سفر اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به مکزیک ۲۴-۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴

• بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ پرزیدنت اچه‌وریا پرزیدنت مکزیک در میهمانی شام مکزیکوسیتی ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴
• بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در گردهم‌آیی دانشجویان مکزیک ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴
• مصاحبه رادیو تلویزیونی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در فرودگاه کانکون مکزیک ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴

بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ پرزیدنت اچه‌وریا پرزیدنت مکزیک در میهمانی شام مکزیکوسیتی ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴

در میهمانی رسمی شام به افتخار اعلیحضرتین

حضرت رئیس جمهوری،

از جانب شهبانو و خودم و از جانب ملت ایران از سخنان محبت‌آمیز شما تشکر می‌کنم، همچنین تشکرات خود را به مناسبت استقبال بسیار گرم و صمیمانه‌ای که امروز در پایتخت زیبای شما از ما به عمل آمد، ابراز می‌دارم. من این احساس صمیمانه و دوستانه را برای همکاری آینده کشورهایمان به فال نیک می‌گیرم، زیرا ایران و مکزیک دو کشوری هستند که چه از نظر سابقه تاریخی و میراث معنوی کهن و چه از لحاظ خط مشی سیاسی و اجتماعی کنونی خود با یکدیگر نزدیکی فراوان دارند و مسلماً می‌توانند در آینده نیز دوستان خوبی برای یکدیگر باشند.

من به خوبی احساس می‌کنم که در این راه ما از هم‌فکری و هم‌زبانی بسیار برخورداریم، زیرا هم اکنون شما مطالبی را بیان داشتید که از تمام جهات، نزدیکی کامل با نظراتی داشت که من در فرصت‌های مختلف، چه در کشور خود و چه در مجامع بین‌المللی ابراز داشته‌ام. به طوری که می‌توانم بگویم اگر اتفاقاً امشب من خوشوقتی میزبانی شما را داشتم، بیانات من تا حد زیادی منعکس‌کننده همین اصول و نظرات بود. بدیهی است علت این وحدت نظر را باید در این واقعیت جستجو کرد که امروز سرنوشت ملل و مردم جهان به یکدیگر وابستگی کامل یافته‌است و طبعاً مسائل سیاسی آنها نیز، چه از نظر نحوه مطرح شدن این مسائل و چه از لحاظ راه‌حل‌هایی که می‌باید برای آنها جستجو کرد، با یکدیگر نزدیک است. هر چند که در داخل این چهارچوبِ کلی هر جامعه باید این راه‌حل‌ها را به صورتی طرح و اجرا کند که با شرایط خاص تاریخی و جغرافیایی و با روحیات ملی و موازین فرهنگی آن تطبیق داشته‌باشد.

خود شما حضرت رئیس جمهوری، در این مورد در آغاز تصدی مقام بزرگ کنونی خود، راه و روش ایده‌ئولوژیک مکزیک امروز را در بیاناتی توصیف کرده‌اید که به طرز کم‌سابقه‌ای با آنچه در کشور من به هنگام آغاز انقلاب اجتماعی ایران در سال ۱۹۶۳ به عنوان قسمتی از مواد دوازده‌گانه این انقلاب اعلام شد، شباهت دارد. شما متذکر شدید که انقلاب مکزیک از جایی به این کشور داده نشد و شما نیز هرگز سعی نکرده‌اید آن را به جایی صادر کنید. شما همچنین تذکر دادید که هرگونه دخالت خارجی را در کشور خود تحت هر عنوان و هر برچسب ایده‌ئولوژیک رد می‌کنید، زیرا ملت شما ملتی است که هویت خود را در طول فراز و نشیب‌های تاریخ احراز کرده‌است.

