی تابعی- که سازمان زنان ایران، با کمک یونسکو، در یک منطقه روستایی به مرحله اجرا گذاشته است- مورد بررسی شما قرار خواهد گرفت. این طرح، در چارچوب برنامه‌ای ملی، برای ریشه‌کن ساختن بیسوادی در میان زنان و تحقق رشد راستین جوامع روستایی پا گرفته است. هم اکنون با آنکه مرحله تجربی پایان نیافته است، چنین به نظر می‌رسد که طرح، به شناخت و تعریف دقیق‌تر اصول سوادآموزی تابعی کمک کرده است. تجهیز زنان آموزگار از میان روستاییان، سازماندهی و کنترل مؤثر فعالیت‌ها و تهیه و تدوین مواد آموزشی مناسب، مهم‌ترین عوامل در اجرای طرح تجربی به شما می‌روند. موجب خوشحالی من است که آموزگاران کلاس‌ها از میان زنان روستایی برخاسته‌اند و خواهند توانست در روستاهای خود، به گونه‌ای طبیعی، نقش الهام دهنده و تربیت کننده را کماکان ایفاء کنند. در واقع، سوادآموزی، کارآموزی و ارتقاء اجتماعی و اقتصادی زنان باید پیش از هر چیز کار خود زنان، بویژه کارآگاه‌ترین آنان، باشد. همچنین طرح، در عمل نشان داده است که کار سوادآموزی تابعی زمانی تأثیر تعیین کننده خود را بر جای خواهد گذاشت که تقریباً تمامی جمعیت را در بر گیرد. همه قشرهای جمعیت باید باسواد شوند و برنامه‌های کارآموزی و تجهیز آنان را در بر گیرد. پیکار در راه سوادآموزی، جزء لاینفک فرایند دمکراتیزاسیون «رو به دموکراسی بردن» جامعه بشمار می‌رود و موفقیت آن در گروه، شرکت وسیع، فعالانه و آگاهانه مردم است. مشارکت و گفت و شنود، نیاز بنیادی انسان است و پایه هرگونه کار دمکراتیک و آموزش و پروش رهایی‌بخش را تشکیل می‌دهد و باید برای تبدیل موجودات زبون و بی‌تحرک به انسان‌های طراز نوین بکار برده شود. انسان‌هایی که در رنج و دشواری‌های دیگران سهیم خواهد شد، روحیه انتقادی را در خود پرورش خواهند داد، مسایل را به گونه‌ای عینی مطرح خواهند کرد، در کار و فعالیت سازنده شکوفان خواهند شد و همنوعان خود را با آغوش باز پذیرا خواهند بود. این است غایت سوادآموزی تابعی همچون مرحله‌ای در آموزش و پرورش مداوم.
واقعیت تلخ
واقعیت این است که زنان ما در همگامی با مردان، بسیار عقب مانده‌اند. نرخ بالای بیسوادی و نرخ پایین مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی، سبب شده است که زنان در مقایسه با مردان، همچنان به صورت موجودی وابسته و صغیر باقی بمانند.
طرح ساده
آموزش حرفه‌ای و اشتغال در زندگی اقتصادی، جنبه مهم دیگری از طرح تجربی را تشکیل می‌دهند. ایجاد شرکت‌های تعاونی، فعالیت‌های اقتصادی را تقویت و تسهیل می‌کند. هدف نهایی آن است که شرایط لازم برای تبدیل اجتماع طبیعی- یعنی اجتماعی روستایی در تمامیت‌اش- به اجتماع آموزشی فراهم آیند، آنگاه مسئولان و رهبران طبیعی اجتماعی روستایی، سازمان دهندگان، الهام دهندگان و مربیان، در کار رشد و توسعه خواهند بود. مرحله تجربی طرح ساده به پایان خود نزدیک می‌شود. زمان آن فرا رسیده است که سازمان زنان ایران و مسئولان طرح، نخستین نتیجه‌ها را از این تجربه بگیرند. اطمینان دارم که هر یک از شما به نحوی مؤثر، بر اساس تجربه‌های خود، به این امر کمک خواهید کرد. آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نه ارائه نتیجه‌های مثبت، که شناخت دشواری‌ها و مسایل مطرح شده، و نیز ناکامی‌ها و علل آن‌ها است. در مرحله‌ای که آغاز می‌شود، باید وظیفه‌های‌مان را به گونه‌ای مؤثرتر انجام دهیم، وسایل کار خویش را بهبود ببخشیم و روش‌های خود را اصلاح کنیم. باشد که نتیجه‌گیری‌های این سمینار، به ما و به اجتماع بین‌المللی، در پیشبرد طرح‌های نوسازی و رشد و توسعه ملی کمک کند.