تذکر این نکته برای من مایه خوشوقتی است که انقلاب‌های اجتماعی کشور شما و کشور ما عمیقاً بشردوستانه و انسانی است. همانطور که متذکر شدید، ملت شما در عین آنکه برای ترقی اجتماعی و رفاه و پیشرفت اقتصادی خود تلاش می‌کند، در صحنه بین‌المللی نیز خواهان استقرار نظم نوینی است که با اصول عدالت و انصاف و حاکمیت ملی همه کشورها سازگار باشد. این درست اصلی است که اساس انقلاب اجتماعی ایران امروز به شمار می‌رود، به همین جهت وقتی که در سال گذشته منشور حقوق و وظایف اقتصادی دولت‌ها از طرف کشور شما به مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیشنهاد شد، کشور ما آن را مورد تأیید کامل قرار داد.

خوشبختانه وجه مشترک برنامه‌های پیشرفت اجتماعی و اقتصادی تقریباً همه کشورهای در حال توسعه این است که این کشورها برخلاف سیاست‌های استعماری گذشته، خواهان ترقی خود به زیان دیگران و به حساب دیگران نیستند، بلکه به عکس این پیشرفت‌ها را در کمک و همکاری به پیشرفت سایر ملل جستجو می‌کنند. ما برخلاف منطق استعماری، صلح را برای همه، عدالت را برای همه، رفاه اقتصادی را برای همه و فرهنگ ایران را برای همه می‌خواهیم، زیرا اعتقاد راسخ ما این است که اصولی از قبیل صلح و عدالت و حقوق بشری قابل تجزیه نیست، دنیایی که ما باید برای ایجاد آن بکوشیم، دنیایی فارغ از جهل و فقر و گرسنگی و ترس و تبعیض است که در آن تمام نیروهای خلاق بتوانند در راه تأمین هر چه بیشتر رفاه و سعادت جامعه بشری به کار افتند. نیل به این هدف در درجه اول مستلزم تغییر اساسی نظام اقتصادی جهان و استقرار نظام جدید منطقی و عادلانه‌ای به جای آن است تا فاصله نامعقولی که اکنون میان کشورهای غنی و فقر وجود دارد و در صورت ادامه نظام اقتصادی کهن هر روز این فاصله زیادتر خواهدشد، از میان برداشته‌شود. به این جهت بود که کشورهای صادرکننده نفت در صدد برآمدند از بهره‌برداری‌های بی‌رویه ثروت ملی خود جلوگیری کنند و رابطه معقولی را میان بهای این ماده حیاتی که به هر حال محدود و تمام‌شدنی است با سایر منابع انرژی جایگزین آن سازند. ما در این مورد و در مورد سایر مواد اولیه، با اتفاق نظر با تمام کشورهای در حال توسعه جهان که به درستیِ نظرات ما اعتقاد دارند، خواهان گفتگوهای منطقی با کشورهای صنعتی هستیم و همچنان که به کرّات متذکر شده‌ایم، به هیچ وجه قصد مخالفت با آنان یا سقوط و نابودی آنها را نداریم. ما از اینکه راه‌های تازه‌ای برای کسب انرژی پیدا شود نه تنها ناراضی نیستیم، بلکه از آن استقبال می‌کنیم و حتی خود ما از هم اکنون در صدد استفاده از نیروی اتم برای تهیه انرژی برآمده‌ایم، زیرا برای ما تأسف‌آور است که ببینیم ماده گرانبهایی مانند نفت به جای آنکه از راه محصولات پتروشیمی مورد استفاده صحیح‌تری برای نوع بشر قرار گیرد، تنها به عنوان یک وسیله سوخت به کار گرفته‌شود. کشور شما نخستین کشوری بود که برای تأمین حقوق مشروع ملی خود درمورد منابع نفتی، صنعت نفت خویش را ملی کرد و این اقدامی بود که بعد از مکزیک توسط ایران صورت گرفت. ما این اشتراک نظر را در بسیاری از موارد دیگر، از جمله در امر اصلاحات ارضی و تأمین آموزش وسیع ملی که دو پایه اصلی انقلاب اجتماعی مکزیک است، داشته‌ایم.

درمورد اخیر تذکر این نکته برای من مایه خوشوقتی است که کشور شما مانند مملکت ما کوشش خود را تنها معطوف به امور داخلی خود نکرده، بلکه در عین حال آن را در خدمت به توسعه آموزش در سطح بین‌المللی قرار داده‌است. در این فرصت میل دارم از کوشش‌های شایان ستایش دکتر تورزبودت، نخستین مدیرکل سازمان یونسکو در طرح‌های برنامه‌های این سازمان در پیکار جهانی با بی‌سوادی و از همکاری مؤثر هیأت نمایندگی کشور شما در کنگره جهانی پیکار با بی‌سوادی که ده سال پیش در تهران تشکیل شد، تقدیر کنم.

حضرت رئیس جمهوری،

کشور شما اکنون تحت رهبری خردمندانه آن حضرت در جریان کوشش همه جانبه‌ای برای تبدیل جامعه مکزیک به جامعه‌ای کاملاً پیشرفته و مرفه و در عین حال برخوردار از عدالت اجتماعی است و در این راه میراث فرهنگی کهن این کشور پشتوانه مطمئنی برای پی‌ریزی آینده شما به شمار می‌رود. این همان سرمایه بزرگ معنوی است که ملت ما نیز در اجرای برنامه‌های وسیع سازندگی مادی و معنوی خود به آن اعتقاد دارد، زیرا اعتقاد ما این است که ترقی مادی و تکنولوژیک بدون آنکه با ارزش‌های عالی اخلاقی و فرهنگی توأم باشد، نمی‌تواند سعادت و رفاه واقعی یک جامعه را تأمین کند. ما با اساس این انتخاب نه تنها خواستار دوستی و تفاهم، بلکه همکاری‌های صمیمانه با همه کشورها و ملل جهان در راه پیشرفت خود و همه آنها هستیم و طبعاً در این راه کمال علاقه را به توسعه و تقویت این همکاری با کشور فعال و مترقی شما داریم. در این راه دو کشور ما امکانات وسیعی برای همکاری در زمینه مختلف سیاسی، اقتصادی، بازرگانی و فرهنگی دارند و من صمیمانه امیدوارم که این همکاری میان ایران و کشور شما و با تمام کشورهای امریکای لاتین در آینده به نفع همه ما هر چه بیشتر توسعه یابد.

با این امید تندرستی و شادکامی شخص شما و بانو اچه‌وریا و رفاه و ترقی روزافزون ملت مکزیک و تقویت صلح و دوستی و همکاری بین‌المللی را آرزومندم.

بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در گردهم‌آیی دانشجویان مکزیک ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴

من قبل از آنکه به دعوت محبت‌آمیز رئیس جمهوری شما به اینجا بیایم، درباره کشور زیبای شما مطالب فراوانی خوانده‌ام و پس از آن توانستم شاهد چند جنبه رشد در کشور شما باشم و از زبان رهبران شما مطالب بسیار بشنوم و از نظرات سودمند آنان آگاه گردم. می‌توانم به شما دانشجویان بگویم که من نیز روزی هم سن شما بودم، از این رو می‌توانم بگویم که هیچ کس بهتر از خود شما نمی‌تواند درباره صلاح شما بیندیشید و باز هیچ کس نمی‌تواند بهتر از خود شما برای شما کار کند، زیرا سیستم حکومتی شما یک سیستم مترقی است و بهترین نمونه آن ریاست جمهوری پرزیدنت اچه‌وریا و همچنین همین گفت و شنودی است که بین شما و رئیس جمهوری برقرار است.

نتیجه و فایده این گفت و شنود چیست؟ شما دانشجویان رهبران آینده کشورتان خواهیدبود و به عنوان رهبران کشور خود همیشه به ملت خویش خدمت خواهیدکرد.

ایام تحصیل در زندگی شما یک دوران گذرا است. شما باید تا آنجا که می‌توانید، دانش بیندوزید، نه تنها به مطالعه کتاب‌ها، بلکه درباره مملکتتان، امکانات آن، وضع جغرافیایی آن، ثروت کشورتان و سرانجام درمورد مشکلاتتان به مطالعه پردازید. شما با یک روحیه متشکل و سازنده ملی، محققاً می‌توانید برای یک زندگی بهتر راه‌ها را باز و هموار کنید. ما هم در کشورمان سعی می‌کنیم همین کار را انجام دهیم.

چرا ما بایستی موفق شویم؟ شما مکزیکی‌ها و ما ایرانی‌ها و چند کشور شکوفای دیگر جهان، اول به خاطر خودمان، و بعد به خاطر دنیایی که به سرعت در حال ترقی است. دنیای فردا چاره‌ای جز این ندارد که بر اساس برابری و عدالت و روابط عادلانه‌تر استوار گردد. اگر ما خودمان در کشورمان ضمن پیش‌بینی آینده، نمونه این برابری و عدالت اجتماعی باشیم، به شکل دادن جهان فردا کمک کرده‌ایم. به همین جهت است که معتقدیم مسئولیت ما فراتر از مسئولیت ملی است، زیرا ما دارای یک مسئولیت جهانی هم هستیم، از این رو باید خود را از لحاظ فکری و روحی برای انجام این وظیفه مهم آماده سازیم. من امیدوارم روابط بسیار نزدیکی که بین دو کشور ما برقرار شده، به حال هر دو ملت ما و همچنین آرمان‌هایی که از آن سخن گفتم، مفید واقع شود.

برای رئیس جمهوری شما و ملت شما آرزوی موفقیت می‌کنم، همچنین برای شما دانشجویان امروز و رهبران فردا، خواستار بزرگترین موفقیت‌ها در تحصیلاتتان و در خدمت به کشور و مردمتان هستم.

مصاحبه رادیو تلویزیونی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در فرودگاه کانکون مکزیک ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ با بودن حضرت رئیس جمهوری مکزیک (در فرودگاه کانکون)

سرمایه‌گذاری ایران در کشورهای دیگر

ما از سرمایه‌گذاری در کشورهای صنعتی جهان دو منظور داریم.

نخست آنکه از این طریق به مهارت فنی و تکنولوژی آنان کاملاً دست یابیم، دیگر آنکه درآمد ما از نفت، که منابعی تمام‌شدنی است، همچنان ادامه یابد و حتی پس از پایان یافتن ذخایر نفتی، کشور ما دارای منابع درآمد ثابتی باشد. از این رو پول خود را بایستی به نحو عاقلانه‌ای سرمایه‌گذاری کنیم. با این حال سال گذشته که نخستین سال افزایش درآمد نفت ما بود، کشور ما تعهد کرد که معادل تقریباً هفت درصد از تولید ناخالص خود را برای کمک به کشورهای خارجی اختصاص دهد و این درصد کمک در سراسر تاریخ جهان بی‌سابقه بوده‌است. می‌توانم رقم وام‌هایی را که با شرایط آسان به هند، پاکستان، مصر، اندونزی و بسیاری از کشورهای افریقایی داده‌ایم ذکر کنم، اما امسال درآمد ما بسیار کاهش یافته‌است. این کاهش در وهله اول به سبب استخراج کمتر نفت، و در مرحله بعد کاهش حدود سی تا سی‌وپنج درصد از قدرت خرید ما از درآمد نفت بوده‌است. با این حال سیاست کشور ما این است که مستقیماً در طرح‌های مورد توافق طرفین در برخی از کشورهای در حال توسعه جهان سرمایه‌گذاری کنیم، یا مشترکاً با دیگر کشورهای در حال توسعه جهان مانند ونزوئلا که آن کشور هم ثروتی دارد، یا با مکزیک در صورت تمایل این کشور اقدام به سرمایه‌گذاری در یک کشور ثالث بکنیم. بدیهی است که کشور ثالث نیز یک کشور در حال توسعه خواهدبود.

مداخله نظامی

چرا باید بعضی از کشورهای بزرگ صحبت از شانتاژ درمورد نفت بکنند، ولی افزایش دائم بهای کالاهای دیگر مانند گندم، روغن نباتی و غیره را شانتاژ به شمار نیاورند؟ چند لحظه پیش اشاره کردم که سی‌وپنج درصد از قدرت خرید بهای نفت ما به خاطر همین افزایش بهای سایر کالاها کاسته شده‌است.

درمورد دخالت نظامی در کشورهای نفت‌خیز باید بگویم که اگر چنین شود، قانون جنگل اعلام شده‌است. این کار نه بر پایه موازین اخلاقی است، نه منطبق با حقوق بین‌المللی، بلکه مبیّن زورگویی اقویا است، مانند ماهی‌های بزرگ که ماهی‌های کوچک را می‌بلعند.

همکاری با ابرقدرت‌ها

ابرقدرت‌ها در جهان تا حدی دارای نفوذ هستند و ما ناچاریم که با این واقعیت روبه‌رو باشیم، اما اگر همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد آنقدر عقل داشته‌باشند که خواهان عدالت شوند، تصور می‌کنم که عدالت برقرار خواهدشد. ما مطلقاً خواهان خرد شدن ابرقدرت‌ها، به ویژه امریکا نیستیم و از این امر سودی عاید ما نمی‌شود، ولی این سخن به معنی آن نیست که ما حاضریم حتی ذره‌ای از حقوق قانونی و منافع ملی خود را از دست بدهیم. فکر می‌کنم ما درمورد حقوق قانونی خود موفق خواهیم‌شد، زیرا با گذشت زمان امریکا روزبه‌روز بیشتر لحنی آمیخته با همکاری به خود می‌گیرد.

متروی مکزیک

به طوری که شنیده‌ام متروی کشور شما یک اثر عالی مهندسی است و فیلمی نیز درباره سیستم فاضلاب کشور شما دیده‌ام. برنامه‌های عمرانی که در کشور شما با ابتکار مهندسان مکزیکی صورت می‌گیرد، فوق‌العاده و همراه با کارآیی فراوان است، به طوری که در برخی موارد کارهای مهندسی شما در شرایط بسیار دشوار صورت گرفته‌است.

غیر اتمی شدن خاورمیانه

ایران پیشنهاد کرد که منطقه خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای شود. فکر نمی‌کنم کسی مخالف این پیشنهاد باشد، ولی چند کشور هنوز معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا نکرده‌اند، برخی از کشورهای عضو سازمان ناتو هم از این وحشت و نگرانی دارند که ممکن است سرانجام در جنگ بعدی خاورمیانه، برخی از سلاح‌های هسته‌ای به کار رود. البته همه چیز امکان دارد و به همین جهت است که ما معتقدیم باید بر اساس قطعنامه‌های شماره 242 و 338 شورای امنیت سازمان ملل متحد، راه‌حل عادلانه و منصفانه‌ای برای مسئله خاورمیانه پیدا شود. اگر به این وضع ناهنجار خاتمه دهیم، به آسانی می‌توانیم همه را به پذیرفتن پیشنهاد غیر اتمی شدن منطقه خاورمیانه وادار کنیم. درمورد عضویت مکزیک در اوپک برای ما بسیار مایه خرسندی است که مکزیک را به عضویت اوپک بپذیریم، اما اخذ تصمیم در این باره به عهده مکزیک است و مکزیک باید بررسی کند که صادرات نفتش به چه میزان است، زیرا اعضای اوپک اکثراً صادرکننده نفت هستند.

همبستگی کشورهای در حال توسعه

جهان ما در حال تغییر و تحول است. جهان نو باید بر اساس عدالت بیشتر و حمایت زیادتر از حقوق کلیه ملت‌ها استوار باشد. اگر ما خواهان نابودی کشورهای صنعتی شویم، خود را نیز نابود خواهیم‌کرد، ولی آنها باید بسیاری از امتیازات غیر ضروری خود را که بر اساس اختلاف پیشرفت تکنولوژی آنان نسبت به کشورهای در حال توسعه به دست آمده، رها کنند. تلاش برای به دست آوردن این تکنولوژی مستلزم آن است که بین کشورهایی چون کشور من و دیگر کشورهایی که دارای آینده‌ای امیدبخش هستند، مانند کشورهای امریکای لاتین، همکاری نزدیک به وجود آید، ولی ما باید مراقب باشیم که شما در مکزیک با آینده درخشانی که در انتظارمان است، و ونزوئلا و دیگر کشورهای مشابه، همان اشتباهاتی را که کشورهای بزرگ صنعتی مرتکب شدند و ما آنها را به خاطر ارتکاب آن سرزنش می‌کنیم، مرتکب نشویم. اطمینان دارم که ما مرتکب چنین اشتباهاتی نخواهیم شد و این امر حائز نهایت اهمیت است.

امریکا و صلح خاورمیانه

امریکا در استقرار صلح خاورمیانه می‌تواند نقش مهمی بازی کند، ولی مسئله اینجا است که اسرائیل تا چه حد در این مورد حاضر به همکاری خواهدشد. ما معتقدیم که تاکنون اسرائیل مایل به همکاری نبوده‌است، و الا کوشش‌های دکتر کیسینجر به نتیجه مثبت می‌رسید. اگر این کوشش‌ها به نتیجه نرسد، کنفرانس ژنو را در پیش خواهیم‌داشت. هر چند که امریکا در این کنفرانس تنها نخواهدبود، با این حال می‌تواند نقش مهمی را به عهده گیرد. باید کاری کرد که امکانات برقراری صلح در خاورمیانه فراهم شود، زیرا در غیر این صورت فاجعه بزرگی رخ خواهدداد. کلیه کسانی که می‌توانند به یافتن راه‌حل این مسئله کمک کنند و مسلماً این راه‌حل بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل متحد خواهدبود، نباید از این کمک دریغ ورزند.

مکزیک در حال تحول و پیشرفت

نظری که در دیدار از مکزیک نسبت به این کشور پیدا کرده‌ام، خیلی بیشتر از حد انتظار من بوده‌است. من در این کشور مشاهده کردم که مکزیک از یک رهبری پر توان برخوردار است، به طوری که در همه موارد منافع ملت را در نظر دارد. همچنین در این کشور احساسات میهن‌پرستانه و علاقه مردم به ورزش و روحیه همکاری بین مقامات مسئول را مشاهده کردم. به علاوه شاهد یک تحول جالب دیگر نیز بودم و آن گفت و شنود بین دولت و دانشجویان کشور شما است، در حالی که هفت هشت سال پیش وضع به این گونه نبود، بنابراین بدون غلو، باید بگویم که خاطرات بسیار مثبتی از کشور زیبای شما به همراه می‌برم.

سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر

قبلاً گفتم کشورهایی مانند مکزیک، ونزوئلا و کشور خود من، اشتباهاتی را که کشورهای صنعتی مرتکب شدند و ما آنها را به خاطر این اشتباه سرزنش می‌کنیم، مرتکب نخواهندشد. ما مسلماً در کشورهای یکدیگر، یا متفقاً در یک کشور ثالث سرمایه‌گذاری خواهیم‌کرد. سرمایه‌گذاری در جایی که سود نیاورد، کار آدم‌های بی‌فکر است. هیچ انسان عاقلی چنین کاری نمی‌کند، همه چیز باید بر پایه منطق باشد، البته روحیه‌ای که منجر به این سرمایه‌گذاری می‌شود، نباید روحیه‌ای استعمارگرانه باشد.